Οι διαδικτυακοί «μέντορες» υπόσχονται υπέρτατη γνώση,
αλλά οι ψυχικές και οικονομικές παγίδες δεν φαίνονται με μια ματιά
ΓΚΟΥΡΟΥ 3.0 ΚΑΙ Η ΠΑΓΙΔΑ
ΤΟΥ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΥ
Η εικόνα του γκουρού με μούσι και λευκή ρόμπα ανήκει πια στην παλιά εποχή, την «έκδοση» 1.0, όπου η επιρροή ήταν εμφανής και προσωπική. Στην «3.0» φάση εμφανίζονται πιο εκλεπτυσμένα εργαλεία: βιντεάκια στο TikTok, χαμογελαστοί «μέντορες» στο Instagram, κλειστές ομάδες σε Telegram και Discord και αλγόριθμοι που βρίσκουν τον καθένα με εκπληκτική ακρίβεια. Οι Έλληνες χρήστες παρακολουθούν καθημερινά συμβουλές για προσωπική ανάπτυξη, διαλογισμό, ψυχολογική ευεξία και «μυστικά για καλύτερη ζωή», ενώ τα like αυξάνονται με ρυθμό που εντυπωσιάζει.
Από τα TikTok βιντεάκια μέχρι τις κλειστές ομάδες σε Telegram και Discord, η ψηφιακή χειραγώγηση είναι πιο διακριτική και επικίνδυνη από ποτέ
Η πανδημία άφησε πίσω της μια κοινωνία αποσταθεροποιημένη. Άνθρωποι που αναζητούσαν στήριγμα στράφηκαν σε ό,τι έβρισκαν εύκαιρο στο διαδίκτυο. Εκεί, μέσα σε όμορφα βίντεο με μουσική υπόκρουση, ακούστηκαν υποσχέσεις για υπέρτατη γνώση, για απελευθέρωση και για εσωτερική μεταμόρφωση. Το μήνυμα είναι παλιό και δοκιμασμένο, μόνο η μέθοδος έχει αλλάξει. Κλειστές ψηφιακές κοινότητες καλλιεργούν εξάρτηση και δημιουργούν σταδιακή χειραγώγηση. Ο «δάσκαλος» μπορεί να είναι ένας άγνωστος λογαριασμός με ωραία εικόνα ή μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης που μαθαίνει από τις απαντήσεις μας και επιστρέφει «σοφία» κομμένη και ραμμένη στις αδυναμίες μας.
Ειδικοί μιλούν για αυτοματοποίηση της χειραγώγησης. Η τεχνητή νοημοσύνη υπολογίζει μόνο την αλληλεπίδραση και κρατά τον χρήστη παγιδευμένο σε μια ροή περιεχομένου που μοιάζει αθώα ενώ μπορεί να λειτουργεί σαν ψυχολογική θηλιά. Πίσω από τις ωραίες υποσχέσεις κρύβεται συνήθως ένα οργανωμένο ταμείο. Βιβλία με χρέωση, διαδικτυακά σεμινάρια, κλειστά προγράμματα σε Zoom ή WhatsApp και κάθε είδους «μυστική γνώση» αποδεικνύεται πολύ κερδοφόρα για εκείνους που την πουλούν. Οι ακόλουθοι συχνά φτάνουν σε οικονομικό αδιέξοδο κυνηγώντας την ψευδαίσθηση μιας πνευματικής ανόδου.
Η κατάσταση δεν πρέπει να αφήνει αμέτοχη την Εκκλησία. Έχει καθήκον να απαντήσει ποιμαντικά και πρακτικά. Μπορεί να παράγει περιεχόμενο προσαρμοσμένο στη γλώσσα της εποχής και να το διαθέτει στα ίδια ψηφιακά μέσα. Όχι με ξύλινο λόγο που απωθεί αλλά με αυθεντική μαρτυρία, με απλά λόγια και αλήθειες που δεν κρύβονται πίσω από μυστικιστικά φώτα και εφέ. Χρειάζονται ενημερωτικές δράσεις για νέους και γονείς ώστε να μάθουν πώς λειτουργούν οι μηχανισμοί χειραγώγησης και πώς να ξεχωρίζουν τα επικίνδυνα μοτίβα.
Ο πιστός που ζει συνειδητά μέσα στη ζωή της Εκκλησίας έχει ήδη τα εφόδια. Η συμμετοχή στη Θεία Λειτουργία, η προσευχή, η μελέτη των Γραφών και η καθοδήγηση από τον πνευματικό είναι τα σταθερά θεμέλια. Ακόμη και ο θεατής που δεν έχει σχέση με την πίστη μπορεί να προστατευθεί με κάτι απλό. Να καλλιεργήσει κριτική ματιά. Κάθε φορά που εμφανίζεται ένα μήνυμα που υπόσχεται αποκλειστική αλήθεια, που ζητά χρήματα ή προσωπικά δεδομένα, που ενθαρρύνει απομάκρυνση από φίλους και οικογένεια, αξίζει να τεθεί το ερώτημα ποιος κερδίζει από όλα αυτά.
Πρακτικές συμβουλές για τους χρήστες social media
Κάθε χρήστης μπορεί να αναγνωρίσει τις παγίδες με λίγη προσοχή και διάκριση. Αξίζει να αμφισβητεί τα μηνύματα που υπόσχονται αποκλειστικές αλήθειες ή «μυστικά για καλύτερη ζωή». Να αποφεύγει ομάδες που ενθαρρύνουν κοινωνική απομόνωση ή υπερβολική προσκόλληση σε διαδικτυακές κοινότητες. Χρήσιμη είναι η συζήτηση με φίλους ή την οικογένεια για όσα βλέπει κανείς στο διαδίκτυο και η αναζήτηση αξιόπιστων πηγών πληροφόρησης. Με λίγη προσοχή, ο χρήστης μπορεί να παραμείνει ασφαλής από χειραγώγηση. Η κοινωνία δεν έχει τη δυνατότητα να φιμώσει το ψηφιακό χάος. Μπορεί όμως να το φωτίσει με αλήθεια και διάκριση. Ο Χριστός προσφέρει ό,τι αναζητά ο άνθρωπος χωρίς ψευδαισθήσεις και χωρίς οικονομικά αντίτιμα. Αυτό αποτελεί το ισχυρότερο αντίδοτο απέναντι σε κάθε γκουρού της νέας εποχής που λειτουργεί μέσα από οθόνες και αλγόριθμους.
Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
