Νέα Εποχή - Αποκρυφισμός

Πρωτ. Στέφανος Στεφόπουλος

ΤΟ ΝΑΒΑΡΑΤΡΙ:

ΕΝΑ ΚΑΘΑΡΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ

    Το Ναβαράτρι, που κυριολεκτικά μεταφράζεται ως «εννέα νύχτες» από τα σανσκριτικά, δεν είναι απλώς ένα «πολιτιστικό φεστιβάλ» ή ένα «λαογραφικό δρώμενο». Στην πραγματικότητα, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες και πιο ιερά εποχές του Ινδουισμού, αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στη λατρεία της Θεϊκής Θηλυκής Ενέργειας (Σάκτι) και της θεάς Ντούργκα.  

Η κεντρική ιδέα της γιορτής είναι η θριαμβευτική νίκη της θεάς Ντούργκα επί του δαίμονα Μαχισασούρα, μια μάχη που διήρκεσε εννέα ημέρες και νύχτες. Κάθε μία από αυτές τις νύχτες είναι αφιερωμένη σε μία διαφορετική μορφή της Ντούργκα, η οποία αντιπροσωπεύει και μια ξεχωριστή πτυχή της θεϊκής δύναμης, από το θάρρος της Σαϊλπούτρι μέχρι την τρομακτική πολεμική μορφή της Κάλαρατρι. Οι πιστοί νηστεύουν, εκτελούν τελετουργίες (kanya puja), κάνουν προσευχές και προσφέρουν λουλούδια και φαγητό στους βωμούς των θεοτήτων.

Πέραν της Ντούργκα, το φεστιβάλ τιμά και τις θεές Λάκσμι (της ευημερίας) και Σαρασβάτι (της σοφίας), αναγνωρίζοντας έτσι τις τρεις κύριες εκφάνσεις της Θεϊκής Μητέρας. Το τέλος των εννέα ημερών σηματοδοτείται από την ημέρα του Βιτζαγιαντάσαμι (Dussehra), που είναι μια πανηγυρική γιορτή της νίκης του καλού έναντι του κακού. Οι χοροί, η μουσική και οι εντυπωσιακές διακοσμήσεις δεν είναι απλώς ψυχαγωγία, αλλά μέρος της λατρείας και της έκφρασης της πίστης. Είναι, χωρίς καμία αμφιβολία, ένα καθαρά θρησκευτικό γεγονός.

Αν και η ουσία του είναι καθαρά θρησκευτική και κανένας Ινδουιστής δεν θα το αντιλαμβανόταν ως «απλή πολιτιστική εκδήλωση», εντούτοις στη Δύση συχνά παρουσιάζεται με διαφορετικό ένδυμα. Σχολές γιόγκα οργανώνουν εκδηλώσεις με αφορμή το Ναβαράτρι, προβάλλοντάς το ως «φολκλόρ» και «πολιτιστικό πανηγύρι με χορούς, τραγούδια και χρώματα». Έτσι δίνουν στο κοινό την εντύπωση ότι πρόκειται για μια χαρούμενη εορτή χωρίς ιδιαίτερο θρησκευτικό βάθος, παραλείποντας να πουν ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για πράξη λατρείας συγκεκριμένων θεοτήτων του ινδουιστικού πάνθεου.

    Αυτή η παρουσίαση δεν είναι τυχαία. Οι ίδιες σχολές (αναζήτηση στο διαδίκτυο με θέμα ‘yoga+ navratri’) που ισχυρίζονται ότι η γιόγκα είναι «γυμναστική» και «άσκηση ευεξίας» ξέρουν καλά ότι αν μιλήσουν ξεκάθαρα για τον ινδουιστικό χαρακτήρα της, πολλοί άνθρωποι θα αποστασιοποιηθούν. Γι’ αυτό μεταμφιέζουν τον θρησκευτικό πυρήνα σε «πολιτισμό» και «παράδοση», ώστε ο ανυποψίαστος συμμετέχων να μπαίνει σιγά σιγά σε έναν κόσμο πρακτικών που δεν έχουν σχέση με ουδέτερη γυμναστική, αλλά με την προώθηση μιας ξένης θρησκευτικότητας.

Για παράδειγμα, η 1st Bollywood Dance Academy Greece στην ανάρτησή της στο Facebook, αναφέρει τη γιορτή ως ένα «φεστιβάλ» που περιλαμβάνει «παραδοσιακούς χορούς». Αυτή η προσέγγιση αποσυνδέει τη γιορτή από τη θρησκευτική της ουσία και την παρουσιάζει ως ένα απλό, εξωτικό πολιτιστικό δρώμενο. Ο σκοπός είναι σαφής ώστε να γίνει η εκδήλωση ελκυστική σε ένα ευρύτερο, δυτικό κοινό, που μπορεί να είναι διστακτικό απέναντι σε θρησκευτικές τελετές. Ωστόσο, αυτή η τακτική μπορεί να λειτουργήσει ως υποδόρια μορφή προσηλυτισμού. Προσφέροντας έναν «αθώο» δρόμο εισόδου μέσα από τη μουσική και τον χορό, άτομα που αναζητούν απλώς μια πολιτιστική εμπειρία μπορεί να εκτεθούν σταδιακά και να οδηγηθούν σε μια θρησκευτική κοινότητα, χωρίς να έχουν αρχικά συνειδητοποιήσει την πραγματική φύση του γεγονότος.

Σχολές όπως η Satyananda Yoga Ashram και η Neda Yoga Shala στην Αθήνα, αλλά και ιστοσελίδες όπως το Modern Yogi, προβάλλουν τη γιορτή με άρθρα που την περιγράφουν με σαφώς θρησκευτικούς όρους. Στα κείμενά τους, το Ναβαράτρι παρουσιάζεται ως ένα «μεγάλο πνευματικό φεστιβάλ», αφιερωμένο στη «Μεγάλη Θεά». Γίνεται αναφορά στις βαθιές πνευματικές του ρίζες και στη σημασία της sadhana (πνευματικής πρακτικής), ενώ τονίζεται η λατρεία των θεών Ντούργκα, Λάκσμι και Σαρασβάτι.

Από τη μία, κάποιες σχολές αποσυνδέουν τη γιόγκα από τις ινδουιστικές της ρίζες, προκειμένου να την πουλήσουν στο δυτικό κοινό ως απλή άσκηση και ευεξία, ενώ από την άλλη, προωθούν ενεργά ένα φεστιβάλ που οι ίδιοι περιγράφουν με τόσο έντονο θρησκευτικό περιεχόμενο. Αυτός ο διπλός σταθμός επιτρέπει την εισχώρηση σε ένα θρησκευτικό σύστημα μέσα από ένα φαινομενικά «πολιτιστικό» γεγονός, επιβεβαιώνοντας έτσι τον προβληματικό χαρακτήρα του συγκεκαλυμμένου προσηλυτισμού.

Η Ορθόδοξη θεώρηση μάς βοηθά να καταλάβουμε ότι τέτοιες εκδηλώσεις δεν είναι ακίνδυνο φολκλόρ. Όταν συμμετέχει κανείς, ακόμη και με καλή διάθεση, ανοίγει την καρδιά του σε τελετές που έχουν χαρακτήρα λατρείας προς θεότητες του ινδουισμού. Με αυτό τον τρόπο, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, μπαίνει σε ένα πνευματικό περιβάλλον ξένο προς την πίστη του Χριστού. Η Εκκλησία τονίζει ότι η λατρεία ανήκει αποκλειστικά στον αληθινό Θεό, και γι’ αυτό ο χριστιανός οφείλει να διακρίνει τι σημαίνει πίσω από το προσωπείο της «πολιτιστικής εκδήλωσης». Το Ναβαράτρι δεν είναι ουδέτερη γιορτή· είναι ένας κύκλος θρησκευτικών πράξεων που προβάλλεται ως φολκλόρ για να περάσει ευκολότερα στη Δύση.

 

ΠΗΓΕΣ: