Κατά τους χρόνους της εικονομαχικής αιρέσεως, μία ευσεβής χήρα από την Νίκαια έριξε στην θάλασσα μια θαυμάσια εικόνα της Θεομήτορος, προκειμένου να την σώσει από την καταστροφή. Πολλά χρόνια αργότερα, τον 11ο αιώνα, οι μοναχοί της Μονής των Ιβήρων έβλεπαν για πολλές ημέρες μια πελώρια, πύρινη στήλη να υψώνεται από την θάλασσα προς τον ουρανό, υπεράνω της ιεράς εικόνας που επέπλεε όρθια στα κύματα. Κάθε φορά, όμως, που κάποιος από αυτούς επιχειρούσε να την πλησιάσει, η εικόνα απομακρυνόταν.
Την εποχή εκείνη ζούσε στην Μονή των Ιβήρων ένας οσιότατος Γεωργιανός μοναχός, ονόματι Γαβριήλ, ο οποίος συνήθιζε να διάγει το καλοκαίρι στο βουνό κοντά στην μονή. Φορούσε τρίχινο χιτώνα και τρεφόταν με βότανα, η όψη του, όμως, ήταν αγγελική. Η Θεοτόκος του εμφανίσθηκε και του έδωσε εντολή να κατέβει στην παραλία για να παραλάβει την εικόνα Της. Τότε όλοι οι συγκεντρωμένοι μοναχοί είδαν με κατάπληξη τον Γαβριήλ να βαδίζει με ασφάλεια πάνω στα κύματα, σαν σε στέρεο έδαφος, να παίρνει την εικόνα στην αγκαλιά του και να την φέρνει στην παραλία, όπου έγινε δεκτή με ύμνους ευχαριστίας και κατετέθη στο καθολικό της μονής.
Την επαύριο το πρωί, την στιγμή που ο εκκλησιαστικός άναβε τις κανδήλες για την Ακολουθία, διαπίστωσε ότι η εικόνα έλειπε. Μετά από αναζήτηση, βρέθηκε πάνω από την πύλη του μοναστηριού. Μεταφέρθηκε πίσω στον ναό, αλλά επανειλημμένως εκείνη ξαναπήγαινε από μόνη της στην θέση της πάνω από την πύλη. Τέλος, η Παναγία εμφανίσθηκε στον Γαβριήλ και του ζήτησε να κάνει γνωστό στους αδελφούς ότι δεν επιθυμούσε να φυλάγεται και να προστατεύεται από εκείνους, αλλά ότι είχε έλθει για να τους διαφυλάξει Εκείνη από κάθε κίνδυνο σε αυτήν την ζωή, όπως και στην μέλλουσα, σύμφωνα με την χάρη που έλαβε παρά του Υιού της, όταν ζήτησε από Εκείνον να της παραχωρηθεί το Άγιον Όρος προκειμένου να γίνει το «Περιβόλι» της.
Έκτοτε η Πορταΐτισσα τιμάται σε παρεκκλήσιο ειδικά κτισμένο στην είσοδο της μονής. Η εικόνα αυτή έχει επιτελέσει πολλά θαύματα, τόσο για την προστασία της Μονής των Ιβήρων και του Αγίου Όρους εν καιρώ κινδύνων όσο και για το σύνολο του λαού, ώστε δικαίως θεωρείται ως η κατ’ εξοχήν εικόνα της Παναγίας Ελεούσης.
Ο ρωσικός λαός τιμά όλως ιδιαιτέρως το αντίγραφό της που εκτίθεται σε ένα παρεκκλήσιο στην είσοδο του Κρεμλίνου, στην Μόσχα, το οποίο έχει επίσης επιτελέσει πλήθος θαυμάτων. Το παρεκκλήσιο αυτό ανακαινίσθηκε κατά την δεκαετία του 1990 και ένα αντίγραφο της Πορταΐτισσας, φιλοτεχνημένο στο Άγιον Όρος, κατατέθηκε προσφάτως εκεί από τον ηγούμενο της Μονής Ιβήρων.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος ένατος, Μάιος, σελ. 160. Ίνδικτος, Αθήναι 2007.
