Ἅγιος Χαράλαμπος: "Σὲ ὅποιον τόπο βρεθεῖ τεμάχιο ἀπὸ τὸ λείψανό μου καὶ σ’ ὅποια χώρα γιορτάζουν τὸ μαρτύριό μου, νὰ μὴν γίνει ἐκεῖ ποτὲ πείνα οὔτε πανώλης ποὺ θὰ θανατώνει τοὺς ἀνθρώπους"

«Σὲ ὅποιον τόπο βρεθεῖ τεμάχιο ἀπὸ τὸ λείψανό μου καὶ σ’ ὅποια χώρα γιορτάζουν τὸ μαρτύριό μου, νὰ μὴν γίνει ἐκεῖ ποτὲ πείνα οὔτε πανώλης ποὺ θὰ θανατώνει τοὺς ἀνθρώπους πρόωρα οὔτε πονηρὸς ἄνθρωπος ποὺ νὰ βλάπτει τοὺς καρποὺς, ἀλλὰ νὰ εἶναι σ’ αὐτὸν τὸν τόπον εἰρήνη σταθερὴ, ψυχῶν σωτηρία καὶ σωμάτων θεραπεία. Νὰ εἶναι ἀφθονία σίτου, οἴνου, ἐλαίου, τετραπόδων καὶ ἄλλων χρησίμων πραγμάτων.»

1753: O Ἅγιος Χαράλαμπος σώζει τὴν Τρύπη ἀπὸ τὴν πανούκλα 

ΘΕΟΣ ΥΨΙΣΤΟΣ ΑΓΙΩ ΧΑΡΑΛΑΜΠΩ 

ΕΠΑΤΑΞΕΝ ΕΝΘΑΔΕ ΕΤΕΙ 1753 

ΠΑΝΩΛΗΝ ΧΩΡΟΥΣΑΝ ΤΡΥΠΗΝ 

ΜΟΡΦΗ ΓΡΑΙΑΣ ΕΠΙΤΑΓΗ ΠΡΟΓΟΝΩΝ 

ΤΗΝ ΔΕ ΑΝΑΤΙΘΕΜΕΝ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΝΤΕΣ 

Τὰ λόγια αὐτὰ εἶναι χαραγμένα πάνω στὴ...βάση τοῦ μαρμάρινου Σταυροῦ ποὺ συντροφεύει τὸ εἰκονοστάσι τοῦ Α. Χαραλάμπους, πλάι στὴν ἐκκλησία τῆς Α. Τριάδος, στὴν εἴσοδο τοῦ καταπράσινου χωριοῦ τῆς Τρύπης Λακωνίας, ἐκεῖ ποὺ ἀρχίζει ἡ περίφημη Λαγκάδα τοῦ Ταϋγέτου.

Ἡ ἐπιγραφὴ μνημονεύει ἕνα πραγματικὸ περιστατικὸ, τὸ ὁποῖο - ὡς παράδοση - ἔχει διασωθεῖ στὴν Τρύπη, στόμα μὲ στόμα καὶ ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ, κι ἔχει σχέση μὲ τὴ φοβερὴ ἀρρώστια τῆς πανώλης (πανούκλας), ἡ ὁποία ὑπῆρξε ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὶς παλιὲς ἐποχὲς, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχε τρόπος νὰ ἀντιμετωπιστεῖ, μεταδιδόταν εὔκολα, δημιουργοῦσε μεγάλες ἐπιδημίες καὶ ὁδηγοῦσε στὸ θάνατο , μαζικὰ, χιλιάδες ἀνθρώπους.

Ἡ πανώλη (τὸ ὄνομά της σημαίνει : «ἡ ἀσθένεια ποὺ καταστρέφει τὰ πάντα») εἶναι λοιμώδης νόσος, ἀνήκει στὶς πέντε σοβαρότερες μεταδιδόμενες ἀσθένειες καὶ μεταδίδεται στὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸ τσίμπημα ψύλλων ποὺ παρασιτοῦν σὲ ἄρρωστο μαῦρο ἀρουραῖο. Εἶναι βαριᾶς μορφῆς ἀσθένεια , γνωστὴ ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα. Ὁ λοιμὸς τῶν Ἀθηνῶν ((430 – 426 π.Χ), κατὰ τὸν πελοποννησιακὸ πόλεμο, ποὺ ἀναφέρει ὁ Θουκυδίδης, μᾶλλον ἦταν ἡ πανώλη. Ἀπὸ τὸν 6ο αἵ. μ.Χ. καὶ σὲ ὅλον τὸν Μεσαίωνα ἐκδηλώνονταν μεγάλες ἐπιδημίες πανώλης, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ παραμείνουν μόνιμα ἐνδημικὲς ἑστίες. Γνωστὴ εἶναι ἡ μεγάλη ἐπιδημία τοῦ 14ου αἰώνα, ἡ ὁποία ὀνομάστηκε Μαῦρος Θάνατος. Μετὰ τὸν 14ο αἰώνα, ἡ νόσος ἔγινε ἐνδημικὴ καὶ γιὰ 300 χρόνια ὑπῆρχαν ἐπιδημικὲς ἐξάρσεις. Στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰώνα, σημειώθηκε πανδημία. 

Ὁ Λαὸς μας, σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση ποὺ μνημονεύει ὡς «ἰατροὺς» συγκεκριμένων ἀσθενειῶν διάφορους Ἁγίους της Ἐκκλησίας μας, ἔχει ἐπιλέξει ὡς Ἅγιο-Προστάτη κατὰ τῆς πανούκλας τὸν Ἅγιο Χαράλαμπο. Ὁ Ἅγιος Χαράλαμπος ἦταν ἱερέας στὴ Μαγνησία τῆς Μ. Ἀσίας. Ὑπολογίζεται ὅτι γεννήθηκε τὸ 89 μ.Χ.. Συνελήφθη ἀπὸ τὸν ἔπαρχο τῆς Μαγνησίας Λουκιανὸ, κατὰ τὴν περίοδο τοῦ διωγμοῦ τῶν Χριστιανῶν (περὶ τὸ 198 μ.Χ.) ποῦ ἐξαπέλυσε ὁ αὐτοκράτορας Σεπτήμιος Σεβῆρος. Βασανίστηκε σκληρὰ καὶ ἀποκεφαλίστηκε σὲ ἡλικία 113 ἐτῶν (202 μ.Χ.), πιθανῶς στὴν Ἀντιόχεια τοῦ Μαιάνδρου. 

Ὡς Ἅγιος ποὺ προστατεύει ἀπὸ τὴν πανούκλα, ὁ Ἅγιος Χαράλαμπος, ἀπεικονίζεται πατώντας τὴν Πανώλη, ἡ ὁποία παρουσιάζεται, σὰν μία τερατόμορφη γυναίκα ποὺ ξερνάει καπνοὺς ἀπὸ τὸ στόμα. Γι’ αὐτὸ τοῦ ἔδωσε ὁ Θεὸς τὴ χάρη αὐτὴ. 

Σύμφωνα μὲ τὸ Συναξάρι τοῦ ὁ Α. Χαράλαμπος, πρὶν ἀπὸ τὸν θάνατό του, σὲ ἡλικία 112 ἐτῶν, ἀξιώθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ μίας τελευταίας χάρης καὶ ζήτησε , πρὸς χάριν τῶν ἀνθρώπων, τὰ ἑξῆς: 

«Σὲ ὅποιον τόπο βρεθεῖ τεμάχιο ἀπὸ τὸ λείψανό μου καὶ σ’ ὅποια χώρα γιορτάζουν τὸ μαρτύριό μου, νὰ μὴν γίνει ἐκεῖ ποτὲ πείνα οὔτε πανώλης ποὺ θὰ θανατώνει τοὺς ἀνθρώπους πρόωρα οὔτε πονηρὸς ἄνθρωπος ποὺ νὰ βλάπτει τοὺς καρποὺς, ἀλλὰ νὰ εἶναι σ’ αὐτὸν τὸν τόπον εἰρήνη σταθερὴ, ψυχῶν σωτηρία καὶ σωμάτων θεραπεία. Νὰ εἶναι ἀφθονία σίτου, οἴνου, ἐλαίου, τετραπόδων καὶ ἄλλων χρησίμων πραγμάτων.» 

Ἔκτοτε ἀναφέρονται, κατὰ τόπους, πολλὰ θαύματα τοῦ Α. Χαραλάμπους ἐναντίον τῆς πανούκλας. Ἕνα ἀπ’ αὐτὰ συνέβη καὶ στὴν Τρύπη κατὰ τὸ ἔτος 1753. 

Ἦταν τότε ποὺ στὴ Λακεδαίμονα εἶχε ἐνσκήψει αὐτὴ ἡ φοβερὴ ἀρρώστια καὶ φόβος καὶ τρόμος εἶχε καταλάβει τοὺς κατοίκους ὄχι μόνο τοῦ κάμπου ἀλλὰ κι ἐκείνων τοῦ Ταΰγετου καὶ τοῦ Παρνωνα . Κάποια στιγμὴ ἡ πανούκλα χτύπησε ΚΑΙ στὴν Τρύπη : ‘Ἕνας Τρυπιώτης ὀνόματι Γιάννης ἐμφάνισε τὰ φοβερὰ συμπτώματα τῆς ἀρρώστιας. Ἔντρομοι οἱ συγχωριανοὶ τοῦ ἔσπευσαν νὰ ἀπομονώσουν τὸν συμπατριώτη τους σὲ μία σπηλιὰ τοῦ βράχου ποὺ βρίσκεται στὴν τοποθεσία «τὰ δύο ψηλὰ κοτρώνια», κάτω ἀπὸ τὸ δρόμο ποὺ ἔρχεται μέχρι καὶ σήμερα ἀπὸ τὴ Σπάρτη στὴν Τρύπη. Ἐκεῖ, καθημερινὰ πήγαιναν φαγητὸ, νερὸ καὶ ἄλλα χρειαζούμενα στὸν «Πανουκλόγιαννη» (ἔτσι ἔμεινε τὰ’ ὄνομά του στὴν τοπικὴ ἱστορία καὶ παράδοση) ἀφήνοντας τὰ κάπου μακριὰ γιὰ νὰ μὴν ἔρθουν σὲ ἐπαφὴ μαζί του καὶ κολλήσουν τὴ φοβερὴ ἀρρώστια. Ἀπὸ τότε, ἡ σπηλιὰ αὐτὴ, πῆρε τὸ ὄνομα τοῦ καημένου τοὺ Γιάννη καὶ λέγεται μέχρι σήμερα : « τοῦ Πανουκλόγιαννη ἢ σπηλιά». Βυθισμένοι μέσα στὸν τρόμο καὶ τὴν ἀγωνία οἱ κάτοικοι τῆς Τρύπης, μετὰ τὸ τραγικὸ περιστατικὸ , καρτέραγαν νὰ δοῦν ποιὰ θὰ ἦταν τὰ ἑπόμενα θύματα τῆς πανούκλας καὶ ἄλλο δὲν ἔκαναν παρὰ προσευχὲς καὶ δεήσεις στὴν Παναγία καὶ τοὺς Ἁγίους (ἰδιαίτερα στὸν Α. Χαράλαμπο) νὰ τοὺς φυλάξει ἀπὸ τὴ φοβερὴ ἀρρώστια ποὺ εἶχε χτυπήσει τὴν πόρτα τοῦ χωριοῦ τους . 

Καὶ τότε ἔγινε τὸ θαῦμα : Ὁ Ἀγὰς τοῦ χωριοῦ, ὁ Μπεκὴρ Ἀγὰς , ποὺ εἶχε τὸ κονάκι τοῦ σ’ ἕνα μέρος ἀγναντερὸ στὴν τοποθεσία «Ξενίτσα» καὶ καθότανε ἕνα σούρουπο στὸ χαγιάτι συντροφιὰ μὲ τοὺς ὑπηρέτες τοῦ οἱ ὁποῖοι φρόντιζαν κάθε τοῦ ἐπιθυμία, εἶδε (κι αὐτὸς καὶ ἡ συντροφιὰ τοῦ) μία γριὰ ἄσχημη, ξεδοντιάρα καὶ ξεμαλλιασμένη, νὰ ἔρχεται ἀγριεμένη ἀπὸ τὴ μεριὰ τοῦ Μυστρὰ ἀκουμπώντας σὲ ἕνα ροζιασμένο ραβδὶ. Δὲν ἦταν ἄλλη ἀπὸ τὴ φοβερὴ Πανούκλα ποὺ ἐρχόταν νὰ μολύνει μὲ τὸ μίασμα της ΟΛΟ τὸ χωριὸ . Ὅταν ἡ γριὰ - Πανούκλα ἔφτασε στὸ ἔμπα τοῦ χωριοῦ, ἐκεῖ ἀκριβῶς ποὺ εἶναι σήμερα ἡ Ἐκκλησία τῆς Α. Τριάδας, φάνηκε ἀπὸ πάνω ἀπὸ τὸ δρόμο, ἀπὸ τὴν κορφὴ τοῦ λόφου ποὺ βρίσκεται ὡς καὶ σήμερα τὸ παλιὸ ἐκκλησάκι τοῦ Ἀϊ - Γιώργη, νὰ ροβολάει στὸν κατήφορο ἕνας ἀσπρομάλλης γέροντας, μὲ γένια μακριὰ, ποὺ ἔλαμπε τὸ πρόσωπό του σὰν τὸ φεγγάρι. Δὲν ἦταν ἄλλος ἀπὸ τὸν Α. Χαράλαμπο ποὺ ἀκούγοντας ἀπὸ τὴν εἰκόνα τοῦ, ἐκεῖ στὸν Ἀϊ-Γιώργη , τὶς ἱκεσίες τῶν Τρυπιωτῶν ἐρχόταν νὰ προλάβει τὸ κακὸ . Πρόφτασε τὴν Πανούκλα πρὶν μπεῖ στὸ χωριὸ, τὴν ἔριξε χάμω καὶ ἄρχισε νὰ τὴν πατάει στὸ στῆθος . Οὐρλίαζε ἐκείνη φρικτὰ κι ἔβγαζε φωτιὲς ἀπ’ τὸ στόμα τῆς, πασχίζοντας νὰ γλιτώσει ἀπὸ τὸν Ἅγιο, μέχρι ποὺ ξεψύχησε. Ὁ Μπεκὴρ Ἀγὰς καὶ οἱ Τοῦρκοι ὑπηρέτες τοῦ μολόγησαν αὐτὰ ποὺ εἴδανε στοὺς Τρυπιῶτες κι ἐκεῖνοι, μὲ τὸν παπὰ τοὺς μπροστὰ, ἀνεβήκανε στὸ ξωκλήσι τοῦ Ἀϊ-Γιώργη καὶ μπροστὰ στὸ εἰκόνισμα τοῦ θαυματουργοῦ Α. Χαραλάμπους κάνανε παράκληση καὶ Θεία Λειτουργία γιὰ νὰ τὸν εὐχαριστήσουνε γιὰ τὴν προστασία ποὺ ἔφερε στὸ χωριό τους. Μετὰ ἀπὸ λίγες μέρες, σὲ ἀνάμνηση τοῦ θαύματος στήσανε στὸ σημεῖο ποὺ ὁ Ἅγιος σταμάτησε τὴ γριὰ – Πανούκλα ἕνα χοντρὸ δέντρινο ξύλο μὲ ἕνα σιδερένιο Σταυρὸ σφηνωμένο στὴν κορφή του καὶ πάνω σ’ αὐτὸ τὸ ξύλο κρέμασαν ἕνα μικρὸ «Φανάρι» μὲ τζάμια γιὰ καντηλάκι τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, τὸ ὁποῖο ἀναβαν εὐλαβικὰ οἱ Τρυπιῶτες καὶ οἱ περαστικοὶ . 

Εἶναι κάποιοι ποὺ στὸ βωμὸ τοῦ ὀρθολογισμοῦ ἀμφισβητοῦν τὰ θαύματα καὶ προβάλλουν ἐπιχειρήματα γιὰ νὰ τὰ ἑρμηνεύσουν μὲ βάση τὴ λογικὴ καὶ τὴν ἐπιστήμη . Ὅμως, ὅπως ἔχει πεῖ ὁ Ἅγιος Παΐσιος : 

«Ἡ λογικὴ δὲν ἔχει καμιὰ θέση στὴν πνευματικὴ ζωὴ … Στὴν ἐποχή μας , ποὺ ἔχουν αὐξηθεῖ οἱ γνώσεις , δυστυχῶς , ἡ ἐμπιστοσύνη μόνο στὴν λογικὴ κλόνισε τὴν πίστη ἀπὸ τὰ θεμέλια καὶ γέμισε τὶς ψυχὲς ἀπὸ ἐρωτηματικὰ καὶ ἀμφιβολίες. Γι’ αὐτὸ στερούμαστε τὰ θαύματα. Γιατί τὸ θαύμα βιώνεται καὶ δὲν ἐξηγεῖται μὲ τὴν λογικὴ … Ὅποιος νομίζει ὅτι μπορεῖ νὰ γνωρίσει τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν ἐξωτερικὴ ἐπιστημονικὴ θεωρία, μοιάζει μὲ ἀνόητο ποὺ θέλει νὰ δεῖ τὸν Παράδεισο μὲ τὸ τηλεσκόπιο .» 

Ἐξάλλου, τὸ θαῦμα κρίνεται ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα στὴν Τρύπη ἦταν πὼς μετὰ τὸν Πανουκλόγιαννη κανεὶς ἄλλος Τρυπιώτης δὲν ἀρρώστησε ἀπὸ τὴ φοβερὴ αὐτὴ ἐπιδημικὴ ἀρρώστια . Γι’ αὐτὸ ἡ πίστη τῶν Τρυπιωτῶν στὸ θαῦμα τοῦ Α. Χαραλάμπους ἦταν ἀδιαμφισβήτητη καὶ γι’ αὐτὸ τὸ θαῦμα ἐπέζησε στὴ συλλογικὴ μνήμη καὶ παραδίδεται ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ ὡς μαρτυρία Ἀλήθειας . 

Πέρασαν τὰ χρόνια, σὲ ἔνδειξη εὐλάβειας κι εὐγνωμοσύνης οἱ Τρυπιῶτες ἔχτισαν τὸ ξωκλήσι τοῦ Α. Χαραλάμπους δίπλα ἀκριβῶς σ’ ἐκεῖνο τοῦ Ἀϊ-Γιώργη , πάνω στὴν κορφὴ τοῦ λόφου , κι ὅταν χτίστηκε καὶ ὁ ναὸς τῆς Α. Τριάδας, ἐφτίαξαν στὸ σημεῖο τοῦ θαύματος ἕναν μαρμάρινο Σταυρὸ ὅπου καὶ χάραξαν τὴν ἀνάμνηση τοῦ θαύματος μαζὶ κι ἕνα προσκυνητάρι μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους . Δίπλα στὸ προσκυνητάρι στέκεται ἀκόμα ὄρθιο τὸ ξύλο τοῦ Σταυροῦ, ἀναλλοίωτο ὕστερα ἀπὸ 265 ὁλόκληρα χρόνια (!!!), ἕνας ζωντανὸς μάρτυρας καὶ κήρυκας τοῦ μεγάλου καὶ ἀνεπανάληπτου θαύματος τοῦ Α. Χαραλάμπους ἐνῶ ὁ Σταυρὸς στηρίζει τὴν Πίστη τῶν ἀνθρώπων καὶ μαρτυρᾶ πὼς : 

«Τὰ ἀδύνατα παρ’ ἀνθρώποις δυνατά ἐστι παρὰ τῷ Θεῶ». (κατὰ Λουκᾶν – ἰη’ 27) 

*Τὰ στοιχεῖα γιὰ τὴ συγγραφὴ τοῦ ἄρθρου προέρχονται ἀπὸ ἀφηγήσεις κατοίκων τῆς Τρύπης κι ἀπὸ τὸ ἄρθρο : «Τὸ ξύλο μὲ τὸ Σταυρὸ στὴν Τρύπη» τοῦ Ἀποστ. Ι. Καραγιαννάκου , ποὺ δημοσιεύθηκε στὰ «ΛΑΚΩΝΙΚΑ», τεῦχος 37, τοῦ 1970. 

*Εὐχαριστίες θερμὲς πρὸς τὸν Ἡγούμενο τῆς Ι.Μ. Α.Τεσσαράκοντα Σπάρτης, π. Ἐφραὶμ, γιὰ τὴν πρόθυμη ἀναζήτηση καὶ ἀνεύρεσή του ὡς ἄνω ἄρθρου στὴ Βιβλιοθήκη τῆς Μονῆς. 

Βαγγέλης Μητράκος 

notospress

http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr/2023/02/blog-post_44.html#more