Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΟΥ ΠΡΟΔΙΔΕΙ ΤΗ ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΙ
ΕΛΕΝΑ ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΙ:
ΜΕΝΤΙΟΥΜ Ή ΜΗΧΑΝΟΡΡΑΦΟΣ;
εισαγωγικό από entaksis: Η Ελένα Μπλαβάτσκι (1831-1891), συνιδρύτρια της Θεοσοφικής Εταιρείας, ήταν μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη μορφή. Ενώ για τους οπαδούς της ήταν μια χαρισματική μύστης, οι επικριτές της την κατηγορούσαν συχνά για απάτη. Μια σπάνια επιστολή της προς τη ρωσική χωροφυλακή, γραμμένη το 1873, προσφέρει μια αποκαλυπτική ματιά στον χαρακτήρα της. Σε αυτό το ανέλπιστα ειλικρινές κείμενο, η Μπλαβάτσκι προτείνει τις υπηρεσίες της ως πληροφοριοδότης του ρωσικού κράτους, ισχυριζόμενη ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει τις «πνευματιστικές» της ικανότητες για να αποσπάσει μυστικά από πολιτικούς και διπλωμάτες. Αυτό που κάνει την επιστολή συγκλονιστική, ωστόσο, είναι η ψυχρή της παραδοχή: ομολογεί ότι τα «πνευματικά» φαινόμενα που επιδείκνυε ήταν στην πραγματικότητα ένα σχεδιασμένο τέχνασμα για να αποσπά πληροφορίες από τους συνομιλητές της. Παραδέχεται ότι τα «πνεύματα» απαντούσαν με τις δικές της σκέψεις και ότι χρησιμοποιούσε τις συνεδρίες ως παγίδα για να εκμεταλλευτεί την εμπιστοσύνη των ανθρώπων και να ανακαλύψει τις ελπίδες, τα σχέδια και τα μυστικά τους.
Η αποκάλυψη αυτή προσφέρει ένα κρίσιμο πλαίσιο για την κατανόηση ενός από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της ζωής της, του Σκανδάλου των Κουλόμπ. Στο σκάνδαλο αυτό, που ξέσπασε το 1884 στην Ινδία, κατηγορήθηκε ότι είχε στήσει μια περίτεχνη απάτη με τη χρήση κρυφών μηχανισμών για να «παραδίδει» τα γράμματα των δήθεν πνευματικών δασκάλων της, των Μαχάτμα. Ενώ η Μπλαβάτσκι απέδωσε τότε το σκάνδαλο σε δόλο των εχθρών της, η επιστολή που ακολουθεί ρίχνει ένα νέο φως στα γεγονότα, υποδεικνύοντας ότι η στρατηγική χρήση της εξαπάτησης αποτελούσε ένα εδραιωμένο μοτίβο στη ζωή της. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της επιστολής είναι η πρόταση του Βατικανού να χρησιμοποιήσει τις «πνευματιστικές» της ικανότητες για την προώθηση της καθολικής προπαγάνδας.
Το παρακάτω κείμενο, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα ιστορικό ντοκουμέντο, αλλά μια σπάνια και προσωπική μαρτυρία της ίδιας της Μπλαβάτσκι, που αποκαλύπτει μια διαφορετική πτυχή της προσωπικότητάς της, πέρα από τη δημόσια εικόνα της ως μύστριας.
Επιστολή της Ελένας Μπλαβάτσκι
προς την Ηγεσία της Ρωσικής Χωροφυλακής
«Το 1988, οι Σοβιετικοί ιστορικοί B.L. Bessonova και V.I. Mildon δημοσίευσαν ένα ενδιαφέρον έγγραφο που βρήκαν τυχαία στο Κεντρικό Κρατικό Αρχείο της Οκτωβριανής Επανάστασης. Το 1873, η Μπλαβάτσκι απευθύνθηκε στην ηγεσία της ρωσικής χωροφυλακής με την πρόταση να την χρησιμοποιήσουν για σκοπούς πληροφοριοδότησης. Οι χωροφύλακες άφησαν την επιστολή της Μπλαβάτσκι χωρίς απάντηση. Στην επικοινωνία της με τους χωροφύλακες, μια πράξη που τον 19ο αιώνα θεωρούνταν ανεπανόρθωτη ντροπή, η Μπλαβάτσκι μιλάει και για τον εαυτό της. Όσο κι αν προσπάθησε να ωραιοποιήσει τον εαυτό της, η εικόνα της που προκύπτει από τις σελίδες της επιστολής είναι αρκετά απωθητική». Μπουγιάνοφ M.I. «Οι Περιπέτειες ενός Αρχαίου Αινίγματος: (Υστερία, ιστορία, δεισιδαιμονίες)», Μόσχα, 1991, σελ. 96.
Ακολουθεί το κείμενο της επιστολής:
Εξοχότατε!
Είμαι η σύζυγος του εν ενεργεία συμβούλου επικρατείας Μπλαβάτσκι, παντρεύτηκα στα 16 μου και, με κοινή συμφωνία, χωρίσαμε λίγες εβδομάδες μετά τον γάμο. Έκτοτε, ζω σχεδόν μόνιμα στο εξωτερικό. Σε αυτά τα 20 χρόνια γνώρισα καλά όλη τη Δυτική Ευρώπη, παρακολουθούσα με ζήλο την τρέχουσα πολιτική όχι για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό, αλλά από έμφυτο πάθος. Είχα πάντα τη συνήθεια, για να παρακολουθώ καλύτερα τα γεγονότα και να τα προβλέπω, να εμβαθύνω στις παραμικρές λεπτομέρειες, γι’ αυτό και προσπαθούσα να γνωριστώ με όλες τις εξέχουσες προσωπικότητες της πολιτικής των διαφόρων κρατών, τόσο της κυβερνητικής όσο και της άκρας αριστεράς. Μπροστά στα μάτια μου συνέβησαν μια σειρά από γεγονότα, ίντριγκες, ανατροπές…
Πολλές φορές είχα την ευκαιρία να είμαι χρήσιμη στη Ρωσία με τις πληροφορίες μου, αλλά στο παρελθόν, λόγω της ανοησίας της νεότητάς μου, σιωπούσα από φόβο. Αργότερα, οικογενειακές ατυχίες με απέσπασαν λίγο από αυτόν τον σκοπό.
Είμαι ανιψιά του στρατηγού Φαντέγιεφ, του γνωστού στην Εξοχότητά σας στρατιωτικού συγγραφέα. Ασχολούμενη με τον πνευματισμό, απέκτησα φήμη σε πολλά μέρη ως ισχυρό μέντιουμ. Εκατοντάδες άνθρωποι πίστευαν και θα συνεχίσουν να πιστεύουν στα πνεύματα. Αλλά εγώ, που γράφω αυτήν την επιστολή με σκοπό να προσφέρω τις υπηρεσίες μου στην Εξοχότητά σας και στην πατρίδα μου, είμαι υποχρεωμένη να σας αποκαλύψω όλη την αλήθεια χωρίς να κρύψω τίποτα. Και γι’ αυτό ομολογώ ότι κατά τα τρία τέταρτα του χρόνου, τα πνεύματα μιλούσαν και απαντούσαν με τα δικά μου λόγια και σκέψεις—για την επιτυχία των σχεδίων μου.
Σπάνια, πολύ σπάνια αποτύγχανα με αυτό το τέχνασμα να μάθω από τους πιο κρυψίνους και σοβαρούς ανθρώπους τις ελπίδες, τα σχέδια και τα μυστικά τους. Παρασύρονταν σιγά-σιγά, έφταναν στο σημείο, νομίζοντας ότι μάθαιναν από τα πνεύματα το μέλλον και τα μυστικά άλλων, να μου αποκαλύπτουν τα δικά τους. Αλλά εγώ ενεργούσα με προσοχή και σπάνια χρησιμοποιούσα τις γνώσεις μου για προσωπικό όφελος.
Ολόκληρο τον περασμένο χειμώνα τον πέρασα στην Αίγυπτο, στο Κάιρο, και γνώριζα όλα όσα συνέβαιναν στον χεδίβη (khedive= ο εκάστοτε ηγεμόνας της Αιγύπτου), τα σχέδιά του, την πορεία των ιντριγκών του κ.λπ. μέσω του αείμνηστου αντιπροξένου μας Λαβιζόν. Αυτός ο τελευταίος είχε παρασυρθεί τόσο πολύ από τα πνεύματα, που, παρά όλη την πονηριά του, έκανε συνεχώς αποκαλύψεις. Έτσι έμαθα για τη μυστική απόκτηση τεράστιου αριθμού όπλων, τα οποία, ωστόσο, εγκαταλείφθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση. Έμαθα για όλες τις ίντριγκες του Νουμπάρ Πασά και τις διαπραγματεύσεις του με τον Γερμανό γενικό πρόξενο. Έμαθα όλες τις λεπτομέρειες της εκμετάλλευσης της κληρονομιάς εκατομμυρίων του Ραφαέλ Αμπέτ από τους πράκτορες και τους προξένους μας και πολλά άλλα.
Ίδρυσα μια Πνευματιστική Εταιρεία, και όλη η χώρα αναστατώθηκε. 400, 500 άτομα την ημέρα, όλη η κοινωνία, πασάδες και άλλοι, έσπευδαν σε μένα. Ο Λαβιζόν ερχόταν συνεχώς, μου έστελνε καθημερινά, κρυφά, κι εκείνον τον είδα με τον χεδίβη, ο οποίος φανταζόταν ότι δεν θα τον αναγνώριζα με άλλη ενδυμασία, ενώ πληροφορούνταν για τα μυστικά σχέδια της Ρωσίας. Δεν έμαθε τίποτα για σχέδια, αλλά μου αποκάλυψε πολλά.
Πολλές φορές θέλησα να έρθω σε επαφή με τον κ. ντε Λεκς, τον γενικό πρόξενο μας, ήθελα να του προτείνω ένα σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο θα γίνονταν γνωστά πολλά πράγματα στην Αγία Πετρούπολη. Όλοι οι πρόξενοι με επισκέπτονταν, αλλά είτε επειδή ήμουν φίλη με τον κ. Πασκόφσκι και τη σύζυγό του, και η κ. ντε Λεκς ήταν σε έχθρα μαζί τους, είτε για κάποιον άλλο λόγο, όλες οι προσπάθειές μου απέβησαν μάταιες.
Ο Λεκς απαγόρευσε σε όλο το προξενείο να ανήκει στην Πνευματιστική Εταιρεία και μάλιστα επέμενε ότι ήταν ανοησία και τσαρλατανισμός, κάτι που ήταν αντιπολιτικό από την πλευρά του. Με λίγα λόγια, η Εταιρεία, στερημένη από κυβερνητική υποστήριξη, κατέρρευσε μέσα σε τρεις μήνες. Τότε, ο πατέρας Γκρεγκουάρ, παπικός ιεραπόστολος στο Κάιρο, που με επισκεπτόταν κάθε μέρα, άρχισε να επιμένει να έρθω σε επαφή με την παπική κυβέρνηση. Εκ μέρους του καρδινάλιου Μπαρνάμπο μου πρότεινε να λαμβάνω 20 έως 30 χιλιάδες φράγκα ετησίως και να ενεργώ μέσω των πνευμάτων και των δικών μου σκέψεων για τους σκοπούς της καθολικής προπαγάνδας κ.λπ. (…)
Ο πατέρας Γκρεγκουάρ μου έφερε μια επιστολή από τον καρδινάλιο, στην οποία αυτός, προσφέροντάς μου ξανά στο μέλλον όλα τα αγαθά, λέει: «Il est temps que l’ange des tenebres devienne l’ange de la lumiere» -«Είναι καιρός ο άγγελος του σκότους να γίνει άγγελος του φωτός» (γαλλ.)- και μου υπόσχεται μια απαράμιλλη θέση στην Καθολική Ρώμη, παροτρύνοντάς με να γυρίσω την πλάτη μου στην αιρετική Ρωσία. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, παίρνοντας από τον παπικό ιεραπόστολο 5 χιλιάδες φράγκα για τον χαμένο χρόνο μαζί του, υποσχέθηκα πολλά για το μέλλον, γύρισα την πλάτη μου όχι στην αιρετική Ρωσία, αλλά σε αυτούς, και έφυγα.
Αμέσως μετά ενημέρωσα το προξενείο, αλλά απλά με κορόιδεψαν και μου είπαν ότι ήμουν ανόητη που δεν δέχτηκα τόσο συμφέρουσες προτάσεις, ότι ο πατριωτισμός και η θρησκεία είναι θέμα γούστου—ανοησίες κ.λπ.
Τώρα αποφάσισα να απευθυνθώ στην Εξοχότητά σας με την πλήρη πεποίθηση ότι μπορώ να είμαι κάτι παραπάνω από χρήσιμη για την πατρίδα μου, την οποία αγαπώ περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο, για τον ηγεμόνα μας, τον οποίο όλοι στην οικογένειά μας λατρεύουμε.
Μιλάω γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, όπως και ρωσικά, καταλαβαίνω ελεύθερα γερμανικά και ουγγρικά, και λίγο τουρκικά. Ανήκω από γεννησιμιού μου, αν όχι από θέση, στις καλύτερες αριστοκρατικές οικογένειες της Ρωσίας και μπορώ, επομένως, να κινούμαι τόσο στους ανώτατους κύκλους όσο και στα κατώτερα στρώματα της κοινωνίας.
Όλη μου η ζωή πέρασε με αυτές τις απότομες αλλαγές, πάνω-κάτω. Έπαιξα όλους τους ρόλους, είμαι ικανή να παρουσιάζω τον εαυτό μου ως οποιαδήποτε προσωπικότητα. Δεν είναι κολακευτικό πορτρέτο, αλλά είμαι υποχρεωμένη στην Εξοχότητά σας να δείξω όλη την αλήθεια και να παρουσιάσω τον εαυτό μου όπως με έκαναν οι άνθρωποι, οι περιστάσεις και ο αιώνιος αγώνας όλης μου της ζωής, ο οποίος ακόνισε μέσα μου την πονηριά, όπως σε έναν Ινδιάνο με κόκκινο δέρμα. Σπάνια δεν έφτασα στο επιθυμητό αποτέλεσμα, όποιος κι αν ήταν ο προκαθορισμένος μου στόχος. Πέρασα από όλους τους πειρασμούς, έπαιξα, επαναλαμβάνω, ρόλους σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Μέσω των πνευμάτων και άλλων μέσων μπορώ να μάθω οτιδήποτε, να αποσπάσω την αλήθεια από τον πιο κρυψίνους άνθρωπο. Μέχρι τώρα, όλα αυτά πήγαιναν χαμένα, και τα τεράστια αποτελέσματα σε κυβερνητικό και πολιτικό επίπεδο, τα οποία, αν εφαρμοζόντουσαν για το πρακτικό όφελος του κράτους, θα έφερναν σημαντικά οφέλη, περιορίζονταν σε ένα μικροσκοπικό όφελος μόνο για μένα. Ο σκοπός μου δεν είναι το υλικό κέρδος, αλλά μάλλον η προστασία και η βοήθεια, περισσότερο ηθική παρά υλική. Παρόλο που έχω λίγα μέσα για να ζήσω και βιοπορίζομαι από μεταφράσεις και εμπορική αλληλογραφία, μέχρι τώρα απέρριπτα συνεχώς όλες τις προτάσεις που θα μπορούσαν να με φέρουν, έστω και έμμεσα, ενάντια στα συμφέροντα της Ρωσίας. Το 1867, ο πράκτορας του Μπέιστα μου πρόσφερε διάφορα αγαθά επειδή είμαι Ρωσίδα και ανιψιά του μισητού τους στρατηγού Φαντέγιεφ. Αυτό συνέβη στην Πέστη, αρνήθηκα και υπέστην πολύ μεγάλες δυσκολίες. Την ίδια χρονιά στο Βουκουρέστι, ο στρατηγός Τιουρ, στην υπηρεσία της Ιταλίας αλλά Ούγγρος, με έπειθε επίσης, λίγο πριν την ειρήνευση της Αυστρίας με την Ουγγαρία, να τους υπηρετήσω. Αρνήθηκα. Πέρυσι στην Κωνσταντινούπολη, ο Μουσταφά-πασάς, αδελφός του χεδίβη της Αιγύπτου, μου πρόσφερε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό μέσω του γραμματέα του, Γουίλκινσον, και μάλιστα μια φορά και ο ίδιος, αφού με γνώρισε μέσω της Γαλλίδας γκουβερνάντας του, — απλώς για να επιστρέψω στην Αίγυπτο και να του παρέχω όλες τις πληροφορίες για τις μηχανορραφίες και τα σχέδια του αδελφού του, του αντιβασιλέα. Μη γνωρίζοντας καλά πώς το έβλεπε αυτό η Ρωσία, φοβούμενη να το δηλώσω στον στρατηγό Ιγκνάτιεφ*, απέκρουσα αυτήν την αποστολή, παρόλο που θα μπορούσα να την εκτελέσω άριστα. Το 1853, στο Μπάντεν-Μπάντεν, αφού έχασα στη ρουλέτα, δέχτηκα την παράκληση ενός άγνωστου κυρίου, Ρώσου, ο οποίος με παρακολουθούσε. Μου πρόσφερε 2 χιλιάδες φράγκα, αν με κάποιο μέσο κατάφερνα να αποκτήσω δύο γερμανικές επιστολές (το περιεχόμενο των οποίων μου παρέμεινε άγνωστο), κρυμμένες πολύ επιδέξια από τον Πολωνό κόμη Κβίλεγκρσι, ο οποίος υπηρετούσε τον βασιλιά της Πρωσίας. Ήταν στρατιωτικός. Ήμουν χωρίς χρήματα, κάθε Ρώσος είχε τη συμπάθειά μου, δεν μπορούσα εκείνη την εποχή να επιστρέψω στη Ρωσία και στεναχωριόμουν απίστευτα γι’ αυτό. Συμφώνησα και μετά από τρεις ημέρες, με τις μεγαλύτερες δυσκολίες και κινδύνους, απέκτησα αυτές τις επιστολές. Τότε αυτός ο κύριος μου είπε ότι θα ήταν καλύτερα να επιστρέψω στη Ρωσία και ότι είχα αρκετό ταλέντο για να είμαι χρήσιμη στην πατρίδα. Και ότι αν ποτέ αποφασίσω να αλλάξω τρόπο ζωής και να ασχοληθώ σοβαρά με αυτό, αρκεί να απευθυνθώ στο Τρίτο Τμήμα και να αφήσω εκεί τη διεύθυνση και το όνομά μου. Δυστυχώς, τότε δεν εκμεταλλεύτηκα αυτή την πρόταση.
Όλα αυτά μαζί μου δίνουν το δικαίωμα να πιστεύω ότι είμαι ικανή να προσφέρω οφέλη στη Ρωσία. Είμαι μόνη στον κόσμο, αν και έχω πολλούς συγγενείς. Κανείς δεν γνωρίζει ότι γράφω αυτήν την επιστολή.
Είμαι απολύτως ανεξάρτητη και νιώθω ότι δεν είναι απλός κομπασμός ή ψευδαίσθηση, αν πω ότι δεν φοβάμαι τις πιο δύσκολες και επικίνδυνες αποστολές.
Η ζωή δεν μου προσφέρει τίποτα χαρούμενο ή καλό. Στον χαρακτήρα μου υπάρχει ίσως η αγάπη για τον αγώνα, για τις ίντριγκες. Είμαι πεισματάρα και θα περάσω μέσα από φωτιά και νερό για να πετύχω τον στόχο. Στον εαυτό μου έκανα λίγο καλό, ας κάνω τουλάχιστον καλό στην κυβέρνηση της πατρίδας μου. Είμαι μια γυναίκα χωρίς προκαταλήψεις και αν βλέπω το όφελος μιας υπόθεσης, κοιτάζω μόνο την καλή της πλευρά. Ίσως αν μάθαιναν για αυτήν την επιστολή, οι συγγενείς μου στην τυφλή τους υπερηφάνεια θα με καταριόντουσαν. Αλλά δεν θα το μάθουν, και δεν με νοιάζει κιόλας. Ποτέ δεν έκαναν τίποτα για μένα. Έπρεπε να τους υπηρετώ ως οικιακό μέντιουμ, όπως και την κοινωνία τους.
Συγχωρέστε με, Εξοχότατε, αν σε μια επαγγελματική επιστολή μπλέξω περιττές οικογενειακές διαμάχες. Αλλά αυτή η επιστολή είναι η εξομολόγησή μου. Δεν φοβάμαι τη μυστική έρευνα της ζωής μου. Ο,τιδήποτε κακό κι αν έκανα, σε οποιεσδήποτε συνθήκες ζωής κι αν βρέθηκα, ήμουν πάντα πιστή στη Ρωσία, πιστή στα συμφέροντά της. Στα 16 μου έκανα μια πράξη αντίθετη με τον νόμο. Έφυγα χωρίς διαβατήριο στο εξωτερικό από το Πότι με ανδρικά ρούχα. Αλλά έφευγα από έναν ηλικιωμένο μισητό σύζυγο, που μου είχε επιβληθεί από την πριγκίπισσα Βοροντσόβα, και όχι από τη Ρωσία. Αλλά το 1860 με συγχώρεσαν, και ο βαρόνος Μπρούνο, ο απεσταλμένος στο Λονδίνο, μου έδωσε διαβατήριο.
Είχα πολλές ιστορίες στο εξωτερικό για την τιμή της πατρίδας, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου είχα επανειλημμένα καβγάδες, δεν ξέρω πώς δεν με σκότωσαν, πώς δεν με φυλάκισαν. Επαναλαμβάνω, αγαπώ τη Ρωσία και είμαι έτοιμη να αφιερώσω τα συμφέροντά της σε όλη την υπόλοιπη ζωή μου. Αποκαλύπτοντας όλη την αλήθεια στην Εξοχότητά σας, σας παρακαλώ ταπεινά να λάβετε όλα αυτά υπόψη και, αν χρειαστεί, να με δοκιμάσετε.
Προς το παρόν ζω στην Οδησσό, με τη θεία μου, την στρατηγίνα Βίτε, στην οδό Πολίτσισκαγια, σπίτι του Χάας, Νο 36. Το όνομά μου είναι Ελένα Πετρόβνα Μπλαβάτσκι.
Εάν μέσα σε έναν μήνα δεν λάβω καμία πληροφορία, θα φύγω για τη Γαλλία, καθώς ψάχνω για θέση ανταποκρίτριας σε κάποιο εμπορικό γραφείο. Παρακαλώ δεχθείτε τις διαβεβαιώσεις, Εξοχότατε, της απεριόριστης εκτίμησης και πλήρους αφοσίωσης της πάντοτε έτοιμης να σας υπηρετήσει Ελένας Μπλαβάτσκι.
Οδησσός, 26 Δεκεμβρίου, 1872».
* (σημ.entaksis: Ο Νικολάι Πάβλοβιτς Ιγκνάτιεφ (1832-1908) ήταν ένας εξέχων Ρώσος στρατηγός, διπλωμάτης και πολιτικός, γνωστός ως ο κυριότερος υποστηρικτής και πρωτεργάτης του Πανσλαβισμού στη ρωσική εξωτερική πολιτική. Ως πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη (1864-1877), εργάστηκε ενεργά για την ενίσχυση του πανσλαβικού αισθήματος και του εθνικισμού στους Ορθόδοξους Σλάβους
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ: Елена Блаватская – письмо к руководству российской жандармерии
Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
https://www.entaksis.gr/blavatsky-letter-to-the-leadership-of-the-russian-gendarmerie/
