Θεοφόροι Πατέρες, άφταστοι θεολόγοι, δεινοί ρήτορες, πανεπιστήμονες, διδάσκαλοι, προστάτες της ελληνικής Παιδείας και των Γραμμάτων, εμφύσησαν ελληνοχριστιανική ψυχή στην εκπαίδευση και τη φωταγώγησαν με φως Χριστού. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που σήμερα εξορίζεται η αργία των Τριών Ιεραρχών από την εκπαίδευση, για να φτιαχτεί ανεμπόδιστα ένα μηδενιστικό και άθεο οικοδόμημα που ξεριζώνει όλες τις πνευματικές αξίες από τα σχολεία.
Όμως αυτή η πνευματική ρίζα που άφησαν οι Τρεις Ιεράρχες, δεν υπάρχει περίπτωση να νεκρωθεί όσο και αν λυσσούν οι άθεες εξουσίες. Οι Τρεις Ιεράρχες υπέμειναν διωγμούς, εξορίες, συκοφαντίες και αδικίες, έχοντας απέναντί τους μέχρι και αυτοκράτορες. Η ακτινοβολία τους άντεξε στο πέρασμα 16 αιώνων. Δεν θα επισκιαστούν σήμερα από μερικά πολιτικά απολειφάδια που προωθούν την ατζέντα των αφεντικών τους.
Ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιερός Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός έβαλαν ανεξίτηλη σφραγίδα με το γραπτό και προφορικό έργο τους στο πνευματικό στερέωμα του 4ου και 5ου αιώνα. Σπούδασαν στις πιο επιφανείς σχολές της εποχής τους, πρόσφεραν τη ζωή τους στους φτωχούς και αναγκεμένους, στηλίτευσαν τους πλούσιους, κεραυνοβόλησαν την αλαζονεία της εξουσίας, θεμελίωσαν σωτηριώδη δόγματα, πολέμησαν τις αιρέσεις και φώτισαν την οικουμένη με τη σοφία του Αγίου Πνεύματος.
Το ποιμαντικό έργο τους έβαλε τέλος στα υπαρξιακά ερωτήματα και τα αδιέξοδα της ελληνικής φιλοσοφίας. Κατέχοντας άριστα τη διαλεκτική δεινότητα της αρχαιοελληνικής διανόησης, οι Τρεις Ιεράρχες προσανατόλισαν τη φιλοσοφία προς τη φιλοθεΐα, σπάζοντας τα στεγανά της ειδωλολατρικής νοοτροπίας.
Κρατώντας το απόσταγμα της ελληνικής σκέψης, γεφύρωσαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τη χριστιανική διδασκαλία και – τρόπον τινά – ολοκλήρωσαν με θριαμβευτικό τρόπο εκείνο το κήρυγμα του Απόστολου Παύλου στον Άρειο Πάγο που μίλησε στους αλαζόνες Αθηναίους για τον «Άγνωστο Θεό», αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση. Να ένα μεγάλο θαύμα της ιστορίας. Μερικοί ταπεινοί ψαράδες (Απόστολοι) και ένας σκηνοποιός (ο Παύλος), κατέπληξαν την οικουμένη και άφησαν μαγιά για τα μεγαλύτερα πνεύματα του 4ου αιώνα (τους Τρεις Ιεράρχες), ώστε να την μεταδώσουν και να την πολλαπλασιάσουν, βάζοντας οριστικό τέλος στην εποχή των ειδώλων.
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν ακύρωσαν τον ελληνισμό, αλλά διαχώρισαν τα ωφέλιμα στοιχεία του από τα επιβλαβή, και τον αναγέννησαν. Έδωσαν ανάσα αιώνιας ζωής στον παρηκμασμένο αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Πάντρεψαν τα γράμματα και τις εσωτερικές αναζητήσεις του ανθρώπου, με τη μία και μοναδική αποκεκαλυμμένη αλήθεια, τη διδασκαλία του Ευαγγελίου.
Στο λαβύρινθο των ατελείωτων ερωτημάτων, εκείνοι αποκάλυψαν την έξοδο, έδωσαν προοπτική σωτηρίας στους λαούς και κοινώνησαν τη Θεία διδασκαλία στους απλοϊκούς ανθρώπους, και όχι μόνο στους σοφούς της εποχής. Τα ανυπέρβλητα νοήματα του Ευαγγελίου έγιναν κοινό κτήμα για την κάθε ψυχή, σε αντίθεση με τον ελιτισμό που χαρακτήριζε τις φιλοσοφικές σχολές των ειδωλολατρών.
Ολόκληρο το τιτάνιο έργο και η διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών «βοά» τη μαρτυρία ότι η παιδεία και η μόρφωση οφείλει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την πνευματική προκοπή, με την απόκτηση της αρετής, με την ανάδειξη των ανθρώπων ως πνευματικές και θεοσεβείς προσωπικότητες.
Ο Ιερός Χρυσόστομος γράφει ότι «η Παιδεία είναι μέγιστο αγαθό για τον άνθρωπο, είναι μετάληψη αγιότητας. Αυτή ξεριζώνει από τον άνθρωπο την ραθυμία, τις πονηρές επιθυμίες, το πάθος για τα υλικά αγαθά, αυτή αναμορφώνει την ψυχή, αυτή καθιστά την ψυχή, με την χάρη του Αγίου Πνεύματος, αγία».
Ο δε Μέγας Βασίλειος έγραφε: «Η παιδεία είναι πολύ ωφέλιμη στον άνθρωπο, αλλά απαιτεί πολύ επίμονη προσπάθεια, ώστε να ξεριζωθούν από την ψυχή του παιδαγωγού αδυναμίες και πάθη».
Να λοιπόν ποιο είναι το παιδαγωγικό σύστημα των Τριών Ιεραρχών. Μια Παιδεία που δεν θα αναλώνεται σε στείρες γνώσεις, αλλά θα προσφέρει και αγωγή της ψυχής, θα ενισχύει τον αγώνα για την αντιμετώπιση των παθών, θα εμπνέει τον μαθητή να ακολουθήσει τον δρόμο της αγιότητας. Μια Παιδεία που δεν διαχωρίζει τα Θεία Γράμματα από τα κοσμικά.
Αδιανόητα πράγματα για τα σημερινά σχολεία, που εν πολλοίς έχουν μετατραπεί σε φροντιστήρια «παπαγαλίας» και εκπαιδευτήρια ανηθικότητας. Ο πραγματικός σκοπός της Παιδείας όμως είναι το να ανυψώνει το πνεύμα, όχι να το εκμηδενίζει και απλά να παραγεμίζει τον εγκέφαλο με έναν καταιγισμό άτακτων πληροφοριών.
Να γιατί το έργο των Τριών Ιεραρχών αποτελεί «αγκάθι» για το υλιστικό σύστημα εκπαίδευσης. Οι Τρεις Ιεράρχες διαμόρφωναν ελεύθερες προσωπικότητες, ενώ η άθεη Παιδεία διαμορφώνει απρόσωπες μονάδες, εξαρτήματα μιας βιομηχανίας που ενσωματώνονται στη μηχανή της κατανάλωσης…
