Νέα Εποχή - Αποκρυφισμός

Питанов В.Ю.

ΧΑΘΑ ΓΙΟΓΚΑ:

Υγεία με Αντάλλαγμα την Αιώνια Ζωή;

εισαγωγικό από entaksis: Η αναζήτηση για την σωματική και ψυχική ευεξία έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να στραφούν σε πρακτικές με ρίζες από την Ανατολή. Ανάμεσα σε αυτές, η Χάθα Γιόγκα έχει αποκτήσει τεράστια δημοτικότητα, καθώς συχνά παρουσιάζεται ως ένα απλό σύστημα γυμναστικής. Ωστόσο, η Γιόγκα δεν είναι απλώς μια άσκηση. Είναι ένα ολοκληρωμένο θρησκευτικό και μυστικιστικό σύστημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με τον Ινδουισμό, που έχει ως σκοπό την ένωση του ασκούμενου με το «Απόλυτο» ή μια θεότητα, όπως ο Σίβα. Αυτός ο στόχος, όπως και οι μυστικιστικές εμπειρίες που επιδιώκει, έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τις αρχές της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης. Ας δούμε, λοιπόν, τι πραγματικά είναι η Γιόγκα, ποιος είναι ο βαθύτερος σκοπός των σωματικών της ασκήσεων και γιατί η Ορθόδοξη παράδοση προσεγγίζει με επιφυλακτικότητα τέτοιες πρακτικές, επιδιώκοντας να προστατεύσει τους πιστούς από πνευματικούς κινδύνους.

   Πολλοί Ρώσοι ασχολούνται ενεργά με την αναζήτηση γρήγορων και, όπως νομίζουν, αξιόπιστων μεθόδων για τη βελτίωση της υγείας. Μεταξύ αυτών των τεχνικών, η Χάθα Γιόγκα έχει καταλάβει μια σταθερή θέση. Όσοι ασχολούνται με τη Χάθα Γιόγκα τη θεωρούν ως ένα είδος γυμναστικής, με τη βοήθεια της οποίας μπορεί κανείς να βελτιώσει σημαντικά την υγεία του. Ωστόσο, λίγοι είναι αυτοί που σκέφτονται σοβαρά τις ρίζες και τους αρχικούς σκοπούς της Χάθα Γιόγκα, καθώς και το γεγονός ότι τα αποτελέσματα αυτών των ασκήσεων μπορεί να είναι απροσδόκητα.

Στο παρόν άρθρο, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

  • Τι είναι η Χάθα Γιόγκα;
  • Πού και πότε δημιουργήθηκε;
  • Είναι πραγματικά ακίνδυνη η ενασχόληση με αυτήν;
  • Είναι συμβατή η Χάθα Γιόγκα με τον Χριστιανισμό;

Πρώτα απ’ όλα, ας ορίσουμε την ίδια την έννοια της «γιόγκα».

Η Έννοια της Γιόγκα

Ο όρος «γιόγκα» γεννήθηκε στην Ινδία και έχει περίπου 20 λεξικολογικές έννοιες (1), μεταξύ των οποίων: «δένω», «ενώνω», «σφίγγω», «συνδέω», κ.λπ. (2).

Με μια γενική έννοια, η γιόγκα είναι «μια τεχνική, ένα σύνολο μεθόδων, μια διαδικασία και το αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης των πνευματικών, ψυχικών, και σε ορισμένες μορφές γιόγκα και φυσικών δυνατοτήτων του ατόμου, με σκοπό, τουλάχιστον, την ολοκλήρωση και την εκπλήρωση της προσωπικότητας από μέσα» (3).

Η γιόγκα δεν είναι το όνομα μιας συγκεκριμένης μεθόδου, αλλά, μάλλον, μια γενική ονομασία για ένα σύνολο συστημάτων που μοιράζονται την επιθυμία για την επίτευξη του «Απολύτου», αν και μπορεί να έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Ο γνωστός Ινδός μυστικιστής Σουάμι Βιβεκανάντα έγραψε: «Η Γιόγκα σημαίνει ένωση, προσπαθεί να συνδέσει την ψυχή του ανθρώπου με την ανώτερη ψυχή του Θεού (4)» (5). Μπορεί επίσης να ειπωθεί ότι «η γιόγκα είναι μια “σύνδεση” με το Απόλυτο, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η απελευθέρωση από τα βάσανα και η υπέρτατη κατάσταση…» (6).

Ο γιόγκι Τσιναμαγιάναντα υποστήριζε ότι, ασχολούμενος με τη γιόγκα, ο άνθρωπος από σκουλήκι θα γίνει «Θεός των Θεών» (7). Στον Ινδουισμό, η γιόγκα ονομάζεται πρακτική μέθοδος για την υπέρβαση κάθε παροδικού και θεωρείται ως ο δρόμος προς την αιωνιότητα (8).

Η γιόγκα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αποτελεί υποχρεωτικό στοιχείο όλων των πνευματικών παραδόσεων της Ινδίας (9). Θα πρέπει να τονιστεί ότι όλες οι μορφές γιόγκα έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα: «…στην αρχαιότητα, όλα τα ανώτερα επιτεύγματα του ανθρώπου στη γνώση, την τέχνη και την εξουσία ήταν μέρος της θρησκείας και θεωρούνταν ότι ανήκαν στον Θεό και στους επίγειους υπηρέτες Του» (10). Δεν υπάρχει καμία σχολή γιόγκα που να είναι αποκομμένη από τη θρησκεία. Μη θρησκευτικές μορφές γιόγκα δεν υπάρχουν.

Ο Ρόλος του Γκουρού και το Σαμάδι

Έναν τεράστιο ρόλο στη γιόγκα παίζει ο γκουρού: «γκουρού είναι αυτός που δίνει γνώση, ευλογία (ή ευημερία), την κατάσταση του Σίβα (11)… ο γκουρού είναι αυτός που διαλύει το σκοτάδι (την άγνοια, τις ψευδαισθήσεις)» (12).

Η σύνδεση του μαθητή με τον γκουρού είναι πολύ σημαντική. Στην πραγματικότητα, χωρίς γκουρού, δεν μπορεί κανείς να ασχοληθεί με τη γιόγκα. Επιπλέον, «αν ένα άτομο εγκαταλείψει τον γκουρού του για οποιονδήποτε υλικό λόγο ή κίνητρο, διαπράττει το πιο φοβερό αμάρτημα (συνήθως οι δάσκαλοι της γιόγκα λένε ότι ο μαθητής με αυτή την πράξη καταστρέφει το κάρμα του. – Β.Π.) και θα αναγκαστεί να πληρώσει για αυτή την πράξη για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ., στις επόμενες ζωές. – Β.Π.)» (13).

Εν τω μεταξύ, δεν μπορεί να γίνει γκουρού οποιοσδήποτε, αλλά μόνο εκείνος που έχει επιτύχει την πλήρη πνευματική ολοκλήρωση και έχει μυηθεί, με τη σειρά του, από τον δικό του γκουρού. Ακολουθούν ορισμένα σημάδια, που σύμφωνα με τους ταντρικούς, επιτρέπουν τη διάκριση ενός ψεύτικου γκουρού από έναν αληθινό: «Αυτά τα σημάδια περιλαμβάνουν σοβαρές ασθένειες, όπως δηλητηρίαση του αίματος, λέπρα, ασθένειες των ματιών, στειρότητα. Συγγενείς ανωμαλίες – όπως επιπλέον ή έλλειψη άκρων, σωματότυπος νάνου… καθώς και – ακόμη και ένα σημάδι όπως άσχημα νύχια ή δόντια» (14).

Αυτά, φυσικά, δεν είναι όλα τα σημάδια, αλλά ακόμη και αυτά επιτρέπουν να συμπεράνουμε ότι κάποιος δεν μπορεί να γίνει δάσκαλος μόνο και μόνο επειδή το θέλει και έχει μελετήσει κάποια πνευματική βιβλιογραφία. Απαιτείται η συμμετοχή στην πνευματική παράδοση της σχολής, στην οποία κάποιος αυτο-ανακηρύσσεται δάσκαλος, καθώς και η ύπαρξη ορισμένων φυσικών και ψυχικών ιδιοτήτων και μιας συγκεκριμένης εξειδίκευσης, που έχει επιβεβαιωθεί από τους δασκάλους της επιλεγμένης παράδοσης. Ένας γιόγκι πρέπει απαραιτήτως να είναι χορτοφάγος (15), αν και υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως, για παράδειγμα, το σύστημα της Ταντρικής Γιόγκα που επιτρέπει την κατανάλωση κρέατος (16).

Η ανώτερη πνευματική κατάσταση που μπορεί να επιτύχει ένας γιόγκι ονομάζεται σαμάδι. Το σαμάδι είναι αδύνατο να περιγραφεί, στην ουσία είναι μια μυστικιστική εμπειρία που βιώνει ο άνθρωπος ως αποτέλεσμα της άσκησης της γιόγκα:

«Το σαμάδι είναι μια ανείπωτη κατάσταση. Βρίσκεται εκτός της αρμοδιότητας του νου και της ομιλίας. Στο σαμάδι, ή κατάσταση Υπερσυνείδησης, ο διαλογιζόμενος χάνει την ατομικότητά του και γίνεται ένα με το Υπέρτατο “Εγώ”, την ενσάρκωση της Ευδαιμονίας, της Ειρήνης και της Απόλυτης Γνώσης. Αυτό είναι ό,τι μπορεί να ειπωθεί για αυτή την κατάσταση» (17).

Οι οπαδοί της γιόγκα πιστεύουν ότι μπορεί κανείς να κατανοήσει το σαμάδι μόνο βιώνοντάς το. Ο Σουάμι Βιβεκανάντα έγραψε για το σαμάδι: «Όταν η συνείδηση ανεβαίνει πάνω από τα όρια της αυτοσυνείδησης, ονομάζεται σαμάδι» (18)· «Η Γιόγκα λέει ότι το να πέφτει κανείς σε αυτή την κατάσταση τυχαία είναι πολύ επικίνδυνο (έμφαση από εμάς. – Β.Π.). Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθεί βλάβη στον εγκέφαλο» (19). Επιπλέον, όσοι πέφτουν σε κατάσταση σαμάδι «είναι επιρρεπείς σε παραισθήσεις» (20).

Κατά την άσκηση της γιόγκα, όπως πιστεύουν οι ασκούμενοι, αναπτύσσονται οι ακόλουθες ικανότητες, ή σίντι όπως τις αποκαλούν οι ίδιοι:

  1. Ανίμα – η ικανότητα να παίρνει κάποιος τη μορφή μικρότερη από το μικρότερο.
  2. Μαχίμα – η ικανότητα να παίρνει κάποιος τη μορφή τεράστιων διαστάσεων.
  3. Λάγκιμα – η ικανότητα να γίνεται κάποιος ελαφρύτερος από ένα σωματίδιο σκόνης.
  4. Γκαρίμα – η ικανότητα να γίνεται κάποιος ασυνήθιστα βαρύς.
  5. Πράπτι – η ικανότητα να αποκτά κάποιος ό,τι θέλει.
  6. Πρακάμια – αμετάβλητη θέληση.
  7. Ίσιτβα – υπεροχή έναντι των άλλων.
  8. Βάσιτβα – η ικανότητα να διατηρεί κάποιος τους γύρω του υπό τον έλεγχό του (21).

Ο Σουάμι Βιβεκανάντα υποστήριξε: «…η ελευθερία της ψυχής (με τη νεο-ινδουιστική έννοια (22). – Β.Π.) είναι ο στόχος όλων των μορφών Γιόγκα, και κάθε Γιόγκα οδηγεί εξίσου σε αυτό το αποτέλεσμα» (23). Ας εξετάσουμε εν συντομία τις μορφές της κλασικής γιόγκα.

Τα Τέσσερα Είδη της Κλασικής Γιόγκα

Υπάρχουν τέσσερα είδη κλασικής γιόγκα: η Ντζνάνα Γιόγκα, η Κάρμα Γιόγκα, η Μπάκτι Γιόγκα και η Ράτζα Γιόγκα.

Ντζνάνα Γιόγκα (Djnana Yoga)

Η Ντζνάνα Γιόγκα (djnana-marga) είναι ο δρόμος της ανάπτυξης της υπερ-λογικής διαίσθησης, σκοπός της οποίας είναι η κατανόηση από τον γιόγκι της ενότητας της προσωπικής ψυχής (Άτμαν) με τη Θεότητα (24) μέσω της ανάπτυξης «…ανώτερων πνευματικών ικανοτήτων, υπερ-λογικής διαίσθησης και με τη διανόηση των μεγάλων ρημάτων των Ουπανισάδων (25): «Όλα αυτά είναι Άτμαν (26)», «Εγώ είμαι Μπράχμαν (27)», κ.λπ. Τα τελετουργικά απορρίπτονται ως άχρηστα, ο δρόμος είναι αντικοινωνικός, προϋποθέτει μοναχισμό…» (28). Η Ντζνάνα Γιόγκα θεωρείται ο δρόμος για άτομα με υψηλή πνευματική ανάπτυξη. Αυτό το είδος γιόγκα δεν προϋποθέτει ειδική εργασία με το σώμα, είναι μάλλον ένας δρόμος υψηλής πνευματικής περισυλλογής. Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα στη Ρωσία, στο πλαίσιο του νεο-ινδουισμού, καμία κατεύθυνση γιόγκα δεν ασκείται στην κλασική της μορφή.

Κάρμα Γιόγκα (Karma Yoga)

Η Κάρμα Γιόγκα (karma-marga) είναι ο δρόμος των τελετουργικά καθαρών πράξεων, ο οποίος συνίσταται στο ότι ο γιόγκι ακολουθεί στη ζωή του τις θρησκευτικές εντολές που είναι αποδεκτές στην πνευματική παράδοση στην οποία ανήκει (29). Ο Σουάμι Βιβεκανάντα έγραφε:

«Τι λέει η Κάρμα Γιόγκα; «Εργαστείτε ακούραστα, αλλά αποσπαστείτε από κάθε προσκόλληση στην εργασία. Μην ταυτίζεστε με τίποτα εκτός από εσάς. Κρατήστε το μυαλό σας ελεύθερο…» (30).

Ο Κάρμα-γιόγκι είναι ένα άτομο που δεν προσκολλάται στους καρπούς της εργασίας του, θεωρώντας ότι όλα όσα κάνει είναι η εκπλήρωση του θρησκευτικού του καθήκοντος. Προϋποθέτει εργασία χωρίς εσωτερική ψυχολογική εμπλοκή, χωρίς προσκόλληση στα αποτελέσματα της εργασίας (31). Ο Κάρμα-γιόγκι πιστεύει ότι οι καρποί, όπως και η ίδια η διαδικασία της εργασίας, ανήκουν στη θεότητα. Στην Μπαγκαβάτ Γκίτα αναφέρεται:

«Όλα όσα κάνεις, ό,τι γεύεσαι, ό,τι δίνεις, ό,τι προσφέρεις ως θυσία· όποιον άθλο κι αν επιτελέσεις – κάν’ τα όλα ως προσφορά σε μένα (στον Κρίσνα. – Β.Π.)» (32).

Αποκηρύσσοντας το «εγώ» του μέσω της άρνησης της ιδιοποίησης των καρπών της εργασίας, ο γιόγκι επιτρέπει έτσι στη θεότητα να αποκαλυφθεί μέσα του και γίνεται «θεός». Παράλληλα, σύμφωνα με τον Σουάμι Βιβεκανάντα, «ο Κάρμα-γιόγκι μπορεί να μην πιστεύει σε κανένα δόγμα. Μπορεί να μην πιστεύει καν στον Θεό, μπορεί να μην αναρωτιέται τι είναι η ψυχή και να μην σκέφτεται κανένα συμπέρασμα. Έχει ως ειδικό του στόχο την πραγματοποίηση της ανιδιοτέλειας, και πρέπει ο ίδιος να δημιουργήσει τους δρόμους που οδηγούν σε αυτόν τον στόχο» (33). Στην πράξη, η Κάρμα Γιόγκα συνήθως συνδυάζεται με την Μπάκτι Γιόγκα και δεν ασκείται ξεχωριστά.

Μπάκτι Γιόγκα (Bhakti Yoga)

Η Μπάκτι Γιόγκα είναι ο δρόμος της πιστής υπηρεσίας σε μια επιλεγμένη θεότητα (34). Ο Μπάκτι-γιόγκι, ή μπάκτα, όπως αναφέρει η Μπαγκαβάτ Γκίτα, είναι αυτός που δεν έχει «μίσος για τα όντα, είναι ελεήμων, συμπονετικός, χωρίς ιδιοκτησία, χωρίς εγωισμό, ίσος στη θλίψη και τη χαρά, υπομονετικός, ικανοποιημένος, σταθερός, σε ένωση, εσωστρεφής, σταθερός στις αποφάσεις του, που έχει παραδώσει την καρδιά και το νου σε Εμένα (στον Κρίσνα. – Β.Π.)» (35).

Ο μπάκτα είναι αυτός που σκέφτεται συνεχώς την επιλεγμένη θεότητα, η προσκόλλησή του στη θεότητα πρέπει να είναι καθολική (36). Κάθε πράξη του ο μπάκτα την αφιερώνει στην επιλεγμένη θεότητα. Ο οπαδός της Μπάκτι Γιόγκα επιδιώκει έκστατες, συναισθηματικές εμπειρίες, μυστικιστικές αποκαλύψεις. Σκοπός είναι η πρόκληση μιας ακαταμάχητης αγάπης για τη θεότητα, που συνορεύει με την κατοχή από τη θεότητα (37). Μεταξύ των ομάδων που ασκούν την Μπάκτι Γιόγκα δεν είναι ασυνήθιστες οι περιπτώσεις σεξουαλικών διαστροφών, όπως οι στενές σχέσεις με τον γκουρού ή η ανταλλαγή συντρόφων μεταξύ των μελών της αίρεσης (38). Σήμερα, η Μπάκτι Γιόγκα είναι μία από τις πιο δημοφιλείς κατευθύνσεις της γιόγκα στον κόσμο.

Τώρα θα δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στην εξέταση της Ράτζα Γιόγκα, καθώς η Χάθα Γιόγκα αποτελεί μέρος της και χωρίς την κατανόηση της Ράτζα Γιόγκα δεν μπορούμε να απαντήσουμε στις ερωτήσεις που τέθηκαν στο άρθρο.

Ράτζα Γιόγκα (Raja Yoga)

Η Ράτζα Γιόγκα είναι η γιόγκα που έχει ως στόχο την επίτευξη του σαμάδι μέσω της αφύπνισης της κουνταλίνι. Η κουνταλίνι είναι μια ενέργεια, η οποία, σύμφωνα με τους γιόγκι, βρίσκεται στη βάση της σπονδυλικής στήλης και παριστάνεται ως ένα φίδι τυλιγμένο σε τρεισήμισι σπείρες (39). «…η ίδια η ενέργεια της Κουνταλίνι είναι λεπτές ψυχικές ενέργειες, όχι χονδροειδή-υλικά όργανα ή ουσίες του σώματος» (40).

Η κουνταλίνι πρέπει να «αφυπνιστεί» και να κατευθυνθεί προς τα πάνω μέσω του κεντρικού ενεργειακού καναλιού (σουσούμνα), το οποίο, σύμφωνα με τους γιόγκι, βρίσκεται στη σπονδυλική στήλη. Καθώς περνά μέσα από τη σπονδυλική στήλη, η κουνταλίνι ενεργοποιεί τα τσάκρα, τα οποία είναι αόρατα ενεργειακά κέντρα (41). «…τα τσάκρα βρίσκονται σε πιο λεπτό επίπεδο από το υλικό σώμα, δηλαδή ταυτόχρονα μέσα στο σώμα και έξω από αυτό. Η ακριβής τοποθεσία του κάθε τσάκρα μπορεί να προσδιοριστεί μόνο μεμονωμένα, μέσω της συγκέντρωσης και της διαλογιστικής πρακτικής» (42). Η αποκάλυψη των τσάκρα, σύμφωνα με τους γιόγκι, οδηγεί στην πνευματική αυτοπραγμάτωση και στην κατανόηση της θεότητας.

Η Ράτζα Γιόγκα είναι μια πρακτική με την οποία ο γιόγκι προετοιμάζει το σώμα και τον νου του για να επιτύχει το σαμάδι. Ιδρυτής της Ράτζα Γιόγκα θεωρείται ο Πατάντζαλι (43), ένας Ινδός μυστικιστής που έζησε περίπου τον 2ο-3ο αιώνα μ.Χ. Ο Πατάντζαλι άφησε πίσω του τη λεγόμενη «Γιόγκα Σούτρα», στην οποία συνόψισε και ανέλυσε την εμπειρία της ινδικής γιόγκα.

Η Γιόγκα του Πατάντζαλι, γνωστή και ως Ράτζα Γιόγκα (Αστάνγκα Γιόγκα), αποτελείται από οκτώ στάδια:

  1. Γιάμα (γενικές ηθικές απαιτήσεις)
  2. Νιγιάμα (αυτοκάθαρση μέσω πειθαρχίας)
  3. Άσανα (στάση)
  4. Πραναγιάμα (ρυθμικός έλεγχος της αναπνοής)
  5. Πρατιαχάρα (απόσυρση και απελευθέρωση του νου από την κυριαρχία των αισθήσεων και των εξωτερικών αντικειμένων)
  6. Νταράνα (συγκέντρωση)
  7. Ντιάνα (διαλογισμός)
  8. Σαμάδι (κατάσταση υπερσυνείδησης, που επιτυγχάνεται ως αποτέλεσμα του βαθιού διαλογισμού, όταν ο μεμονωμένος ασκητής… συγχωνεύεται με το αντικείμενο του διαλογισμού… το συμπαντικό Πνεύμα) (44).

Ας αναλύσουμε τα στάδια της Ράτζα Γιόγκα πιο λεπτομερώς.

Στάδια της Ράτζα Γιόγκα

  • Γιάμα: Είναι πέντε ηθικές απαιτήσεις:
  1. Να μην βλάπτεις κανέναν με τη σκέψη, τον λόγο ή την πράξη.
  2. Να μην είσαι πλεονέκτης ούτε με τη σκέψη, ούτε με τον λόγο, ούτε με την πράξη.
  3. Πλήρης αγνότητα της σκέψης, των λόγων και των πράξεων.
  4. Πλήρης ειλικρίνεια της σκέψης, των λόγων και των πράξεων.
  5. Πλήρης αθωότητα στη σκέψη, τους λόγους και τις πράξεις (45).
  • Νιγιάμα: Είναι «η φροντίδα του σώματος, το καθημερινό μπάνιο, η διατροφή, κ.λπ.» (46).
  • Άσανα: Είναι «μια στάση που υιοθετείται για την εκτέλεση μιας άσκησης ή είναι η ίδια η άσκηση… ο κύριος σκοπός των ασάνων… είναι η εκκαθάριση των πρανικών (ενεργειακών) ροών στο σώμα, η ευθυγράμμιση και η ανάπτυξη της μέγιστης ευλυγισίας της σπονδυλικής στήλης για την επακόλουθη αφύπνιση της κουνταλίνι» (47). Σε νεαρή ηλικία, ο ελάχιστος χρόνος εξάσκησης των άσανα για την επίτευξη ενός αποδεκτού αποτελέσματος, από την άποψη της γιόγκα, είναι πέντε χρόνια καθημερινών ασκήσεων (48) υπό την καθοδήγηση ενός πνευματικά πλήρως ολοκληρωμένου δασκάλου (49).
  • Πραναγιάμα: Είναι το τέταρτο στάδιο της Ράτζα Γιόγκα, ο κύριος σκοπός του οποίου είναι «να αποκτήσει έλεγχο στη ροή της συνείδησης, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την αναπνοή, μέσω της ρύθμισης της αναπνοής» (50). Ο Βιβεκανάντα έγραψε: «Πραναγιάμα σημαίνει έλεγχος της Πράνα» (51). Η Πράνα είναι «η ζωτική λεπτή ενέργεια στο σώμα, που δεν είναι ταυτόσημη με την καθαρά φυσική δύναμη» (52). Σύμφωνα με τη γιόγκα, υπάρχουν πέντε είδη πράνα (53). Η κύρια από αυτές είναι ο αέρας που αναπνέουμε, αυτή η λεπτή μορφή ενέργειας, με τη σειρά της, χωρίζεται σε τέσσερα μέρη:
  1. Βάγιου – ένα είδος πράνα που ελέγχει την αναπνοή και βρίσκεται στην περιοχή της καρδιάς.
  2. Απάνα – βρίσκεται στο κάτω μέρος της κοιλιάς και ελέγχει τις λειτουργίες της απέκκρισης ούρων και κοπράνων.
  3. Σαμάνα – πράνα που βοηθά την πέψη.
  4. Βιάνα – πράνα που διαπερνά όλο το σώμα και διανέμει την ενέργεια που λαμβάνεται από την τροφή και την αναπνοή.

Η πράνα κινείται μέσω λεπτών ενεργειακών καναλιών που ονομάζονται νάντι. Τα νάντι είναι «λεπτοί αστρικοί σωλήνες που μεταφέρουν ψυχικά ρεύματα… Μέσα από τα Νάντι περνούν οι ζωτικές δυνάμεις, ή τα ρεύματα της Πράνα. Καθώς τα Νάντι είναι φτιαγμένα από πολύ λεπτή ύλη, είναι αδύνατο να τα δει κανείς στο φυσικό επίπεδο» (54).

  • Πρατιαχάρα: Για το πέμπτο στάδιο της Ράτζα Γιόγκα, ο Βιβεκανάντα έγραψε: «Αυτός που έχει αποκτήσει την ικανότητα να συνδέει ή να αποσυνδέει τη συνείδησή του με τα νευρικά κέντρα (τσάκρα. – Β.Π.) κατά βούληση, έχει κατακτήσει την Πρατιαχάρα… την τιθάσευση των δυνάμεων της συνείδησης που επιδιώκουν το εξωτερικό, την απελευθέρωσή της από τη δουλεία των αισθήσεων. … Ο έλεγχος της συνείδησης και η μη σύνδεσή της με τα νευρικά κέντρα είναι η Πρατιαχάρα» (55). Η Πρατιαχάρα είναι η διαδικασία συνειδητού ελέγχου της συνείδησης, όταν ο γιόγκι μπορεί να την κατευθύνει σε κάποιο αντικείμενο και να την αποσυνδέει από τα, κατά τη γνώμη του, περιττά. Η Πρατιαχάρα, κατά την αντίληψη των γιόγκι, είναι η τέχνη του ελέγχου του νου, η απελευθέρωσή του από την επίδραση των αισθήσεων.
  • Νταράνα: Το επόμενο, έκτο στάδιο της Ράτζα Γιόγκα, είναι η Νταράνα. Η Νταράνα είναι η γιογκική τέχνη της συγκέντρωσης σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς, με τη βοήθεια της φαντασίας, να προσπαθήσει να αισθανθεί συγκεκριμένα μέρη του σώματος, χωρίς να αισθάνεται άλλα μέρη του σώματος (56). Εάν η Πρατιαχάρα διδάσκει στον γιόγκι να μην αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα, η Νταράνα διδάσκει επιλεκτική συγκέντρωση.
  • Ντιάνα: Για το έβδομο στάδιο της Ράτζα Γιόγκα, την Ντιάνα, ο Σουάμι Βιβεκανάντα έγραψε: «Όταν η συνείδηση έχει συνηθίσει να παραμένει συγκεντρωμένη σε ένα συγκεκριμένο εσωτερικό ή εξωτερικό σημείο, αποκτά την ικανότητα μιας συνεχούς ροής προς αυτό το σημείο. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται Ντιάνα» (57). Η Ντιάνα είναι ο διαλογισμός μπροστά σε ένα επιλεγμένο αντικείμενο με σκοπό τη συγχώνευση με αυτό.
  • Σαμάδι: Και το τελευταίο στάδιο της Ράτζα Γιόγκα, το σαμάδι, είναι μια κατάσταση κατά την οποία ο γιόγκι καταστέλλει τελικά κάθε κίνηση σκέψης και αίσθησης και βλέπει τον εαυτό του, όπως πιστεύουν οι γιόγκι, όπως «είναι και όπως ήταν πάντα – παντογνώστης, αθάνατος και πανταχού παρών» (58).

Η εξάσκηση αυτού του είδους της πρακτικής πρέπει να γίνεται σε απομόνωση. Για παράδειγμα, ο Βιβεκανάντα γράφει ότι ο γιόγκι που ασκεί τέτοιου είδους πρακτικές «πρέπει να προσπαθεί να ζει μόνος» (59). Στην Μπαγκαβάτ Γκίτα αναφέρεται πώς πρέπει να ασκείται η γιόγκα: «σε ένα καθαρό μέρος, δημιουργώντας ένα σταθερό κάθισμα για τον εαυτό του, όχι πολύ ψηλό, ούτε πολύ χαμηλό, καλυμμένο με ύφασμα, δέρμα ελαφιού και (χόρτο) κούσα» (60).

Αν συνοψίσουμε όλες τις απαιτούμενες συνθήκες για την άσκηση της Ράτζα Γιόγκα, βλέπουμε ότι ο οπαδός της Ράτζα Γιόγκα πρέπει να ζει απομονωμένα σε ένα ειδικό μέρος υπό την καθοδήγηση ενός πνευματικά ολοκληρωμένου δασκάλου, και η καθημερινή πρακτική και η χορτοφαγική διατροφή πρέπει να αποτελούν τον κλήρο του για όλη του τη ζωή. Επιπλέον, πρέπει να λάβει υπόψη ότι οποιαδήποτε επιπόλαια και απρόσεκτη στάση απέναντι στη γιόγκα μπορεί να οδηγήσει «…σε άσκοπη σπατάλη δυνάμεων και ψυχικές διαταραχές» (61).

Στη χώρα μας κανείς δεν ασχολείται με την κλασική Ράτζα Γιόγκα, αλλά υπάρχει ένας οργανισμός που δηλώνει ότι την ασκεί – το «Παγκόσμιο Πνευματικό Πανεπιστήμιο Πρατζαπίτα Μπράχμα Κουμάρις». Ωστόσο, αυτή η δήλωση δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, κάτι που είναι εμφανές τουλάχιστον από το γεγονός ότι το περιεχόμενο της πνευματικής πρακτικής των «Μπράχμα Κουμάρις» διαφέρει θεμελιωδώς από την κλασική Ράτζα Γιόγκα. Για παράδειγμα, διαφέρει η στάση της Ράτζα Γιόγκα και των «Μπράχμα Κουμάρις» απέναντι στις μάντρας. Οι «Μπράχμα Κουμάρις» διδάσκουν:

«Χρησιμοποιώντας μια μάντρα ή κάποιο αντικείμενο, το καλύτερο που θα επιτύχω είναι η συγκέντρωση σε αυτή τη λέξη ή το αντικείμενο. Και το πιο πιθανό είναι ότι αυτό θα με απομακρύνει από την αίσθηση της ενότητας με τον Υπέρτατο (με τον Σίβα, τον θεό της καταστροφής στον Ινδουισμό. – Β.Π.). Ναι, θα μπορέσω να επιτύχω ηρεμία στις σκέψεις μου, επειδή θα τις αποσύρω από τον φυσικό κόσμο, όπου ζω περιτριγυρισμένος από θλίψη και πόνο. Οι σκέψεις μου αποσπώνται από τη μάντρα ή το φυσικό αντικείμενο, όσο διαλογίζομαι έτσι. Ωστόσο, μετά το τέλος του διαλογισμού, θα βρεθώ στο ίδιο ακριβώς σημείο όπου ήμουν πριν» (62).

Στην κλασική γιόγκα, η χρήση μάντρας αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μέρη της πνευματικής πρακτικής (63).

Χάθα Γιόγκα και Χριστιανισμός: Μια Ανάλυση

Τι μπορεί να κερδίσει ένας άνθρωπος που ασχολείται με τη Χάθα Γιόγκα με σκοπό τη βελτίωση της υγείας του;

Οποιαδήποτε κατεύθυνση της γιόγκα είναι, στην ουσία, μια μορφή μυστικιστικής πρακτικής που στοχεύει στην επίτευξη ορισμένων ανώτερων μυστικιστικών αποκαλύψεων. Όπως αναφέρθηκε, δεν υπάρχουν μη θρησκευτικές μορφές γιόγκα. Η Χάθα Γιόγκα αποτελεί μέρος της Ράτζα Γιόγκα και προετοιμάζει το σώμα, το «συντονίζει», για τις επακόλουθες μυστικιστικές εμπειρίες.

Ίσως κάποιος αντιτείνει ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει τη Χάθα Γιόγκα για την υγεία του, αγνοώντας το μυστικιστικό μέρος. Στην πράξη, αυτό είναι ανεφάρμοστο: η ίδια η προσέγγιση, ολόκληρη η θεωρητική βάση της Χάθα Γιόγκα που εξηγεί τον μηχανισμό λειτουργίας των άσανα, βασίζεται σε μυστικιστικές αποκαλύψεις των γιόγκι. Οι ίδιοι οι γιόγκι μιλούν με σαφήνεια για τη σχέση μεταξύ της σωματικής εκτέλεσης των άσανα και της πνευματικής συνιστώσας αυτής της πρακτικής:

«Κατά την εκτέλεση των άσανα, το σώμα του μαθητή παίρνει πολλές μορφές που συναντώνται σε διάφορα όντα, από το πιο χαμηλό έντομο έως τον πιο τέλειο σοφό, και ανακαλύπτει ότι σε όλα τα όντα αναπνέει το ίδιο Συμπαντικό Πνεύμα – το Πνεύμα του Θεού. Κατά τη διάρκεια της πρακτικής, κοιτάζει μέσα του και νιώθει την παρουσία του Θεού στις διάφορες άσανα που εκτελεί, σαν να προσκυνά στα πόδια του Κυρίου» (64).

Η Χάθα Γιόγκα καλεί τους οπαδούς της να συμμετέχουν με τον νου και τη θέληση στην εκτέλεση των άσανα:

«πρέπει να προσπαθήσετε να ασχοληθείτε με ενδιαφέρον με τη γυμναστική σας (τη Χάθα Γιόγκα. – Β.Π.) και να κάνετε το μυαλό σας να συμμετέχει σε αυτήν» (65), «ο γιόγκι παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις ασκήσεις του και με προσπάθεια της θέλησης στέλνει αυξημένη ροή πράνα στο μέρος του σώματος που κινείται» (66).

Δεν είναι δυνατόν να ασκεί κανείς μια πρακτική και να αγνοεί πλήρως τη θεωρία που βρίσκεται στη βάση της. Ο γιόγκι Ραματσχαράκα, δίνοντας μια συμβουλή στους οπαδούς του, είπε: «Τώρα, άλλη μια συμβουλή, η οποία μπορεί να φανεί άσκοπη για εκείνον που δεν κατανοεί το φιλοσοφικό της υπόβαθρο (έμφαση από εμάς. – Β.Π.)» (67). Είναι αδύνατο να ασκεί κανείς Χάθα Γιόγκα αγνοώντας πλήρως το «φιλοσοφικό υπόβαθρο».

Ένας ασκούμενος της Χάθα Γιόγκα πρέπει απαραιτήτως να έχει δάσκαλο. Ο γνωστός δάσκαλος της Χάθα Γιόγκα, Άιενγκαρ, γράφει: «Σε όλα τα αρχαία σχόλια για τη γιόγκα τονίζεται ότι η πρακτική πρέπει να γίνεται υπό την καθοδήγηση ενός γκουρού (δάσκαλου)» (68). Εννοείται ένας δάσκαλος που έχει αφιερώσει όλη του τη ζωή σε αυτό και έχει και ο ίδιος έναν τέτοιο δάσκαλο. Στη χώρα μας, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός «δασκάλων» Χάθα Γιόγκα, οι οποίοι έχουν παρακολουθήσει σχετικά σύντομα μαθήματα και έχουν γίνει «δάσκαλοι».

Ο συγγραφέας θυμάται μια συζήτηση με έναν Ινδό, ο οποίος είχε έρθει στη χώρα μας για να διδάξει Αγιουρβέδα (69). Αυτός ο άνθρωπος ασχολούνταν με την Αγιουρβέδα από παιδί, όπως και ο πατέρας του, οι παππούδες και οι προπαππούδες του. Ωστόσο, δεν του επετράπη να διδάξει Αγιουρβέδα, με την αιτιολογία ότι… δεν την είχε σπουδάσει σε κάποια μαθήματα σε ένα ρωσικό ινστιτούτο για τους απαιτούμενους τρεις μήνες! Θυμάμαι πόσο έκπληκτος ήμουν όταν είδα μια διαφήμιση για την προετοιμασία «ειδικών» στον τομέα της θιβετιανής ιατρικής σε… δέκα ημέρες! Οι ίδιοι οι Θιβετιανοί, για κάποιον λόγο, αφιερώνουν δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια στη μελέτη της θιβετιανής ιατρικής. Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτοί οι πρόχειροι δάσκαλοι βρίσκουν πολλούς μαθητές, ακόμη και ασθενείς.

   Τώρα, λίγα λόγια για την πηγή των μυστικιστικών αποκαλύψεων των γιόγκι. Ποια είναι; Ποιοι είναι οι στόχοι των πράξεων αυτής της πηγής; Ας την αξιολογήσουμε από τη σκοπιά του Χριστιανισμού.

Ας θυμηθούμε ότι ο στόχος του γιόγκι είναι να γίνει «Θεός των Θεών» (70), και ας προσθέσουμε – ένας θεός χωρίς τον Θεό: διότι ο γιόγκι «…μπορεί να μην πιστεύει… στον Θεό» (71). Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή σε κάθε Χριστιανό, καθώς θυμίζει την ιστορία που περιγράφεται στην Αγία Γραφή (Γέν. 3:5). Ωστόσο, το τίμημα για μια τέτοια «γιόγκα» ήταν θλιβερό: η πτώση, η αποστασία από τον Θεό, η αποκοπή από Αυτόν.

Αλλά ακόμη κι αν κάποιος απορρίπτει την αυθεντία της Αγίας Γραφής, μπορεί να αναρωτηθεί: οι έννοιες όπως τα ενεργειακά κανάλια-νάντι, η πράνα – είναι επιστημονικές έννοιες; Όχι. Και αυτό το παραδέχονται και οι ίδιοι οι γιόγκι. Για παράδειγμα, ο γιόγκι Ραματσχαράκα στο βιβλίο του «Χάθα Γιόγκα» γράφει:

«Το ζήτημα της πράνα διαποτίζει όλη τη φιλοσοφία της Χάθα Γιόγκα. Οι αποκρυφιστές όλων των εποχών και εθνών (έμφαση από εμάς. – Β.Π.) δίδασκαν πάντα, συνήθως κρυφά, απευθυνόμενοι μόνο σε λίγους οπαδούς τους, ότι στον αέρα, στο νερό, στην τροφή, στο ηλιακό φως και σε όλα τα άλλα υπάρχει μια ουσία ή μια αρχή που δημιουργεί κάθε δραστηριότητα, ενέργεια, δύναμη και ζωτικότητα…» (72) (73).

Όπως βλέπουμε, ο Ραματσχαράκα δεν κρύβει τις αποκρυφιστικές ρίζες της Χάθα Γιόγκα. Η κλασική Χάθα Γιόγκα δεν θέτει ως στόχο για τους οπαδούς της την υγεία για την υγεία:

«Οι γιόγκι, αναπτύσσοντας το σώμα, γνωρίζουν ότι είναι μόνο ένα εργαλείο για τις ανώτερες αρχές του ανθρώπου και ότι πρέπει να τελειοποιούν το εργαλείο αποκλειστικά για να μπορεί να υπηρετήσει τον σκοπό της τελειοποίησης της ψυχής (έμφαση από εμάς. – Β.Π.)» (74).

Η ίδια η αρχή λειτουργίας των άσανα και της πραναγιάμα, ο σκοπός τους, είναι η προετοιμασία για μυστικιστικές εμπειρίες. Ένας άνθρωπος που ασχολείται με τη Χάθα Γιόγκα, χωρίς να το γνωρίζει, μπορεί να έρθει αντιμέτωπος με μια πολύ συγκεκριμένη αποκρυφιστική προσθήκη, την οποία ίσως δεν περίμενε να λάβει. Οι ρίζες της Χάθα Γιόγκα είναι μυστικιστικές. Χωρίς τον ινδουιστικό μυστικισμό, απλά δεν θα υπήρχε. Ο μυστικισμός της γιόγκα, σύμφωνα με τους ίδιους τους γιόγκι, όπως αναφέραμε παραπάνω, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχικές διαταραχές, να προκαλέσει παραισθήσεις και ακόμη και να βλάψει τον εγκέφαλο. Κατά τη γνώμη του συγγραφέα, τέτοια αποτελέσματα δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν ως ευνοϊκά για την υγεία του οπαδού της Χάθα Γιόγκα.

Είναι η Χάθα Γιόγκα Συμβατή με τον Χριστιανισμό;

Μπορεί ένας Χριστιανός να ασχολείται με τη Χάθα Γιόγκα; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι προφανής. Όχι! Οποιεσδήποτε μορφές αποκρυφιστικών πρακτικών είναι ασυμβίβαστες με τον Χριστιανισμό (75).

Στους ανθρώπους που επιδιώκουν την υγεία, μπορούμε να προτείνουμε άλλες μεθόδους για την επίτευξή της, όπως ο αθλητισμός. Τουλάχιστον, κατά την άσκηση του αθλητισμού, η πιθανότητα να σας εμφανιστεί ξαφνικά ο «Σίβα» ή κάποιος άλλος ινδουιστικός «θεός», θα είναι πολύ μικρότερη από ό,τι κατά την άσκηση της Χάθα Γιόγκα.

 

Παραπομπές

(1) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 218.

(2) Βλ.: Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 13.

(3) Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 218.

(4) Εδώ πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η αντίληψη του Σουάμι Βιβεκανάντα για τον Θεό, όπως και των άλλων γιόγκι, δεν έχει καμία σχέση με τη χριστιανική διδασκαλία για τον Θεό. Περισσότερα βλ.: Πιτάνοφ Β.Γ., Είδωλα του Νεο-Ινδουισμού: Σρι Ραμακρίσνα και Σουάμι Βιβεκανάντα.

(5) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 456.

(6) Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992. Σ. 80.

(7) Λιου Γκουάν Γιου, Μπραχμάν Τσατέρτζι, Γιόγκι Τσιναμαγιάναντα, Σρι Σιβανάναντα Σουάμι. Νταοϊστική Γιόγκα / Γιόγκι Τσιναμαγιάναντα. Διαλογισμός και Ζωή. Μπισκέκ, 1993. Σ. 387.

(8) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 218.

(9) Βλ.: Το ίδιο. Σ. 218.

(10) Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 9.

(11) Σίβα – θεός της καταστροφής στον Ινδουισμό.

(12) Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992. Σ. 58.

(13) Το ίδιο. Σ. 59.

(14) Το ίδιο. Σ. 58.

(15) Βλ.: Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 25.

(16) Βλ.: Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992.

(17) Λιου Γκουάν Γιου, Μπραχμάν Τσατέρτζι, Γιόγκι Τσιναμαγιάναντα, Σρι Σιβανάναντα Σουάμι. Νταοϊστική Γιόγκα / Σουάμι Σιβανάναντα. Συγκέντρωση και Ζωή. Μπισκέκ, 1993. Σ. 591.

(18) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 441.

(19) Το ίδιο. Σ. 444.

(20) Το ίδιο. Σ. 445.

(21) Βλ.: Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992. Σ. 106.

(22) Βλ.: Πιτάνοφ Β.Γ. Είδωλα του Νεο-Ινδουισμού: Σρι Ραμακρίσνα και Σουάμι Βιβεκανάντα.

(23) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 30.

(24) Φιλοσοφία του πανθεϊστικού μονισμού.

(25) Ουπανισάδες – πνευματική βιβλιογραφία που θεωρείται ότι ολοκληρώνει τις Βέδες. Κυρίως, οι Ουπανισάδες έχουν αλληγορικό χαρακτήρα και αφηγούνται για τον απρόσωπο θεό Μπράχμαν.

(26) Άτμαν – μπορεί να ερμηνεύεται ως συνώνυμο του Μπράχμαν και ως προσωπική ψυχή, ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται η έννοια.

(27) Μπράχμαν – απρόσωπη θεότητα στον Ινδουισμό.

(28) Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 176.

(29) Βλ.: Το ίδιο. Σ. 231.

(30) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 66.

(31) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 231.

(32) Μύθοι για τον Κρίσνα. Μπαγκαβάτ Γκίτα. Μετάφραση Σμιρνόφ Μ.Λ. Μόσχα, «Odissey». 1995. Σ. 440.

(33) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 75.

(34) Η Μπάκτι Γιόγκα στη χώρα μας διαδίδεται κυρίως από τη Διεθνή Εταιρεία Συνείδησης του Κρίσνα. Βλ.: Πιτάνοφ Β.Γ. Κρισναϊσμός, ως Παράδοση Λατρείας της Απάτης και του Θανάτου.

(35) Μύθοι για τον Κρίσνα. Μπαγκαβάτ Γκίτα. Μετάφραση Σμιρνόφ Μ.Λ. Μόσχα, «Odissey». 1995. Σ. 503-504.

(36) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 95.

(37) Βλ.: Το ίδιο. Σ. 96.

(38) Βλ.: Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992. Σ. 14.

(39) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 249.

(40) Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992. Σ. 85.

(41) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 449.

(42) Ντιμέσβαρ Ραμ Αβαδούτα. Τάντρα της Κατανόησης της Ανώτατης Πραγματικότητας. Αγία Πετρούπολη, 1992. Σ. 85.

(43) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 220.

(44) Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 15.

(45) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 461.

(46) Το ίδιο. Σ. 461.

(47) Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 63-64.

(48) Βλ.: Το ίδιο. Σ. 64.

(49) Ο Πατάντζαλι δεν καθόρισε συγκεκριμένα χρονικά όρια για την επίτευξη του σαμάδι για τους οπαδούς της Ράτζα Γιόγκα. Έτσι, η προσπάθεια για αυτό το επίτευγμα μπορεί να διαρκέσει ολόκληρη τη ζωή.

(50) Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 336.

(51) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 409.

(52) Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 335.

(53) Βλ.: Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 38.

(54) Λιου Γκουάν Γιου, Μπραχμάν Τσατέρτζι, Γιόγκι Τσιναμαγιάναντα, Σρι Σιβανάναντα Σουάμι. Νταοϊστική Γιόγκα / Σρι Σιβανάναντα Σουάμι. Κουνταλίνι Γιόγκα. Μπισκέκ, 1993. Σ. 609.

(55) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 435-436.

(56) Βλ.: Το ίδιο. Σ. 436-437.

(57) Το ίδιο. Σ. 447.

(58) Το ίδιο. Σ. 448.

(59) Το ίδιο. Σ. 437.

(60) Μύθοι για τον Κρίσνα. Μπαγκαβάτ Γκίτα. Μετάφραση Σμιρνόφ Μ.Λ. Μόσχα, «Odissey». 1995. Σ. 485.

(61) Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 219.

(62) Πνευματική Γνώση και Ράτζα Γιόγκα. Αγία Πετρούπολη, Κέντρο Αγίας Πετρούπολης του Παγκόσμιου Πνευματικού Πανεπιστημίου Πρατζαπίτα Μπράχμα Κουμάρις. Σ. 26.

(63) Βλ.: Ινδουισμός, Τζαϊνισμός, Σιχισμός. Λεξικό. Μόσχα, «Respublika». 1996. Σ. 317.

(64) Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 52.

(65) Γιόγκι Ραματσχαράκα. Χάθα Γιόγκα. Η Διδασκαλία των Γιόγκι για τη Φυσική Υγεία. Αγία Πετρούπολη, «Alfa». 1991. Σ. 97.

(66) Το ίδιο. Σ. 96.

(67) Το ίδιο. Σ. 43.

(68) Άιενγκαρ Μ.Κ.Σ. Η Φώτιση της Γιόγκα. Yoga Dipika. Μόσχα, «Medsi XXI». 1993. Σ. 10.

(69) Αγιουρβέδα (η επιστήμη της μακροζωίας) – ιατρική σχολή που βασίζεται σε μυστικιστικές αποκαλύψεις. Σύμφωνα με την ινδουιστική παράδοση, η Αγιουρβέδα παραδόθηκε στους ανθρώπους από τον θεό της ιατρικής, Ντανβαντάρι.

(70) Λιου Γκουάν Γιου, Μπραχμάν Τσατέρτζι, Γιόγκι Τσιναμαγιάναντα, Σρι Σιβανάναντα Σουάμι. Νταοϊστική Γιόγκα / Γιόγκι Τσιναμαγιάναντα. Διαλογισμός και Ζωή. Μπισκέκ, 1993. Σ. 387.

(71) Σουάμι Βιβεκανάντα. Η Φιλοσοφία της Γιόγκα. Μαγκνιτογκόρσκ, «Amrita». 1992. Σ. 75.

(72) Πράγματι, μια τέτοια διδασκαλία υπάρχει σε όλες τις αποκρυφιστικές κατευθύνσεις. Βλ.: Πιτάνοφ Β.Γ. Η Κρίση της Συνείδησης: Η Άγκνι Γιόγκα εναντίον του Χριστιανισμού / Κεφ. 3. Θεός ή «Ψυχική Ενέργεια»;

(73) Γιόγκι Ραματσχαράκα. Χάθα Γιόγκα. Η Διδασκαλία των Γιόγκι για τη Φυσική Υγεία. Αγία Πετρούπολη, «Alfa». 1991. Σ. 72.

(74) Το ίδιο. Σ. 5.

(75) Βλ.: Πιτάνοφ Β.Γ. Όψεις του Αποκρυφισμού: Από τον Ερμητισμό μέχρι τη Μαγεία και την Εξωαισθητηριακή Αντίληψη.

 

 Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ:

Хатха-йога: здоровье ценой вечной жизни?

πηγή εικόνων και φωτογραφίας: What is hatha yoga? – Get to know the yoga of the Sanskrit source texts

https://www.entaksis.gr/hatha-yoga/