Α΄ ΜΕΡΟΣ
Στ’ ἀλήθεια, καλοί μου φίλοι, ὑπάρχουν κάποιες ἀξίες πραγματικὰ μοναδικές. Ὑπάρχουν κάποιες ἀξίες δεμένες μὲ τὴ φυλή μας, εἶναι οἱ ρίζες της. Ὑπάρχουν ἀξίες στ’ ἀληθινὰ μεγάλες, ἀκατάβλητες, αἰώνιες. Μέσα ἀπὸ τοῦτες τὶς ἀξίες, ἀντλοῦμε τὴ συμπεριφορά μας. Πορευόμαστε στὴ ζωή. Εἶναι τὸ ἁλάτι ποὺ νοστιμίζει, ἀλλὰ καὶ συντηρεῖ τὴν ὕπαρξή μας.
Σὰν φθάνει κανεὶς στὸ κατώφλι τῆς ἐφηβείας, τὶς ἀξίες αὐτὲς ἀρχίζει καὶ τὶς κριτικάρει. Τὶς ἀμφισβητεῖ. Καὶ τὶς ἀπορρίπτει ἀκόμη. Καὶ δὲν κάνει ἄσχημα ὁ νέος ἄνθρωπος! Εἶναι στὴ φύση του νὰ ἀμφισβητεῖ. Καὶ κάποτε πρέπει νὰ τὸ κάνει αὐτὸ γιὰ τὰ πάντα. Γιατί ὄχι; «Νέος θὰ πεῖ νὰ θέλεις ν’ ἀλλάξεις τὸν κόσμο» ἔλεγε ὁ Γκαῖτε. Καὶ πῶς μπορεῖς νὰ τὸ τὸν ἀλλάξεις, ἂν προηγουμένως δὲν τὸν ἀμφισβητήσεις; Πῶς θὰ κτίσεις, ἂν πρῶτα δὲν γκρεμίσεις; Βέβαια πρέπει νὰ ξέρει κανεὶς τί γκρεμίζει. Ἀλλὰ κι αὐτὸ γιὰ νὰ τὸ κάνει, πρέπει πρῶτα νὰ ἀμφιβάλει καὶ νὰ προβληματίζεσαι γι’ αὐτὸ ποὺ ἔχει μπροστά του.
Ὅλα καλὰ ὥς ἐδῶ. Ὅμως τί παράξενο! Ἡ ἀμφισβήτηση γίνεται μόνο στὶς ἀξίες ἐκεῖνες ποὺ ἔθρεψαν τὴν οἰκουμένη καὶ σπάνια ἔχει νὰ κάνει μὲ τόσα ἄλλα ποὺ ἀκολουθοῦμε οἱ περισσότεροι σὰν τό… κοπάδι! Δηλαδή; Ἀλλ’ ἀξίζει νὰ πάρουμε νὰ πράγματα μὲ τὴ σειρά τους…
Ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα…
Πραγματικά, ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε, ζοῦμε στὴν ἐποχὴ τοῦ ψυχαναγκασμοῦ. Στὴν ἐποχὴ δηλαδὴ ποὺ σὲ (ἐξ) ἀναγκάζει ν’ ἀκολουθήσεις, οὕτως ἢ ἄλλως, εἴτε τὸ θέλεις εἴτε ὄχι, χωρὶς κἄν νὰ ἀκουστεῖ ἡ γνώμη σου, σ’ ἕνα συγκεκριμένο δρόμο. Καὶ σὲ μία συγκεκριμένη πορεία χωρὶς παρεκκλίσεις. Μᾶς ὁμογενοποιοῦν, μᾶς ὁμαδοποιοῦν, μᾶς μετατρέπουν σὲ κοπάδι, καὶ μᾶς ὁδηγοῦν σὲ συγκεκριμένα μαντριά, γιὰ νὰ μᾶς ἐκμεταλλεύονται καλύτερα!
Καὶ σ’ αὐτὴν τὴν κατάντια, δὲν ὑπάρχουν ἀμφισβητήσεις. Οὔτε, συνεπῶς, ἐπαναστάσεις. Τὸ ἀντίθετο μάλιστα. Εἶναι τόσο ἀποτελεσματικὴ ἡ τακτική τους, ποὺ νομίζουμε πὼς κάνουμε καὶ τὴν ἐπανάστασή μας, μέσα ἀπ’ τὸν τρόπο ποὺ μᾶς ἀναγκάζουν νὰ ζοῦμε!
Μία ἐφημερίδα ἔγραψε πολὺ χαρακτηριστικά, γιὰ τοῦτο τὸ μεγάλο πρόβλημα:
«Πιὸ καταπιεστικὴ ἡμέρα ἀπὸ αὐτὴ τοῦ Ἁγίου Βαλεντίνου ποὺ “γιορτάσαμε” χθὲς δὲν νομίζει ὅτι ὑπάρχει. Πρέπει ντὲ καὶ καλὰ νὰ εἴμαστε ἐρωτευμένοι, σὲ ρομαντικὴ διάθεση, μὲ πρόσωπο λαμπερό, καὶ μάτια λάγνα καὶ ἐλαφρῶς ὑγρά! Πολλὰ εἶναι τὰ ζευγάρια ποὺ ἀποδέχονται τὸν… καταναγκασμὸ καὶ βγαίνουν ἔξω νὰ τὸ γιορτάσουν (ἀλλὰ πῶς νὰ περάσεις καλὰ μὲ τόσες… ἀξιώσεις πάνω ἀπὸ τὸ κεφάλι σου καὶ σὲ ἕνα χῶρο γεμᾶτο… ὁμοιοπαθεῖς;). Ἀλλὰ καὶ ὅσοι… ἀντιστέκονται σθεναρά, ἔχουν τὶς ψιλοενοχλήσεις τους (“μήπως τοῦ/τῆς στερῶ κάτι ποὺ κατὰ βάθος θὰ ἤθελε;”). Ὅσο γιὰ ἐκείνους ποὺ αὐτὴ τὴν περίοδο εἶναι μόνοι, ἡ ἡμέρα αὐτὴ εἶναι πολὺ σκληρὴ ἕως πολύ… γελοία! Σήμερα, πάντως, ἔχουμε 15 Φεβρουαρίου, ὁπότε γιὰ ἕνα χρόνο μποροῦμε νὰ περνᾶμε ἕνα ρομαντικὸ βράδυ, ὅταν ἐμεῖς τὸ θέλουμε καὶ νὰ στέλνουμε λουλούδια, ὅταν πραγματικὰ γιὰ μᾶς αὐτὸ σημαίνει κάτι».
Τέλειο! Ὡραιότατη ἀπεικόνιση τῆς πραγματικότητας. Αὐτῆς ποὺ λέει, πὼς στὶς μέρες μας κάποιοι, δημιουργοῦν συμπεριφορές. Σὲ (ψυχ)ἀναγκάζουν ν’ ἀκολουθήσεις κάτι, ἀκόμη κι ὅταν δὲν τὸ θέλεις. Ἀκόμη καὶ τότε ποὺ δὲν σοῦ πάει καὶ γνωρίζεις πολὺ καλὰ ὅτι δὲν εἶναι καὶ σωστό!
Κι ἄλλα παραδείγματα…
Πολλοὶ νέοι, οἱ περισσότεροι, ἡ συντριπτική τους πλειοψηφία, δὲν ἔχουν κανένα λόγο νὰ πίνουν ἢ νὰ καπνίζουν. Καὶ πῶς καταλήγουν στὸ ἀλκοὸλ ἢ τὸ κάπνισμα; Καταπιέζοντας τὸν ἑαυτό τους! Κάνοντας τὰ πάντα, γιὰ νὰ μάθουν καὶ συνηθίσουν κάτι, τὸ ὁποῖο καὶ ἀνάγκη δὲν τὸ ἔχουν καὶ γνωρίζουν πολὺ καλὰ ὅτι εἶναι ἀπολύτως βλαβερά!
Δέστε μερικὲς ὁμολογίες μαθητῶν:
«Ἤμουνα γύρω στὰ 17. Εἴχαμε ὅλοι μία ἡλικία πάνω-κάτω. Οἱ φίλοι μου ὅμως, εἶχαν ἀρχίσει νὰ καπνίζουν ἀπ’ τὴ δευτέρα τάξη τοῦ Λυκείου. Βγαίνουμε ὅλοι μαζὶ ἔξω. Ἄρχισα, λοιπόν, κι ἐγὼ νὰ καπνίζω. Ἂν δὲν κάπνιζα ὅπως αὐτοί, θὰ ἦταν σὰ νὰ μὴ συμμετέχω στὴν παρέα…».
Μία 16χρονη ἀναφέρει πὼς ἄρχισε νὰ καπνίζει ἀπ’ τὰ 13 της, γιατί ἤθελε νὰ συμβαδίζει μὲ τὴν παρέα της, ποὺ ἦταν μεγαλύτερα παιδιά. «Δυσκολευόμουν στὴν εἰσπνοὴ -λέει- γι’ αὐτὸ ἔβαζα μία φίλη μου νὰ μοῦ κρατάει τὴ μύτη, γιὰ νὰ εἰσπνεύσω. Μοῦ ἔφερε ἀναγούλα»!!!
Μία ἄλλη 15χρονη θὰ ὁμολογήσει: «Ὅλοι κοροϊδεύαμε τὰ παιδιὰ ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ καταπιοῦν τὸν καπνό, κι ἐγὼ δὲν ἤθελα νὰ γελοιοποιηθῶ. Ἔτσι ἔκανα ἐξάσκηση ἀπ’ τὰ ἀποτσίγαρα τῆς μαμᾶς μου»!!!
Ἡ ἴδια ἠλίθια, συγγνώμη ὀλέθρια τακτικὴ ἤθελα νὰ πῶ, ὑπάρχει σὲ ὅλα. Πηγαίνεις στὰ διάφορα ξενυκτάδικα (μπάρ, κλὰμπ κ.λ.π.), ὄχι γιατί σοῦ ἀρέσει ἡ ἀποπνικτική τους ἀτμόσφαιρα καὶ τὸ περιβάλλον τῆς (κατὰ)πτωσης ποὺ ὑπάρχει σ’ αὐτά, ἀλλὰ γιατί διάφοροι ἐξωγενεῖς παράγοντες σὲ ἀναγκάζουν «νὰ τὴ βρεῖς» ἐκεῖ!
Τὸ ἴδιο βέβαια γίνεται καὶ μὲ τὴν ἐνδυμασία, τὴν ἐν γένει ἐξωτερικὴ ἐμφάνιση, τὸ κοτσιδάκι (ἂν εἶσαι ἀγόρι), τὸ σκουλαρίκι στὸ αὐτὶ (ἂν εἶσαι πάλι ἀγόρι) καὶ τὸ χαλκὰ στὴ μύτη!
Καὶ τὸ σκηνικὸ ἐπαναλαμβάνεται στὸν (ἢ τὴν) φίλο(η) ποὺ «πρέπει» νὰ ἔχει γιὰ νὰ εἶσαι «φυσιολογικὸ ἄτομο», τὶς «σχέσεις» ποὺ πάλι «πρέπει» νὰ ἔχει μαζί του γιὰ τὸν ἴδιο ἀκριβῶς λόγο, τὰ ὁλονύκτια «ξεδόματα» καὶ τὴν κόντρα γι’ αὐτὰ μὲ τοὺς «γέρους», τὶς «κοπάνες» ἀπ’ τὰ μαθήματα κ.λ.π. Ἢ τὴν ἐκκωφαντικὴ μουσική, τὸν ἴλιγγο τῆς ταχύτητας, τὸν «παράδεισο» τῶν ναρκωτικῶν.!
Στὴν ἀρχὴ βέβαια, νοιώθεις ἄβολα. Βλέπεις ὅτι δὲν σοῦ πάει. Ἀντιλαμβάνεσαι πολὺ καλὰ ὅτι μὲ τίποτα δὲν σὲ ἱκανοποιεῖ. Καταλαβαίνεις ὅτι παρεκκλίνεις. Ὅτι ἀνοίγεις πόλεμο μὲ τὶς ἀρχές σου, τὶς ἀξίες σου, τὰ πιστεύω σου. Μὲ τὸν ἴδιο σου τὸν ἑαυτό, τὴν οἰκογένειά σου καὶ τὸν Θεό. Ὅτι γίνεσαι δακτυλοδεικτούμενος, ἀκόμη καὶ προβληματικὸς ἢ περιθωριακός! Σιγὰ-σιγὰ ὅμως συνηθίζεις. Βολεύεσαι μ’ ὅλα αὐτά. Ὥσπου οἱ τραγικές τους ἐπιπτώσεις σὲ ἰσοπεδώνουν κι ἀρχίζεις πιὰ νὰ «ψάχνεσαι»!
«Μᾶς ἐθίζουν στὸν ἐθισμό», ἔγραψε πολὺ ὡραῖα καὶ λίγο πρὶν πεθάνει ἕνας ναρκομανής.
Ἔγραψε κοσμικὸ περιοδικὸ εὐρείας κυκλοφορίας: «Ἡ νυκτερινὴ διασκέδαση κατέχει μία ἀπὸ τὶς πρῶτες θέσεις στὰ ἐνδιαφέροντα τῶν παιδιῶν τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας. Σ’ αὐτὸ συμβάλλουν ἡ πίεση ποὺ δέχονται ἀπὸ τὸ περιβάλλον τους, τὸ ὅτι θέλουν νὰ θεωροῦνται «in» καὶ πὼς αὐτὸ εἶναι ὁ τρόπος νὰ δηλώνουν τὴν παρουσία τους….»!!!
Ἔγραψε γυναικεῖο περιοδικὸ γιὰ τὴ μόδα: «Ἂν γινόταν τῆς μόδας ἡ μικρὴ μέση, θὰ τρέχαμε ὅλες σὰν τὸ κοπάδι νὰ τὴν σφίξουμε μὲ ζῶνες καὶ ζωνάρια, ἀδιαφορώντας ἂν λιώναμε τὸ συκώτι μας ἢ ἂν βγάζαμε τὸ ἕνα μας νεφρό… τιμῆς ἕνεκεν τῆς μόδας»!!!
Τονίζει πολὺ χαρακτηριστικὰ ὁ Ἔριχ Φρόμ: «Τὸ γοῦστο τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου κατευθύνεται καὶ ὁ ἴδιος θέλει νὰ δεῖ καὶ νὰ ἀκούει ὅ,τι συνηθίζεται νὰ ἀκούγεται καὶ νὰ βλέπεται…»
Ναί, οἱ συμπεριφορὲς αὐτὲς τελικά, δὲν εἶναι κάτι ποὺ βγαίνει ἀπὸ μέσα μας, ἀπ’ τοὺς ἴδιους τοὺς ἑαυτούς μας, ἀπ’ τὶς ἀναζητήσεις ἢ τὶς εὐαισθησίες μας. Οὔτε καὶ ἀπὸ τὶς ἀμφισβητήσεις μας. Εἶναι κάτι ἕτοιμο ποὺ ἔρχεται ὅπως ἡ μόδα. Ἀπ’ ἔξω! Δημιουργοῦν συμπεριφορὲς καὶ μᾶς τὶς φορᾶνε ὅπως – ὅπως! Ἕνας δεσποτισμὸς ποὺ ἰσοπεδώνει τὰ πάντα, ὅπως: Κρίση, ἀντίληψη, ἀξίες, ἰδιαιτερότητες, θέληση, πρότυπα, ὄνειρα, ὁράματα, κατευθύνσεις, σκοπούς, ἰδανικά… προκειμένου νὰ ἐπιβληθεῖ στὸ τέλος μονάχα τὸ δικό τους!
[Στὸ ἑπόμενο φύλλο θὰ δοῦμε, μέσα ἀπὸ συγκεκριμένα παραδείγματα, ποιὸς εἶναι ὁ ἀπώτερος σκοπός τους]
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
