Φάρες Νάφαλ
ΙΣΛΑΜ:
Θρησκεία της Ενότητας
ή Συγκρότημα Αιρέσεων;
Ο Φάρες Νάφαλ είναι Σύρος, ο οποίος έζησε πολλά χρόνια στη Σαουδική Αραβία. Τα Αραβικά είναι η μητρική του γλώσσα. Γνωρίζει το Ισλάμ από τις πρωτότυπες πηγές. Σας παρουσιάζουμε μια σειρά συνεντεύξεων αφιερωμένη στο Ισλάμ. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε από τον Питанов В.Ю.
Ακόμη και πριν από το πρώτο σχίσμα στην ιστορία του Ισλάμ, ο ίδιος ο Μωάμεθ είχε προβλέψει την ποικιλομορφία των μελλοντικών κατευθύνσεων στη νεοσύστατη θρησκεία. Σύμφωνα με ένα χαντίθ που μεταδόθηκε από τον «Μασνάντ ιμπν Χανμπάλ» (2/332), ο ιδρυτής του Ισλάμ είπε: «Οι Εβραίοι διαιρέθηκαν σε εβδομήντα μία κατευθύνσεις, οι Χριστιανοί σε εβδομήντα δύο. Η δική μου κοινότητα όμως θα διαιρεθεί σε εβδομήντα τρεις κατευθύνσεις, από τις οποίες η μοίρα όλων είναι η κόλαση, εκτός από μία».
Πολλοί γνωρίζουν ότι η πιο γνωστή και διαδεδομένη ταξινόμηση χωρίζει όλους τους ανθρώπους που θεωρούν τον εαυτό τους μουσουλμάνους σε Σουνίτες (από το αραβικό Sunna – δρόμος) και Σιίτες (από το αραβικό Al-tashayua – να είσαι συνεργάτης). Ωστόσο, αυτή δεν είναι απολύτως σωστή. Αν συγκρίνουμε το Ισλάμ με τον Χριστιανισμό, αποκαλύπτεται ένα παρόμοιο συμβατικό σχήμα – «Ορθόδοξοι», «Καθολικοί» και «Προτεστάντες» του Ισλάμ. Εκτός από τους ορθόδοξους-Σουνίτες και τους αποσχισθέντες από αυτούς μεταρρυθμιστές-Σιίτες, στο Ισλάμ υπάρχουν και άλλα ρεύματα, που διαφέρουν σημαντικά τόσο από τους μεν όσο και από τους δε. Για παράδειγμα, οι Κουρανίτες στέκονται ξεχωριστά τόσο από τους Σιίτες όσο και από τους Σουνίτες, αρνούμενοι τη σημασία της παράδοσης – της Σούννας – και, ειδικότερα, των ρητών του Μωάμεθ στην ισλαμική διδασκαλία, θεωρώντας ότι ολόκληρος ο λόγος του Θεού έχει καταγραφεί στο Κοράνι και δεν χρειάζεται συμπλήρωση ή εξήγηση. Ωστόσο, αυτά τα ρεύματα είναι εξαιρετικά ολιγάριθμα και περιορίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές του ισλαμικού κόσμου. Σύμφωνα με τις στατιστικές, σήμερα κυριαρχούν στον κόσμο οι Σουνίτες (1,57 δισ. άτομα). Στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι Σιίτες (200 εκατ. άτομα).
- Θα μπορούσατε να αναφέρετε τις κύριες διαφορές μεταξύ των βασικών ρευμάτων στο Ισλάμ;
Οι πρώτες αιτίες του διαχωρισμού των μουσουλμάνων ήταν καθαρά πολιτικές. Η σύγκρουση μεταξύ των εσωτερικών ισλαμικών παρατάξεων, που δεν σταμάτησε από την ημέρα του θανάτου του Μωάμεθ, οξύνθηκε μετά τον θάνατο του τρίτου χαλίφη – Οθμάν ιμπν Αφφάν (643-655 μ.Χ.). Μετά την εκλογή του ως ηγέτη μετά τον Ομάρ ιμπν Χαττάμπ, διαπιστώθηκε η έλλειψη πολλών ιδιοτήτων των προκατόχων του, με κυριότερη την ικανότητα να ελίσσεται μεταξύ των «ορέξεων» των διαφόρων ευγενών οικογενειών της Μέκκας. Ο ίδιος ο Οθμάν ανήκε στους Ομαγιάδες, οι οποίοι, γνωρίζοντας την αδυναμία του χαλίφη, λεηλάτησαν το κρατικό θησαυροφυλάκιο. Η δυσαρέσκεια των Χασιμιτών, στους οποίους ανήκε ο Αλί μπιν αμπί Ταλίμπ (ο οποίος ωστόσο υποστήριζε με όλες του τις δυνάμεις τον Οθμάν), μεγάλωνε. Η εξέγερση κορυφώθηκε το 655 μ.Χ. και τελείωσε με τη δολοφονία του Οθμάν από μια αντιπροσωπεία από την Αίγυπτο. Διάδοχός του εκλέχθηκε ο Αλί. Ωστόσο, ο κυβερνήτης της Συρίας, ο Ομαγιάδας Μουάουιγια ιμπν αμπί Σουφιάν, δεν έχασε την ευκαιρία να κατηγορήσει τον νέο ηγέτη για τον θάνατο του συγγενή του, απορρίπτοντας τη νομιμότητα της εκλογής του. Η ισλαμική κοινότητα διασπάστηκε για πρώτη φορά στα δύο – σε υποστηρικτές του Αλί και σε υποστηρικτές του Μουάουιγια. Ο πόλεμος του Μουάουιγια εναντίον του τέταρτου χαλίφη τελείωσε με τη δημιουργία ενός νέου κράτους των Ομαγιάδων στη Συρία και την Αίγυπτο. Η διακυβέρνηση του Αλί στην Αραβική χερσόνησο και το Ιράκ έληξε με τη δολοφονία του το 661 μ.Χ. Ωστόσο, το όνομα του στενότερου φίλου του Μωάμεθ παρέμεινε θρυλικό και μετά τον θάνατό του. Η δικαιοσύνη, οι προσπάθειες να αποκαταστήσει την ισότητα στην κοινωνία του, ο θρησκευτικός ζήλος, ο «μαρτυρικός» θάνατος – αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που τόνιζαν ιδιαίτερα οι σύντροφοι του Αλί μετά τον θάνατό του, οξύντας την παλιά πολιτική σύγκρουση, η οποία σταδιακά μετατράπηκε σε θρησκευτική. Ο δεύτερος γιος του Αλί, ο Χουσεΐν ιμπν Αλί, εκλέχθηκε πλέον ως ηγέτης και πνευματικός ηγέτης των Σιιτών – ιμάμης – ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη με τους Ομαγιάδες στην Καρμπαλά το 680 μ.Χ. (η ημέρα αυτή μνημονεύεται από τους Σιίτες μέχρι και σήμερα και είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο ως Ασούρ). Οι ιμάμηδες σταδιακά έγιναν όλο και πιο μυστηριώδεις και θρυλικές μορφές, θεωρήθηκαν αποκλειστικοί φορείς της θείας επιλογής, και καθιερώθηκε μια θεοκρατία που ερχόταν σε αντίθεση με τον αυθεντικό Σουνισμό… και ο Σιισμός από πολιτικό κίνημα έγινε θρησκευτικό ρεύμα…
Σήμερα, η κύρια διαφορά των Σιιτών από τους ορθόδοξους-Σουνίτες είναι ο έντονος μυστικισμός των πρώτων. Στον Ισμαηλισμό – στον οποίο ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των πιστών-Σιιτών – υπάρχει το δόγμα της θείας έμπνευσης της εκλογής και της διακυβέρνησης κάθε ιμάμη (η αλυσίδα των ιμάμηδων έχει πλέον διακοπεί), ενώ στους Δρούζους-ορθόδοξους υπάρχει η πεποίθηση ότι ο τελευταίος τους ιμάμης – ο Αλ-Χακίμ μπι-αμρ Αλλάχ – αναλήφθηκε στον ουρανό (στους Ιμαμίτες, ωστόσο, τα πράγματα είναι σχεδόν ίδια – ο ιμάμης Μωάμεθ αλ-Μαχντί εξαφανίστηκε, αλλά θεωρείται ότι είναι ζωντανός μέχρι σήμερα, και θα επιστρέψει στη γη στους έσχατους καιρούς για να συμμετάσχει στην Τελική Μάχη). Εμβαθύνοντας στα «προτεσταντικά» ρεύματα του Ισλάμ, μπορεί κανείς να ανακαλύψει πολλά εκπληκτικά πράγματα – ο ίδιος ο Αλ-Χακίμ εμφανίζεται ως θεότητα, ενώ στο όνομα του Πλάτωνα προστίθεται το «ειρήνη σε αυτόν», που στο Ισλάμ αρμόζει μόνο στους προφήτες… Η ποικιλία των διδασκαλιών, με μια λέξη, είναι εκπληκτική…
- Διαφέρουν οι πηγές πίστης μέσα στα διάφορα ρεύματα του Ισλάμ;
Στον Σουνισμό, οι κύριες πηγές της Σαρία είναι το Κοράνι και η Σούννα. Ο Σιισμός προχωράει παραπέρα, θεωρώντας τα θεόπνευστα έργα και τα ρητά των ιμάμηδων ως μέρος της Σούννας. Και, επειδή στα διάφορα παρακλάδια των Ιμαμιτών, που προέκυψαν λόγω της συνεχούς απόρριψης από κάποιους και της αποδοχής από άλλους νέων ιμάμηδων, ο αριθμός των πνευματικών ηγετών διαφέρει, έτσι και ο αριθμός των κειμένων που συμπληρώνουν τη Σαρία είναι διαφορετικός. Ωστόσο, κάποιοι ριζοσπάστες απορρίπτουν ακόμα και τις βάσεις: για παράδειγμα, οι μεταρρυθμιστές Δρούζοι βλασφημούν τόσο το Κοράνι όσο και τον Μωάμεθ, διατηρώντας μόνο ένα βιβλίο – το «Κιτάμπ αλ-Χίκματ», ενώ οι Κουρανίτες απορρίπτουν τη Σούννα, θεωρώντας το Κοράνι ως την εξαντλητική πηγή της διδασκαλίας.
- Από άποψη κειμενολογική, το Κοράνι είναι ενιαίο σε όλα τα ρεύματα του Ισλάμ ή υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές του;
Το Κοράνι είναι ενιαίο σε όλα τα ρεύματα του Ισλάμ. Και εδώ πάλι η ιστορία – το Κοράνι συγκεντρώθηκε σε ένα βιβλίο το 645 μ.Χ. κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ήδη αναφερθέντος χαλίφη Οθμάν ιμπν Αφφάν. Ωστόσο, οι Σιίτες-Ιμαμίτες πιστεύουν ότι το Κοράνι δεν συγκεντρώθηκε και δεν διατηρήθηκε πλήρως, αλλά ότι όλη η σοφία του έγινε πλήρως αντιληπτή μόνο από τους ιμάμηδες μετά τον Μωάμεθ, κάτι που αποτελεί μέρος της εξουσίας που τους δόθηκε από τον Αλλάχ. Αυτό το ζήτημα αγγίζει την ίδια την ουσία της θρησκευτικής σημασίας του Κορανίου και της διατήρησής του. Κρίνετε μόνοι σας. Το Ισλάμ ισχυρίζεται ότι το Κοράνι δόθηκε για να διορθώσει τα ξεχασμένα και παραμορφωμένα στοιχεία των ήδη υπαρχόντων, προηγουμένως δεδομένων, Αγίων Βιβλίων, με την αποκλειστική του πληρότητα. Ωστόσο, αν πιστέψουμε τον ισχυρισμό των Σιιτών, τότε το Κοράνι δεν είναι πλήρες, κανένας από τους μουσουλμάνους δεν κατάλαβε την ουσία του, και δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ιμάμης που να την έχει κατανοήσει πλήρως. Συνεπώς, το Κοράνι δεν διαφέρει από τα άλλα Βιβλία ως προς την ατελή του φύση. Και αυτό είναι μία από τις κύριες αιτίες της σύγκρουσης μεταξύ των δύο κυριότερων εσωτερικών ισλαμικών ρευμάτων.
- Πώς σχετίζονται μεταξύ τους τα διάφορα ρεύματα του Ισλάμ;
Ιδιαίτερα τεταμένες σχέσεις συνδέουν τους Σουνίτες και τους Σιίτες. Μπροστά στον κόσμο, αυτός ο κρυφός πόλεμος έγινε φανερός το 2006. Η αναρχία που κατέλαβε το Ιράκ μετά την εισβολή των αμερικανικών στρατευμάτων στο έδαφός του, έλυσε τον γόρδιο δεσμό της διαθρησκευτικής έχθρας, που με κάποιο τρόπο συγκρατούνταν από τον σοσιαλισμό του Μπάαθ. Στις 22 Φεβρουαρίου, η κοινότητα της Σαουδικής Αραβίας πανηγύριζε – ανατινάχθηκε το τζαμί Αλ-Ασκαρίγια – ένα από τα κυριότερα παγκόσμια σιιτικά ιερά. Τα σαουδαραβικά φόρουμ και blogs εξερράγησαν με πανηγυρικές αναρτήσεις και ευχές για τη θεία ευλογία στους Σουνίτες μουτζαχεντίν. Οι Σουνίτες που αντλούσαν δύναμη από τον νότο και οι Σιίτες που υποστηρίζονταν από το Ιράν κλιμάκωσαν τις συγκρούσεις. Τα επόμενα χρόνια ήταν φρικτά για τους μουσουλμάνους του Ιράκ. Καθημερινά τα δελτία ειδήσεων ανέφεραν ψυχρά την ανακάλυψη νέων ακρωτηριασμένων πτωμάτων στους δρόμους των πόλεων του Ιράκ. Η νέα κυβέρνηση δεν κατέβαλε καμία προσπάθεια για την επίλυση της σύγκρουσης, και επιπλέον, προστάτευε τους Σιίτες ριζοσπάστες… Η έχθρα γίνεται αισθητή ακόμη και στο φαινομενικά ήρεμο πια Ιράκ…
- Μπορεί το Ισλάμ να ονομαστεί ενιαία θρησκεία ή είναι μάλλον ένα σύνολο από διάφορες σέκτες, που δεν συνδέονται μεταξύ τους, και ονομάζονται τυπικά Ισλάμ;
Όπως ήδη ανέφερα, κάθε ρεύμα έχει τα δικά του ξεχωριστά, ατομικά χαρακτηριστικά. Το «μπουκέτο» των κατευθύνσεων αυτής της παγκόσμιας θρησκείας είναι ποικίλο, περιέχει τα πάντα – από τον συντηρητισμό μέχρι τον απροκάλυπτο αποκρυφισμό και τον έντονο πολυθεϊσμό. Ωστόσο, έχουμε κάθε λόγο να κατατάξουμε όλες αυτές τις διδασκαλίες στο ίδιο κοινό ισλαμικό δέντρο. Παρά την ποικιλία των συμπληρωμάτων, η βάση της Σαρία είναι μία για όλους. Όπως οι Σουνίτες, έτσι και οι Σιίτες δεν εγκατέλειψαν τους πέντε Στύλους του Ισλάμ. Όπως και τα κύρια ρεύματα, οι μεταρρυθμιστές Δρούζοι δεν ξεχνούν τους έξι Στύλους της Πίστης που ορίζονται από το Κοράνι. Αποκλείοντας τη σημασία της Σούννας, οι Κουρανίτες συμφωνούν με όλα όσα η Σούννα επαναλαμβάνει από το Κοράνι (και αυτό είναι το 99% της Παράδοσης του Ισλάμ). Για όλους τους μουσουλμάνους, η ιστορία των νικών ξεκινά με την αποστολή του Μωάμεθ, και τελειώνει με την πίστη στη Μεγάλη Μάχη και την αποκατάσταση της δικαιοσύνης της Σαρία σε όλη τη γη πριν από το τέλος της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτή η ομοιότητα είναι που δεν μας επιτρέπει να κατακερματίσουμε το Ισλάμ σε σέκτες που δεν έχουν ισχυρή σύνδεση μεταξύ τους.
- Τι είναι ο αρχέγονος Ισλαμισμός, μπορεί να υποστηριχθεί ότι υπάρχουν ρεύματα στο Ισλάμ που τον ενσαρκώνουν; Σε τι βασίζονται αυτές οι αξιώσεις;
Η ερώτηση είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και περίπλοκη. Για να την απαντήσουμε, πρέπει να επιστρέψουμε ξανά στις ρίζες του Ισλάμ. Πώς έβλεπε ο ίδιος ο Μωάμεθ την πίστη του; Δεν είναι τυχαίο ότι το όνομα αυτής της θρησκείας μεταφράζεται ως «υποταγή». Απαιτώντας υποταγή στον Θεό, ο προφήτης του Ισλάμ απαιτεί επίσης την ανεπιφύλακτη υπακοή στον ίδιο. Σύμφωνα με ένα έγκυρο χαντίθ, όποιος υπάκουσε στον Μωάμεθ, υπάκουσε και στον Αλλάχ (πρβλ. Σαχίχ αλ-Μπουχάρι, αρ. 6733). Οι πράξεις του προφήτη, όπως και ο λόγος του Κορανίου, είναι ανεπιφύλακτες και δεν επιδέχονται συζήτηση. Τα λόγια του Μωάμεθ υποστηρίζονται και από το Κοράνι («Όποιος υπάκουσε στον προφήτη, υπάκουσε στον Αλλάχ» (4:80)). Η βιογραφία του προφήτη και των πιο στενών του ακολούθων επιβεβαιώνει ότι ο Θεϊκός λόγος (που μεταδόθηκε, ασχέτως με ποιον τρόπο – μέσω του Κορανίου ή μέσω του Μωάμεθ) πρέπει να εκτελείται ανεπιφύλακτα. Είτε πρόκειται για το χατζ («Δεν θα σε φιλούσα (δηλ. τη Μαύρη Πέτρα Φ.Ν.), αν ο προφήτης (ΣΑΣ) δεν σε φιλούσε» (βλ. Σαχίχ αλ-Μπουχάρι, αρ. 1597)), είτε για την καταστροφή ενός ολόκληρου οικισμού («Και αναφώνησε ο προφήτης (ΣΑΣ): «Όποιος υπακούει, δεν θα προσευχηθεί ναμάζ αλ-ασρ, παρά μόνο στον (οικισμό) Μπανί-Κουράιζα» (Αλ-σίρα αλ-ναμπουιγιά λι ιμπν Χισάμ. Γαζού Μπανί Κουράιζα. σελ. 234). Σε αυτή τη σφαγή, σφαγιάστηκε ολόκληρος ο ανδρικός πληθυσμός της εβραϊκής φυλής Μπανί-Κουράιζα). Αυτός είναι ο Ισλαμισμός όπως τον έβλεπε ο ίδιος ο Μωάμεθ και οι πρώτοι μουσουλμάνοι.
Επί του παρόντος, η ενσάρκωση αυτού του αρχέγονου Ισλαμισμού είναι η Σαλαφιστική Σουνιτική σχολή. Σε αυτό το κίνημα, που έχει καταλάβει ολόκληρη τη Σαουδική Αραβία, εκδηλώνεται μία από τις κύριες αρχές σκέψης, απαραίτητες για μια τέτοια κατανόηση του Ισλάμ – «αλ-νακλ γιουκάνταμ αλά αλ-ακλ» (η παράδοση είναι πάνω από την κατανόηση). Αυτή η σχολή εξαλείφει οτιδήποτε δεν αντικατοπτρίζεται στο Κοράνι και τη Σούννα, φτάνοντας μέχρι το απαράδεκτο της αποθήκευσης φωτογραφιών, εκτός από τεκμηριωτικούς σκοπούς, πιστεύοντας ότι «αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ειδωλολατρική λατρεία τους» («Αλ-Τάουχιντ. Μπαμπ μα τζα φι αλ-μουσαούουιριν). Σε αυτή την κατεύθυνση σκέψης αντικατοπτρίζεται η κύρια ιδέα που διαπερνά ολόκληρη την ουσία των πρώτων δεκαετιών του Ισλάμ – «πλήρης υποταγή»…
- Η στάση απέναντι στους Χριστιανούς μέσα στα διάφορα ρεύματα του Ισλάμ είναι ίδια ή διαφέρει;
Εδώ, και πάλι – όσο πιο κοντά βρίσκεται ένα ρεύμα στην αρχέγονη έννοια της ισλαμικής διδασκαλίας, τόσο πιο ριζοσπαστικές είναι οι σχέσεις των οπαδών αυτού του ρεύματος με τους πιστούς άλλων θρησκειών, και συγκεκριμένα, του Χριστιανισμού. Στη Σαουδική Αραβία καλλιεργείται παντού μια αρνητική εικόνα του χριστιανικού κόσμου και της χριστιανικής πίστης. Στα σχολεία, τα παιδιά ακούν διαβεβαιώσεις ότι οι Χριστιανοί είναι ακάθαρτοι, ότι είναι μοιχοί και ναρκομανείς, και ότι ακριβώς αυτοί είναι η αιτία για την έκφυλη κατάσταση του κόσμου. Αντίθετα, οι νέοι μεταρρυθμιστές Δρούζοι, που απορρίπτουν εντελώς την προσωπικότητα του Μωάμεθ, δέχονται με χαρά τον καθολικό γείτονά τους τόσο στις λύπες όσο και στις χαρές… Νομίζω ότι ένα αμερόληπτο μάτι θα δει τις περίφημες «10 διαφορές»…
Μετάφραση με την άδεια του συγγραφέα, του άρθρου: Ислам: факты, анализ, наблюдения (интервью)
Copyright © pitanov.info 2016. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.
