Κατά καιρούς διατυπώνονται διάφορες θέσεις από πολιτικούς, δημοσιογράφους, διαφόρους άλλους, σχετικά με την Εκκλησία. Οι θέσεις αυτές επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά και κατά κόρο, αν και είναι αντικρουόμενες μερικές φορές, λες και είναι μεγάλες αποκαλύψεις και αξιώματα, που δεν επιδέχονται διαφοροποιήσεις από κανένα. Θα παρουσιάσουμε μερικές απ’ αυτές και θα ελέγξουμε κατά πόσο εκφράζουν την αλήθεια ή αποτελούν στοιχεία προπαγάνδας, για να πλήξουν το στόχο τους, επαναλαμβανόμενες ευκαίρως και ακαίρως.
* * *
Κατηγορούν την Εκκλησία μερικοί ότι πολιτεύεται, όταν διατυπώνει θέσεις κοινού ενδιαφέροντος, που τυχαίνει να είναι διαφορετικές των επισήμων τοποθετήσεων της κυβερνήσεως ή της αντιπολιτεύσεως. Οι ίδιοι όμως κατηγορούν την Εκκλησία γιατί δεν έλαβε θέση, κατά τη γνώμη τους, κατά την διάρκεια της επταετίας εναντίον της δικτατορίας. Θ’ αναγκασθούμε να θυμηθούμε το βιβλικό· «ηυλίσαμεν υμίν, και ουκ ωρχήσασθε, εθρηνήσαμεν υμίν, και ουκ εκόψασθε. Ήλθε γαρ Ιωάννης μήτε εσθίων, μήτε πίνων, και λέγουσι· δαιμόνιον έχει. ηλθεν ο υιός του ανθρώπου εσθίων και πίνων, και λέγουσιν· ιδού άνθρωπος φάγος και οινοπότης, τελωνών φίλος και αμαρτωλών, και εδικαιώθη η σοφία από των τέκνων της» (Ματθ. 11,17-19). Τι συμβαίνει λοιπόν; Απλούστατα κάποιοι πολιτικοί θέλουν να την χρησιμοποιούν, όταν εξυπηρετείται το πολιτικό τους παιχνίδι και οι κομματικοί τους σχεδιασμοί και όχι όποτε κρίνει η διοίκηση της Εκκλησίας.
Η αλήθεια βέβαια -για να μιλήσουμε αμερόληπτα και αντικειμενικά- είναι ότι μερικοί εκπρόσωποι της Διοικήσεως της Εκκλησίας μπορεί να υπερβάλουν μερικές φορές στη διατύπωση κάποιων θέσεών τους ή και ν’ ασχολούνται με θέματα που είναι καθαρά στη δικαιοδοσία των πολιτικών αρχών ή μερικοί απ’ αυτούς να μη πήραν τη σωστή ελεγκτική θέση απέναντι της δικτατορίας για θέματα που αφορούν την Εκκλησία, όχι όμως να κατηγορείται η διοίκηση της Εκκλησίας στο σύνολο της. Υπενθυμίζουμε ότι επίσκοποι όπως ο Αυγουστίνος Καντιώτης, Αμβρόσιος Ελευθερουπόλεως, Παντελεήμων Κορίνθου, Νικόλαος Χαλκίδος, Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ως τιτουλάριος επίσκοπος τότε, και άλλοι είχαν έρθει σε οξεία και σκληρή σύγκρουση με την δικτατορία.
Λέμε «διοίκηση της Εκκλησίας», γιατί Εκκλησία σημαίνει όλους τους χριστιανούς, κληρικούς και λαϊκούς. Να το μάθουμε επιτέλους αυτό και να μιλάμε σωστά, όταν διατυπώνουμε θέσεις που περιέχουν θεολογικούς όρους. Ειδάλλως θα πρέπει και οι πολιτικοί μας -κατά τα λεγόμενα τους- να μη ασκούν πολιτική, γιατί κι αυτοί συναποτελούν και συναπαρτίζουν την Εκκλησία. Επίσης να πάψουμε να λέμε το συχνά αναφερόμενο, «σύγκρουση Εκκλησίας και Πολιτείας»· το σωστό είναι «σύγκρουση διοικήσεως της Εκκλησίας και κυβερνήσεως», γιατί αφού ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι κατά 98% χριστιανοί ορθόδοξοι, όλοι ανήκουμε στην Εκκλησία. Φυσικά δεν ανήκουν στην Εκκλησία αυτοί που δηλώνουν άθεοι ή και κόμματα ολόκληρα, όταν το διακηρύττουν αυτό. Αλλά και αυτοί ατομικά ή συλλογικά πρέπει να σέβονται τοποθετήσεις που απορρέουν από την πλειονότητα του Ελληνικού λαού, χωρίς φυσικά να παραβιάζονται τα προσωπικά τους πιστεύω και οι αντιλήψεις ή να εξαναγκάζονται να βιώνουν πράγματα τα οποία δεν τους εκφράζουν. Πολύ σωστά έλεγε ο αείμνηστος καθηγητής της νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και κορυφαίο στέλεχος της «Χριστιανικής Ενώσεως Επιστημόνων», Αλέξανδρος Τσιριντάνης, ότι «τον χριστιανισμό τον καταργούμε, όταν θέλουμε να τον επιβάλλουμε διά της βίας». Το «όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν», που είπε ο Χριστός, έχει διαχρονική ισχύ και δεν πρέπει ποτέ να το λησμονούμε.
* * *
Και μία άλλη διευκρίνιση. Η διοίκηση της Εκκλησίας δεν ασκεί πολιτική όταν ενδιαφέρεται για της συνθήκες που επικρατούν στη ζωή μας, τις νομικές διατάξεις των λεγομένων «ανεξαρτήτων αρχών», τα νομοσχέδια της βουλής, και τις κυβερνητικές αποφάσεις, όταν αυτές επηρεάζουν αρνητικά την υλική ή πνευματική ζωή των πιστών της. Όταν «επαινούν και προωθούν την αμαρτία και την διαστροφή, και διακωμωδούν και διασύρουν την ηθική και την ευλάβεια». Βεβαίως είναι θέμα προσωπικό, ο πραγματικά πιστός να εξακολουθεί να ζη σύμφωνα με το ευαγγέλιο, ανεξαρτήτως νομικών πλαισίων και κυβερνητικών και λοιπών κατευθύνσεων. Αλλά δεν παύει το περιβάλλον και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα να επιδρά δυσμενώς απέναντι του και να εξασκεί κάποιες φορές ένα είδος ψυχολογικού μαρτυρίου και ψυχικού και πνευματικού εξαναγκασμού. Γι’ αυτό το λόγο, η διοίκηση της Εκκλησίας μπορεί να διαμαρτύρεται ποικιλοτρόπως και να ασκεί έλεγχο, σε πρόσωπα ή κόμματα που δρουν απαξιωτικά και εχθρικά απέναντι των αρχών του ευαγγελίου, προκειμένου να προφυλάξει το ποίμνιο της από δυσάρεστες καταστάσεις. Κι εδώ είναι ο φόβος των πολιτικών. Λένε ότι σέβονται την λαϊκή εντολή, με την προϋπόθεση, ότι αυτοί θα καθοδηγούν και θα διαφωτίζουν τον λαό. Ακόμη και σε θέματα πνευματικά, ηθικά, μεταφυσικά. Αυτό όμως δεοντολογικά είναι λάθος και δημοκρατικά ανεπίτρεπτο.
* * *
Υπάρχει όμως και μία άλλη ένσταση· οι κληρικοί, λέγουν μερικοί, δεν εκλέγονται από το λαό. Πώς λοιπόν μιλάνε γι’ αυτούς, που τέλος πάντων έχουν το λαϊκό χρίσμα και την εντολή από το λαό να διοικούν; Απαντούμε· το ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνει και ν’ αποβλέπει η ηγεσία της Εκκλησίας είναι οι κληρικοί της -και μάλιστα οι επίσκοποι- να ψηφίζονται «ψήφω κλήρου και λαού» σύμφωνα με την αγία Γραφή και την αρχαία πράξη. Πάντως η εντολή δεν σημαίνει και απόλυτη συμφωνία του λαού με όλες τις ενέργειες αυτών που εξέλεξε, ή εν λευκώ εξουσιοδότηση για όλα τα θέματα. Γι’ αυτό προβλέπονται υπό του νόμου -για μεγάλα θέματα- τα δημοψηφίσματα. Γιατί η ιδανική δημοκρατία είναι η άμεση όπως συνέβαινε και στην αρχαία Αθήνα. Ποιο το πρόβλημα, αν οι κληρικοί διαφωτίσουν το λαό, βάσει της αγίας Γραφής, για το ποιο είναι σωστό, σε κάτι που μπορεί και πρέπει να έχει λόγο η Εκκλησία; Εκτός τούτου τους δημοσιογράφους, που θεωρούνται τέταρτη εξουσία, ενώ στην πραγματικότητα είναι υπερεξουσία και πολλές φορές αυτοί καθορίζουν το δέον γενέσθαι, ποιος τους ψηφίζει και ποιος τους εκλέγει;
ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Για τη σύνταξη του παρόντος άρθρου χρησιμοποιήσαμε ιδέες και επιχειρήματα του αειμνήστου πρωτοπρεσβυτέρου Βασιλείου Βολουδάκη από το περιοδικό «ενοριακή Ευλογία», αρ. Φύλ. 65, Νοέμβριος 2007. Το συνιστούμε εκθύμως και συγχαίρουμε τους πατέρες για την αρθρογραφία τους.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ
