ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΑ ΣΕΠΤΑ - Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ

«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»

Ὑπό Ρουμάνου Γέροντος Πετρωνίου Ἀγιορείτου

Τό τρίτο μέρος τοῦ Τριωδίου, ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα, ἤ Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου, εἶναι μικρῆς χρονικῆς διαρκείας, ἀλλά ὅπως εἶναι καί τ᾿ ὄνομά της, εἶναι μεγάλη, διά τά μεγάλα καί μοναδικά στήν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου γεγονότα.

Αὐτές τίς ἡμέρες, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, καταργήθηκε ἡ βασιλεία τοῦ ἄδου, θανατώθηκε ὁ θάνατος, νικήθηκε ἡ ἁμαρτία, ἔπαυσε ἡ κατάρα καί ἀνοίχθηκε ὁ παράδεισος. Τό μεσότοιχο τοῦ ἐχθροῦ μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου γκρεμίσθηκε, ἐνῶ τά οὐράνια ἑνώθηκαν μέ τά ἐπίγεια.

Οἱ τρεῖς πρῶτες ἡμέρες: Δευτέρα, Τρίτη καί Τετάρτη, μᾶς προετοιμάζουν γιά τ᾿ Ἅγια Πάθη καί ἡ τάξις τῶν Ἀκολουθιῶν εἶναι ἡ ἴδια. Ἡ προσευχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ μέ τίς καθιερωμένες μετάνοιες, ἡ Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων καί ἡ ἀνάγνωσις τοῦ Ψαλτηρίου κατά τήν τάξι τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. γίνονται ἀνελλειπῶς αὐτό τό τριήμερο. Ἐκτός ἀπ᾿ αὐτά διαβάζονται στίς Ὧρες: Τρίτη, Ἕκτη καί Ἐννάτη ὁλόκληρα τά τρία πρῶτα Εὐαγγέλια καί τό 13ο κεφάλαιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου. Μᾶς προβάλλουν ὅλη τήν ζωή καί τήν διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ γιά νά ζήσουμε πληρέστερα τό ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας καί τῆς ἀνεκλαλήτου ἀγάπης Του γιά ἐμᾶς, ἡ ὁποία κορυφοῦται στά Ἅγια Πάθη Του.

Τά Εὐαγγέλια πού διαβάζονται στούς ὄρθρους αὐτῶν τῶν ἡμερῶν μᾶς ὑπενθυμίζουν τίς τελευταῖες διδασκαλίες τοῦ Κυρίου, στό κέντρο τῶν ὁποίων εἶναι ἡ ἀγωνία γιά τήν προσμονή τῆς Δευτέρας παρουσία Του. Ἔτσι τά Ἅγια Πάθη προμηνύουν συγχρόνως τήν ὑπόσχεσι περί ἀναστάσεως καί τῆς ἐσχατολογικῆς ἐλπίδος. Διότι γιά τήν Ἐκκλησία Πάσχα σημαίνει ἤδη τόν ἐγκαινιασμό τῆς παρουσίας της, τήν ἀρχή τῆς ἱστορίας της.

Μέ τίς Ἀκολουθίες αὐτῶν τῶν ἡμερῶν, ἡ Ἐκκλησία μᾶς παρακινεῖ σ᾿ αὐτή τήν ἐγρήγορσι καί ἀναμονή ἐρχομοῦ τοῦ Νυμφίου. "Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός....". Καί πάλιν: " Τόν Νυμφῶνα σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον καί ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ. Λάμπρυνόν μου τήν στολήν τῆς ψυχῆς, Φωτοδότα καί σῶσον με".

Ἡ Βασιλεία ἀνοίχθηκε, ὁ νυμφών τοῦ Σωτῆρος εἶναι ἕτοιμος καί εὐτρεπισμένος. Ὁ Νυμφίος μπορεῖ νά ἔλθη σέ ὁποιαδήποτε στιγμή. Ἔρχεται ἀκόμη καί τό μεσονύκτιο ἀπροσδόκητα. Πρέπει νά εἴμεθα ἕτοιμοι. Νά ἔχουμε ἔνδυμα γάμου καί ν᾿ ἀγρυπνοῦμε. Ἡ ἀγρυπνία δέν εἶναι μόνο μία ἄσκησι ἐγρηγόρσεως καί προσοχῆς, ἀλλά μία πασχαλινή καί ἐσχατολογική στάσις.

Σ᾿ αὐτή τήν προετοιμασία καί ἀναμονή, σέ κάθε μιά ἀπ᾿ αὐτές τίς ἡμέρες πού φέρουν κάποιο φῶς γιά ὅλους μας, πρέπει νά ἐπιμείνουμε λίγο περισσότερο.

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΔΕΥΤΕΡΑ

Ἡ ἁγία καί Μεγάλη Δευτέρα ἀναφέρεται στήν περικοπή τῆς καταραμένης καί ἀκάρπου συκῆς (Ματ.21,19) καί στήν ἱστορία τοῦ Ἰωσήφ τοῦ Παγκάλου.

Ἀπ᾿ αὐτά τά δύο γεγονότα ἐξάγονται δύο παράλληλες ἔννοιες: Ἡ μία ἱστορική, στήν ὁποία βλέπουμε τόν ἑβραϊκό λαό νά περιμένη τήν πρώτη παρουσία τοῦ Μεσσίου. Ἐνῶ ἡ ἄλλη εἶναι πνευματική καί ἐσχατολογική, ὅπου βλέπουμε τήν προετοιμασία καί τήν ἀναμονή τῆς Δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου.

Κεκοσμημένος Νυμφών τοῦ Σωτῆρος στόν ὁποῖο πρέπει νά εἰσέλθη ὁ Ἰσραήλ εἶναι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Δέν εἰσῆλθε σ᾿αὐτήν, λόγῳ δύο μεγάλων ἁμαρτιῶν, τίς ὁποῖες μνημονεύει ὁ Κύριος στόν ὄρθρο τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς: "Δύο καί πονηρά ἐποίησεν ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ. Ἐμέ ἐγκατέλιπε, πηγήν ὕδατος ζωῆς καί ὤρυξεν ἑαυτῷ φρέαρ συντετριμμένον, ἐμέ ἐπί ξύλου ἐσταύρωσε, τόν δέ Βαραββᾶν, ἠτήσατο καί ἀπέλυσεν...".

Τό πρῶτον εἶναι ἡ στειρότης καί ἀκαρπία. Ἐγκατέλειψε τό ὕδωρ τῆς ζωῆς, τό εὐαγγελικό κήρυγμα καί ἔσκαψε φρέαρ συντετριμμένο, δηλαδή, διαστρέβλωσε τά νοήματα τοῦ Νόμου. Ἡ περικοπή γιά τήν ἄκαρπη συκιά λέχθηκε κατ᾿ ἀρχάς γιά νά ἐκφράση τήν ἀκαρπία τῆς Συναγωγῆς. Δέν ἦτο ὁ καιρός τῆς καρποφορίας-δέν εἶχε κατέβει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἦτο στεῖρα, διότι δέν εἶχε ἀκόμη δείξει σημεῖα καρποφορίας. Ἡ κατηγορηματική ἄρνησις τοῦ Εὐαγγελίου καί ἡ ὑποβίβασις τοῦ Νόμου σέ τυπολατρεία, τούς προκάλεσε τήν κατάρα καί πνευματική στειρότητα. "Μηκέτι ἐκ σοῦ καρπός γένηται εἰς τόν αἰῶνα" (Ματ.21,19).

Τό ἄλλο ἁμάρτημα τοῦ Ἰσραήλ εἶναι ἡ πορνεία. Ὁ Μεσσίας ἦλθε κατά πρῶτο λόγο γιά τά χαμένα πρόβατα τοῦ οἴκου Ἰσραήλ. Αὐτά προσεκάλεσε νά εἰσέλθουν πρῶτα στόν οἶκο Του.

Ἀλλά ὁ Ἰσραήλ ἀρνήθηκε τόν πραγματικό Νυμφίο καί προτίμησε ἕνα ληστή, τόν Βαραββᾶ. Γι᾿ αὐτό ἡ Ἐκκλησία τόν ὀνομάζει "συναγωγή πονηρά καί μοιχαλίδα, ἡ ὁποία δέν ἐφύλαξε τήν πίστι πρός τόν ἄνδρα της, πού εἶχε.

Ὁ Ἰωσήφ ἀπό τό σπέρμα τοῦ Ἰσραήλ εἶναι ἕνα παράδειγμα καθαρότητος καί εὐσεβείας ἐνώπιον τοῦ αὐθέντου του. Προτίμησε τήν φυλακή, παρά νά συγκατανεύση στά πορνικά δελεάσματα τῆς Αἰγυπτίας.

Αὐτά τά δύο ἁμαρτήματα τοῦ Ἰσραήλ εἶναι τά παντοτεινά ἐμπόδια γιά τήν εἴσοδό του στόν θείο Νυμφῶνα τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ. Ἄκαρπη συκιά ἐπίσης εἶναι καί ἡ ψυχή, ἡ ὁποία δέν τρέφεται ἀπό τήν πηγή τῆς ζωῆς, τόν Χριστό, καί δέν καρποφορεῖ τόν πνευματικό καρπό τοῦ Εὐαγγελίου. Ὁ Σωτήρ ἀνέκαθεν διψοῦσε τήν σωτηρία μας καί ζητοῦσε ἀπό ἐμᾶς τόν καρπό τῶν σωτηρίων ἔργων. Ἀλλά μή εὑρίσκοντας καρπό, μᾶς καταράσθηκε μέ ξηρασία, μεταβάλλοντάς μας σέ ὕλη κατάλληλη μόνο γιά τήν φωτιά τῆς κολάσεως. Γι᾿ αὐτό ὁ ἑσπερινός τῆς Δευτέρας μᾶς προτρέπει, λέγοντας: "Τῆς ξηρανθείσης συκῆς διά τήν ἀκαρπίαν, τό ἐπιτίμιον φοβηθέντες ἀδελφοί, καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας προσάξωμεν Χριστῷ τῷ παρέχοντι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος". Ἡ καρποφορία τῶν καλῶν ἔργων εἶναι ἕνα χρέος, σύμφωνα μέ τήν δύναμι τῆς Χάριτος πού ἐλάβαμε στό Ἅγιο Βάπτισμα, καθώς θεολογεῖ καί προτρέπει ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής: "Ἄνθρωπε, πού βαπτίσθηκες ἐν Χριστῷ, δῶσε τώρα ἔργα γιά τά ὁποῖα ἔλαβες τήν δύναμι νά τά ἐκτελέσης ἐκ τοῦ βαπτίσματος". Αὐτή εἶναι ἡ πνευματική ἐνδυμασία μέ τήν ὁποία μπαίνουμε στόν οἶκο τῆς αἰωνίου ζωῆς.

Ὁ Ἰωσήφ ὁ Πάγκαλος μνημονεύεται ἐδῶ, ἀφ᾿ ἑνός μέν γιά τήν καθαρότητά του καί ἀφ᾿ ἑτέρου γιατί εἶναι τύπος καί εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος. Ὅπως ὁ Ἰωσήφ ἔφυγε κυνηγημένος τότε ἀπό τούς ἀδελφούς του, ὅτι δῆθεν ἦτο φονιᾶς, ἀργότερα ὅμως ἔγινε ὁ σιτοδότης καί σωτήρας τους, προσφέροντας ψωμί τήν περίοδο ἐκείνη τῆς πείνας, ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ Χριστός καταδιώχθηκε καί ὠδηγήθηκε στόν θάνατο ἀπό τό γένος Του, ὅμως στό τέλος ἔγινε ὁ Σωτήρ τοῦ Ἰσραήλ καί ὁλοκλήρου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τρέφοντας ὅλους ἐμᾶς μέ τό οὐράνιο Ἄρτο, τοῦ Παναχράντου Σώματός Του.

Ὁ Ἰωσήφ ὀνομάζεται "Πάγκαλος" ὄχι τόσο γιά τήν σωματική του ὡραιότητα, ἀλλά γιά τόν θησαυρό τῆς σωφροσύνης του. Ἡ καθαρότης, εἶναι ὁλόκληρη φιλοσοφία, ὅπως τήν ὀνομάζουν οἱ Πατέρες. Εἶναι μία ὀνομασία περιεκτική ὅλων τῶν ἀρετῶν. Εἶναι τό σημεῖο τῆς σταθερᾶς εὐσεβείας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό λοιπόν, ἡ ἁμαρτία εἶναι ἔκφρασις ἀκαθαρσίας, πορνείας, διότι, ὅταν ἁμαρτάνει ὁ ἄνθρωπος, ἐγκαταλείπει τόν ἀληθινό Νυμφίο, ὁ Ὁποῖος τόν ἐδημιούργησε καί τρέχει στόν ἀκάθαρτο δαίμονα.

Τό Δοξαστικό τῆς Στιχολογίας τοῦ ὄρθρου θεολογεῖ θαυμάσια γιά τήν πνευματική σημασία τῆς ἁγνείας: "Δευτέραν Εὔαν τήν Αἰγυπτίαν, εὑρών ὁ δράκων, διά ρημάτων, ἔσπευδε κολακείαις, ὑποσκελίσαι τόν Ἰωσήφ· ἀλλ᾿ αὐτός καταλιπών τόν χιτῶνα, ἔφυγε τήν ἁμαρτίαν, καί γυμνός οὐκ ἤσχύνετο, ὡς ὁ Πρωτόπλαστος, πρό τῆς παρακοῆς...".

Ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα δημιουργήθηκαν ἀπό τόν Θεό γυμνοί καί δέν ἐντρέποντο (Γεν.2,25) καί ἐπειδή ἦσαν ἔτσι, ἦσαν ὅπως ὁλόκληρο τό σύμπαν πολύ ὡραῖοι. Σέ τί ἀπέβλεπε ἡ γυμνότης τοῦ Ἀδάμ; Ὁ ἄνθρωπος στόν παράδεισο λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ἔκανε μία ζωή ἁπλῆ, ἀνέμελη, δέν εἶχε ἀνάγκη νά σκεπάση τήν γύμνια του, καί λόγῳ τῆς ἀπαθείας τήν ὁποία εἶχε, δέν αἰσθανόταν ἐντροπή. Πρό τῆς πτώσεως δέν φερόταν ἐδῶ καί ἐκεῖ μέ ἐμπαθῆ νοήματα καί σωματικές ἀντιδράσεις , ἀλλά ἦτο πάντοτε ἐλεύθερος, χωρίς ψυχικές μεταπτώσεις καί εἶχε μία σωματική κατάστασι ἀθῶα καί ἁπλῆ.

Μετά τήν πτῶσι ὅμως, τά ἀνθρώπινα πάθη τοῦ ἄνοιξαν τά μάτια.

Ἐγνώρισαν ὅτι ἦσαν γυμνοί, ἐντράπηκαν καί ἔφτιαξαν πρόχειρα σκεπάσματα ἀπό φύλλα δένδρων καί ἔκρυψαν τήν γύμνια τους. (Γεν.3,7-10). 'Ενῶ μετά τήν καταδίκη τους, ὁ Θεός τούς ἔδωσε δερμάτινους χιτῶνες καί τούς ἔβγαλε ἔξω ἀπό τόν παράδεισο.

Ἀπό τότε ἡ σωματική γύμνωσις εἶναι πάντοτε ντροπαλή γιά τόν ἄνθρωπο καί ὑπενθυμίζει τήν πρώτη πτῶσι τῶν Πρωτοπλάστων στήν ἁμαρτία. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωποις νικήσει τήν ἁμαρτία καί φθάσει στήν ἀπάθεια, ἡ γυμνότης δέν προκαλεῖ πλέον ἐντροπή. Ὁ Ἰωσήφ, ἐνῶ ἦτο γυμνός, δέν ἐντρεπόταν, ὅπως ὁ Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως. Πολλοί ἐρημίτες καί ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἡ ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία καί ἄλλοι, ἔζησαν γυμνοί καί δέν ἐντρέποντο, διότι ἡ γυμνότης τους ἦτο σημεῖο ἀπαθείας καί αἰτία δόξης.

Συνεπῶς, ὁ ἄνθρωπος στόν παράδεισο δέν ἦτο τελείως γυμνός. Ἦτο ντυμένος μέ τό ἔνδυμα τῆς Χάριτος τῆς ἀπαθείας, ἐνῶ ἡ ἐξωτερική γυμνότης γι᾿ αὐτόν δέν εἶχε καμμία σημασία. Ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ πνευματικός ἄνθρωπος, κι ὅταν ἀκόμη εἶναι μέ τό σῶμα γυμνός, εἶναι ὅμως ντυμένος μέ τό ἔνδυμα τῶν ἀρετῶν, τότε καί ἡ σωματική του γυμνότης δέν ἀποτελεῖ πρόβλημα ἐντροπῆς.

Ὁ ἁμαρτωλός, ὅταν στερηθῆ τοῦ ἐνδύματος τῆς Χάριτος, μᾶς δίνει τήν αἴσθησι τῆς ἀναισχύντου γυμνότητος ἀπό τήν ὁποία προέρχεται ἡ ἐνστικτώδης ζωή τοῦ ἀνθρώπου, ἔστω κι ἄν σκεπάζη τήν σωματική του γυμνότητα.

Ἄραγε στήν σωματική γύμνωσι πού συναντᾶμε στόν σημερινό ἄνθρωπο, μήπως δέν φαίνεται ἀσυνείδητα, ἡ νοσταλγία τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν πρό τῆς πτώσεως τιμημένη γυμνότητα;  Ἀλλ᾿ ἐπειδή αὐτή στερεῖται τῆς τιμῆς τῶν ἀρετῶν, ἐπιστρέφει στήν ἁμαρτία καί προκαλεῖ μεγαλύτερη ἐντροπή.

Ἡ ἀκαρπία τῶν ἀρετῶν καί ἀκαθαρσία τῶν παθῶν εἶναι τά μεγαλύτερα ἁμαρτήματα, τά ὁποῖα μᾶς στεροῦν τοῦ διακοσμημένου νυμφῶνος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἀντίθετα, γιά νά ἠμπορέσουμε νά συγκατοικήσουμε μ᾿Αὐτόν, πρέπει νά ἐπιτύχουμε τήν ὁμοίωσι μ᾿ Αὐτόν μέ τήν ὁλοκληρωτική προσφορά μας στήν διακονία Του καί μέ τήν τελεία καθαρότητα.

Αὐτό εἶναι τό πρῶτο μάθημα τῆς ἁγίας καί Μεγάλης Δευτέρας.

Ὑπάρχει ἀκόμη ὅμως ἕνας κίνδυνος. Οἱ Ἀπόστολοι πηγαίνοντας γιά τήν Ἱερουσαλήμ, ἐνόμισαν ὅτι τότε ἦτο καί ὁ καιρός τοῦ περιποθήτου ἐγκαινιασμοῦ τῆς μεσσιανικῆς βασιλείας, ἡ ὁποία θά προστατεύση μόνο τόν Ἰσραήλ ἀνάμεσα στά ἄλλα ἔθνη. Γι᾿ αὐτό ἡ ἐπιθυμία τῶν δύο υἱῶν τοῦ Ζεβεδαίου νά σταθοῦν δεξιά καί ἀριστερά τοῦ Κυρίου, εἶναι γεγονός τό ὁποῖον ἀναφέρεται ἐπίσης τήν Μεγάλη Δευτέρα: "Κύριε, πρός τό μυστήριον τό ἀπόρρητον τῆς σῆς οἰκονομίας οὐκ ἐξαρκοῦσα ἡ τῶν ἐκ Ζεβεδαίου μήτηρ, ἠτεῖτό σοι προσκαίρου βασιλείας τιμήν, τοῖς ἑαυτῆς δωρήσασθαι τέκνοις..."(Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Δευτέρας).

Ἐάν τά δύο ἀνωτέρω ἁμαρτήματα ἔθεσαν σέ κίνδυνο τήν συναγωγή ἀπό αὐτό, ἕπεται ὅτι κινδύνευσαν καί οἱ πιστοί ἀκόλουθοι τοῦ Κυρίου, οἱ Μαθητές, ἡ Ἐκκλησία Του. Ὁ Σωτήρ ὅμως μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι αὐτή ἡ ἔννοια εἶναι ξένη πρός Αὐτόν..."Κύριε τά τελεώτατα φρονεῖν τούς οἰκείους παιδεύων Μαθητάς, μή ὁμοιοῦσθαι τοῖς ἔθνεσιν ἔλεγες, εἰς τό κατάρχειν τῶν ἐλαχιστοτέρων...οὐχ οὕτω γάρ ἔσται ὑμῖν, τοῖς ἐμοῖς Μαθηταῖς...Ὁ πρῶτος οὖν ὑμῶν, ἔστω πάντων διάκονος...καί γάρ ἐλήλυθα αὐτός, τῷ πτωχεύσαντι Ἀδάμ διακονῆσαι, καί λύτρον δοῦναι ἀντί πολλῶν..." (Βλέπε στόν ὄρθρο ἀνωτέρω).

Δόξα καί πλοῦτος, τά ὁποῖα ὠνειρεύοντο οἱ Μαθητές καί τά ὁποῖα ἐγνώρισε κατά τήν διέλευσι τῶν αἰώνων ἡ ἐπί γῆς Ἐκκλησία, δέν εἶναι στό πνεῦμα τοῦ Διδασκάλου, ὁ Ὁποῖος, ἐνῶ ἦτο πλούσιος καί κυβερνήτης ὅλων, μέ τήν θέλησί Του ἐπτώχευσε καί ἔλαβε δούλου μορφή καί ἦλθε, ὄχι γιά νά διακονηθῆ, ἀλλά νά διακονήση καί νά δοθῆ ὡς λύτρο σωτήριο γιά τόν κόσμο. Ἡ πτωχεία καί ἡ ταπείνωσις πού ντύθηκε ὁ Σωτήρ γιά νά ὑπηρετήση τόν ἄνθρωπο, εἶναι οἱ ἀρετές τοῦ Χριστοῦ μέ τίς ὁποῖες ἀνέκαθεν ἡ Ἐκκλησία ἔβλεπε καί ἀπεκάλυπτε τό ἀληθινό τους νόημα καί φῶς. Πόσο λυπηρό εἶναι, ὅταν μερικές σπουδαιότατες ἀλήθειες ν᾿ ἀγνοοῦνται ἀπό τούς ἀνθρώπους! Τά καλά παραδείγματα δέν χάθηκαν, διότι ἡ Ἐκκλησία ἀνέκαθεν τιμᾶ τούς Ὁσίους της: "Ὅσιε πάτερ, τῆς φωνῆς τοῦ Εὐαγγελίου ἀκούσας... πλοῦτον καί δόξαν εἰς οὐδέν λογισάμενος πᾶσιν ἐβόας: Ἀγαπήσατε τόν Θεόν καί εὑρήσετε χάριν αἰώνιον. Μηδέν προτιμήσητε τῆς ἀγάπης αὐτοῦ, ἵνα ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ, εὑρήσητε ἀνάπαυσιν μετά πάντων τῶν Ἁγίων...".

Ἡ πτωχεία, ἡ ἀγάπη καί ἡ ταπείνωσις τοῦ Θεοῦ εἶναι τά στολίδια, τά ὁποῖα μᾶς ἀνοίγουν διάπλατα τήν θύρα τοῦ εὐτρεπισμένου νυμφῶνος τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ.

 

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΤΡΙΤΗ

Ἡ ἁγία καί Μεγάλη Τρίτη μᾶς προετοιμάζει γιά τήν εἴσοδο στόν νυμφῶνα τοῦ Σωτῆρος μέ τίς δύο ἀκριβῶς Παραβολές: Τήν Παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων καί τῶν Ταλάντων. Ἡ πρώτη παρομοιάζει τήν εἴσοδο στήν αἰώνια ζωή μ᾿ ἕνα γάμο. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ Νυμφίος, ὁ ὁποῖος μᾶς καλεῖ ὅλους στό συμπόσιο τοῦ γάμου, ὅπως ψάλλει ὁ ὄρθρος αὐτῆς τῆς ἡμέρας.

"Ὁ Νυμφίος (εἶναι) ὁ κάλλει ὡραῖος, παρά πάντας ἀνθρώπους, ὁ συγκαλέσας ἡμᾶς πρός ἑστίασιν πνευματικήν τοῦ Νυμφῶνος σου, τήν δυσείμονά μου μορφήν, τῶν πταισμάτων ἀπαμφίασον...καί στολήν δόξης κοσμήσας τῆς σῆς ὡραιότητος, δαιτυμόνα φαιδρόν ἀνάδειξον, τῆς Βασιλείας σου ὡς εὔσπλαγχνος".

Τό μυστήριον τοῦ γάμου εἶναι μέγα, λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀλλά στόν Χριστό καί στήν Ἐκκλησία. Μέ τήν ἕνωσι διά τοῦ γάμου πραγματοποιεῖται, κατά ἕνα ἀτελῆ τρόπο, ἡ ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν αἰωνιότητα. Μέ τούς ἀπογόνους του ὁ ἄνθρωπος παρατείνει τά ὅρια τῆς ἐπί γῆς παρουσίας του. Ὁ ἐπίγειος γάμος ἀκόμη εἶναι μία ξεθωριασμένη εἰκόνα τῆς ἀνεκφράστου χαρᾶς ὅταν εἶναι μαζί μέ τόν Νυμφίο Χριστό. Ἡ ἕνωσις μ᾿ Αὐτόν εἶναι αἰώνια καί ἡ χαρά ἀτέρμονη.

Ἀλλά γιά νά ἠμπορέση νά εἰσέλθη μέ τόν Νυμφίο Χριστό, πρέπει νά ἐκπληρώση ὡρισμένους ὅρους πού ἀναφέρονται στήν παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων. Ἐπαγρύπνησις, παρθενία καί ἔλαιο γιά τίς λαμπάδες. Γιά τήν ἐγρήγορσι καί καθαρότητα μᾶς ὡμίλησε ἡ ἁγία καί Μεγάλη Δευτέρα. Τώρα θά ἐπιμείνουμε κυρίως ἐπάνω στό ἔλαιο, ὡς προϋπόθεσι εἰσόδου στόν νυμφῶνα τοῦ Κυρίου.

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὅλες οἱ νέες ἦσαν παρθένες. Ὅλες ἀγρυπνοῦσαν περιμένοντας τόν Νυμφίο. Ὅμως πέντε ἀπ᾿ αὐτές, ἐπειδή εἶχαν ἀρκετό λάδι γιά τά φανάρια τους, ὠνομάσθηκαν φρόνιμες, σοφές καί εἰσῆλθαν στόν νυμφικό θάλαμο μαζί μέ τόν Νυμφίο. Οἱ ἄλλες πέντε, ἐπειδή δέν ἐφρόντισαν ν᾿ ἀγοράσουν ἐγκαίρως, ἔχασαν τούς κόπους τῆς παρθενίας καί ἀγρυπνίας καί ἔμειναν ἔξω ἀπό τόν νυμφῶνα, γι᾿ αὐτό καί ἐκλήθησαν μωρές. Τό λάδι λοιπόν, εἶναι ἡ λυδία λίθος. Τί μυστήρια ἄραγε κρύβει τό λάδι γιά τά καντήλια τῶν παρθένων;

Ἡ παρθενία εἶναι ἀκριβός θησαυρός ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός Σωτήρ γεννήθηκε ἀπό Παρθένο καί ἔζησε ζωή παρθενική. Ὁ Πρόδρομος Ἰωάννης καί Βαπτιστής, καθώς καί ὁ μαθητής του Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής ἦσαν παρθένοι. Στήν αἰώνια ζωή ὁ θρόνος Του θά περιστοιχίζεται ἀπό παρθένους. Ἡ Παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων ὅμως, ὡσάν νά θέλη νά μᾶς εἰπῆ ὅτι ἡ παρθενία μόνη της δέν εἶναι ἐπαρκής γιά τήν σωτηρία. Οἱ μωρές παρθένες, παρότι ἦσαν παρθένες, δέν εἰσῆλθαν μαζί μέ τόν Νυμφίο στόν νυμφικό οἶκο. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐξηγοῦν ὅτι τό λάδι γιά τά φανάρια τῶν παρθένων εἶναι ἡ ἐλεημοσύνη, πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι ἡ παρθενία γιά νά εἶναι μέσον σωτηρίας, πρέπει νά εἶναι ἑνωμένη μέ τήν ἐλεημοσύνη.

"Μεγάλες εἶναι οἱ πτέρυγες τῆς ἐλεημοσύνης, λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Διαπερνοῦν τόν αἰθέρα, φθάνουν στήν σελήνη, στόν ἥλιο, στούς οὐράνιους χορούς καί σταματοῦν μπροστά στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Ὁποιαδήποτε ἁμαρτήματα κι ἄν κάνεις, ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι βαρύτερη ἀπ᾿ αὐτά.

Ἡ παρθενία εἶναι ἕνα ἔργο τόσο μεγάλο, ὥστε οὔτε ἕνας σχεδόν ἀπό τούς παλαιούς δέν ἠμπόρεσαν νά τήν φυλάξουν. Οὔτε ὁ Νῶε, οὔτε ὁ Ἀβραάμ, οὔτε ὁ Ἰωσήφ. Ἡ παρθενία καί ἡ περιφρόνησις τοῦ θανάτου εἶναι οἱ δυσκολώτερες ἀρετές.

Μόνο ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ ἀνθίζει μέσα στήν Ἐκκλησία τό ἄνθος τῆς παρθενίας. Καί παρ᾿ ὅλα αὐτά, οἱ πέντε ἐκ τῶν δέκα παρθένων, χωρίς τήν ἐλεημοσύνη, ἐξεδιώχθησαν. Ἡ παρθενία εἶναι τό πῦρ, ἐνῶ τό λάδι εἶναι ἡ ἐλεημοσύνη. Ὅπως ἡ φωτιά, ἐάν δέν ἔχη καύσιμη ὕλη, δέν ἀνάπτει καί σβήνει, ἔτσι καί ἡ παρθενία, ἐάν δέν εἶναι ἑνωμένη μέ τήν ἐλεημοσύνη, χάνει τήν ἀξία της καί καταστρέφεται. (Ὁμιλία τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου, περί μετανοίας).

Ποιός εἶναι ὁ σκοπός ἑνώσεως αὐτῶν τῶν δύο ἀρετῶν; Οἱ ἅγιοι Πατέρες διακρίνουν στό ἕνα γεγονός δύο μέρη: Τό σῶμα ἤ τήν ὁρατή μορφή τοῦ ἔργου καί τήν ψυχή ἤ τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖον γίνεται τό ἔργο. Αὐτό τό ὁποῖο κάνει ἕνα ἔργο νά εἶναι καλό ἤ κακό, εἶναι ὁ σκοπός καί ὄχι ἡ μορφή, ὁ τύπος τοῦ ἔργου, διότι ὁ διάβολος "ψεύστης ἐστιν ἐξ ἀρχῆς καί ὁ πατήρ αὐτοῦ" ('Ιωάν.8,44), πάντοτε κρύβει τήν ἁμαρτία μέ τόν τύπο τῆς ἀρετῆς. Πολλές φορές ἡ μορφή, τόσο τῆς ἀρετῆς, ὅσο καί τῆς ἁμαρτίας μπορεῖ νά εἶναι ἡ ἴδια, ἐνῶ ὁ σκοπός τους διαφέρει ριζικά. Ὁ σκοπός γιά κάθε καλό ἔργο εἶναι ὁ Θεός, ἐνῶ γιά τήν ἁμαρτία εἶναι ὁ θάνατος. Γι᾿ αὐτό ἡ πρᾶξις γιά νά εἶναι θεοφιλής, ἔχει ἀνάγκη μιᾶς ἐγγυήσεως ὅτι ὁ σκοπός της δηλαδή, ὁδηγεῖ στόν Θεό. Αὐτή τήν ἐγγύησι τήν ἔβαλε ὁ Θεός στόν πλησίον μας: "Ἀμήν, λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε" (Ματ.25,40) θά μᾶς εἰπῆ ὁ Κύριος. Γι᾿ αὐτό κάθε ἐνάρετο ἔργο λαμβάνει τήν ἀξία του ἀπό τήν συμπεριφορά μας πού ἔχουμε πρός τόν πλησίον μας. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι ἕνα ἔργο ἀγάπης ἐνώπιον τῶν συνανθρώπων μας. Εἶναι συνεπῶς τό πιστοποιητικό ἐγγυήσεως τῆς ἀρετῆς μας, ὅτι δηλαδή, εἶναι καλό ἔργο καί ὁδηγεῖ στόν Θεό. Στήν φοβερή Κρίσι ὁ Θεός θά ἐλέγξη μόνο τό πιστοποιητικό καί ὁ ἔλεγχος θά εἶναι λεπτομερής. Κάθε ἀγαθό ἔργο, χωρίς αὐτή τήν ἐγγύησι, δέν εἶναι σωτήριο. Γι᾿ αὐτό, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής λέγει ὅτι "κάθε ἄσκησις πού δέν ἔχει ἀγάπη, εἶναι ξένη πρός τόν Θεό".

Τόν σκοπό αὐτῆς τῆς Παραβολῆς κατά τό τέλος τῆς Μεγάλης Νηστείας δέν εἶναι δύσκολο νά τόν κατανοήσουμε. Κατά τήν διέλευσι τῆς νηστείας ὁ ἄνθρωπος εἶναι πιό προσεκτικός καί νηφάλιος στά σωματικά του ἔργα: στήν νηστεία, στήν μετάνοια, στήν ἐργασία κλπ., τά ὁποῖα, ὅταν γίνωνται σωστά, ἐπιφέρουν μία ἐκλέπτυνσι στό σῶμα, στήν ψυχική καθαρότητα καί παρθενία, ἐπειδή ἡ παρθενία εἶναι μία σύνθεσις καί ἁρμονία ὅλων τῶν σωματικῶν ἀρετῶν. Αὐτή ἀντανακλᾶ στήν ἐξωτερική μορφή, τούς τρόπους τῶν ἀρετῶν. Ἡ ἐλεημοσύνη ὅμως, ὡς ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον, ἀντανακλᾶ ἰδιαίτερα τό ἐσωτερικό βάθος τῶν ἀρετῶν, τόν σκοπόν τους. Ἡ ἀληθινή ἀρετή πρέπει νά ἑνώνη καί τά δύο: οἱ σωματικοί κόποι πρέπει νά ἑνώνονται μέ τίς ψυχικές ἀρετές. Ἡ παρθενία πρέπει νά στολίζεται μέ τήν ἐλεημοσύνη, ἀλλιῶς δέν προξενεῖ τήν σωτηρία.

Οἱ μωρές Παρθένες εἶναι ὁ τύπος αὐτῶν τῶν ἀσκήσεων πού δέν σώζουν. Οἱ κόποι γίνονται μόνο γι᾿ αὐτές τίς Παρθένες καί ὄχι γιά τόν Θεό. Γι᾿ αὐτό εἶναι μωρές καί ἀσύνετες, διότι εἶναι ἀφροσύνη νά περάσης μία κοπιαστική καί ἀσκητική ζωή καί στό τέλος νά ριφθῆς στό αἰώνιο πῦρ.

Τό μεγάλο μάθημα πού πρέπει νά κρατήσουμε στόν νοῦ μας ἀπό τήν Παραβολή τῶν Δέκα Παρθένων εἶναι αὐτό:  Ἡ σωτηρία δέν κερδίζεται μόνο μέ τήν προσωπική ἄσκησι καί ἀγῶνα. Αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο, ἀλλά τό ἥμισυ τῆς ὅλης ἀξίας. Χρειάζεται καί τό ἄλλο ἥμισυ, πού εἶναι καί πολυτιμώτερο, τά ἔργα τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.

Ὑπάρχει ἀκόμη κι ἕνας ἄλλος λόγος ἀναμνήσεως αὐτῆς τῆς Παραβολῆς τήν παροῦσα ἡμέρα. Ἡ ἑβδομάδα τῶν Ἁγίων Παθῶν μᾶς φανερώνει μέ πολύ δυνατό τρόπο τήν μεγάλη ἀγάπη καί τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους. Στόν Μυστικό Δεῖπνο Αὐτός ὁ Ἴδιος μᾶς καλεῖ νά πλησιάσουμε "μετά πίστεως καί ἀγάπης", καί ὅλοι οἱ Χριστιανοί λαχταροῦν καί ἑτοιμάζονται νά γευθοῦν "ξενίας δεσποτικῆς καί ἀθανάτου τραπέζης". Γιά ν᾿ ἀξιωθοῦμε νά συμμετάσχουμε σ᾿ αὐτή τήν Τράπεζα, ἡ ἑτοιμασία μας γιά τήν ἁγία Ἀνάστασι πρέπει νά περιστεφθῆ ἀπ᾿ αὐτά τά δύο: Ἀπό τήν παρθενία (ἤ ἁγνεία) καί τήν ἐλεημοσύνη ἤ ἀπό τήν προσωπική μας ἁγνότητα καί τήν ἀγάπη μας πρός τόν πλησίον.

Ἡ ἄλλη Παραβολή τῶν Ταλάντων μᾶς ὁδηγεῖ τήν προσοχή τοῦ νοῦ σέ δύο κυρίως ἔργα: Ὁ ἄνθρωπος ἔχει καθῆκον νά ζῆ ἐνάρετα. Ὁ Σωτήρ μᾶς προστάζει πάντοτε: "Γίνεσθε ἅγιοι, ὅτι ἐγώ ἅγιος εἰμι", ὁπότε ἔχει κιόλας ὁ ἄνθρωπος τό χάρισμα τῆς ἁγιωσύνης ἀπό τό ἅγιο Βάπτισμα. Ἔλαβε ἀπό τόν Δεσπότη Χριστό τό τάλαντο, τό ὁποῖο πρέπει μέ ἐπιμέλεια νά πολλαπλασιάση, ἐπιτελώντας τά θεῖα ἔργα, γιά τά ὁποῖα ἔλαβε τήν πνευματική δύναμι. "...ἕκαστος πολυπλασιάσωμεν τό τῆς χάριτος τάλαντον-μᾶς προτρέπει ἡ ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου-ὁ μέν σοφίαν κομιείτω, δι᾿ ἔργων ἀγαθῶν...κοινωνείτω δέ τοῦ λόγου, πιστός τῷ ἀμυήτῳ, καί σκορπιζέτω τόν πλοῦτον πένησιν ἄλλος. Οὕτω γάρ τό δάνειον πολυπλασιάσωμεν καί ὡς οἰκονόμοι πιστοί τῆς Χάριτος, δεσποτικῆς χαρᾶς ἀξιωθῶμεν...".

Ἡ παραβολή μᾶς δείχνει ἀκόμη ὅτι τόν πολλαπλασιασμό τοῦ ταλάντου δέν τόν κάνει ὁ ἄνθρωπος μόνος του, ἀλλά μέσῳ τοῦ ἄλλου, μέσῳ τοῦ τραπεζίτου, τό ὁποῖον μνημονεύει ὁ Κύριος στό (Ματ.25,27): "Ἔδει οὖν σέ βαλεῖν τό ἀργύριόν μου τοῖς τραπεζίταις, καί ἐλθών ἐγώ ἐκομισάμην ἄν τό ἐμόν σύν τόκῳ". Ποιός εἶναι αὐτός ὁ τραπεζίτης μᾶς τό λέγει τό Δοξαστικό τῶν Αἴνων τῆς ἡμέρας: "Ἰδού σοι τό τάλαντον, ὁ Δεσπότης ἐμπιστεύει ψυχή μου. Φόβῳ δέξαι τό χάρισμα, δάνεισαι τῷ δεδωκότι, διάδος πτωχοῖς, καί κτῆσαι φίλον τόν Κύριον, ἵνα στῇς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, ὅταν ἔλθῃ ἐν δόξῃ...".

Ὁ τραπεζίτης εἶναι οἱ πτωχοί καί μέσῳ αὐτῶν ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος, διότι, ὅποιος δίνει στούς πτωχούς δανείζει τόν Χριστό. Ὁ Δεσπότης μοιράζει τά τάλαντα καί πάλι Αὐτός εἶναι ὁ Τραπεζίτης, πού τά πολλαπλασιάζει, διότι προσθέτει καί τοκίζει γιά νά αὐξήση τά τάλαντα. Βλέπουμε ἐδῶ μία θαυμαστή τέχνη τῆς θείας ἀγάπης καί φιλανθρωπίας. Ὁ Θεός μᾶς χαρίζει τά δῶρα Του καί κατόπιν μᾶς προτρέπει νά τοῦ τά δώσουμε δανεικά, ὡσάν νά εἶναι καί πάλι δικά μας κι ἔτσι μ᾿ αὐτό τόν τρόπο μᾶς καταξιώνει τῆς μεγίστης πληρωμῆς ὄχι μόνο τοῦ δώρου, ἀλλά καί τοῦ ἐπιπροσθέτου τόκου, κι αὐτό μόνο γιά ἕνα ἀσήμαντο προσωπικό μας κόπο: Ἀπό τήν καλωσύνη Του δανείζεται τό δῶρο πού μᾶς προσέφερε γιά νά τό ἐπαυξήση.

Ἀκόμη γιά ἄλλη μιά φορά βλέπουμε ἐδῶ πόσο μεγάλο πρᾶγμα εἶναι τά ἔργα τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΤΕΤΑΡΤΗ

Ἡ τελευταία Λειτουργία τῆς Μεγάλης Τετάρτης εἶναι ἡ κατακλείς καί τό ἐπιστέγασμα ὁλοκλήρου τῆς  περιόδου τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Μᾶς ἀποκαλύπτει τί θαυμαστά ἔργα ἠμπορεῖ νά ἐπιτελέση καί πόσες παγίδες καί πειρασμούς προξενεῖ, ὅταν ἀπουσιάζει ἀπό τήν ζωή μας.

Τό ζεῦγος τῶν γεγονότων τῆς ἡμέρας εἶναι: Ἡ ἁμαρτωλή γυναῖκα καί ὁ μαθητής Του, ὁ Ἰούδας, ὁ ἀνατροπεύς τῆς μετανοίας. Ἡ ἁμαρτωλή εὑρίσκεται στήν χειρότερη κατάστασι τῆς ἠθικῆς πτώσεώς της, στήν ἀκολασία, ἐνῶ ὁ Ἰούδας στήν τιμιώτερη θέσι: εἶναι μαθητής τοῦ Δεσπότου. Ἡ μετάνοια τήν ἁμαρτωλή γυναῖκα τήν ἀνυψώνει καί τήν κάνει μυροφόρο, ἐνῶ τόν Ἰούδα ἡ φιλαργυρία τόν καταβιβάζει στήν πλέον ἀπαίσια πτῶσι. Τόν κάνει προδότη τοῦ Διδασκάλου Του καί τέλος τόν ὁδηγεῖ στόν ἀπαγχονισμό του. Αὐτή ἡ ἀλλαγή τῶν δύο καταστάσεων μᾶς γεμίζει τήν καρδιά ἀπό φόβο καί ἀγωνία γιά τήν σωτηρία μας, ἀλλά καί συγχρόνως ἀπό ἐμπιστοσύνη καί ἐλπίδα στήν μεγάλη δύναμι τῆς μετανοίας.

Ἄς σταματήσουμε πιό σχολαστικά πάνω σ᾿ αὐτές τίς δύο καταστάσεις.

Οἱ Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι ἰδιαίτερα, καί ὁ ἑβραϊκός λαός γενικά, εἶχαν πίστι ὅτι αὐτοί ὡς λαός ἐκλεκτός καί τηρητής τοῦ Νόμου πού ἦτο, ἦσαν προορισμένοι αὐτεπαγγέλτως νά εἶναι καί κληρονόμοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ὁ Σωτήρ σέ ἀλλεπάλληλες εὐκαιρίες τούς ἔδειξε ὅτι αὐτή ἡ πίστις τους εἶναι ἐσφαλμένη. Ἡ παραβολή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου, αὐτό ἀκριβῶς θέλει νά ἐκφράση: Ἕνας ἁμαρτωλός κι ἕνας δίκαιος μέ θέσεις καί ἔργα στήν ζωή τους, ξαφνικά ἀλλάζουν τίς θέσεις τους, λόγῳ τῆς ψυχικῆς τους ἀντιθέσεως. Οἱ γεωργοί τοῦ ἀμπελῶνος, ὅπως λέγει ἡ Παραβολή, στήν ἀρχή εἶχαν ἐμπιστοσύνη στόν οἰκοδεσπότη τοῦ ἀμπελῶνος, ἀλλά κατόπιν ἄκουσαν τήν σταθερή ἀπόφασι τοῦ Κυρίου: "Διά τοῦτο λέγω ὑμῖν ὅτι ἀρθήσεται ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τούς καρπούς αὐτῆς" (Ματ.21,43).

Ὁ μαθητής Ἰούδας καί ἡ πόρνη πού μνημονεύονται τήν Μεγάλη Τετάρτη μᾶς ἐκφράζουν ἀκόμη πληρέστερα αὐτό τό πρᾶγμα. Ὁ μαθητής γνωρίζει καλλίτερα ἀπό ὁποιονδήποτε ἄλλον τόν Κύριόν του. Εἶχε ζήσει χρόνια μαζί Του, εἶχε ἰδεῖ θαύματα, εἶχε ἀκούσει τόσες θαυμαστές διδασκαλίες καί μ᾿ ὅλα αὐτά, ἔγινε δοῦλος τῆς φιλαργυρίας καί κατήντησε σέ αἰώνια  ψυχική του ἀπώλεια.

Ἀντίθετα, ἡ ἀποξενωμένη, λόγῳ τῶν ἁμαρτιῶν της γυναῖκα, προσκομίζοντας μόνο μέ μεγάλη μετάνοια τά δάκρυά της καί τό πολυτίμητο μῦρο, γίνεται μυροφόρος καί ἑτοιμάζει τά δέοντα γιά τόν ἐνταφιασμό τοῦ Κυρίου καί τό ἔργο της αὐτό διαλαλῆται πάντοτε σ᾿ ὅλο τόν κόσμο πρός ἀνάμνησιν (Μαρκ.14,9).

Ἡ ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου θέτει πάντοτε ἐνώπιόν μας αὐτές τίς δύο καταστάσεις: τοῦ μαθητοῦ καί τῆς ἁμαρτωλῆς γυναικός. Ἡ ἀλλαγή προῆλθε ἀπό τήν μετάνοια τῆς πόρνης καί τήν πτῶσιν τοῦ Ἰούδα, λόγῳ τῆς φιλαργυρίας.

"Πόρνη προσῆλθε σοι, μύρα σύν δάκρυσι κατακενοῦσα σου, ποσί Φιλάνθρωπε, καί δυσωδίας τῶν κακῶν λυτροῦται τῇ κελεύσει σου...μαθητής ὁ ἀχάριστος βορβόρῳ συμφύρεται, φιλαργυρίᾳ ἀπεμπολῶν σε...". (Κάθισμα ὄρθρου τῆς ἡμέρας).

Ἐνῶ ἡ μοναχή Κασσιανή στό περίφημο Δοξαστικό τῶν Ἀποστίχων μᾶς ἐκφράζει τήν ψυχική ἀνησυχία πού εἶχε καί τόν ὀδυρμό τῆς πόρνης μπροστά στά πόδια τοῦ Κυρίου.

Ἡ ἀθάνατη διδασκαλία πού προκύπτει ἀπό τά γεγονότα αὐτῆς τῆς ἡμέρας δέν πρέπει σέ καμμιά περίπτωσι νά τήν ξεχνᾶμε. Αὐτό πού συνέβη μέ τόν Ἰσραήλ καί τούς Γραμματεῖς καί Φαρισαίους, τό ἴδιο μπορεῖ νά γίνη στόν Νέο Ἰσραήλ μέ τούς Χριστιανούς καί τούς ἱερούς Λειτουργούς τους, ἱερεῖς καί μοναχούς. Δέν ὁδηγεῖ στήν σωτηρία μόνο ἡ ἀντίληψις ὅτι εἴμεθα λαός ἐκλεκτός, Χριστιανοί, ἱερεῖς κλπ., ἀλλά ποιά θά εἶναι ἡ ἀπάντησις στήν πρόσκλησι γιά ἐσωτερική ζωή, μετάνοια  καί ταπείνωσι. Γι᾿ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες λέγουν συχνά ὅτι καλλίτερα ἕνας ἁμαρτωλός ταπεινός, παρά ἕνας ὑπερήφανος δίκαιος.

Στό τέλος τῆς Νηστείας ἡ μνημόνευσις τῆς πόρνης καί τῆς προδοσίας τοῦ Ἰούδα ἔχει μία ἰδιάζουσα ἐξήγησι. Πλησιάζουμε τό Ἅγιο Πάσχα, μετά ἀπό μία μακρά περίοδο προετοιμασίας μέ πολλούς κόπους. Ἄς μήν εἴμεθα ἀπράγμονες καί ἀδιάφοροι. Μία ἀπροσεξία μας μπορεῖ νά ἀφανίσει ὅλο τό κέρδος τῆς ψυχῆς μας, ὅπως ἔγινε μέ τό πάθος τῆς φιλαργυρίας τοῦ Ἰούδα.

Ἐπίσης ὁ φορτωμένος μέ πολλές ἁμαρτίες καί ἀποξενωμένος ἀπό τόν Θεό ἄνθρωπος, ἔχει κι αὐτός ἐλπίδα σωτηρίας. Μία εἰλικρινής μετάνοια καί ἀπάρνησις τῆς κακίας ἀπό τό βάθος τῆς καρδιᾶς, ἠμπορεῖ νά τόν ἀξιώση τῆς συγχωρήσεως, ὅπως συνέβη μέ τήν πρώην "δυσώδη καί βερβορωμένη ἐκπεσοῦσα γυνή".

Μέ φόβο καί ἐλπίδα λοιπόν, ἄς ἐργαζώμεθα τήν σωτηρία μας. Μέ φόβο, λόγῳ ἀσθενείας καί καχεξίας τῆς ἀνθρωπίνες φύσεώς μας, μέ ἐλπίδα δέ, χάρις στήν δύναμι τῆς μετανοίας, ἡ ὁποία μᾶς ἀνορθώνει καί στήν ἀπέραντη εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ, μπροστά στήν ὁποία καμμία ἁμαρτία δέν ἀνθίσταται. Καί ὁ Ἰούδας ἠμποροῦσε νά συγχωρηθῆ, ἐάν μετανοοῦσε. Μᾶς τό πιστοποιεῖ ἡ ἁμαρτωλή γυναῖκα, ἡ ὁποία χύνοντας τά πολλά δάκρυά της, λυτρώθηκε ἀπό τήν δυσωδία τῶν παθῶν της.

Τό αὐτό ὁμοίως μᾶς δείχνει καί ὁ ἄλλος μαθητής, ὁ Πέτρος, ὁ ὁποῖος μετά τήν τριττή ἄρνησί του καί τά πικρά δάκρυά του, ἔλαβε τήν συγχώρησι ἀπό τόν Κύριο, ὅπως ἡ πόρνη.

Ἡ Μεγάλη Τετάρτη εἶναι σκοτεινή καί λυπηρά ἡμέρα, λόγῳ τῆς διαβουλεύσεως τοῦ Ἰούδα γιά τήν πώλησι τοῦ Ἰησοῦ καί τῆς ἀποφάσεως τῶν Γραμματέων καί Φαρισαίων γιά τόν φόνο Του, καθώς μᾶς λέγει καθαρώτερα τό τροπάριο τῆς προφητείας στήν Τριθέκτη αὐτῆς τῆς ἡμέρας: "Σήμερον τό πονηρόν συνήχθη συνέδριον, καί κατά σοῦ κενά ἐμελέτησε. Σήμερον ἐκ συμφώνου τόν βρόχον Ἰούδας ἀρραβωνίζεται·  Καϊάφας δέν ἄκων ὁμολογεῖ, ὅτι εἷς ὑπέρ πάντων ἀναδέχῃ τό πάθος ἑκούσιον. Λυτρωτά ἡμῶν, Χριστέ ὁ Θεός δόξα σοι".

Γι᾿ αὐτό τό ἐλεεινό ἔργο τοῦ μαθητοῦ καί τοῦ ἰουδαϊκοῦ λαοῦ, οἱ ὁποῖοι ἀρνήθηκαν τόν Μεσσία, πού τόσο Τόν περίμεναν, ἡ Ἐκκλησία πενθεῖ ὅλες τίς Τετάρτες τοῦ ἔτους ἐπιβάλλοντας νηστεία καί προσευχή. Καί τοῦτο διότι ἡ ἁμαρτία τῆς πωλήσεως καί ἀρνήσεως τοῦ Δεσπότου, δέν ἐξαφανίσθηκε μέ τόν θάνατο τοῦ Ἰούδα, ἀλλά συνεχίζεται στούς αἰῶνες καί βαρύνει μέ τήν ἴδια ἐνοχή τούς Χριστιανούς. Διότι καί αὐτοί, ὅπως ὁ ἑβραϊκός λαός, ἀξιώθηκαν τῶν μεγίστων δωρεῶν τοῦ Δεσπότου, τήν ἐξαγορά ἐκ τῆς ἁμαρτίας, τήν τιμή τής μαθητείας καί ὅμως πωλοῦν τόν Δεσπότη μέ τά ἄτιμα χρήματα καί τίς μάταιες ἐπιδιώξεις τοῦ παρόντος αἰῶνος.

Λύτρωσαι, Κύριε, τίς ψυχές μας ἀπό τέτοιου εἴδους ἀνομίες!

 

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΠΕΜΠΤΗ

Ὁ Νυμφίος Χριστός μᾶς προσκάλεσε στήν μυστική εὐωχία τῶν γάμων Του, ἐνῶ αὐτή τήν ἡμέρα μᾶς χαρίζει, χωρίς περιορισμούς τίς δωρεές Του. Καί ὄχι μόνο τίς δωρεές Του, ἀλλά τόν Ἴδιο τόν Ἑαυτό Του, πού εἶναι ἡ πηγή κάθε ἀγαθοῦ.

Τέσσερα μεγάλα γεγονότα ἑορτάζουμε αὐτή τήν ἡμέρα: -τόν Ἱερό Νιπτῆρα,

-τόν Μυστικό Δεῖπνο,    -τήν προσευχή τῆς Γεθσημανῆ καί     -τήν προδοσία τοῦ Κυρίου.

Ὅλα εἶναι θεῖα γεγόνοτα, γεμᾶτα ἀπό μυστήριο καί ἀχώρητα στόν νοῦ μας.

"Τῇ μυστικῇ ἐν φόβῳ τραπέζῃ, προσεγγίσαντες πάντες, καθαραῖς ταῖς ψυχαῖς, τόν ἄρτον ὑποδεξώμεθα, συμπαραμένοντες τῷ Δεσπότῃ, ἵνα ἴδωμεν τούς πόδας πῶς ἀπονίπτει τῶν Μαθητῶν, καί ἐκμάσσει τῷ λεντίῳ καί ποιήσωμεν ὥσπερ κατίδωμεν, ἀλλήλοις ὑποταγέντες, καί ἀλλήλων τούς πόδας ἐκπλύνοντες· αὐτός γάρ ὁ Χριστός οὕτως ἐκέλευσε, τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς ..."(Οἶκος)

Ἡ πλύσις τῶν ποδῶν τῶν μαθητῶν μᾶς δείχνει τό ἀδιανόητο εἰς βάθος μυστήριο τῆς ταπεινώσεως τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος, λόγῳ τῆς ἀμετρήτου ἀγαθότητος, μᾶς ἐχάραξε τήν τελεία ὁδό σωτηρίας, δηλαδή, τήν ὁδό τῆς ταπεινώσεως.

Ἀλλ᾿ ὅταν ἑτοιμάζεται νά πλύνη τά πόδια τους, γιατί δέν λέγουν τίποτε οἱ Μαθητές Του; Γιατί δέν ἀντιδροῦν, ἀφοῦ αὐτό τό ἔργο δέν ἦτο φυσικό καί συνηθισμένο νά γίνεται ἀπό τόν Διδάσκαλό τους; Μόνο ὁ μεγαλύτερος στήν ἡλικία Πέτρος ἀντιλαμβάνεται τό γεγονός καί ἀντιδρᾶ λέγοντας: "Οὐ μή νίψῃς τούς πόδας μου εἰς τόν αἰῶνα"!

Ἔστω ὅτι οἱ Μαθητές δέχονται νά τούς πλύνη τά πόδια! Ἀλλά κατόπιν γιατί κανένας ἀπ᾿ αὐτούς δέν σπεύδει νά πλύνη τούς πόδας τοῦ Δεσπότου; Γιατί οὔτε καί ὁ Πέτρος; Οἱ Μαθητές αἰσθάνονται εὐχαρίστησι μέ τόν δροσισμό καί τήν πλύσι τῶν ποδιῶν τους, ἀλλά τοῦ Διδασκάλου γιατί κανείς δέν τοῦ δροσίζει τά πόδια;!

Μᾶς χαρίζει ὁ Κύριος τόσες δροσιστικές παρηγοριές, τόσες ἀδιάκοπες χαρές σέ κάθε ἐποχή κι ἐμεῖς δέν Τόν χαροποιοῦμε σέ τίποτε! Κανείς δέν προθυμοποιεῖται νά τοῦ πλύνη τά κουρασμένα καί σκονισμένα Πόδια ἀπό ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς! Μόνον ἀχαριστία, λησμονιά καί ἀγνωμοσύνη.

Λοιπόν, ὁ Διδάσκαλος ἔγινε δοῦλος τῶν Μαθητῶν Του! "Οὐκ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλά διακονῆσαι, μᾶς λέγει, "Καί ἐγώ εἰμι ὡς ὁ διακονῶν". Συνεχῶς προνοεῖ καί φροντίζει γιά ἐμᾶς, τά παιδιά Του. Γι᾿ αὐτό καί ἡ πλύσις τῶν ποδιῶν τῶν Μαθητῶν Του δέν μᾶς φαίνεται τόσο ἀσυνήθιστο γεγονός.

Ὡστόσο ἐδῶ ὑπάρχει ἕνα βαθύ μυστήριο, τό ὁποῖον ὑπηρέτησαν οἱ Μαθητές Του, χωρίς καί νά τό ἀντιληφθοῦν. Ὁ Κύριος ἦλθε γιά νά πλύνη ὅλους τούς ἀνθρώπους ἀπό τόν μολυσμό τῆς ἁμαρτίας, ἐνῶ Αὐτός, ὡς τελεία καθαρότης καί ἁγιότης, δέν ἔχει ἀνάγκη καθάρσεως. Ἡ ἀνθρωπότης ὅμως, χωρίς αὐτό τό λουτρό Του, δέν ἠμπορεῖ νά ἔχει μέρος μαζί Του. "Ἐάν μή νίψω σε, οὐκ ἔχεις μέρος μετ᾿ ἐμοῦ" (Ἰωάν.13,8).

Στό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, γίνεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἱεροῦ Νιπτῆρος. Παλαιότερα αὐτή ἐτελεῖτο σ᾿ ὁλόκληρη τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία· τώρα διατηρεῖται μόνο στά Ἰεροσόλυμα, στήν Ρώμη, στήν Νῆσο Πάτμο, ἴσως καί ἀλλοῦ. Τελεῖται ἐπίσης κατά τρόπο μυστικό στά ὀρθόδοξα Μοναστήρια μας καί στίς καρδιές πολλῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν μας, οἱ ὁποῖοι ζοῦν μέ θαυμασμό καί κατάνυξι τήν ἀνέκφραστη ταπείνωσι τοῦ Κυρίου μας.

Δέν ἠμπορῶ νά ξεχάσω τόν θαυμασμό πού δοκίμασα, ὅταν μία γυναῖκα, γριά ἀπό τήν Ρουμανία, κάποια Μεγάλη Πέμπτη, εἶχε ἐπισκεφθῆ μία κατάκοιτη στό κρεββάτι. Τῆς ἔδωσε τά δῶρα της καί τῆς ἔπλυνε τά πόδια!

Ἔλεγε αὐτή ἡ γυναῖκα: "Σήμερα ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός νά πλένει τά πόδια τῶ Μαθητῶν Του κι ἐγώ νά μή κάνω τίποτε; Δόξα τῷ Θεῷ πού ἔκανα κι ἐγώ αὐτό τό ὀλίγο".

Τό μεγαλύτερο μάθημα τῆς ταπεινώσεως, τό ὁποῖον μᾶς ἔδωσε ὁ Κύριος πλένοντας τά πόδια τῶν Μαθητῶν Του, μάθημα διακονίας πρός τόν πλησίον, "μυστήριον τοῦ ἀδελφοῦ", "ἦλθον ὡς ὁ διακονῶν", μόλις τώρα μετά ἀπό δύο χιλιετηρίδες, ἀρχίζει νά τό διδάσκεται ὁ Χριστιανισμός.

Ἀπό τόν Μυστικό Δεῖπνο ἀρχίζουν ἤδη τά Ἅγια Πάθη: "Λάβετε, φάγετε, τοῦτο ἐστι τό Σῶμα μου, τό ὑπέρ ὑμῶν κλώμενον...". "Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες τοῦτο ἐστι τό Αἷμα μου, τό ὑπέρ ὑμῶν ἐκχυνόμενον...". Ἀπό τώρα ἀρχίζει τό Σῶμα νά μελίζεται καί τό Αἷμα νά ἐκχύνεται μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν"!

Ἀτερμάτιστη ἡ ἀγάπη καί βαθυτάτη ἡ ταπείνωσις τοῦ Κυρίου στόν Μυστικό Δεῖπνο! Στήν γέννησι, στήν ξενιτεία πρός τούς οἰκείους, στόν Γολγοθᾶ, Θεός ὄντας ἐνδύθηκε τό ὅμοιο μέ τούς ἀνθρώπους σῶμα, σπαργανώθηκε σέ μιά φάτνη, κρατήθηκε ὡς βρέφος στήν ἀγκάλη μιᾶς θνητῆς Παρθένου γυναικός, "ὁ ἄνθρωπος τῶν ὀδυνῶν". Στήν Θεία Κοινωνία ὅμως εἶναι τελείως κρυμμένος, καί μέ τήν μορφή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, μᾶς προσφέρεται ὅλος καί τέλειος, χωρίς δυσκολία, "εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί ζωήν τήν αἰώνιον".

Ἡ ἐπί τοῦ Σταυροῦ Θυσία εἶναι πλήρης καί ὁριστική ἐξαγορά τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν θάνατο καί τήν ἁμαρτία. Αὐτός ἔφερε μέσα του τά σημάδια τῆς φθορᾶς ἀπό τήν ἁμαρτία, εἶχε ὑποταχθῆ στόν θάνατο καί τώρα ἡ θεία Εὐχαριστία στό ἀνθρώπινο φθαρτό σῶμα ρίχνει τόν σπόρο τῆς ἀναστάσεως, τόν ἀρραβῶνα τῆς αἰωνίου ζωῆς, "τό φάρμακον τῆς ἀθανασίας", κατά τόν λόγο τῶν Πατέρων· διότι μᾶς ἐμπιστεύθηκε ὁ Κύριος τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, λέγοντας: "Ὁ τρώγων μου τό Σῶμα καί πίνων μου τό Αἷμα, ἔχει ζωήν αἰώνιον καί ἐγώ ἀναστήσω αὐτόν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ". (Ἰωάν.10,54).

Ἡ εὐχαριστιακή Λειτουργία εἶναι ἡ λειτουργία τῆς ταπεινώσεως τοῦ Κυρίου, ἡ λειτουργία τῆς ἀγάπης Του, ἡ διαθήκη τῆς φιλανθρωπίας Του: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν"! Καί πράγματι, σέ κάθε θεία Λειτουργία, ἐπιτελεῖται ἡ ἴδια θυσία πρός ἀνάμνησιν τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος πάντοτε θυσιάζεται γιά νά μᾶς ἁγιάση καί προσελκύσει πρός τόν Ἑαυτό Του. Ἀλήθεια δέν ὑπάρχει μεγαλύτερο ἔργο στόν κόσμο ἀπ᾿ αὐτό. Ἔργο θεϊκό, θαῦμα συνεχές, πέτρα σκανδάλου.

-Βλέπεις ψωμί καί κρασί καί λαμβάνεις Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ!

-Πλησιάζεις σάν ἕνα σύντριμμα τῆς ἁμαρτίας καί γίνεσαι ὅλος καινή κτίσις!

-Ὑπάρχει σ᾿ αὐτό ἐδῶ τό ἅγιο Θυσιαστήριο καί συγχρόνως σ᾿ ὅλα τά Θυσιαστήρια τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τοῦ κόσμου.

Θαῦμα θεῖον τό ὁποῖον τελειοῦται κατά τήν ἐπίκλησι τοῦ ἱερουργοῦντος ἱερέως. Ὁ Θεός ὡς Παντοκράτωρ εἶναι πάντοτε στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου.

Παντοτεινό θαῦμα, ἀμέτρητη ἀγάπη, ἄφθαστη ταπείνωσις τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα βλέπουμε κάθε ἡμέρα στήν Ἁγία Τράπεζα. Καί ὥστόσο....οἱ λειτουργοί Του τελοῦν τό Μυστήριο χωρίς ἐνίοτε τήν πρέπουσα προσοχή καί εὐλάβεια. Λησμονοῦν τό μεγαλεῖο του καί περιφέρονται μέσα στό Ἅγιο Βῆμα, χωρίς φόβο Θεοῦ, συζητώντας μερικές φορές καί ἀκατάλληλα γιά τόν χῶρο πράγματα. Τί γίνεται τότε στό Ἅγιο Βῆμα; Σταυρώνουμε καί πάλι καί πάλι τόν Σωτῆρα μας Χριστό, ὄχι γιά τήν σωτηρία μας, ἀλλά γιά τήν τιμωρία μας, γιά τήν ψυχική μας ἀπώλεια.

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας πού εἶναι ἐξ ὁλοκληρου εὐχαριστιακή, δέν μπορεῖ νά ἐπιστρέψη στήν παλαιά της αἴγλη καί δύναμι, παρά μόνον ὅταν οἱ ποιμένες της θ᾿ ἀνθίσουν μέ τά ἄνθη τῆς ἀγάπης πρός τόν Χριστό τῆς Εὐχαριστίας· ὅταν οἱ καρδιές μας θά γίνουν ἀναμμένες λαμπάδες καί θυμιατήρια μέ ἀρωματικό θυμίαμα μπροστά στά πόδια τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ.

"Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σήμερον Υἱέ Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε...".

Μέ τήν προσευχή στήν Γεθσημανῆ καί στήν σύλληψι τοῦ Ἰησοῦ εἰσήλθαμε ἤδη στήν Μεγάλη Παρασκευή τῶν ἁγίων καί Φοβερῶν Παθῶν Του.

 

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΙ  ΜΕΓΑΛΗ  ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΤΑ  ΠΑΘΗ  ΤΑ  ΣΕΠΤΑ

Ἅγια, σωτηριώδη καί φοβερά ὀνομάζει ἡ Ἐκκλησία τά Πάθη τοῦ Κυρίου.

Ἅγια, διότι Αὐτός πού τά ὑπέμεινε εἶναι ὁ Ἅγιος τῶν Ἁγίων, αὐτή ἡ ἴδια ἡ Ἁγιότης· σωτηριώδη, διότι αὐτά εἶναι ἡ τιμή μέ τήν ὁποία ὁ Κύριος ἀγόρασε τό ἀνθρώπινο γένος ἀπό τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας· φοβερά, διότι τίποτε δέν εἶναι τόσο φοβερό καί ἀποτρόπαιο ἀπό τήν λοιδορία καί χλεύη, καί ἐξευτελισμό καί γελοιοποίησι, τά ὁποῖα ὑπέμεινε ὁ Ποιητής καί Σωτήρας μας μέχρι θανάτου, προσευχόμενος γιά τούς σταυρωτές Του. Καί αὐτή ἀκόμη ἡ ἄψυχη φύσις σείσθηκε καί ἀγανάκτησε μπροστά σ᾿ αὐτή τήν ἀνομολόγητη ἀνομία.

Ὁ Μυστικός Δεῖπνος τοῦ ὑπερώου εἶναι συγχρόνως καί δεῖπνος τοῦ ἀποχωρισμοῦ: "Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν". Ἀπό τώρα ὁ Κύριος δέν θά γεύεται πλέον παρά μόνο χολή καί ὄξος καί ἀπό τήν γεῦσι τους θά πεθάνη· καί δέν θ᾿ ἀναπαυθῆ πλέον παρά μόνο τό Μέγα Σάββατο στόν τάφο.

Μετά τό Δεῖπνο ὁ Σωτήρ θά κατέβη μέ τούς Μαθητές Του στόν δρόμο γιά νά φθάση στήν κοιλάδα τῶν κέδρων, στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, ὅπου συχνά ἐπήγαινε καί προσευχόταν.

Μπροστά ἀπό τό Ἅγιο Βῆμα τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας, πού εὑρίσκεται στόν κῆπο τῶν Ἐλαιῶν, ὑπάρχει μία μεγάλη πλάκα τραχεῖα, στήν ὁποία προσευχήθηκε ὁ Κύριος ἐκείνη τήν νύκτα μέ δάκρυα καί ἱδρῶτα. Αὐτή τήν πέτρα δέν θά παύση ἡ ἀνθρωπότης, μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων, νά τήν πλένει μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας καί εὐγνωμοσύνης. Ἐνῶ ἔξω, δίπλα στήν Ἐκκλησία, ὑπάρχουν ἀκόμη ὀκτώ πελώρια ἐλαιόδενδρα, τά ὁποῖα εἶναι οἱ ἀψευδεῖς μάρτυρες τῆς ἀγωνίας τοῦ Κυρίου.

Κατά τούς πρώτους αἰῶνες οἱ Χριστιανοί τῆς Ἱερουσαλήμ συγκεντρώνοντο στό ὑπερῶο τοῦ Δείπνου, ἀπ᾿ ὅπου στήν συνέχεια ἐπήγαιναν σ᾿ ὅλους τούς τόπους τῶν Ἁγίων Παθῶν τοῦ Ἰησοῦ. Σέ κάθε τόπο ἐδιάβαζαν τούς ἀντιστοίχους λόγους τοῦ Εὐαγγελίου καί ξαναζοῦσαν τό φοβερό δρᾶμα. Ὁ λαός ἀκούοντας αὐτά ἔκλαιγε, ἐνῶ, ὅταν διαβαζόταν τήν Μεγάλη Παρασκευή τό Εὐαγγέλιο, τῆς σταυρώσεως οἱ κραυγές καί οἱ στεναγμοί τους ἦσαν τόσο μεγάλοι, ὥστε ἀκούοντο μέχρι τά τείχη τῆς πόλεως.

Μέχρι σήμερα στήν Ἰερουσαλήμ ἐξακολουθεῖ νά ὑπάρχει αὐτή ἡ ἁγία Παράδοσις. Οἱ Ὧρες τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς διαβάζονται τό πρωΐ στήν Ἐκκλησία, ἐκεῖ πού ἦτο τό Πραιτώριο, ὅπου ἐξετάσθηκε καί καταδικάσθηκε σέ θάνατο ὁ Κύριος. Ἀπό κάτω εὑρίσκεται ἡ φυλακή γιά τούς καταδίκους καί ἡ τρυπημένη πέτρα, ὅπου δέθηκαν τ᾿ἅγια Πόδια τοῦ Ἰησοῦ, τήν ὁποία τά πλήθη τῶν Χριστιανῶν ἐκείνη τήν ἡμέρα τήν πλένουν μέ τά δάκρυά τους. Κατόπιν γίνεται ἡ λιτανεία πρός τόν δρόμο τῶν στεναγμῶν. Εἶναι ἕνα δρομάκι, ἀπ᾿ ὅπου ὁ Κύριος μετέφερε τόν σταυρό τῆς καταδίκης Του. Παρέμειναν σάν μαρτυρία σέ μία πέτρα τοῦ τοίχου τά ἴχνη τῶν χεριῶν τοῦ Κυρίου, στήν ὁποία στηρίχθηκε γιά νά μή πέση πιεζόμενος  ἀπό τό βάρος τοῦ Σταυροῦ πού μετέφερε. Ἀξιώθηκα κι ἐγώ ὁ ἀνάξιος νά ἀσπασθῶ τά θεῖα αὐτά ἴχνη τῶν χεριῶν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ. Ἡ τελετή τελειώνει στόν Γολγοθᾶ, στόν τόπο τῆς σταυρώσεως.

Σ᾿ ἐμᾶς ἡ Ἀκολουθία τῶν ἁγίων Παθῶν ἀρχίζει τήν Πέμπτη τό βράδυ μέ τήν τάξι τῶν 12 Εὐαγγελίων, τά ὁποῖα μᾶς φέρνουν στήν μνήμη τήν τάξι τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων. Οἱ εὐαγγελικές περικοπές, διαλεγμένες κι ἀπό τά τέσσερα Εὐαγγέλια, διαβάζονται καί πλαισιώνονται ἀπό κατάλληλες ἀναγνώσεις καί ψαλμωδίες.

Κατά τρόπο φυσιολογικό ἀποκαλύπτεται βαθμηδόν στήν τάξι τῶν Ἀκολουθιῶν ἡ ἀνέκφραστη ταπείνωσις καί ἡ ἀχώρητη στόν ἀνθρώπινο νοῦ κένωσις τοῦ Κυρίου. "Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, γυμνός εἰς κρίσιν ἵστατο, καί ἐν σιαγόνι, ράπισμα ἐδέξατο, ὑπό χειρῶν ὧν ἔπλασε..."(Δέκατο Ἀντίφωνο).

"Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τήν γῆν κρεμάσας· στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν ἀγγέλων Βασιλεύς. Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τόν οὐρανόν ἐν νεφέλαις· (15ον Ἀντίφωνο).

"Ἕκαστος μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός ἀτιμίαν δι᾿ ἡμᾶς ὑπέμεινεν· τάς ἀκάνθας ἡ κεφαλή· ἡ ὄψις τά ἐμπτύσματα· αἱ σιαγόνες τά ραπίσματα· τό στόμα τήν ἐν ὄψει κερασθεῖσαν χολήν τῇ γεύσει· τά ὦτα τάς δυσσεβεῖς βλασφημίας· ὁ νῶτος τήν φραγγέλωσιν καί ἡ χείρ τόν κάλαμον· αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ· Τά ἄρθρα τούς ἥλους καί ἡ πλευρά τήν λόγχην..."῾ ( Ἰδιόμελο τῶν Αἴνων).

Γι᾿ αὐτό "πᾶσα ἡ κτῖσις ἠλλοιοῦτο φόβῳ, θεωροῦσα σε ἐν σταυρῷ κρεμάμενον· ὁ ἥλιος ἐσκοτίζετο, καί γῆς τά θεμέλια συνεταράττετο, τά πάντα συνέπασχον τῷ τά πάντα κτίσαντι...".

Ἀλλά ὑπέρ τό μέτρον πληγώθηκε ἡ καρδία τῆς Παναχράντου Μητέρας Του, "θεωροῦσα τόν Ἄρνα, ἑλκόμενον πρός σφαγήν ἠκολούθει...ταῦτα βοῶσα: "Ποῦ πορεύῃ τέκνον; Τίνος χάριν, τόν ταχύν δρόμον τελεῖς; Μή ἕτερος γάμος πάλιν ἐν Κανᾶ; κακεῖ νῦν σπεύδεις, ἵν᾿ ἐξ ὕδατος αὐτοῖς οἶνον ποιήσεις; Δός μοι λόγον Λόγε, μή σιγῶν παρέλθῃς με..." (Οἶκος).

Οἱ νομοθέτες τοῦ Ἰσραήλ ὅμως καί ὁ ἄπιστος λαός φάνηκαν σκληρότεροι καί ἀπό τίς πέτρες καί "προσήλωσαν τῷ σταυρῷ τόν Κύριον, τόν διατεμόντα τήν θάλασσαν ράβδῳ καί διαγαγόντα αὐτούς ἐν ἐρήμῳ...καί χολήν ἐπότισαν, τόν μάννα, τροφήν αὐτοῖς ὀμβρήσαντα (6ον Ἀντίφωνο). Ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος τούς ἐρώτησε μέ παράπονο καί ἀπορία: "Λαός μου, τί ἐποίησά σοι ἤ τί σοι παρηνώχλησα;...ἀντί τοῦ μάννα χολήν· ἀντί τοῦ ὕδατος ὄξος· ἀντί τοῦ ἀγαπᾶν με, σταυρῷ με προσηλώσατε (12ον Ἀντίφωνο). Καί τελειώνει: "Δύο καί πονηρά ἐποίησεν ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ· ἐμέ ἐγκατέλιπε, πηγήν ὕδατος ζωῆς, καί ὤρυξεν ἑαυτῷ φρέαρ συντετριμμένον· ἐμέ ἐπί ξύλου ἐσταύρωσε, τόν δέ Βαραββᾶν ἠτήσατο καί ἀπέλυσεν..."(Ἰδιόμελο τῶν Αἴνων). "Οὐκέτι στέγω λοιπόν· καλέσω μου τά ἔθνη, κακεῖνα με δοξάσουσι..."(12ον Ἀντίφωνο).

Παρακολουθώντας τά 12 Εὐαγγέλια μέ φόβο καί λύπη, ἡ Ἐκκλησία μᾶς προτρέπει νά ἀκολουθήσουμε τόν μετανοοῦντα ληστή καί μέ πίστι νά κράξουμε: "Μνήσθητί μου Κύριε, ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου". Νά προσκομίσουμε τήν καθαρότητα τῶν αἰσθήσεών μας ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, γιά νά μή καταπνιγοῦμε μέ τίς βιοτικές φροντίδες, σάν τόν Ἰούδα· νά μή ἑορτάσουμε τό Πάσχα μας σάν τούς Ἰουδαίους, ἀλλά, ἀφοῦ καθαριστοῦμε ἀπ᾿ ὅλους τούς μολυσμούς, νά προσευχηθοῦμε καθαροί ἐνώπιόν Του...".

Ἀντικρύζοντας ὅμως μέ θαυμασμό αὐτή τήν ἀνέκφραστη ταπείνωσι τοῦ Σωτῆρος, τήν ὁποία Αὐτός ἑκούσια χάριν ἡμῶν ἔλαβε, ἡ λύπη τῆς Ἐκκλησίας μας δέν ἀπολήγει σέ ἀπελπισία, ἀλλά εἶναι γεμάτη ἀπό αἰσιοδοξία μπροστά στήν ἀπέραντη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ δι᾿ ἡμᾶς.

Στήν Ἁγία καί μεγάλη Παρασκευή δέν τελεῖται Θεία Λειτουργία, διότι ὁ Ἴδιος ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ θυσιάζεται τώρα· εἶναι ἡμέρα τελείας νηστείας, διότι ὁ Νυμφίος ἀναχωρεῖ ἀπό κοντά μας, καθώς ὁ Ἴδιος εἶπε: (Ματ.9,15).

Οἱ βασιλικές Ὧρες ἐπίσης παρουσιάζουν ἐνώπιόν μας τήν ἀσύλληπτη στόν νοῦ κένωσι καί ταπείνωσι τοῦ Κυρίου, τόν τρόμο καί φόβο ὁλοκλήρου τῆς κτίσεως, τόν ζωοποιό Σταυρό, τήν πίστι τοῦ ληστοῦ, ἀπό τήν ὁποία μᾶς προσφέρονται ἀρκετές διδαχές μεγάλης ἀξίας γιά τήν σωτηρία μας.

Ὁ δυστυχής πωλητής τοῦ Κυρίου καί ἀνάξιος μαθητής θά σκανδαλίση γιά πάντα τόν κόσμο. Ἡ Ἐκκλησία θά καταδικάση, χωρίς ἐλαφρυντικά τόν παράνομο Ἰούδα, ὁ ὁποῖος δέν ἤθελε νά καταλάβη τίποτε ἀπό τά τόσα θαύματα καί ἀπ᾿ ὅλες τίς διδασκαλίες, πού ἄκουσε ἀπό τόν Διδάσκαλο. Ἔτσι Τόν ἐπώλησε, χάριν τῶν τριάκοντα ἀργυρίων καί ἐκέρδισε διά τῆς ἀγχόνης τόν αἰώνιο θάνατο τῆς ψυχῆς του. Γιά ποιά αἰτία τόν ἐρώτησε ὁ θάνατος, ἐπώλησες τόν Σωτῆρα σου; Μήπως σ᾿ ἔδιωξε ἀπό τήν χορεία τῶν Ἀποστόλων Του; Μήπως σοῦ ἐστέρησε τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας; Μήπως  δέν σοῦ ἔπλυνε καί σένα τά πόδια; Ὤ, πόσα μεγάλα κακά καί παράλογα ἔργα προκάλεσε ἡ φιλαργυρία, ἡ ὁποία ὡδήγησε τόν Δίκαιο Κριτή, στούς  ἀνόμους κριτές! Ἔκανε τόν μαθητή ν᾿ ἀρνηθῆ τόν Διδάσκαλο καί νά προσκολληθῆ στόν διάβολο, νά ἐκπέση ἀπό τό φῶς στό αἰώνιο σκοτάδι.

Ἀντίθετα, ἡ ἀνύψωσις τοῦ συσταυρωθέντος ληστοῦ, δεξιά τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, μᾶς γεμίζει τήν ψυχή ἀπό ἐλπίδα. Στήν ἀρχή τῆς ἑβδομάδος, ὅταν εἴμασταν στήν προσμονή τῆς ἐλεύσεως τοῦ Νυμφίου, εἴχαμε λύπη καί φόβο, μήπως μείνουμε ἔξω τοῦ Νυμφῶνος, μή ἔχοντας ἔνδυμα γάμου. "Τόν Νυμφῶνα σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον καί ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ...". Τώρα ὅμως ὁ Νυμφίος ἦλθε καί ὁ πρῶτος πού εἰσῆλθε στόν νυμφῶνα τοῦ γάμου ἦτο ὁ ληστής: "Σήμερον ἔσει μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ"! Ποιό ἦτο ἄραγε τό ἔνδυμα τοῦ γάμου, ὥστε ἀξιώθηκε αὐτῆς τῆς Χάριτος;

Ἡ μυστική φωνή τῆς πίστεως καί ταπεινώσεως πρός τόν Κύριο, μέ τόν Ὁποῖον ἔπαθε τόσα βάσανα ἐπί τοῦ σταυροῦ, αὐτή ἡ δυάς τῶν ἀρετῶν πού ἐδικαίωσαν τόν τελώνη, αὐτές ἄνοιξαν καί γιά τόν ληστή τόν παράδεισο!

Ἀλλά τό γεγονός αὐτό πρέπει νά τό ἐξετάσουμε πιό προσεκτικά: Ἡ Μεγάλη Παρασκευή εἶναι ἡ ἡμέρα τῶν σκανδάλων καί ἀποτυχιῶν. Ὁ περιούσιος λαός χάνει τήν δόξα καί τήν δικαιοσύνη τοῦ πρωτοτόκου υἱοῦ, λόγῳ τῆς ἀπιστίας καί τῶν ἀτίμων ἔργων του πρός τόν Θεό· ὁ Ἰούδας ἀπό μαθητής καί ὑποψήφιος τῆς Βασιλείας Του, κληρονομεῖ τήν κόλασι, λόγῳ τῆς φιλαργυρίας του· ὁ μαθητής Του Πέτρος ἀρνεῖται τόν Διδάσκαλο ἀπό μία ἀδιάκριτη ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του καί μόνο μέ τά καυτά δάκρυά του, ἠμπόρεσε νά ξεπλύνη τό σφάλμα του· ἡ ἀκόλαστη γυναῖκα γίνεται μυροφόρος καί ὅλος ὁ κόσμος στούς αἰῶνες θά διηγῆται τήν ταπείνωσι καί τήν μετάνοιά της, ἐνῶ ὁ ληστής μέ τόσα κακά καί φόνους, εἰσέρχεται πρῶτος στόν παράδεισο μέ πίστι καί ταπείνωσι!

Ὅλες αὐτές οἱ ἀπροσδόκητες μεταλλαγές μᾶς γεμίζουν ἀπό τρόμο καί ἐλπίδα συγχρόνως. Τά ἔργα μας λοιπόν, ὅσο ἀναγκαῖα καί ὠφέλιμα κι ἄν εἶναι, δέν μᾶς ἐπαρκοῦν γιά τήν σωτηρία μας. Ἐάν δέν ὑπῆρχε σωτηρία, δέν θά ἦτο ἀνάγκη νά ἔλθη καί ὑποστῆ τά πάνδεινα ὁ Χριστός. Ὅμως ὁ κόσμος δέν ἠμπορεῖ νά σωθῆ δίχως Αὐτόν. Ἡ ἁμαρτία εἶναι μιά βαθειά καί ἀθεράπευτη πληγή· μόνο ὁ Θεός ἠμποροῦσε νά τήν θεραπεύση καί μόνο "τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν". Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ἀναγνωρίζη τό μέγεθος τῶν ἀδυναμιῶν του καί μέ ταπεινή καρδιά νά πλησιάζη τόν Χριστό, γνωρίζοντας ὅτι μόνο ἀπ᾿ Αὐτόν ἔρχεται ἡ σωτηρία. "Μνήσθητί μου, Κύριε...." καί θ᾿ ἀκούση μέ τόν ληστή: "Σήμερον ἔσῃ μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ".

 

ΤΟ  ΜΕΓΑ  ΣΑΒΒΑΤΟ

Ἡ ἀνομία τῶν Ἑβραίων ἔλαβε τέλος καί συγχρόνως ὁ Κύριος συνεπλήρωσε τό ἔργο τῆς θείας Οἰκονομίας Του. "Τετέλεσται"! Τό θεῖο Σῶμα κρεμασμένο στόν Σταυρό, γυμνό καί νεκρό, χωρίς πνοή! Ὁ Ἰωσήφ καί ὁ Νικόδημος τό εὐτρεπίζουν γιά τόν ἐνταφιασμό του ὀδυρόμενοι μέ συντριβή καί κλαυθμούς: "Πῶς σέ κηδεύσω, Θεέ μου; ἤ πῶς σινδόσιν εἱλήσω; Ποίαις χερσί δέ προσψαύσω τό σόν ἀκήρατον σῶμα; ἤ ποῖα ἄσματα μέλψω τῇ σῇ ἐξόδῳ, Οἰκτίρμον;...". Τοποθετεῖται ὁ ἅγιος Ἐπιτάφιος στό μέσον τῆς Ἐκκλησίας ἔχοντας ἐπάνω τό Ἱερό Εὐαγγέλιο καί τόν Τίμιο Σταυρό, τό σημεῖο τῆς δόξης τοῦ Ἐσταυρωμένου καί ὁ εὐσεβής λαός ἐναποθέτει ὡς ἀφιερώματα ἀνοιξιάτικα λουλούδια καί ἄνθη ψυχῆς: τά δάκρυα τῆς μετανοίας καί τούς σπαραγμούς τῆς καρδιᾶς.

Ἡ Ἐπιτάφιος Ἀκολουθία τῆς Παρασκευῆς τό βράδυ εἶναι ἡ τελευταία φάσις τοῦ θρήνου γιά τόν Κύριο, ὁ Ὁποῖος εὑρίσκεται στόν τάφο. Ἡ ἀκολουθία στηρίζεται στόν 118ον Ψαλμό, πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τήν ἑβραϊκή παράδοσι γιά τό Πάσχα. Στούς στίχους του παρεμβάλλονται στροφές πού εἶναι συνθέσεις τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι ἕνα εἶδος συνδέσεως καί πλοκῆς τῶν Δύο Διαθηκῶν. Τά τρία μέρη του πού εἶναι χωρισμένος, μᾶς δείχνουν πληρέστερα τήν ἀνεκλάλητη συγκατάβασι τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος κατεβαίνει μέχρι τά κατώτατα τοῦ ἄδου, ὅπου εὑρίσκεται ὁ αἰχμάλωτος ἀκόμη ἄνθρωπος. Εἶναι τό κατώτερο σημεῖο τῆς κενώσεως τοῦ Θεοῦ γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ὅταν τό Σῶμα εὑρίσκετο στόν τάφο, ὁ Κύριος μέ τήν ψυχή κατέβηκε στόν ἄδη ὡς Θεός καί, ἀφοῦ συνέτριψε τίς πύλες, ἐλευθέρωσε τούς ἀπ᾿ αἰῶνος δεσμίους.

Ἀλλά τί εἶναι αὐτές οἱ πύλες πού τίς συνέτριψε ὁ Κύριος; Ὁ ἄδης μέ τίς πύλες του πού ἐκλείδωνε τούς ἀπ᾿ αἰῶνος νεκρούς εἶναι ἡ ξεπεσμένη ἀπό τόν Θεό ἀνθρωπότητα. Ὁ Χριστός παίρνοντας κοντά του μόνο τούς νεκρούς, συνέτριψε ὅλες τίς ἁλυσίδες τοῦ θανάτου, ἔφερε τήν ἑνότητα, τήν ζωή καί τό φῶς, ἐκεῖ ὅπου κυριαρχοῦσε τό σκοτάδι τοῦ θανάτου καί ἡ μοναξιά.

Κατερχόμενος στήν βασιλεία τοῦ θανάτου, ὁ Χριστός ἐνίκησε διά παντός τόν θάνατο καί μετέδωσε καί ἐκεῖ τήν αἰώνια ζωή. Ἀπό ἐδῶ πηγάζει ἡ μεγάλη καί ἀσυγκράτητη χαρά τῆς Ἀναστάσεως. Ἀπό τώρα πλέον ὁ θάνατος καί ὁ ἄδης δέν ἔχουν δυνάμεις. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ τόπος, ὅπου οἱ πύλες τοῦ ἄδου δέν θά κλειδώσουν πλέον ποτέ τόν ἄνθρωπο. "Ὅτε κατῆλθες πρός τόν θάνατον, ἡ Ζωή ἡ ἀθάνατος, τότε τόν ἄδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς θεότητος...". "Ἡ ζωή ἐν τάφῳ κατετέθης, Χριστέ, καί θανάτῳ σου τόν θάνατον ὤλεσας, καί ἐπήγασας τῷ κόσμῳ τήν ζωήν".

Μ᾿ αὐτή τήν νίκη κατά τοῦ ἄδου ὁ Κύριος εἶναι ὡς ἕνας "λέων κοιμώμενος", ὡς ὁ ἥλιος, ὁ ὁποῖος ἀνέτειλε γιά νά διασκορπίση τά σκότει καί ὡς κόκκος τοῦ σίτου, πού πεθαίνει (σαπίζει) γιά νά βλαστήση τήν αἰώνια ζωή.

Ἀπό τόν φόβο, λόγῳ τῆς ἀπεριγράπτου κενώσεως τοῦ Κυρίου, ἀπό τήν νίκη κατά τοῦ θανάτου τό θεῖο σκήνωμα ἀναπαύεται τήν ἡμέρα τῆς ἀναπαύσεως, τό Μέγα Σάββατο, ἀπό τό ὁποῖο, μετά τό μελανώτερο ἔργο τῆς Παρασκευῆς, ὑποφώσκει τό γεγονός τῆς Ἀναστάσεως. "Καί εὐλόγησεν ὁ Θεός, τήν ἡμέραν τήν ἑβδόμην...αὕτη ἐστιν ἡ τῆς καταπαύσεως ἡμέρα· ἐν ἧ κατέπαυσεν ἀπό πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ...", ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωήν τήν αἰώνιον ὡς μόνος ἀγαθός καί φιλάνθρωπος.

Στό τέλος τῆς ἀκολουθίας γίνεται ἡ Περιφορά τοῦ Ἐπιταφίου γύρω ἀπό τήν ἐκκλησία καί τότε συνηθίζεται οἱ Πιστοί νά περνοῦν κάτω ἀπό τόν Ἐπιτάφιο δέιχνοντας ἔτσι, ὅτι λυτρώθηκαν ἀπό τόν θάνατο μέτ᾿ Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου. Τό κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πού διαβάζεται εἶναι ἀπό τήν Προφητεία τοῦ Ἰεζεκιήλ (Κεφ.37,1-14) μέ τά ἐκτεθειμένα σέ πεδιάδα ἀνθρώπινα ὀστᾶ. Ἡ σκηνή αὐτή μᾶς βοηθεῖ νά διεισδύσουμε στήν ἔσχατη καί κοινή ἀνάστασι, κατά τήν Δευτέρα παρουσία τοῦ Κυρίου.

Ἡ Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου μαζί μέ τόν ἑσπερινό τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, πού περιέχει πολλές βιβλικές ἀναγνώσεις τελεῖται, ὅπως παραδόθηκε κατά τά παλαιά τυπικά τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν. Οἱ ἀναγνώσεις διαβάζονται ἀδιάκοπα καί καταλήγουν στόν ὕμνο τῶν τριῶν Παίδων, πού ἐπαναλαμβάνεται μέ πανηγυρικό τόνο πολές φορές: "Τόν Κύριον ὑμνεῖτε καί ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τούς αἰῶνας"!

Σκορπίσθηκε ἤδη ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς λύπης καί σκυθρωπότητος ἐκ τῶν Ἁγίων Παθῶν. Ἡ χαραυγή τῆς ἀναστάσεως γίνεται πιό ἔκδηλη καί φωτεινή.

Οἱ 15 Βιβλικές ἀναγνώσεις θέτουν ἐνώπιόν μας τούς τύπους τῆς ἀναστάσεως ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη μέ τά μεγάλα ἔργα πού ἔκανε ὁ Θεός στόν κόσμο: Ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἀπελευθέρωσις τοῦ ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ ἀπό τήν δουλεία τῆς Αἰγύπτου, ἡ διάβασις τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης, ἡ διάβασις τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ στήν γῆ Χαναάν μέ ἀρχηγό τόν Ἰησοῦ τοῦ Ναυΐ, οἱ μεσσιανικές προφητεῖες πού τελειώνουν μέ τόν Δανιήλ καί τούς τρεῖς παῖδας ἐν καμίνῳ, πού ἀποτελοῦν προεικόνισι τῆς λυτρώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἀπό τήν γέεννα τῆς κολάσεως.

Στήν Ἰερουσαλήμ κεντρική θέσι στήν Ἀκολουθία τοῦ θείου Φωτός τήν νύκτα ἐκείνη τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ἔχει τό καταπληκτικό θαῦμα τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἁγίου Φωτός. Τό ἱλαρόν αὐτό Φῶς εἶναι ἡ παρουσία τοῦ ἰδίου τοῦ Χριστοῦ, ὡς Φωτός τῆς Ἀναστάσεως.

Ἡ τελετή εἶναι μεγαλειώδης. Ὁ πατριάρχης μέ ὅλη τήν Σύνοδο, ἀρχιμανδρίτες, ἡγουμένους Μονῶν τῆς Παλαιστίνης, μοναχούς τῆς Ἀδελφότητος τοῦ Παναγίου Τάφου, στούς ὁποίους προστίθενται καί κληρικοί προσκυνητές, σχηματίζουν δύο σειρές μέ τέλεια τάξι. Μεταβαίνουν ἀπό τό Ἱερό Βῆμα τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἀναστάσεως στόν Πανάγιο Τάφο μέ κωδωνοκρουσίες καί τάλαντα. Κατόπιν σβήνουν ὅλα τά φῶτα καί οἱ λαμπάδες.

Ἄς παραστήσουμε κἄπως αὐτή τήν μεγαλειώδη τελετή. Γύρω-γύρω ἀπό τόν Πανάγιο Τάφο στέκονται χιλιάδες ὁ λαός, ὡσάν νά γίνεται ἕνα μεγάλο θεάμα. Εἶναι παντοῦ ἀνεβασμένοι, σ᾿ ὅλα τά ἐπίπεδα στρώματα, ὁπουδήποτε ἠμποροῦν νά σταθοῦν, ἀκόμη ἀνεβαίνουν καί μέχρι τόν τεράστιο κεντρικό τροῦλλο. Ὅλοι κρατοῦν στά χέρια μπουκέτα ἀπό 33 κεράκια, ἀνάλογα μέ τά χρόνια τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Κυρίου. Ἡ προσοχή τους εἶναι στραμμένη στόν Πανάγιο Τάφο. Ἡ πομπή τῶν ἱερουργῶν περιφέρεται τρεῖς φορές γύρω ἀπό τόν Ζωηφόρο Τάφο καί κατόπιν σχηματίζει δύο τεράστιες σειρές. Ὁ Θεός εἶναι τό κέντρον αὐτῆς τῆς πανηγυρικῆς τελετῆς, ὅλη ἡ πλάσις περιβάλλει Αὐτόν ἀπό τόν Ὁποῖον ζῆ καί κινεῖται.

Ὁ Τάφος τοῦ Κυρίου ἐπισφραγίζει τήν μεγαλειότητα αὐτῆς τῆς ἑσπερινῆς τελετῆς. "Καί τό φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει καί ἡ σκοτία αὐτό οὐ κατέλαβεν"(Ἰωάν.1,5). Μετά τήν τρίτη περιφορά, ἀποσφραγίζονται οἱ θύρες τοῦ Τάφου. Μπαίνει μέσα ὁ πατριάρχης, διαβάζει μία εὐχή, παίρνει βαμβάκι στά χέρια του, σκουπίζει μ᾿ αὐτό τήν πλάκα τοῦ Τάφου καί ἀνάβει τό βαμβάκι μ᾿ ἕνα φῶς φωσφορικό, τό ὁποῖο δέν καίει ἐπί μισή ὥρα περίπου. Μ᾿ αὐτό τό Φῶς ὁ πατριάρχης ἐξέρχεται ἔξω, ὅπου τόν περιμένουν τά πλήθη τῶν Πιστῶν...

Μιά φωνή θαυμασμοῦ ἐξέρχεται ἀπό τά χείλη τῶν Πιστῶν. Ἀκολουθεῖ θύελλα χειροκροτημάτων πού γεμίζει τόν ἀέρα ἀπό μία ἀσυγκράτητη χαρά. "Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσι". Μεγάλες φλόγες περικυκλώνουν τόν Πανάγιο Τάφο, πού ἐξέρχονται ἀπό τά ψηλά κηροπήγια, καθώς ἐπίσης καί ἀπό τά κεριά τῶν ἀρχιερέων πού στέκονται ἑκατέρωθεν τοῦ Τάφου καί στό Ἱερόν Βῆμα τοῦ ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως. Ὅλος ὁ κόσμος στρυμώχνονται γιά ν᾿ ἀνάψουν τό μπουκέτο μέ τά κεράκια τους καί σέ λίγη ὥρα ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία ἔχει γεμίσει ἀπό μιά λαμπρή φωτοχυσία. "Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καί γῆ...".

Τό Πάσχα εἶναι ἡ ἑορτή τοῦ Φωτός, τῆς νίκης, τῆς χαρᾶς καί συγχρόνως τῆς ψυχικῆς ἀναπλάσεως, ἡ ἀρχή τῆς αἰωνίου βασιλείας. Ὅπως στό Θαβώρ φανέρωσε ὁ Κύριος γιά μιά στιγμή τήν δόξα Του στούς μαθητές Του, ἔτσι ἀκριβῶς καί τώρα, στόν Πανάγιο Τάφο, διά τοῦ ἁγίου Φωτός ὁ Ἀναστάς Κύριος ἐξαποστέλλει μία ἀκτῖνα τῆς δόξης Του γιά τούς συγκεντρωθέντες στό Μυστικό Δεῖπνο τῆς Ἀναστάσεώς Του.

Ἀλλ᾿ αὐτό διαρκεῖ μόνο ὀλίγη ὥρα. Εἶναι μία εἰκόνα, ἕνας ἀρραβώνας καί ὄχι ἀκόμη ἡ πλήρης χαρά. Γι᾿ αὐτό τήν νύκτα τῆς Ἀναστάσεως, ἡ Ἐκκλησία θά μᾶς ψάλλει μέ πόθο: "Ὤ, Πάσχα τό μέγα καί ἱερώτατον, Χριστέ...Δίδου ἡμῖν ἐκτυπώτερον σοῦ μετασχεῖν, ἐν τῇ ἀνεσπέρῳ ἡμέρᾳ τῆς Βασιλείας σου"!

Σιγά-σιγά ὁ ἐνθουσιασμός κατευνάζεται· ὁ κόσμος αἰσθάνεται εὐτυχισμένος, διότι μία ἀκόμη φορά ἀξιώθηκε νά λάβει τό Ἅγιο Φῶς. Στό Ἱερό Βῆμα τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἀναστάσεως ἀρχίζει ἡ ἀνάγνωσις τῶν 15 ἀναγνωσμάτων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Κατόπιν ἀκολουθεῖ ἡ Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, στήν ὁποία εἶχα τήν εὐτυχία νά λειτουργήσω κι ἐγώ ὁ ἀνάξιος, ὡς ταπεινός προσκυνητής πού εἶχα ξεκινήσει ἀπό τήν χώρα μου, τήν Ρουμανία τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1974. Ἀλλά τριγύρω ἀπό τόν Πανάγιο Τάφο μέχρι τό ἀπόγευμα θά συνεχίσουν ν᾿ ἀκούωνται οἱ χαρμόσυνοι ἤχοι τῶν κωδώνων, πού θά ἐναρμονίζωνται μέ τίς ψαλμωδίες τοῦ πλήθους τῶν προσκυνητῶν ἀπ᾿ ὅλες σχεδόν τίς θρησκευτικές Ὁμολογίες, πού συγκεντρώθηκαν ἐκεῖ  γιά τό θειότατο αὐτό συμπόσιο τοῦ Κυρίου. "Ὤ, Πάσχα τό μέγα καί ἱερώτατον Χριστέ...".

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ὀλίγος εἶναι ὁ κόπος, ἀλλ᾿ αἰώνια ἡ ἀνάπαυσις". (ὅσιος Μωϋσῆς). Μέχρι χθές ἀκόμη φροντίζαμε ἀπό τήν ἀρχή τῆς Νηστείας γιά τό γεγονός τῆς ἐπιδιώξεως περισσοτέρων πνευματικῶν ἀγώνων. Ὁ φόβος, τό πένθος καί ἡ ὀδύνη τοῦ Γολγοθᾶ ἐπέρασαν. Καί ἰδού τώρα ἡ ἀναστάσιμη χαρά καί τό φῶς ξεχύνονται μέσα καί γύρω μας ἀφθονοπάροχα.

Ὁ Νυμφίος Χριστός μᾶς ἐφίλευσε ὅλους στό συμπόσιο τοῦ γάμου. Ἀλλά μέχρι νά φθάσουμε ἐδῶ, ἔπρεπε νά ταξιδεύσουμε ἀπό μία στενή διάβασι, ὅμως τήν μοναδική καί καλοπατημένη, διότι αὐτήν περιπάτησαν πολλοί πρίν ἀπό ἐμᾶς· αὐτήν τήν ὁποία μᾶς ἔδειξε βῆμα πρός βῆμα ἡ ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Πρῶτα-πρῶτα ἑτοιμασθήκαμε μέ προσοχή γιά τό ἔργο τῆς ζωῆς μας γιά νά εἴμεθα σίγουροι, ὅτι θά φθάσουμε, χωρίς δυσκολίες στόν ἐπιδιωκόμενο σκοπό. Μετά ἀναφερθήκαμε στόν ἀγῶνα ἐναντίον τοῦ διαβόλου, στήν ἀνάγκη τῆς προσευχῆς καί νηστείας. Ἐπίσης μιλήσαμε γιά τήν ἐπίμονη προσευχή καί τήν σκληρή ἄσκησι, γιά τήν κάθαρσι ἀπό ἁμαρτίες καί γιά τά ἔργα τῶν ἀρετῶν καθοδηγούμενοι συνεχῶς ἀπό τίς διδαχές τῶν ἁγίων Πατέρων καί ἀπό τό παράδειγμα τῆς θείας ζωῆς τους καί ἐνισχυόμενοι ἀπό τήν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Τά Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου μᾶς ἀποκαλύπτουν πληρέστερα τό νόημα αὐτῆς τῆς προετοιμασίας μας: Δηλαδή νά ἀντιδροῦμε πάσῃ δυνάμει στίς ἐπιβουλές τοῦ κακοῦ καί νά τ᾿ ἀφήνουμε ὅλα στά χέρια τοῦ Οὐρανίου Πατρός. Διότι ἡ σωτηρία μας εἶναι τό μεγαλύτερο δῶρο πού μᾶς χαρίζει ὁ Σωτήρ Χριστός, μέσῳ τῶν Ἁγίων Παθῶν Του καί ὄχι καρπός τῶν ἀνθρωπίνων κόπων μας.

Δέν ὑπάρχει ἄλλη ὁδός γιά νά φθάσουμε στήν μεγάλη χαρά τῆς Ἀναστάσεως. Αὐτήν πρέπει νά βαδίσουμε σ᾿ ὁλόκληρη τήν ζωή μας. Τό Πάσχα αὐτῆς τῆς χρονιᾶς καί καθεμιᾶς πού ἔρχεται εἶναι μόνο ἕνας ἀρραβώνας, μία ἐπανάληψις τοῦ αἰωνίου Πάσχα. Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέγει στήν ὁμιλία του γιά τό Πάσχα: "Ἐπέρασε ὁ καιρός τῆς νηστείας, ἀλλά  δέν ἐπέρασε καί ὁ σκοπός της".

Θά ἔλθη καιρός πού τό ταξίδι στήν στενή καί τεθλιμμένη ὁδό θά τελειώση γιά πάντα. Πότε; Ὅταν θ᾿ ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τούς ἀνθρώπινους κόπους καί θά προσορμισθοῦμε στό λιμάνι τῆς αἰωνίου ἀναπαύσεως.

Ἔχοντας τά νοερά μας μάτια συνεχῶς στραμμένα πρός ἐκείνη τήν ἀκτή, ἄς συνεχίσουμε τό μακρυνό μας ταξίδι.

Ὀλίγος εἶναι ὁ κόπος...  Τό παρόν βιβλίο ἄς γίνει ἕνας ταπεινός σύντροφος σ᾿ αὐτή τήν  πορεία. Ἀμήν.

Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης

Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου