Στις 23 Ιουνίου του 1998 απεβίωσε ο μεγάλος Ρουμάνος πνευματικός και ιεροκήρυκας, ηγούμενος της Μονής Πούτνα, Αρχιμανδρίτης Υάκινθος. Ας φυλάξουμε για τον εαυτό μας μερικές σοφές συμβουλές από τον ανεξάντλητο θησαυρό του αειμνήστου πατέρα.
Να προσεύχεστε με τον εξής τρόπο: «Κύριε, μη μου αφαιρέσεις το δώρο που μου έδωσες.
Στην ερώτηση: «Πότε θα έρθει το τέλος του κόσμου;», ο γέροντας απάντησε: «Γιατί δεν ενδιαφέρεσαι για το τέλος σου;».
Στον αδελφό σου κάνει αυτό που θέλει: «Μην λες στον Θεό τι να κάνει!».
Για να εμπιστευτείτε τον Θεό, ο γέροντας συμβούλευσε τον πνευματικό του γιο να προσεύχεται έτσι: «Κύριε, είμαι δικός Σου, μη με εγκαταλείπεις» και πρόσθεσε: «Ξέρω κάποιον που διαφωνεί με τον Θεό».
Σε εκείνους που ήθελαν να ακούσουν έναν λόγο για τη σωτηρία, ο γέροντας τους είπε: «οἷς μὴ ὑπάρχει κυβέρνησις, πίπτουσιν ὥσπερ φύλλα, σωτηρία δὲ ὑπάρχει ἐν πολλῇ βουλῇ.» (βλ.: Παρ. 11:14).
«Τι σε κάνει μοναχό;» – «Η αποκοπή του ιδίου θελήματος».
Έλεγε στην μαθήτρια: «Όταν έρχεσαι σπίτι από την εκκλησία, πες την προσευχή «Άξιος εστί» και ύστερα: «Η χάρις του Κυρίου από τον Άγιο οίκο του ας μείνει για πάντα και στον οίκο μας».
Για τον ζήλο στην δουλειά: «Όταν ξεκινάτε μία δουλεία, να την τελειώνετε και να μην κοιτάτε πίσω, όπως η Σάρα».
Προς τον δυσαρεστημένο μοναχό: «Να ευχαριστείτε τον Θεό για όλα όσα λαμβάνετε και να μην κρίνετε».
Στον μαθητή τον οποίο επανειλημμένα λυπόταν, ο Γέροντας είπε: «Όπως ο Κύριος Ιησούς Χριστός μας ελεεί όλους, έτσι κι εσύ να μην ξεχνάς την εντολή της αγάπης και να την εκπληρώνεις».
«Ποτέ μην γκρινιάζετε ενάντια στο θέλημα του Θεού και μην λέτε: «Δεν μπορώ να το κάνω πια».
Για την επιμονή στην προσευχή: «Ζητήστε με την ελπίδα ότι θα λάβετε, και αν η απάντηση καθυστερήσει, διαφωνήστε με τον Θεό και ο Θεός δεν θα λυπηθεί βλέποντας την επιμονή σας».
Επίσης, για την προσευχή: Ο γέροντας προέτρεψε έναν μοναχό να λέει έτσι: «Κύριε, Ιησού, με χαρά σε ευχαριστούμε».
Κατά την εξομολόγηση είπε σε έναν κληρικό: «Να λειτουργείς με ειρήνη, να λειτουργείς με τους αγγέλους».
Στο κρεβάτι του πόνου, ακόμη και όταν η κατάστασή του χειροτέρευε, τον ρωτούσαν: «Πώς αισθάνεστε, πάτερ;» απαντούσε: «Καλύτερα!»
Για την αδιαφορία της προσευχής έλεγε: «Η γη καίγεται κάτω από τα πόδια μας και εσείς κοιμάστε;»
Στους αδιάφορους, έλεγε: «Ο δρόμος προς τη βασιλεία των Ουρανών είναι στην κόψη του ξυραφιού».
Σε έναν χριστιανό που υπέφερε, ο γέροντας του είπε: «Αναζήτησε την ειρήνη για τον εαυτό σου με την προσευχή στηριζόμενος στη φροντίδα του Θεού και μην ξεχνάς ότι η ευδαιμονία δὲ ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ ἐστί».
Αναλογιζόμενος τα Πάθη του Κυρίου, ο γέροντας έλεγε: «Κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει με το μυαλό του τον πόνο που υπέμεινε ο Κύριος στον Σταυρό».
Στην πνευματική του κόρη, η οποία είχε παρασυρθεί από κοσμικές έγνοιες, της είπε: «Αδελφή, το πιο σημαντικό πράγμα τώρα είναι η σωτηρία. Κατεύθυνε όλες τις επιθυμίες σου προς αυτόν τον στόχο».
Έλεγε στα πνευματικά του παιδιά: «Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να νιώσετε τον Θεό στην καρδιά σας» και πολλοί μαθητές γύρω από τον γέροντα το ένιωθαν αυτό, ως πραγματικότητα και ως βεβαιότητα.
Όταν ο Γέροντας Υάκινθος ήταν ηγούμενος του μοναστηριού και οι άνθρωποι τον ενοχλούσαν, εκείνος θύμωνε και έλεγε: «Θα μας τιμωρήσει ο Θεός μια ώρα πριν από τον θάνατό μας, ας μας δώσει λίγο χρόνο να μετανοήσουμε.
Τα βάσανα των τελευταίων χρόνων της ζωής του έδωσαν στο Θεό περισσότερο χώρο στην καρδιά του γέροντα και σε έναν μαθητή που ζήτησε τις προσευχές του, είπε: «Έχω ακόμα μια προσευχή. Δεν θα σε ξεχάσω».
Ο Γέροντας είπε κάποτε: «Ο ηγούμενος πρέπει να έχει τόση υπομονή, ώστε να μπορεί να νικήσει με αυτήν όλους στην αδελφότητα».
«Η μετριοπάθεια είναι η σφραγίδα της σοφίας. Ας έχουμε πάντα αίσθηση του μέτρου. Ας μη βιαζόμαστε να φτάσουμε στα άκρα είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά. Ας αναζητούμε τα καλύτερα μέσα για την επίτευξη των ευγενέστερων σκοπών».
«Επειδή αγαπάμε τον εαυτό μας, αμαρτάνουμε εναντίον του πλησίον μας, αμαρτάνουμε εναντίον του Θεού, ο οποίος είπε: «μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ, καὶ εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν» (Ματθ. 11:29). Γιατί τσακώνεστε μεταξύ σας, γιατί θέλετε να στερήσετε ο ένας από τον άλλον τη δικαιοσύνη; Όσο πιο ανθρώπινα συμπεριφέρεται ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερο ζει για τους άλλους.
«Όταν ξαναβρίσκουμε τον εαυτό μας και ενωνόμαστε με το Ανώτερο Αγαθό, που σημαίνει ότι ξυπνάμε. Φτάνουμε στην πραγματικότητα που αναζητούμε. Στην πραγματικότητα, είναι σαν να βρίσκετε το σωστό μήκος κύματος».
«Τι μπορεί να μας κρατήσει ασφαλείς από το άγχος αυτού του κόσμου; Η χριστιανική πνευματικότητα. Δεν το καταλαβαίνουν όλοι αυτό. Στη δίνη της ζωής που ζούμε αυτή τη στιγμή, δεν βλέπω πραγματικά τους ανθρώπους να βρίσκουν καλύτερους τρόπους για να σώσουν τον εαυτό τους και την κοινότητα που υπηρετούμε. Ο Σωτήρας λέει: «ὥσπερ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν» (Ματθ. 20:28). Να λοιπόν ένα παράδειγμα για εμάς: κάντε όσο περισσότερο καλό μπορείτε για τους άλλους. Γιατί η θεία δικαιοσύνη παραμένει πάντα αυτοελεγχόμενη. Λέγεται κάπου: «οὐ γάρ εἰσιν αἱ βουλαί μου ὥσπερ αἱ βουλαὶ ὑμῶν, οὐδ᾿ ὥσπερ αἱ ὁδοὶ ὑμῶν αἱ ὁδοί μου, λέγει Κύριος» (Ησ. 55:8).
Για τους αγίους, ο γέροντας έλεγε το εξής: «Είναι πολύ δύσκολο κανείς να αναγκάσει το εαυτό του να σκέφτεται σώφρονα και να ζει όπως συμβουλεύουν οι άγιοι που αναπαύονται κοντά στην Μονή της Πούτνα. Υπάρχει μια επικοινωνία μεταξύ τους. Αυτό το λένε τόσο οι άνθρωποι της επιστήμης όσο και οι άνθρωποι της πίστης. Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ αυτών που αφοσιώθηκαν και υπηρέτησαν τον Θεό στο μοναστήρι, που ήταν φωτεινοί για την εποχή τους και τώρα επικοινωνούν μαζί μας μετά τον θάνατό τους. Αυτό εξηγεί γιατί προσκυνούμε τα λείψανα του Αγίου Ιωάννη του Σοτσάβσκ και του Αγίου Καλλίνικου του Τσερνίκσκ, οι οποίοι είπαν για την εποχή μας ότι «δεν θα υπάρχει ειρήνη πάνω στη γη», και «αλίμονο σε εκείνους που θα κυβερνήσουν τα έθνη σε αυτή την εποχή», και ότι «η φύση θα εκδικηθεί τους ανθρώπους».
Σχετικά με την εκτροπή από το σωστό δρόμο: «Αν ο διάβολος δει ότι δεν μπορεί να σε τραβήξει πίσω, σε σπρώχνει πολύ μπροστά. Γι' αυτό να έχετε σύνεση.
«Εξασφαλίστε στον εαυτό σας την γαλήνη στην καρδιάς σας για να μπορέσετε να γίνετε Ησυχαστές ακόμη και μέσα σε μια κοσμική πόλη»
«Αμφισβητήστε τον εαυτό σας, μην βασίζεστε στις δικές σας δυνάμεις»
«Στους ιερούς τόπους οι πειρασμοί είναι μεγαλύτεροι. Γι' αυτό πρέπει να είναι κανείς δυνατός για να τους αντιμετωπίσει, αλλιώς θα πέσει στον πειρασμό»
«Αν ξεκινούσα τη ζωή μου από την αρχή, θα γινόμουν και πάλι μοναχός»
«Η εξομολόγησή σας ας είναι σύντομη και μικρή σαν την παλάμη σας, με λίγες λέξεις»
«Μετά τη Θεία Κοινωνία, αφού ξεκουραστείτε, προσευχηθείτε θερμά»
«Κατά την εξομολόγηση, να απαλύνετε τη βαρύτητα της αμαρτίας, για να μην πέσει κανείς σε απόγνωση»
«Παρόλο που ο γέροντας έλεγε την προσευχή του Ιησού, εντούτοις από ταπεινότητα, όταν του ζητήθηκε συμβουλή για την προσευχή του Ιησού, απάντησε: «Δεν γνωρίζω τίποτα γι' αυτή την προσευχή. Πηγαίνετε στους πιο σοφούς πατέρες»
Για την προσευχή του Ιησού: «Αυτή η προσευχή είναι τόσο μυστηριώδης. Και εδώ, πάνω απ' όλα, χρειάζεται μεγάλη ταπείνωση». Τον ρώτησα: «Πάτερ, γιατί δεν πραγματοποιούνται οι θελήσεις στην πρακτική της προσευχής του Ιησού»; Εκείνος απάντησε: «Επειδή δεν προσεύχεσαι μέσα από την καρδιά σου. Όταν αναφωνείς την προσευχή μέσα από την καρδιά, τίποτα πια δεν σε ενοχλεί, ακόμη κι όταν παρεμβαίνει ο εχθρός.
Ένας άνθρωπος που ήθελε οπωσδήποτε να προσεύχεται και για τους άλλους ανθρώπους, ο πατήρ Υάκινθος του απάντησε με αυτόν τον τρόπο: «Προσευχηθείτε ως εξής: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με, τον αμαρτωλό, και τους ευεργέτες μου. Αυτό γίνεται επίσης για να μην αποκτήσω μεγάλο κύρος για τον εαυτό μου. Και όταν άρχισα να λέω αυτή την προσευχή, στην αρχή είχα την εντύπωση ότι προσευχόμουν μόνο για τους ανθρώπους, αλλά στη συνέχεια, αφού κουβέντιασα με τον πατέρα Υάκινθο, συνειδητοποίησα ότι η προσθήκη των λέξεων «οι ευεργέτες μου» σήμαινε στην πραγματικότητα για όλη τη δημιουργία του Θεού. Και εγώ, ως μη άξια τόσο υψηλών δώρων, του είπα μετά από λίγο: «Δεν έχω συναντήσει μια τέτοια διατύπωση της προσευχής του Ιησού. «Αυτό οφείλεται στο ότι ήμουν υπερήφανη, γι' αυτό και δεν καταλάβαινα μια τέτοιου είδους διατύπωση». Σύντομη και χωρίς λόγια.
Ο ιερέας ενεργούσε πάντα με έναν οικείο τρόπο. Αν ήσουν αρχάριος, δίδασκε πώς να λες την προσευχή στην πλήρη της μορφή και βοηθούσε με προσοχή όσους πήγαιναν σοβαρά προς τον δρόμο της σωτηρίας. Δεν είχε σημασία αν ήσουν μοναχός ή λαϊκός, αυτό που έχει σημασία είναι ότι το κάλεσμα του Θεού ακούγεται στην καρδιά σου και ο ιερέας σε βοηθούσε με όλη του τη δύναμη και την ευφυΐα που είχε.
Με τον τρόπο που εξομολογείστε, σας όριζε τον κανόνα και τη μετάνοια. Και δεν υπήρχε τίποτα το τυπικό, αλλά, όπως λένε οι άγιοι πατέρες, όλα έγιναν καλλιτεχνικά, κρίνοντας από την κατάσταση της υγείας σας, την πνευματική κατάσταση στην οποία βρισκόσασταν, τον ζήλο σας... και τις κοινωνικές δυσκολίες, τις ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής σας.
Στην αρχή ο Γέροντας δεν σας επέτρεπε να κάνετε προσευχή παρά μόνο με το μυαλό σας. Κάποιος τον ρώτησε για την προφορική προσευχή και εκείνος απάντησε με ερώτηση πάνω στην ερώτηση: «Τι θα κάνετε τότε;». Λαμβάνοντας υπόψη ότι η παρατεταμένη άσκηση των μυών του προσώπου προκαλεί τικ. Εκτός αυτού, για να την αναφωνήσουμε με τα χείλια μας, πρέπει να απομονωθούμε. Και αν την λέμε φωναχτά, όντας στον κόσμο, της στερούμε το πέπλο του μυστηρίου.
Είναι γνωστό ότι η νοερά προσευχή στην καρδιά είναι ένα δώρο Θεού, το οποίο έρχεται στην ώρα του. Αλλά όταν σας βοηθούν οι προσευχές ενός εξομολογητή, μπορείτε να λάβετε το δώρο πιο γρήγορα.
Ο Γέροντας δεν συμβούλευε να προσεύχονται καθιστά εκτός και αν του το ζητούσαν. Έλεγε: Η προσευχή πρέπει να γίνεται εντός και εκτός χρόνου. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να έχετε ένα πρόγραμμα για τον κανόνα και τη μετάνοια, διότι ο Κύριος και η Μήτηρ του Θεού σας περιμένουν να κάνετε το καθήκον σας. Για τα υπόλοιπα πράγματα το πρόγραμμα σας πρέπει να είναι ελεύθερο. Όπου κι αν βρίσκεστε, όποια κι αν είναι η κατάστασή σας, ο νους σας να είναι με τον Κύριο. Βρείτε λοιπόν την ησυχία της καρδιάς σας. Ακόμα και μέσα σε ένα τρένο με πολύ κόσμο και σε κάθε περίσταση όπου υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, προσπαθήστε να είστε σιωπηλοί και να είστε μόνοι με τον Θεό».
Ο Γέροντας έδινε έμφαση στην εισαγωγική προσευχή, έδινε προσοχή στην προσευχή και κυρίως στην ταπείνωση και είχε πάντα στο μυαλό τον Θεό. Για το σκοπό αυτό, συνέστησε την προσφυγή σε υποχρεωτικά μέτρα, λέγοντας: «Γνωρίζω κάποιον που έρχεται σε μένα για να εξομολογηθεί, αλλά ο ίδιος φοράει ένα βαρύ, μολύβδινο σταυρό στο λαιμό του, για να μην ξεχνάει το Θεό και να Τον έχει πάντα στο μυαλό του. Γνωρίζω επίσης κάποιον άλλον που φοράει τον σταυρό μέχρι κάτω στο πόδι η οποία μπορεί να είναι και ασημένια.
Τον ρώτησα πολλές φορές τι είναι η ταπεινοφροσύνη, στην ερώτηση δεν μου απάντησε αμέσως. Τότε μια μέρα ήρθε σε μένα με μια χούφτα καρύδια, και ένα από αυτά έπεσε στο χώμα σαν να το έκανε επίτηδες. Το πήρα και το έφαγα. Εκείνος δεν είπε τίποτα, αλλά αμέσως μου έκανε εντύπωση η σκέψη: «Δεν είμαι άξιος να τρώω από τα χέρια του». Έτσι μου έδειξε ένα παράδειγμα ταπεινότητας. Δεν μίλησε, αλλά έπραξε.
Είναι δύσκολο να μιλήσεις για τον πατέρα Υάκινθο, γιατί αυτομάτως θα πρέπει να μιλήσεις και για τον εαυτό σου. Και αυτό απαιτεί επίσης ταπεινότητα, γιατί πάντα έλεγε ότι ο Θεός ενεργεί.
Σε ένωνε με την προσευχή και, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, πρακτικά βρίσκατε απαντήσεις στα ερωτήματά σας. Έτσι, πηγαίνοντας κάπου και βλέποντας μια κλωστή ή ένα «τίποτα», το μάζευε και το έβαζε στο καλάθι. Ο βέβηλος θα το έβρισκε διασκεδαστικό: πώς θα μπορούσε να δει αυτό το «τίποτα» και να καταβάλει προσπάθεια γι' αυτό; Για τον πράττοντα, ήταν μια κατάσταση ταπεινής προσευχής και ανάμνησης του Θεού: αυτό το «τίποτα» είμαι εγώ.
Όλα ήταν σημαντικά στην προσευχή του Ιησού, αλλά η ταπεινότητα ήταν πάνω απ' όλα.
Ο γέροντας μιλούσε συχνά για συνέργεια. Τον ρώτησα τι σήμαινε αυτό. Η απάντηση ήταν η εξής: «Δώστε το θέλημά σας και λάβετε δύναμη».
Η ερώτηση ήταν: «Τι είναι η καθαρή προσευχή;» Η ίδια η απάντηση του ιερέα σε έβαζε για λίγο σε κατάσταση καθαρής προσευχής. Και ήξερες ήδη για μια ζωή (σε σύγκριση με τον εαυτό σου) τι να πετύχεις.
«Όταν τρως», είπε ο εξομολογητής, «κάθε κίνηση της σιαγόνας σου πρέπει να γίνεται στον ρυθμό της προσευχής του Ιησού, και ας είναι το φαγητό σου σαν τη Θεία Κοινωνία, και μετά πες: “Δεν αξίζω τις χάρες που μου δίνεις, Κύριε”».
Όταν νηστεύεις, η δίψα σε χτυπάει πιο δυνατά και ξυπνάς σκεπτόμενος: «Διψάω!». Ο ιερέας συμβούλευσε να συνεχίζετε την σκέψη σας με τον εξής λόγω: «Διψάω για Σένα, Κύριε! Εγώ πίνω νερό, ενώ Εσένα σε σερβίρουν με ξύδι και χολή!».
Στην προσευχή, αγαπώντας τον Κύριο, διαφωνήστε μαζί Του: «Είμαι δικός Σου, Κύριε! Είτε θέλεις να με σώσεις είτε δεν θέλεις να με σώσεις, αλλά είμαι δικός Σου!».
Για να μου δείξει την αναισθησία μας προς τον Θεό, ο γέροντας είπε: «Ποιος μπορεί να γνωρίζει πως υπέφερε ο Σωτήρας στον Σταυρό; Είναι απίστευτος πόνος να σου τρυπούν με καρφιά στη μέση της παλάμης σου (και έδειχνε στην παλάμη του το ακριβές σημείο όπου ήταν καρφωμένα), πάνω στο οποίο κρέμεται ολόκληρο το σώμα σου».
Αυτή τη στιγμή του πόνου την ένιωσε πραγματικά με όλο του το είναι, μεταφέροντάς μου συμπόνια, αν όχι για τον Κύριο, τουλάχιστον για εκείνον που, υποφέροντας, στεκόταν μπροστά στα μάτια μου.
Από το βιβλίο: Ο πατήρ Υάκυνθος της Πούτνα. Επιμέλεια «Μπιζαντινά», 2000 (Părintele Iachint al Putnei. Editura Bizantina, 2000).
