Πατερικά
ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
«ΙΔΟΥ Ο ΑΔΑΜ ΓΕΓΟΝΕΝ
ΩΣ ΕΙΣ ΕΞ ΗΜΩΝ»

 Γένεσις, 3, 22

Ο ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΗΤΟΣ
Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΣΥΓΚΑΤΑΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ
      Εισαγωγικό από entaksis: Στην ομιλία αυτή, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ανατέμνει με τη μοναδική του ρητορική δεινότητα τις πρώτες στιγμές της μεταπτωτικής κατάστασης του ανθρώπου. Κεντρικό σημείο είναι η φράση της Γραφής: «Ιδού, ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς». Εδώ, ο Άγιος υπογραμμίζει δύο συγκλονιστικές θεολογικές αλήθειες: Η Φανέρωση της Αγίας Τριάδος: Ο πληθυντικός αριθμός («ένας από εμάς») δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά η αποκάλυψη των προσώπων της Αγίας Τριάδος στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Θεός συνομιλεί εντός της Τριαδικότητάς Του, φανερώνοντας ότι η δημιουργία και η πρόνοια για τον άνθρωπο είναι κοινό έργο Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος. Η Λεπτή Θεϊκή Ειρωνεία: Ο Θεός χρησιμοποιεί έναν λόγο «έντροπο» (ειρωνικό), όχι για να χλευάσει το πλάσμα Του, αλλά ως ένα θεραπευτικό εργαλείο. Η ειρωνεία αυτή στοχεύει να ξεριζώσει την έπαρση από την καρδιά του Αδάμ, υπενθυμίζοντάς του πόσο οδυνηρά απέτυχε η προσπάθειά του να γίνει θεός χωρίς τον Θεό. Είναι μια «παιδαγωγική ντροπή» που σκοπό έχει τη μετάνοια. «Η τιμωρία του Θεού δεν είναι εκδίκηση, αλλά φιλάνθρωπη παιδαγωγία». Ο Χρυσόστομος αποδεικνύει ότι ακόμη και οι δερμάτινοι χιτώνες, ο ιδρώτας της εργασίας και η έξωση από τον Παράδεισο, είναι πράξεις αγάπης που σκοπεύουν στο να συγκρατήσουν τον άνθρωπο από το να γίνει «αθάνατος στην κακία» και να τον προετοιμάσουν για τη μελλοντική του αποκατάσταση.

Η ΘΕΪΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ ΩΣ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΤΑ

ΤΗΣ ΑΛΑΖΟΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΨΕΥΔΟΥΣ ΙΣΟΘΕΪΑΣ

 

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΓΕΝΕΣΗ – ΟΜΙΛΙΑ ΙΗ΄

    Ας δούμε όμως τη συνέχεια του θέματος: «Και είπε ο Θεός: Ιδού, ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς, στο να γνωρίζει το καλό και το κακό. Και τώρα, μήπως απλώσει το χέρι του και πάρει από το δέντρο της ζωής και φάει, και ζήσει αιώνια. Και έδιωξε αυτόν ο Κύριος ο Θεός από τον παράδεισο της τρυφής, για να καλλιεργεί τη γη από την οποία πλάστηκε». Πρόσεξε πάλι τη συγκατάβαση του Θεού (τον τρόπο που προσαρμόζει τον λόγο Του στα ανθρώπινα μέτρα). Λέει η Γραφή: «Και είπε ο Κύριος ο Θεός: Ιδού, ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς». Είδες πόσο ταπεινές είναι αυτές οι λέξεις; Όλα αυτά όμως πρέπει να τα κατανοούμε με τρόπο που ταιριάζει στον Θεό (θεοπρεπώς).

Διότι ο Θεός επιθυμεί εδώ να μας υπενθυμίσει με αυτά τα λόγια την απάτη στην οποία τους παρέσυρε ο διάβολος μέσω του φιδιού. Επειδή, λοιπόν, εκείνος τους έλεγε ότι «αν φάτε, θα γίνετε σαν θεοί», τόλμησαν να δοκιμάσουν τον καρπό με την ελπίδα να εξισωθούν με τον Θεό. Γι’ αυτό και ο Θεός, θέλοντας να στρέψει πάλι την προσοχή τους στον εσωτερικό τους κόσμο, να τους κάνει να συνειδητοποιήσουν τα σφάλματά τους και να τους δείξει το μέγεθος της παρακοής και την υπερβολή της απάτης που υπέστησαν, λέει: «Ιδού, ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς».

Αυτή η φράση περιέχει μια μεγάλη ειρωνεία (εντροπή), ικανή να συγκλονίσει τον παραβάτη. Είναι σαν να του λέει: «Γι’ αυτόν τον λόγο περιφρόνησες την εντολή μου, επειδή φαντάστηκες ότι θα γίνεις ίσος με τον Θεό; Ορίστε, έγινες αυτό που προσδοκούσες· ή μάλλον, όχι αυτό που ήλπιζες, αλλά αυτό που άξιζες να γίνεις». «Ιδού», λέει, «ο Αδάμ έγινε σαν ένας από εμάς, ώστε να γνωρίζει το καλό και το κακό». Αυτό ακριβώς τους έλεγε ο απατεώνας διάβολος μέσω του φιδιού: «θα ανοίξουν τα μάτια σας και θα είστε σαν θεοί, γνωρίζοντας το καλό και το κακό».

«Και τώρα, ας προσέξουμε μήπως απλώσει το χέρι του και πάρει από το δέντρο της ζωής και φάει, και ζήσει αιώνια». Σας παρακαλώ, προσέξτε εδώ τη φιλανθρωπία του Κυρίου. Πρέπει να εξετάσουμε με ακρίβεια τα λόγια αυτά, ώστε να μη μας διαφύγει τίποτε από όσα κρύβονται σε αυτό το βάθος. Όταν ο Θεός έδωσε την εντολή στον Αδάμ, δεν τον διέταξε να απέχει από τίποτε άλλο, παρά μόνο από το δέντρο εκείνο που του επέφερε την τιμωρία του θανάτου επειδή τόλμησε να φάει τον καρπό του. Αυτό του όρισε εξαρχής: αν παρέβαινε την εντολή, θα πέθαινε. Δεν του έδωσε όμως καμία εντολή για το «δέντρο της ζωής». Επειδή λοιπόν —όπως πιστεύω και είναι δυνατόν να γνωρίζω— ο Θεός τον δημιούργησε αθάνατο, του επιτρεπόταν, αν βέβαια ήθελε, να τρώει καρπούς μαζί με τα άλλα δέντρα και από εκείνο που μπορούσε να του χαρίσει αιώνια ζωή. Γι’ αυτό ακριβώς δεν είχε λάβει καμία απαγορευτική εντολή για αυτό.

Κι αν κάποιος από περιέργεια ήθελε να μάθει γιατί ονομαζόταν «δέντρο της ζωής», ας γνωρίζει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί, βασιζόμενος μόνο στη λογική του, να ερευνά τα πάντα, ούτε και τα έργα του Θεού. Ο Κύριος έκρινε καλό, προκειμένου ο άνθρωπος να ασκηθεί στην υπακοή ή την παρακοή όσο θα ζούσε στον παράδεισο, να ορίσει εκεί αυτά τα δύο δέντρα: το ένα της «ζωής» και το άλλο, ας πούμε, του «θανάτου». Διότι η βρώση του δεύτερου και η παράβαση της εντολής του έφερε τον θάνατο.

Επειδή, λοιπόν, ο άνθρωπος έγινε θνητός λόγω της συμμετοχής του σε αυτή την πράξη, και έγινε πλέον υποχείριο των σωματικών αναγκών, και επειδή εισήλθε στον κόσμο η αμαρτία —για την οποία ο θάνατος δόθηκε από τον Κύριο για το συμφέρον του ανθρώπου— ο Θεός δεν αφήνει πλέον τον Αδάμ στον παράδεισο. Τον διατάζει να φύγει από εκεί, δείχνοντας ότι το κάνει αυτό αποκλειστικά από φιλανθρωπία προς αυτόν. Και για να το καταλάβουμε καλά, πρέπει να διαβάσουμε ξανά τη Γραφή: «Και τώρα, μήπως απλώσει το χέρι του και πάρει από το δέντρο της ζωής και ζήσει αιώνια».

Με άλλα λόγια, λέει ο Θεός: «Επειδή έδειξε μεγάλη έλλειψη εγκράτειας με την εντολή που του δόθηκε και έγινε θνητός, τον απομακρύνω για να μην τολμήσει να αγγίξει και αυτό το δέντρο που χαρίζει αιώνια ζωή. Διότι αν έτρωγε, θα κατέληγε να διαπράττει αθάνατες αμαρτίες». Επομένως, ήταν προτιμότερο να εκδιωχθεί. Έτσι, η έξωση από τον παράδεισο ήταν περισσότερο δείγμα της πρόνοιας και της φροντίδας Του, παρά της οργής Του.

Η ΕΞΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΜΙΑ ΠΡΑΞΗ ΘΕΙΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΤΑΣΤΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΑΘΑΝΑΤΟ

Τέτοιος λοιπόν είναι ο Κύριός μας· ακόμη και όταν τιμωρεί, δεν δείχνει λιγότερη φροντίδα για εμάς από όση δείχνει όταν μας ευεργετεί. Μας επιβάλλει την τιμωρία για να μας συνετίσει (νουθετήσει). Συνεπώς, αν Εκείνος γνώριζε ότι δεν θα γινόμασταν χειρότεροι αμαρτάνοντας ατιμώρητα, δεν θα μας τιμωρούσε καθόλου. Επειδή όμως θέλει να ανακόψει την πορεία μας προς την πτώση και να σταματήσει την εξάπλωση της πονηριάς, μας τιμωρεί ενεργώντας από φιλανθρωπία — κάτι που έπραξε και στην περίπτωση του Αδάμ. Επειδή ακριβώς ενδιαφερόταν για τον πρωτόπλαστο, τον διέταξε να εγκαταλείψει τον Παράδεισο.

 

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ – ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΓΕΝΕΣΗ – ΟΜΙΛΙΑ ΙΗ΄ – Ε.Π.Ε σελ. 505-511 –  ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ