Ανατολικές Ιδέες σε Δυτικό Πολιτισμό
Η Κοσμική Διαφώτιση του Deepak Chopra
Robert Velarde
Μια τυχερή εμφάνιση στην εκπομπή The Oprah Winfrey Show εκτόξευσε τον Deepak Chopra, M.D., προς τη φήμη και την περιουσία. Την επόμενη μέρα της εκπομπής, πουλήθηκαν πάνω από 130.000 αντίτυπα του βιβλίου του Ageless Body, Timeless Mind (Αθάνατο Σώμα, Διαχρονικό Πνεύμα). Ο Chopra, ένας παραγωγικός συγγραφέας, που περιλαμβάνει και το πρόσφατο Super Brain: Unleashing the Explosive Power of Your Mind to Maximize Health, Happiness, and Spiritual Well-Being (Σούπερ Εγκέφαλος: Απελευθερώνοντας την Εκρηκτική Δύναμη του Νου σας για να Μεγιστοποιήσετε την Υγεία, την Ευτυχία και την Πνευματική Ευημερία), διατηρεί μια πολυμεσική αυτοκρατορία που τώρα περιλαμβάνει παρουσία σε smartphones, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βίντεο, έντυπο υλικό, το δικό του ίδρυμα και πολλά άλλα.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Chopra επισκέφθηκε την πατρίδα του, την Ινδία, όπου ανακάλυψε εκ νέου την ayurveda (ινδική ιατρική), καθώς και τον Υπερβατικό Διαλογισμό (TM). Ο Υπερβατικός Διαλογισμός βοήθησε τον Chopra να δει την αξία της ανασυσκευασίας των Ανατολικών πεποιθήσεων για την ευρεία κατανάλωση της Δύσης—κάτι που είχε ανακαλύψει ο ιδρυτής του TM, ο Maharishi Mahesh Yogi. Ο Chopra αργότερα συνάντησε τον Maharishi κατά την επίσκεψή του στο Νέο Δελχί, γεγονός που τον οδήγησε να εργαστεί για την προώθηση του Maharishi Ayur-Veda. Η μεταγενέστερη επιτυχία οδήγησε τον Chopra να διακόψει τις επίσημες σχέσεις με τον Maharishi, έτοιμος να ξεκινήσει τη ραγδαία άνοδό του στη Δύση.
ΟΙ «ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ» ΤΟΥ CHOPRA
Αναμφίβολα έχετε ακούσει για τους διάσημους «τέσσερις πνευματικούς νόμους», που έγιναν δημοφιλείς μέσω της διακονίας του Campus Crusade for Christ. Αυτοί οι νόμοι παρουσιάζουν συνοπτικά βασικές αρχές του ευαγγελίου. Οι διδασκαλίες του Chopra μπορούν επίσης να συνοψιστούν από τέσσερις (πολύ διαφορετικούς) νόμους ή αρχές: (1) Όλα είναι ένα. (2) Είμαστε, στον πυρήνα μας, τέλειοι και θεϊκοί. (3) Πρέπει να διαφωτιστούμε σχετικά με την ενότητα των πάντων και την αληθινή, τέλεια φύση μας· και (4) Η διαφώτιση οδηγεί σε θεραπεία και άλλα σημαντικά οφέλη.
Ο ίδιος ο Chopra καταγράφει πρόθυμα αυτές τις τέσσερις πεποιθήσεις. Ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του Creating Health (Δημιουργώντας Υγεία) τιτλοφορείται, «Το Ένα Είναι Όλα, και το Όλα Είναι Ένα». Αυτό είναι μονισμός, η πεποίθηση ότι όλη η πραγματικότητα είναι ένα.
Όσον αφορά την πεποίθηση του Chopra ότι είμαστε τέλειοι και θεϊκοί, γράφει στο The Seven Spiritual Laws of Success (Οι Επτά Πνευματικοί Νόμοι της Επιτυχίας): «Η ουσιαστική μας φύση είναι μία απόλυτη δυνατότητα. Το σώμα σας δεν είναι ξεχωριστό από το σύμπαν….Το μεγαλύτερο κβαντικό πεδίο—το σύμπαν—είναι το εκτεταμένο σας σώμα… όλες οι διαδικασίες της δημιουργίας είναι διαδικασίες μέσω των οποίων ο Εαυτός ή η θεότητα εκφράζεται».
Διαφώτιση
Όσον αφορά το θέμα της πνευματικής διαφώτισης, ο Chopra φαίνεται να ανατρέχει στις εμπειρίες του με τον Υπερβατικό Διαλογισμό, γράφοντας στο Journey Into Healing (Ταξίδι προς τη Θεραπεία): «Η πρακτική του διαλογισμού μεταφέρει την επίγνωσή μας από την διαταραγμένη κατάσταση συνείδησης στον τομέα της ψυχής και του πνεύματος. Μέσα από την τακτική πρακτική αποκτούμε πρόσβαση στην άπειρη αποθήκη γνώσης—την απόλυτη πραγματικότητα της δημιουργίας. Έχουμε την εμπειρία του ποιοι πραγματικά είμαστε—καθαρή απεριόριστη συνείδηση».
Τι γίνεται με τα αποτελέσματα της διαφώτισης; Ο Chopra παρακινεί τους αναγνώστες να μεγιστοποιήσουν τις δυνατότητές τους: «Θα ήθελα να με ακολουθήσετε σε ένα ταξίδι ανακάλυψης. Θα εξερευνήσουμε ένα μέρος όπου οι κανόνες της καθημερινής ύπαρξης δεν ισχύουν. Αυτοί οι κανόνες δηλώνουν ρητά ότι το να γερνάς, να γίνεσαι αδύναμος και να πεθαίνεις είναι το απόλυτο πεπρωμένο όλων. Και έτσι ήταν για αιώνα μετά τον αιώνα. Ωστόσο, θέλω να αναστείλετε τις υποθέσεις σας για αυτό που αποκαλούμε πραγματικότητα, ώστε να μπορέσουμε να γίνουμε πρωτοπόροι σε μια χώρα όπου η νεανική ζωντάνια, η ανανέωση, η δημιουργικότητα, η χαρά, η πληρότητα και η διαχρονικότητα είναι η κοινή εμπειρία της καθημερινής ζωής, όπου τα γηρατειά, η γεροντική άνοια, η ασθένεια και ο θάνατος δεν υπάρχουν και δεν θεωρούνται καν ως φιλοσοφία».
ΑΜΦΙΣΒΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ CHOPRA
Λοιπόν, τι κακό έχουν οι ιδέες του Deepak Chopra; Δεν θέλει απλώς να βοηθήσει τους ανθρώπους να ζήσουν πιο γεμάτες ζωές; Αν ναι, τι το μεμπτό υπάρχει; Πριν αντιμετωπίσουμε τις διδασκαλίες του, ας σταματήσουμε για να δούμε μερικά θετικά σημεία. Πρώτον, οι διδασκαλίες του Chopra μας υπενθυμίζουν ότι οι άνθρωποι προορίζονται για κάτι περισσότερο—ο υλικός κόσμος δεν είναι το μόνο που υπάρχει. Δεύτερον, η πνευματικότητα είναι σημαντική, οπότε η παραμέληση αυτής της πτυχής της φύσης μας είναι άσοφη. Τρίτον, η επιδίωξη της βελτίωσης του εαυτού μας είναι μια αξιόλογη προσπάθεια. Ποιος δεν θέλει να ζήσει μια ουσιαστική, γεμάτη ζωή; Τέταρτον, η επιθυμία να καλλιεργήσουμε και να ενθαρρύνουμε τη δύναμη της διάνοιας είναι αξιοθαύμαστη και κάτι που ο Chopra προσπαθεί να ενθαρρύνει στο Super Brain. Ωστόσο, όλα αυτά τα σημεία συνοδεύονται από επιφυλάξεις, επειδή η κοσμοθεωρία που διέπει τις διδασκαλίες του είναι θεμελιωδώς ελαττωματική και διαμετρικά αντίθετη με τον Χριστιανισμό.
Ο Chopra θέλει έναν παράδεισο στη γη, αλλά όχι τον χριστιανικό παράδεισο. Τον θέλει χωρίς την περίπλοκη υπόθεση της αμαρτίας, την ανάγκη για μετάνοια ή την εξιλέωση του Χριστού ως «ο δρόμος και η αλήθεια και η ζωή» (Ιωάννης 14:6). Υπάρχουν αρκετά κρίσιμα σημεία όπου οι διδασκαλίες του Chopra έρχονται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές του Χριστιανισμού, για να μην αναφέρουμε την κοινή λογική.
Αν και ο Chopra έχει κάνει πολλά για να εκδυτικίσει και κατά καιρούς να συγκαλύψει φαινομενικά την Ανατολική του φιλοσοφία, καθιστώντας την ευχάριστη στις μάζες, η καρδιά της κοσμοθεωρίας του παραμένει σταθερά φυτεμένη μέσα στον μονιστικό πανθεϊσμό. Αυτή η κοσμοθεωρία βλέπει τα πάντα ως ένα και τα πάντα ως μέρος μιας θεϊκής δύναμης—μια απρόσωπη ενέργεια που ρέει μέσα από τα πάντα και τον καθένα. Υπάρχουν πολλά προβλήματα με αυτή την πεποίθηση. Προφανώς, έρχεται σε αντίθεση με τον χριστιανικό θεϊσμό, ο οποίος υποστηρίζει ότι ο κόσμος είναι τόσο πραγματικός όσο και ουσιαστικά διακριτός από τον Δημιουργό του. Επιπλέον, ο Χριστιανισμός διδάσκει ότι ο Θεός είναι προσωπικός και υπερβατικός, αλλά ταυτόχρονα ενεργός στη δημιουργία του. Δεν είναι μια απρόσωπη ενέργεια ή δύναμη.
Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν επιλύει οριστικά το ζήτημα. Άλλωστε, ίσως ο Chopra έχει δίκιο, και όλα είναι ένα και όλα είναι μια θεία δύναμη. Μια λεπτομερής αναίρεση του μονιστικού πανθεϊσμού ξεπερνά το πλαίσιο αυτού του άρθρου. Ωστόσο, οι λογικές συνέπειες του μονιστικού πανθεϊσμού αποδεικνύουν ότι του λείπει η συνέπεια όταν πρόκειται για την εξήγηση της πραγματικότητας. Ακολουθώντας το στις λογικές του καταλήξεις, αν όλα είναι ένα και όλα είναι θεϊκά, τότε δεν υπάρχει πραγματικό καλό ή κακό—όλες οι ηθικές διακρίσεις καταρρέουν σε σχετικισμό μέσα στον μονιστικό πανθεϊσμό. Ο ίδιος ο Chopra παραδέχεται το καλό και το κακό: «Ωστόσο, για τον οραματιστή αυτά είναι δύο όψεις της ίδιας δύναμης. Ο Θεός δημιούργησε και τα δύο επειδή και τα δύο είναι απαραίτητα. Ο Θεός είναι στο κακό όσο και στο καλό». Η ηθική αποσυντίθεται μέσα στην κοσμοθεωρία του μονιστικού πανθεϊσμού.
Σύγχυση για τον Χριστό
Ίσως ο μεγαλύτερος τομέας ανησυχίας για τους χριστιανούς θεϊστές σε σχέση με τις διδασκαλίες του Deepak Chopra είναι οι απόψεις του για τον Χριστό, τον Χριστιανισμό και τη Βίβλο. Αν και ο Chopra μερικές φορές χρησιμοποιεί γλώσσα που φαίνεται να κάνει τον Θεό ένα προσωπικό ον, στην πραγματικότητα το αρνείται. Αντιφάσκει με τον εαυτό του, είτε ασυνείδητα δανείζεται, ας πούμε, από την κεφαλαιουχική θεϊστική κοσμοθεωρία, είτε σκόπιμα επαναπροσδιορίζει την ορολογία του για να προσελκύσει ένα κοινό που εξακολουθεί να έχει σε μεγάλο βαθμό ρίζες στον Χριστιανισμό, όσο αδύναμες κι αν είναι αυτές οι ρίζες. Για τον Chopra, όμως, είμαστε, στον πυρήνα μας, τέλειοι και θεϊκοί.
Οι προσπάθειες του Chopra να ερμηνεύσει τις Χριστιανικές Γραφές είναι, παρομοίως, ελαττωματικές. Διαπράττει αυτό που ο James Sire αναφέρεται ως οι πλάνες της «Σύγχυσης Κοσμοθεωρίας» και της «Εσωτερικής Ερμηνείας». Η σύγχυση κοσμοθεωρίας ορίζεται ως εξής: «Γραφικές δηλώσεις, ιστορίες, εντολές ή σύμβολα που έχουν ένα συγκεκριμένο νόημα ή σύνολο νοημάτων όταν λαμβάνονται μέσα στο πνευματικό και ευρύτερα πολιτιστικό πλαίσιο της ίδιας της Βίβλου, βγαίνουν από αυτό το πλαίσιο, τοποθετούνται μέσα στο πλαίσιο αναφοράς ενός άλλου συστήματος και έτσι τους δίνεται ένα νόημα που διαφέρει σημαντικά από το προβλεπόμενο νόημά τους». Με άλλα λόγια, ο Chopra διαβάζει τον μονιστικό πανθεϊσμό μέσα στο κείμενο της Βίβλου, αντί να αντλεί τον μονοθεϊσμό από αυτό. Η εσωτερική ερμηνεία, ένα άλλο λάθος του Chopra στην ανάγνωση της Βίβλου, είναι «η υπόθεση ότι η Βίβλος περιέχει κρυμμένο, εσωτερικό νόημα που είναι ανοιχτό μόνο σε εκείνους που έχουν μυηθεί στα μυστικά της». Ο ερμηνευτής, λοιπόν, «δηλώνει τη σημασία των βιβλικών αποσπασμάτων χωρίς να δίνει πολλή, αν όχι καμία, εξήγηση για την ερμηνεία του ή της».
Ίσως το καλύτερο παράδειγμα του Chopra που διαπράττει ερμηνευτικά λάθη έχει να κάνει με την κατανόησή του του Ιωάννη 1:1: «Στην αρχή ήταν ο Λόγος, και ο Λόγος ήταν με τον Θεό, και ο Λόγος ήταν Θεός». Στον Ιωάννη 1:14 μας λέγεται ακριβώς για ποιον μιλούσε ο συγγραφέας: «Και ο Λόγος έγινε σάρκα και κατοίκησε ανάμεσά μας, και εμείς είδαμε τη δόξα του, δόξα ως του μονογενούς από τον Πατέρα, γεμάτος χάρη και αλήθεια». Εν ολίγοις, ο Χριστός είναι ο Λόγος. Αλλά όχι για τον Chopra, ο οποίος γράφει: «Προφανώς, δεν υπονοείται κανένας συνηθισμένος λόγος. Εννοείται κάτι σαν το εξής: Πριν υπήρχε χρόνος και χώρος, μια αμυδρή δόνηση υπήρχε έξω από τον κόσμο. Αυτή η δόνηση περιείχε τα πάντα—όλα τα σύμπαντα, όλα τα γεγονότα, όλο τον χρόνο και τον χώρο. Η πρωταρχική δόνηση ήταν με τον Θεό. Όσο μπορούμε να το καταλάβουμε, είναι ο Θεός. Η θεία νοημοσύνη συμπιέστηκε σε αυτόν τον ‘λόγο,’ και όταν ήρθε η ώρα να γεννηθεί το σύμπαν, ο ‘λόγος,’ μεταμορφώθηκε σε ενέργεια και ύλη…. Στην Ινδία ο ήχος της θείας μητέρας πήρε το όνομα om, και πιστεύεται ότι ο διαλογισμός σε αυτόν τον ήχο θα ξεκλειδώσει όλα τα μυστικά της μητέρας. Ίσως το om είναι ο ίδιος ο λόγος στον οποίο αναφέρεται ο Ιωάννης».
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ, ΠΡΟΣΚΑΙΡΑ ΛΑΘΗ
Υπάρχουν πολλά περισσότερα που θα μπορούσαμε να πούμε για τα ελαττώματα της κοσμοθεωρίας του Chopra. Για παράδειγμα, επικαλείται την κβαντική φυσική για να υποστηρίξει τον μονιστικό πανθεϊσμό, αλλά το κάνει μόνο τεντώνοντας τα επιστημονικά στοιχεία. Επιπλέον, οι απόψεις του για τον Ιησού είναι, το λιγότερο, πιο σύμφωνες με τον κοσμικό Χριστό της Νέας Εποχής—έναν διαφωτισμένο οδηγό στον δρόμο προς την πνευματική απελευθέρωση, που διδάσκει τους ακολούθους του «πώς να φτάσουν στη συνείδηση του Θεού».
Παρά την ήρεμη, εκλεπτυσμένη παρουσίασή του, η άποψη του Deepak Chopra για την πραγματικότητα παραμένει σε σημαντική αντίθεση με τον χριστιανικό θεϊσμό, καθώς και με τη λογική. Καμία ποσότητα πνευματικών ακροβασιών δεν θα επιτρέψει στη βιβλική χριστιανική πίστη να συμβιβάσει τον μονιστικό πανθεϊσμό. Είτε ο Θεός είναι ένα υπερβατικό, προσωπικό ον, που εργάζεται ενεργά στη Δημιουργία Του, ο οποίος αποκάλυψε τον εαυτό του στο πρόσωπο του Χριστού, είτε δεν είναι. Εάν όλα είναι μία θεία απρόσωπη δύναμη που ρέει μέσα από όλη την πραγματικότητα, όπως πιστεύει ο μονιστικός πανθεϊσμός, τότε οι ισχυρισμοί του Χριστιανισμού είναι ψευδείς.
ΕΝΑ ΘΕΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΟ
Όπως έχουμε δει, η κοσμοθεωρία του Chopra είναι ελλιπής σε σημαντικούς τομείς. Η σχετικιστική του ηθική δεν αντιστοιχεί ή δεν συνάδει με αυτό που γνωρίζουμε για την πραγματικότητα. Εάν η κοσμοθεωρία του Chopra είναι αληθινή, τότε δεν υπάρχει καλό ή κακό επειδή όλα είναι ένα. Επιπλέον, εάν η κοσμοθεωρία του Chopra είναι αληθινή, δεν υπάρχει ανάγκη για λύτρωση μέσω του Χριστού, καθώς στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αμαρτία που να απαιτεί μετάνοια, επειδή ο Chopra ισχυρίζεται ότι είμαστε τέλεια, θεϊκά όντα. Χρειαζόμαστε διαφώτιση, λέει ο Chopra, όχι μετάνοια. Οι θεμελιώδεις ισχυρισμοί της κοσμοθεωρίας του Deepak Chopra ορίζουν περιοχές της πραγματικότητας που είναι αντίθετες με τον χριστιανικό θεϊσμό. Παρά τη θετική τους ώθηση, οι διδασκαλίες του Chopra υπολείπονται κατά πολύ του ιερού, δημιουργού Θεού που απλώνει το χέρι σε μια πληγωμένη και απελπισμένη ανθρωπότητα με τα καλά νέα του Ιησού Χριστού.
Συγγραφέας: Robert Velarde Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Christian Research Journal, τόμος 36, τεύχος 03 (2013). Ο Robert Velarde είναι συγγραφέας των βιβλίων Examining Alternative Medicine (InterVarsity Press), A Visual Defense (Kregel Publications), Conversations with C. S. Lewis (InterVarsity Press), The Heart of Narnia (NavPress) και άλλων. Έλαβε το μεταπτυχιακό του από το Southern Evangelical Seminary. – Deepak Chopra’s Cosmic Enlightenment: Eastern Ideas in a Western Culture | Christian Research Institute
