Ἡ 15η Σεπτεμβρίου, σύμφωνα μέ τό Ὀρθόδοξο Ἡμερολόγιο, εἶναι ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου ἡγεμόνος Νεάγκου Μπασαράμπη. Στήν Ἱερά Σύνοδο τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ὀρθοδόξου Ρουμανικῆς Ἐκκλησίας, πού συνεδρίασε στήν πόλι του Βουκουρεστίου τήν 8-9ην Ἰουλίου τοῦ σωτηρίου ἔτους 2008, ἀποφασίσθηκε ἡ ἁγιοκατάταξις τοῦ ἁγίου ἱεράρχου Ὑακίνθου τῆς Βίκινα, πρώτου μητροπολίτου τῆς Ρουμανικῆς Χώρας (Οὐγγροβλαχίας), τοῦ ἁγίου μοναχοῦ Διονυσίου Ἐξίγκου, πατρός τῆς παλαιᾶς χριστιανικῆς ἐποχῆς καί τοῦ ἡγεμόνος τῆς Οὐγγροβλαχίας, Νεάγκου Μπασαράμπη, πού ἦταν ἄνθρωπος τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως καί ὑπέρμαχος τῆς οἰκουμενικῆς εἰρήνης.
Τό γεγονός τῆς ἐπισήμου ἀγιοκατατάξεώς του ἔλαβε χώραν στόν δικό του περικαλλέστατο κτιτορικό ναό τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, στήν πόλι Κούρτεα τῆς ἐπαρχίας Ἄρντζες. Ἦλθαν ἀπό τό Βουκουρέστιο ὅλη ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου μέ ἐπικεφαλῆς τόν πατριάρχην τῆς Ρουμανικῆς Ἐκκλησίας Μακ. κ. Δανιήλ. Μετά τήν πανηγυρικήν θείαν Λειτουργίαν, ἀκολούθησε ὅλη ἡ τελετή, στήν ὁποίαν συμμετεῖχαν χιλιάδες πιστοί ἀπό ὅλη τήν Ρουμανία.
Ὅσον ἀφορᾶ τήν καταγωγή του μερικοί ἱστορικοί λέγουν ὅτι ἦταν υἱός τοῦ ἄρχοντος Πίρβου Κραγιοβέσκου καί τῆς συζύγου του Νεάγκας. Ἄλλοι λέγουν ὅτι ἦταν υἱός τοῦ ἡγεμόνος Μπασαράμπη τοῦ 4ου τοῦ ἐπονομαζομένου Νέου ἤ Τεπέλη. Ὁ ἴδιος αὐτοδηλώθηκε ὅτι ὑπῆρξε υἱός τοῦ Μπασαράμπη τοῦ 4ου καί τῆς Νεάγκας, ἡ ὁποία καταγόταν ἀπό τήν πόλι Χωταράνη. Ἡ μητέρα του Νεάγκα ἦταν πρίν σύζυγος τοῦ Πίρβου Κραγιοβέσκου. Ἐκεῖ εἶδε τόν ἥλιο τῆς ἡμέρας. Καί ἡ μητέρα του τόν ἐδίδαξε τήν εὐσέβεια καί ἄνοιξε τά μάτια στόν μικρό γυιό της Νεάγκο πρός τά μεγαλεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως τῶν προγόνων μας. Τόν πληροφόρησε ὅτι οἱ πρόγονοί του Κραγιοβέστι, ἦταν οἱ κτίτορες τῆς Μονῆς Μπίστριτσα τῆς ἐπαρχίας Βίλτσεα, μιᾶς ἐκ τῶν μεγαλυτέρων μονῶν τῆς Ρουμανικῆς Χώρας. Κι ἐδῶ ἠμποροῦμε νά ἀναφέρουμε ὅτι ἡ μονή αὐτή ἦταν ἡ πρώτη ἑστία, ὅπου ὁ μικρός Νεάγκος, θά μάθη νά διαβάζει νά προσεύχεται καί νά προοδεύει στήν ἀρετή.
Ἔλαβε μία ἐκλεκτή μόρφωσι καί ἔμαθε καί πολλές ξένες γλῶσσες, ὅπως τήν ἑλληνική, τήν λατινική καί τήν σλαβωνική. Ἀνάμεσα στούς οἰκιστές τῆς Μονῆς αὐτῆς συγκαταλέγεται τότε καί ἕνας ἐκ τῶν ἀδελφῶν τῆς οἰκογενείας τῶν Κραγιοβίστι, θεῖος τοῦ Νεάγκου. Ὠνομαζόταν Μπάρμπου Βέλ Μπάν, ἐμόνασε ἐκεῖ μέ τό μοναχικό ὄνομα Παχώμιος μαζί μέ τήν Νεαγκοσλάβα, τήν γυναῖκα του, ἡ ὁποία ἐμόνασε σέ γειτονικό μοναστήρι μέ τό ὄνομα Σαλώμη. Ἡ βιβλιοθήκη τῆς Μονῆς ἐπλουτίζετο πάντοτε ἀπό χειρόγραφα λογίων μοναχῶν, τά ὁποῖα εἶχαν τήν πρέπουσα θέσι τους δίπλα στίς ἄλλες πατερικές καί βιβλικές συγγραφές, καί ἦσαν πολύτιμα τόσο γιά τήν γνῶσι μερικῶν ξένων γλωσσῶν, ὅσο καί γιά τό ὅτι προήρχοντο ἀπό μοναχούς διδασκάλους.
Τό ἔτος 1504 κατέφυγε στήν μονή Μπίστριτσα ὁ μητροπολίτης Μάξιμος Μπρανκοβίτσι, γνωστός λόγιος ἐκείνου τοῦ καιροῦ, πού ἦταν παλαιότερα σέρβος ἡγεμών μέ τό ὄνομα Γεώργιος. Ἦλθε μέ τήν ἀνεψιά του Μιλίτσα, κόρη τοῦ ἡγεμόνος τῆς Σερβίας, Ἰωάννου Μπρανκοβίτσι. Ἐκεῖνο τόν καιρό (1504) ὁ νεαρός Νεάγκος νυμφεύθηκε μέ χριστιανικό γάμο τήν Δέσποινα Μιλίτσα, ἡ ὁποία ἦταν ἀπό σερβικό γένος καί πολύ πιστή χριστιανή. Καί ἀπέκτησαν ἕξι παιδιά. Ὁ Ἰωάννης, ὁ Πέτρος καί ἡ Ἀγγελίνα ἀπέθαναν σέ μικρή ἡλικία καί ἐπέζησαν τά ἄλλα τρία, ὁ Θεοδόσιος, ἡ Ρωξάνδρα καί ἡ Στάνα.
Ἔγραψε ἕνα βιβλίο γιά τόν υἱό του Θεοδόσιο μέ τίτλο: «Διδασκαλίες τοῦ Νεάγκου Μπασαράμπη πρός τόν υἱό του Θεοδόσιο. Γράφθηκε στήν σλαβωνική γλῶσσα. Εἶναι μία ἀνθοδέσμη σοφίας, ἀγάπης πρός τό ἔθνος καί εὐλαβείας τοῦ ἡγεμόνος, τά ὁποῖα μετεβίβασε στόν υἱόν του, σάν ἠθικές καί πνευματικές ἀξίες, τίς ὁποῖες πρέπει νά ἔχει ἕνας κρατικός κυβερνήτης. Τό βιβλίο αὐτό εἶναι σπουδαῖο τόσο γιά τό περιεχόμενό του, ὅσο καί γιά τό γεγονός ὅτι εἶναι ἕνα ἀπό τά παιλαιότερα συγγράμματα τῆς νοτιοανατολικῆς Εὐρώπης.
Στίς 12 Ἰανουαρίου τοῦ 1512 ὁ Νεάγκος ἀνέλαβε τήν διακυβέρνησι τῆς Οὐγγροβλαχίας. Προέβη στήν ἀνάπτυξι τοῦ ἐμπορίου καί τῶν οἰκοδομικῶν ἐργασιῶν καί προσπάθησε νά διατηρεῖ πάντοτε φιλειρηνικές σχέσεις μέ τήν Οὐγγαρία. Ἐπίσης ἐκοπίασε νά συνάψει διπλωματικές σχέσεις μέ τήν Βενετία, τήν Ρώμη καί ἀκόμη νά συμβάλει στήν προσπάθεια γεφυρώσεως τοῦ σχίσματος μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων καί τῶν Καθολικῶν. Ἔχοντας ὡς πρότυπον τά ὁράματα καί τίς πολιτικές εὐελιξίες τοῦ τότε ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας Στεφάνου τοῦ Μεγάλου προσπάθησε νά ἑνοποιήσει τά ὀρθόδοξα ἔθνη τῶν Βαλκανίων ἐναντίον τοῦ κοινοῦ ἐχθροῦ, τῶν Τούρκων. Τό 1519 ὁ Νεάγκος σέ συνεργασία μέ τόν ἡγεμόνα Στέφανο τόν 4ον τῆς Μολδαβίας, τόν διάδοχο τοῦ Μεγάλου Στεφάνου, τοῦ πατέρα του, ἔστειλαν πρέσβεις στήν Ρώμη σέ μία κοινή σύνοδο καί ἄλλων ἡγεμόνων καί βασιλέων τῆς ἐποχῆς τους γιά νά στραφοῦν μέ τήν βοήθεια τοῦ πάπα ἐναντίον τοῦ σουλτάνου τῆς Τουρκίας Σελήμ. Παρ᾿ ὅλα αὐτά ἡ Ρουμανική Χώρα (Οὐγγροβλαχία) παρέμεινε τήν περίοδο αὐτή ὑποτελής στήν ἐξουσία τῶν τούρκων.
Ἵδρυσε πολλά μοναστήρια. Στό τέλος τῆς ζωῆς του ἵδρυσε μέ τήν σύζυγό του τήν σκήτη Ὀστρόβ. Ἀνεκαίνισε καί ἐπροίκισε μέ νέες οἰκοδομές τήν μονή Τισμάνα, τήν μονή Κόζια, τό μοναστήρι στήν νῆσο Σναγκώβ, τό ὁποῖο σήμερα τιμᾶται στήν μνήμη τοῦ κτίτορός του, Νεάγκου Μπασαράμπ. Ἐχορήγησε πολλά χρήματα, ὄχι μόνο σέ μοναστήρια τῆς Χώρας μας, ἀλλά καί πρός τά μοναστήρια τῶν Ἁγίων Τόπων, τοῦ Σινᾶ, τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Μετά τόν θάνατό του πού συνέβη τήν 15ην Σεπτεμβρίου τοῦ 1521, ἀνέλαβε τήν ἐξουσία ὁ γυιός του Θεοδόσιος. Ἐκυβέρνησε ὀλίγο διάστημα τήν Χώρα καί ἀπέθανε, μᾶλλον στόν Κωνσταντινούπολι.
Ἕνα ἀπό τά κορίτσια τοῦ ἡγεμόνος Νεάγκου ἐστράφη στόν μοναχισμό μέ τό ὄνομα Σωφρονία. Τό 1545 καί ἡ σύζυγός του Δέσποινα Μιλίτσα μπῆκε στόν μοναχισμό στήν σκήτη Ὀστρόβ μέ τό μοναχικό ὄνομα Πλατωνίδα, ὅπου προσέφερε ὅ,τι ἄλλο ἀπέμεινε ἀπό τήν περιουσία της στήν μονή αὐτή. Ἐτάφη κι αὐτή στό κοιμητήριο τῶν ἡγεμόνων στόν νάρθηκα τοῦ κτιτορικοῦ τους ναοῦ στήν πόλι Ἄρντζες.
Γιά τήν ξακουστή δραστηριότητά του πρός τίς ἐκκλησίες καί τά μοναστήρια τῆς Ὀρθοδοξίας, ὁ Νεάγκος ὀνομάζεται ὁ πρίγκηπας τής εἰρήνης. Ἡ ἐπίσημη ἁγιοποίησίς του ἔγινε στό κτιτορικό του μοναστήρι τῆς πόλεως Ἄρντζες, ὅπου οἰ πιστοί μποροῦσαν νά προσκυνήσουν καί τόν τάφο του. Ὅλη του ἡ ζωή εἶχε δοθῆ στήν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας καί ἀπετέλεσε ἕνα λαμπρό παράδειγμα γιά τούς διαδόχους του. Ἀνεδείχθη ὑποδειγματικός πατέρας ἕξι παιδιῶν μέ μία ἐξαίρετη χριστιανική ἀνατροφή. Ἕνας συνετός καί δραστήριος κυβερνήτης τῆς Χώρας καί ἕνας εὐλαβής καί πιστός χριστιανός. Ἡ ἐκπλήρωσις μέ πλήρη ἀφοσίωσι ὅλων τῶν καθηκόντων του καί ἡ ἀκούραστη ἐνασχόλησίς του γιά τήν προσωπική του πνευματική ζωή καί τήν ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τοῦ ἐξασφάλισαν τήν ἁγιότητα. Ἐργάσθηκε σκληρά γιά τήν ἀνακατασκευή καί καλαισθησία τῶν Οἴκων τοῦ Θεοῦ, ὅλης τῆς Ὀρθοδοξίας, γιά τήν ἀναβάθμισιν τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί ἄφησε στούς διαδόχους του μία θαυμαστή καί ἀνεκδιήγητη κληρονομία. Ἀλλά καί σήμερα ἐπαγρυπνεῖ ἀπό τόν οὐρανό βλέποντας τούς διαδόχους του καί προσευχόμενος μέ παρρησία γιά τήν εἰρήνη, τήν εὐημερία καί τήν σωτηρία τους.
Η ΦΙΛΙΑ ΤΟΥ ΝΕΑΓΚΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΗΦΩΝΟΣ
Στό μοναστήρι αὐτό ἐπίσης συναντήθηκε μέ τόν πατριάρχη Νήφωνα τόν Β΄τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος εἶχε προσκληθῆ στήν Ρουμανική Χώρα (Οὐγγροβλαχία) τό ἔτος 1502, ἀπό τόν ἡγεμόνα Ράδο τόν Μέγα (1495-1508). Προσκλήθηκε ἀπό τόν ἡγεμόνα γιά νά ἀναδιοργανώσει καί νά ἐνισχύσει τήν ἐκκλησιαστική ζωή τῆς ἐπαρχίας αὐτῆς. Αὐτή ἡ συνάντησις διασώζεται σέ γραπτό χειρόγραφο τοῦ 1517-1519 ἀπό τόν Πρῶτον τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω, τόν σέρβο Γαβριήλ. Ἰδού ὁ τίτλος τοῦ χειρογράφου: «Ἡ ζωή καί ἡ πολιτεία τῆς Αὐτοῦ ἁγιότητος τοῦ Πατρός ἡμῶν Νήφωνος, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος ἔλαμψε ἐν μέσω ποικίλων παθημάτων καί πειρασμῶν στήν Ρουμανική Χώρα καί στήν ἐπαρχία τῆς Μουντένιας».
Ὡς μητροπολίτης τῆς Οὐγγροβλαχίας, ἐπέτυχε νά βάλη τάξι στήν Ἐκκλησία τῆς Ρουμανικῆς Χώρας, ἱδρύοντας καί δύο νέες ἐπισκοπές, στίς ἐπαρχίες τοῦ Ρίμνικου καί στό Μπουζέου. Στήν ἡγεμονική πόλι Ἄρντζες, ὅπου κατοικοῦσε ὁ ἡγεμών Ράδος συνέβη μία παράνομη πράξις μεταξύ τῆς ἀδελφῆς τοῦ Ράδου καί ἑνός παντρεμμένου μολδαβοῦ πλουσίου ἄρχοντος. Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς ἠθικῆς παρανομίας, ὁ Ἅγιος Νήφων ἤλεγξε τόν Ράδο, διότι ἐπέτρεπε νά συζεῖ ἡ ἀδελφή του μέ τόν παντρεμμένο μολδαβό. Ὁ Ράδος, μέ ὑπερήφανο πνεῦμα, περιφρόνησε τίς συμβουλές τοῦ Ἁγίου καί τόν προέτρεψε νά φύγει ἀπό τήν Χώρα του.
Ἔτσι ἀνεχώρησε οἰκειοθελῶς ἀπό τόν ἀρχιερατικό του θρόνο ὁ ἅγιος Νήφων καί ἐπῆρε τόν δρόμο τῆς ἐξορίας. Γι᾿ αὐτή τήν ζωή τῆς ἐξορίας ἔγραψε τά ἑξῆς ὁ ἴδιος συγγραφεύς Γαβριήλ ὁ Πρῶτος τοῦ Ἁγίου Ὄρους: «Έρχόταν ἕνας νεαρός ἀπό ἀρχοντική δυναστεία, πού ἐκαλεῖτο Νεάγκος, ὁ ὁποῖος ἦταν ταχύτερος κι ἀπό τούς κυνηγούς. Ἔτσι, οἰκονόμησε ὁ Θεός νά ἐξέρχεται ἀπό τό πικρό γλυκύ καί ἀπό τήν κακία φιλικότης, διότι αὐτός ὁ νέος μετέφερε ψωμί γιά τροφή τοῦ ἁγίου Νήφωνος καί τόν ἔκρυβε σέ μυστικούς χώρους, σύμφωνα μέ τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ μακάριος ἱεράρχης Νήφων τόν ἐνίσχυε μέ τίς πνευματικές του διδασκαλίες γιά νά προοδεύσει καί νά ἀνυψωθῆ σέ ὅλα τά ἐνάρετα ἔργα καί νά ἔχη μία καλή τύχη γιά νά εὐαρεστήσει τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους».
Αὐτά τά λόγια περιγράφουν τήν σχέσι πού εἶχε ἀναπτυχθῆ μεταξύ τοῦ νεαροῦ Νεάγκου καί τοῦ ἁγίου ἱεράρχου Νήφωνος, μία φιλική γνωριμία πού ὠφέλησε μέ σπουδαῖες διδασκαλίες καί θεία φώτισι τόν Νεάγκο. Ἡ μαθητεία τοῦ Νεάγκου δίπλα στόν μακάριο καί σοφό Νήφωνα, ἄν καί ἦταν σύντομη ἀπό πλευρᾶς χρόνου, εἶχε ὅμως τό καλό νά συνεχισθῆ στόν αἰῶνα. Τό ἔτος 1505, βλέποντας ὅτι ὁ Μέγας Ράδος, δέν διώρθωσε τά κακῶς κείμενα στήν ἡγεμονική του αὐλή, ὁ ἅγιος Νήφων, ἀπεφάσισε νά ἐγκαταλείψει τήν Χώρα, χωρίς νά συμφιλιωθῆ μέ τόν ἡγεμόνα. Τό ἔτος 1508, ὁ ἀρχιερεύς Νήφων ἐπέρασε στήν αἰωνιότητα, ὄντας στό μοναστήρι του, τοῦ Διονυσίου, τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ὀλίγους μῆνες ἀργότερα τοῦ ἰδίου ἔτους ὁ ἡγεμών Ράδος, προσβλήθηκε ἀπό τήν ἀσθένεια ποδάγρα, χωρίς νά ζητήσει τήν ἀρχιερατική ἄφεσι, ὅσο ζοῦσε ὁ ἅγιος Νήφων. Ὁ Ράδος ἐτάφη ἔξω ἀπό τήν ἐκκλησία τῆς Μονῆς Ντεάλου, ἡ ὁποία ἦταν δικό του κτιτορικό ἔργο.
Τό 1512 μέ τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ προσκλήθηκε ὁ Νεάγκος γιά τήν τιμητική θέσι τοῦ ἡγεμόνος τῆς Ρουμανικῆς Χώρας. Αὐτός ὅμως δραπέτευσε ἀρνούμενος τό ἀξίωμα λέγοντας τά ἑξῆς: «Βάλετε κάποιον ἄλλον, τόν ὁποῖον θά ἐκλέξετε καί ἐμένα ἀφῆστε διότι δέν μπορῶ νά σηκώσω τέτοιο ἀξίωμα». Ὁ λαός, ὅμως γνωρίζοντας τήν ἱκανότητά του, τόν παρεκάλεσε νά δεχθῆ. Μάλιστα ἔστειλε καί ἀντιπροσωπεία στούς ἄρχοντες τῆς Ρουμανικῆς μας Χώρας καί μετά ἀπό πολλές ἐπίμονες προτάσεις ὁ Νεάγκος δέχθηκε νά ἀφήσει τήν ἁπλῆ καί ταπεινή ζωή του, νά βάλη τό στέμμα στό κεφάλι του καί νά πάρη τό σκήπτρο τῆς διακυβερηνήσεως ὅλης τῆς Ρουμανικῆς Χώρας.
Ἀμέσως ὁ Νεάγκος ἀπέδωσε τήν δικαοσύνη σέ ἀνθρώπους πού εἶχαν παλαιότερα ἀδικηθῆ καί ἀμνηστία. Ἀνεδείχθη καλός διοργανωτής τῆς ἡγεμονίας του, δίκαιος καί εἰλικρινής. Γι᾿ αὐτό καί ὁ λαός του εὐχαριστοῦσε τόν Θεό διότι ἀξιώθηκαν νά ἔχουν ἕνα τέτοιο ἡγεμόνα. Ἡ περίοδος τῆς ἡγεμονίας του ἦτο ἐποχή εὐημερίας καί ἡσυχίας, παρότι ὑπῆρχαν πολλές δυσκολίες καί εἰς βάρος τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τῶν Βαλκανίων. Γιά νά ἐπιτελεῖ τά πάντα σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἅγιος Νεάγκος, ἀγάπησε πάνω ἀπό ὅλα τήν εἰρήνη, ὅπως ἔλεγαν οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς του, διότι εἶχε συνάψει εἰρηνικές σχέσεις μέ ὅλους τούς γειτόνους του.
Λόγῳ τῆς ἀγάπης του πρός τόν Θεό καί τῆς θερμῆς του πίστεως, τιμώντας τήν μνήμη τοῦ διδασκάλου του ἁγίου Νήφωνος ἐφρόντισε νά ἔλθουν τά Λείψανά του στήν Χώρα του.
Ὁ Νεάγκος παρέμεινε ἀλησμόνητος στόν ρουμανικό λαό, χάρις στίς διδασκαλίες πού ἄφησε στόν υἱόν τοῦ Θεοδόσιο. Εἶναι μία ἀληθινή διαθήκη πνευματικῆς παιδαγωγικῆς, φιλοσοφικῆς καί ἐγκυκλοπεδικῆς μορφώσεως. Τό βιβλίο αὐτό τό 1645 μεταφράσθηκε ἀπό τά σλαβωνικά στά ρουμανικά. Εἶναι ἱστορικό ἐθνικό κειμήλιο, διότι μᾶς δείχνει πῶς γραφόταν τότε γιά πρώτη φορά ἡ ρουμανική μας γλῶσσα.
ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΙΣ ΤΟΥ ΑΠΟΘΑΝΟΝΤΟΣ ΗΓΕΜΟΝΟΣ ΡΑΔΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΑΡΧΟΥ ΝΗΦΩΝΟΣ.
Τό πρῶτο ἀξιοσημείωτο ἔργο, σύμφωνα μέ τήν μαρτυρία τοῦ Πρώτου τοῦ Ἁγίου Ὄρους Γαβριήλ τοῦ Σέρβου, ἦταν ὅτι, πρός ἐνίσχυσιν τῆς ἡγεμονικῆς του αἴγλης ὁ Νεάγκος, μετέφερε στήν Ρουμανική Χώρα τά Λείψανα τοῦ ἁγίου Νήφωνος ἀπό τήν μονή τοῦ Διονυσίου, τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπου εὑρίσκοντο γιά νά ἐπιτελεσθῆ ἡ μεταθανάτια συμφιλίωσις μέ τόν πρώην ἡγεμόνα Ράδο τόν Μέγα. Ἐξέλεξε μερικούς ἄρχοντες τῆς ἐμπιστοσύνης του, τούς ἔδωσε ἡγεμονικά ἔγγραφα ὑπογεγραμμένα ἀπό τόν ἴδιον καί τούς ἔστειλε στήν Μονή Διονυσίου, προκειμένου νά δώσουν οἱ Πατέρες τήν εὐλογία καί νά μεταφερθοῦν τά Λείψανα τοῦ ἁγίου Νήφωνος στήν Ρουμανική Χώρα πρός ἐξάλειψιν καί κάθαρσιν τῆς μεταξύ των διχονοίας ἀπό παλαιότερα.
Ἡ ἐξαρχία ἔγινε δεκτή ἀπό τόν Ἕλληνα ἡγούμενο, ὁ ὁποῖος καί τούς ἄνοιξε τόν τάφο τοῦ Ἁγίου νά προσκυνήσουν. Ἔφεραν μαζί τους καί μία καινούργια ξύλινη λειψανοθήκη, ὅπου καί τοποθέτησαν τά Λείψανά του. Ἡ ἀποστολή ξεκίνησε μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἕλληνα Ἱερομόναχο π. Νεόφυτο, ὁ ὁποῖος συνώδευσε τά Λείψανα τοῦ Ἁγίου στήν Ρουμανική Χώρα. Τήν ὑποδοχή του μᾶς τί περιγράφει ὁ ἀναφερθείς Πρῶτος τοῦ Ὄρους Γαβριήλ: «’Αφ᾿ ὅτου εἰσῆλθαν στήν Ρουμανική Χώρα μέ τά Ἅγια Λείψανα, εἰδοποίησαν τόν ἡγεμόνα Νεάγκο Βόντα. Αὐτός συγκέντρωσε ὅλο τόν κλῆρο τῆς Ἐκκλησίας καί ὅλους τούς ἄρχοντες καί περίμεναν στήν εἴσοδο τῆς πόλεως τόν Πνευματικό του Πατέρα. Μέ πίστι στήν ψυχή καί στήν καρδιά ὁ ἡγεμών παρέλαβε στά χέρια του τό Ἱερό Κιβώτιο μέ τά Λείψανα τοῦ Γέροντός του. Τά κατεφίλησε μέ δάκρυα καί μέ πολλή ψυχική ἀγαλλίασι, μαζί μέ ὅλο τόν χριστιανικό πλῆθος. Κατόπιν ἐπῆραν τό Κιβώτιο μέ τά Λείψανά του καί τό τοποθέτησαν ἐπάνω στόν τάφο τοῦ πρώην ἡγεμόνος Ράδου. Καί ἄρχισαν προσευχές, γονυκλισίες καί δεήσεις πρός τόν Ἅγιο, νά συγχωρήσει τήν ἁμαρτία τοῦ ἀποθαμένου Ράδου, ὁ ὁποῖος ἄδικα κατηγόρησε τόν Ἅγιο καί τόν ἐξεδίωξε ἀπό τήν Χώρα.
Καί τί μεγάλο θαῦμα ἔγινε πρός τό τέλος τοῦ ὄρθρου! Θέλοντας ὁ Θεός νά δείξη τήν συγχώρησι τῆς ἁμαρτίας τοῦ Ράδου καί τῶν ἄλλων, οἱ ὁποῖοι συνήργησαν στήν καταδίκη καί τήν ἐκδίωξι τοῦ Ἱεράρχου, εἶδε μόνος ὁ ἡγεμών Νεάγκος τήν ἑξῆς ἀποκάλυψι: Εἶδε ὅτι ἄνοιξε ὁ τάφος τοῦ Ράδου καί ἐφάνησαν μαῦρα τά ὀστᾶ του. Ἀκόμη ἀπό τά ὀστᾶ του ἔτρεχε μία δυσωδία φοβερή, σάν πύον. Μή μπορώντας νά ἀντέξει τήν δυσωδία ἐκείνη ὁ Νεάγκος παρακαλοῦσε τόν Ἅγιο νά έλεήσει τόν ταπαίπωρο Ράδο. Καί ἀμέσως εἶδε νά τρέχει ἀπό τήν Λειψανοθήκη τοῦ Ἁγίου ἅγιο Μῦρο σάν μία βρύση, μέ τό ὁποῖον ἔπλυνε ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος τό Σῶμα τοῦ Ράδου. Κι αὐτό ἔγινε καθαρό καί ὡραιότατο καί τό ἔβαλε πάλι ὁ Ἅγιος μέσα στόν τάφο του.
Ὁ Νεάγκος, μετά τήν ὅρασι αὐτή, συνῆλθε στόν ἑαυτό του καί συλλογιζόταν ὅσα θαυμαστά ἔπραξε ὁ Γέροντάς του ἅγιος Νήφων. Κατόπιν ἐφώναξε μεγαλοφώνως καί εἶπε: «Δόξα σοι, Βασιλεῦ ἐπουράνιε, διότι ἐδόξασες τόν δοῦλον σου ἱεράρχη Νήφωνα μέ δόξαν αἰώνιον καί ἀνεκλάλητον». Τό πρωΐ ἔγινε Θεία Λειτουργία καί πολλοί ἀσθενεῖς ἤρχοντο νά ζητήσουν τήν θεραπεία τους ἀπό τόν Ἅγιο.
Κατόπιν ὁ Νεάγκος διέταξε νά κατασκευάσουν ἄλλο χρυσόν κιβώτιο καί νά τοποθετήσουν τά Λείψανα τοῦ Ἁγίου καί νά μεταφερθοῦν στό Μοναστήρι του, στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκράτησε μόνο τήν κάρα του καί τό δεξιό του χέρι μέ τήν ἄδεια τῶν Πατέρων πού συνώδευαν τά Λείψανα τοῦ Ἁγίου. Καί ἀντί αὐτῶν τούς ἐχάρισε ὁ Νεάγκος τήν Κεφαλή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, μέσα σέ χρυσῆ θήκη. Τά Λείψανα αὐτά τοῦ ἁγίου Νήφωνος, τά εἶχε πάντα μαζί του, ὅσο ζοῦσε ὁ μαθητής του Νεάγκος πρός ἰδική του προστασία καί θεραπεία τῶν ἀσθενῶν. Μετά τήν κοίμησί του, ἀφιερώθηκαν στήν μοναστηριακή ἐκκλησία τῆς πόλεως Ἄρντζες. Ἀργότερα μεταφέρθηκαν στόν καθεδρικό ναό τοῦ ἁγίου Δημητρίου τῆς πόλεως Κράγιοβας, ἡ ὁποία σήμερα εἶναι μητρόπολις.
Ο ΗΓΕΜΩΝ ΝΕΑΓΚΟΣ, ΚΤΙΤΩΡ ΚΑΙ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Μόνο νά μετρήσουμε τούς τόπους, ὅπου ἐβοήθησε μέ τό ἡγεμονικό του θησαυροφυλάκιο ὁ Νεάγκος, γιά τήν ἵδρυσι καί ἐπισκευή Ἱερῶν Τόπων, μποροῦμε νά καταλήξουμε στό συμπέρασμα ὅτι ὁ Νεάγκος ἦταν ἕνας ἀπό τούς μεγαλυτέρους κτίτορες καί ἀνακαινιστές θείων ἱδρυμάτων τῆς Χριστιανωσύνης. Γιά τίς ἀμέτρητες προσφορές του στό Ἅγιον Ὄρος, δέν ὑπάρχει καλλίτερη μαρτυρία ἀπό τόν Πρῶτο τοῦ Ὄρους τόν π. Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος ἔγραψε τότε: «Θά χρειασθοῦν πολλές σελίδες γιά νά εἰποῦμε μέ τήν σειρά ὅλα τά μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ὄρους πόσο τά ἐπλούτισε μέ χρήματα, μέ ὁλόκληρα χωριά, σάν Μετόχια στήν Ρουμανία, μέ ζῶα καί ὑπῆρξε κτίτοράς τους ἤ ἔκτισε ἄλλα οἰκήματα. Καί συνέχισε νά γράφει αὐτός ὁ Γέροντας Γαβριήλ, μνημονεύοντας τήν ἀνακαίνισι τῆς μεγάλης ἐκκλησίας τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου στά Ἱεροσόλυμα, στήν Μονή τοῦ Σινᾶ καί σέ ὅλα τά καθιδρύματα τῆς Ἁγίας Πόλεως Ἱερουσαλήμ. Ἐπίσης στίς Μονές τῶν Μετεώρων, τίς μονές Τεσκαβίτσα, Κουσνίτσα, Κουτεάσκα καί Ἀσκάλωνος στήν Συρία. Κατόπιν ἐφρόντισε γιά τά μοναστήρια πλησίον τοῦ ποταμοῦ Εὐρώτα τῆς Λακωνίας, τίς Μονές τῆς Θράκης, τῆς Ἑλλάδος, τῆς Ἀχαΐας, τοῦ Ἰλλυρικοῦ, τῆς Καμπανίας, τοῦ Ἐλλησπόντου, τῆς Μοισίας, τῆς Μακεδονίας τῆς Σερβίας, τῆς Πελαγωνίας, τῆς Δαλματίας καί ὅλων τῶν τόπων τῆς Ἀνατολῆς μέχρι τῆς Δύσεως καί ἀπό βορρᾶ μέχρι τόν νότο. Ὅλες τίς ἐκκλησίες αὐτός τίς ἵδρυσε ἤ τίς ἐπεσκεύασε. Ἐπίσης τροφοδοτοῦσε πολλές μονές μέ ὅλα τά βιώσιμα καί ἀναγκαῖα τρόφιμα. Ἐφρόντιζε καί γιά τούς μοναχούς πού ζοῦσαν, σέ σπηλιές, σκῆτες καί γιά τούς πτωχούς ἁπλοϊκούς χριστιανούς, πού ἐμάθαινε, ὅτι εἶχαν κάποια βοήθεια. Ἦταν γιά ὅλους ὁ ἐλεήμων καί εὐσπλαγχνικός πατέρας τους, ὁμοιάζοντας στήν ἀγάπη του μέ τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Ὁποῖος ἀνατέλλει τόν ἥλιο καί τήν βροχή σέ καλούς καί κακούς, ὅπως μᾶς λέγει τό Ἅγιο Εὐαγγέλιο.
Καί ἄν ἀξιώθηκε νά ἱδρύει Θυσιαστήρια τοῦ Θεοῦ σέ ὁλόκληρο τόν τότε κόσμο, μέ τήν ἴδια καί μεγαλύτερη ἀγάπη, ἐφρόντισε καί γιά τήν Πατρογονική μας Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Χώρας μας, τῆς Ρουμανίας. Μέ χρήματα ἀπό τό ἡγεμονικό του θησαυροφυλάκιο συνέβαλε στήν ἵδρυσι καί στήν ἐπισκευή ὁλοκλήρων μοναχικῶν καθιδρυμάτων, ὅπως τά μοναστήρια Τισμάνα, Μπίστριτσα, Κοτμεάνα, Βίσινα, Κόζια, Ντομπρούσα, Νουτσέτ, Ὀστρόβ, Σναγκώβ. Ἐπίσης τό μοναστήρι πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ντεάλου τό ἔκτισεν ὁ ἴδιος ἐξ ὁλοκλήρου. Μεγάλη τιμή γιά τόν ἡγεμόνα Νεάγκο εἶναι ἡ ἐκ μέρους του ἵδρυσις δύο ἄλλων ἁγιασμένων τόπων. Εἶναι ἡ ἵδρυσις τῆς μεγαλοπρεποῦς ἐκκλησίας τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τῆς Μονῆς τῆς πόλεως Ἄρντζες καί ἡ μητροπολιτικός ναός τῆς πόλεως Τιργκόβιστα.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΑΓΚΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΝ.
Ὁ ἀξιομνημόνευτος μητροπολίτης Σιμπίου καί Ἀρντεάλ (Τρανσυλβανίας) κυρός Ἀντώνιος ἀφιέρωσε μία σειρά σημαντικῶν μελετῶν γι᾿ αὐτούς πού ἀξιώθηκαν νά γίνουν σοφοί Διδάσκαλοι μέ αἴσθησι καί ἐμπειρία τῆς Ρουμανικῆς μας Ὀρθοδοξίας. Μέσα ἀπό τίς διδασκαλίες τοῦ Νεάγκου Μπασαράμπ πρός τόν υἱόν του Θεοδόσιο, ὁ ἡγεμών αὐτός κατέλαβε τήν πρώτη καί αἰώνια θέσι στήν ἱστορία, στόν πολιτισμό καί στήν συνείδησι τῶν ρουμάνων. Κάτοχος ὀ ἴδιος τοῦ ρουμανικοῦ πολιτισμοῦ, κατώρθωσε μέσα ἀπό τίς διδασκαλίες του αὐτές, καθώς καί ἀπό τήν ἵδρυσι τοῦ καθεδρικοῦ ναοῦ Τιργκόβιστας να δημιουργήσει μία πρωτότυπη ρουμανική σύνθεσι, ἐν μέσω ἐποχῆς ἀκμαίας θρησκευτικῆς νοοτροπίας καί πολιτισμοῦ. Κι αὐτή ἡ σύνθεσις μέ τήν μορφή γραπτῶν πνευματικῶν κειμένων καί οἰκοδομικῶν ἔργων ἀποτελοῦν τήν οὐσία καί τά θεμέλια τῆς ρουμανικῆς πολιτιστικῆς πορείας.
Ὁ καθηγητής Δανιήλ Ζαμφιρέσκου, πού δικαίως ὀνομάζεται πνευματικός υἱός τοῦ Νεάγκου Μπασαράμπ, εἶναι ἕνας ἀπό τούς σπουδαιοτέρους συγχρόνους ἐρευνητάς, ὁ ὁποῖος ἐπέτυχε νά ἀπαλλάξη ἐσφαλμένες ὑποθέσεις, ὅσον ἀφορᾶ τήν αὐθεντικότητα τῶν κειμένων τοῦ Νεάγκου πρός τόν υἱόν του καί νά ἀποδείξει μέ ἐπιχειρήματα ὅτι οἱ διδασκαλίες αὐτές εἶναι «μία ἀπό τίς πλέον αὐθεντικές καί ἀξιόλογες λογοτεχνικές ἐπιδόσεις τοῦ ρουμανικοῦ μας πολιτισμοῦ».
Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ 9 ΕΤΩΝ ΑΠΟ 1512-1521.
Στά σύνορα τῆς τότε ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἑδραιώθηκε καί ἱδρύθηκε ἡ Ρουμανική μας Χώρα, σάν ἕνα ἀληθινό στήριγμα γιά ὁλόκληρη τήν χριστιανωσύνη τῆς ζώνης ἐκείνης. Αὐτό πού μέ τό ἀκονισμένο σπαθί του ἐξασφάλισε ὁ Στέφανος ὁ Μέγας, κατόπιν ὁ Νεάγκος Μπασαράμπ τό διετήρησε καί μέ ἡγεμονικό σιγγίλιο τό κατωχύρωσε. Μέ ἕνα καλά ἐμπειροπόλεμο στρατό ἀντιμετώπισε τίς ὀθωμανικές ἐπιθέσεις καί κατώρθωσε νά φέρει τήν εἰρήνη, χωρίς αἵματα μέ τήν πληρωμή ἑνός σεβαστοῦ ἐτήσιου ποσοῦ. Ὁ Μακ. Πατριάρχης Δανιήλ σημειώνει γ᾿ αὐτή τήν μάχη τοῦ πνεύματος, στήν θεολογική του ἐργασία: «Ἡ φωτεινή πολιτική τῆς πίστεως». Σ᾿ αὐτό παρουσιάζει τόν Νεάγκο σάν ἕνα χριστιανό παιδαγωγό. Χωρίς νά εἶναι ὁ ἴδιος ἀρχηγός στρατοῦ γιά μάχες, ὅπως ὁ Στέφανος ὁ Μέγας, μέ ὅλο αὐτή τήν πλούσια ἀνθρωπιστική δραστηριότητά του, κατώρθωσε νά εἶναι ὁ χριστιανικός κόσμος τῆς Ἀνατολῆς καί τῶν Βαλκανίων ὑπό τήν προστασίαν ἑνός μαχητοῦ τοῦ πνεύματος, πού ὑπεστήριξε τόν εὐρωπαϊκό πολιτισμό καί ἀποτελοῦσε κληρονομία τοῦ λαμπροῦ Βυζαντίου.
Μετά ἀπό ἐννέα χρόνια καρποφόρου ἡγεμονικῆς ἐξουσίας του, ἐπέρασε στήν αἰωνιότητα ἀφήνοντας γιά τούς ἀπογόνους του πολύ πνευματικό φῶς, τοῦ ὁποίου ἡ ἀκτινοβολία ἔφθασε καί μέχρι τίς ἡμέρες μας. Ἐνταφιάσθηκε στό κοιμητήριο τῶν ἡγεμόνων τῆς πόλεως Ἄρντζες τοῦ μοναστηριακοῦ ναοῦ τῆς Κοιμήσεως, τόν ὁποῖον ἵδρυσε ὁ ἴδιος. Στήν πλάκα τοῦ τάφου του ἐγράφησαν τά ἑξῆς: «Ἐκοιμήθη ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νεάγκος Μπασαράμπ, ἡγεμών ὅλης τῆς Ρουμανικῆς Χώρας (Οὐγγροβλαχίας) καί πέραν τοῦ Δουνάβεως, τήν 15ην τοῦ μηνός Σεπτεμβρίου τοῦ ἔτους 1521. Ἡγεμόνευσε ἐννέα καί μισό ἔτη. Καί παρακαλῶ τούς δούλους τοῦ Θεοῦ, πού θά ζήσουν μετά ἀπό μένα, νά διατηρήσουν σέ ἕνα μικρό ὑπόστεγο τά ὀστᾶ μου, γιά νά παραμένουν ἀνέπαφα στόν αἰῶνα».
Ο ΗΓΕΜΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Ὁ ἱστορικός Νικόλαος Λόργκα ὀνομάζει τόν Νεάγκο Μπασαράμπ, «ἡγεμόνα μέ βασιλικά χαρίσματα», «σάν τόν πρῶτο ρουμᾶνο ἡγεμόνα πού εἰσήγαγε στήν Ρουμανία τόν βυζαντινό πολιτισμό». Ἀπό τόν ἀγαπημένο του υἱό, τόν Θεοδόσιο, ἤλπιζε νά ἀναγεννήσει τήν βασιλεία τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου τοῦ Βυζαντίου καί ὅτι θά δημιουργήσει μία θαυμαστή ἡγεμονία στήν Ρουμανική Χώρα.
Ἡ μορφή του ζωγραφίσθηκε ἀπό τόν καλιτέχνη Ντομπρομίρ τῆς πόλεως Τιργκόβιστα, βάσει πρωτοτύπου μορφῆς του πού ὑπῆρχε στήν ἐκκλησία τῆς πόλεως Ἄρντζες, δικό του κτιτορικό ἔργο, πού διατηρεῖ τήν πιστότητα τῆς αὐθεντικῆς του μορφῆς μαζί μέ τήν οἰκογένειά του. Παρουσιάζεται στόν πίνακα αὐτόν σέ ὄρθια στάσι, μέ τά πατρογονικά ἐνδύματα ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, φέρει ἡγεμονικό χρυσό στέμμα στό κεφάλι του μέ ἀδαμαντόπετρες καί μέ μία πολύτιμη πέτρα στό μέσον πάνω ἀπό τό μέτωπό του. Τά μαλλιά του εἶναι μακριά μά χρυσές μπούκλες καί πέφτουν γύρω του μέχρι τό στῆθος του καί πίσω στήν ὠμοπλάτη του. Στόν μανδύα του βλέπουμε ἕνα δικέφαλο ἀετό μέ στέμμα στό κεφάλι του, πού εἶναι βασιλικό σκῆπτρο τοῦ Βυζαντίου. Αὐτή ἡ ἐνδυμασία του χρησιμοποιήθηκε καί ἀπό τήν Σύνοδο τοῦ Ρουμανικοῦ μας Πατριαρχείου, προκειμένου νά ζωγραφισθῆ ἡ εἰκόνα του γιά τήν ἐπίσημη ἀναγνώρισί του ὡς ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας μας. Στό προμνημονευθέν ἔργο του ὁ Πατριάρχης Δανιήλ ἀνέδειξε τόν ἡγεμόνα Νεάγκο, σάν ἕνα πρότυπο ἡγεμόνος, τό ὁποῖο θά παραμείνει γιά τούς διαδόχους του πρός μίμησιν τῆς ζωῆς του ἀπ᾿ ὅλες τίς ἐπερχόμενες γενεές, ὅσο θά ὑπάρχει ὁ ρουμανικός μας λαός.
Πάνσοφε ἡγεμών, πού εἶσαι ἐπικεφαλῆς τοῦ ρουμανικῦ μας ἔθνους, κτίτορ πολλῶν ἁγίων Οἴκων τοῦ Θεοῦ, Φίλε τῶν ἁγίων Πατέρων, φωτεινέ διδάσκαλε τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί μεγάλε προστάτα τῆς εἰρήνης τῶν λαῶν τῆς γῆς, πρέσβευε στόν Χριστό καί Θεό μας νά σώσει καί τίς ψυχές μας. Ἀμήν.
(Μεταφρασμένη ἀπό ρουμανικά κείμενα ἀπό μον. π. Δαμασκηνό Γρηγοριάτη)
12-4-2021.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
