Ὅλα ὅσα ἀναπτύξαμε στὸ προηγούμενο φύλλο, μᾶς εἰσάγουν στὸν ἀποκαλούμενο «λειτουργικὸ χρόνο» τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ τὸν ὁποῖο ἀξίζει νὰ προσθέσουμε μερικὲς ἀκόμη σκέψεις.
Πέραν ἀπ’ τὸν μαθηματικὸ χρόνο, τὸν χρόνο τῆς φυσικῆς καὶ ἐπιστήμης, αὐτὸ τὸν χρόνο ποὺ μετροῦν καὶ καταγράφουν ρολόγια καὶ ἡμερολόγια, δηλαδὴ τὸν κοσμικὸ χρόνο, ὑπάρχει καὶ ὁ χρόνος τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ ὁ λειτουργικὸς χρόνος.
Ὁ χρόνος αὐτὸς εἶναι ἁπλὰ ὁ χρόνος τῆς σωτηρίας μας. Εἶναι ἕνα διαρκὲς παρὸν ποὺ προβάλλεται συνεχῶς στὸ μέλλον. Ὁπότε ἡ ἑορτὴ πλέον δὲν εἶναι κάποιο ἱστορικὸ γεγονός, ἀλλὰ μεταβάλλεται σὲ ἐσχατολογικό. Εἶναι εἴσοδος στὴν Οὐράνια Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὅπως πολὺ ὡραῖα ἀναφέρεται «ὁ χρόνος λειτουργικὰ γίνεται ἑορτή, ὡς λειτουργικὴ ἀνάμνηση τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς φιλανθρωπίας Του. Ἡ ἑορτὴ μετουσιώνει ὅλο τὸν χρόνο σὲ χρόνο τοῦ Θεοῦ».
Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἡ χρονικότητα ντύνεται τὴν αἰωνιότητα, ἡ δὲ αἰωνιότητα εἰσέρχεται στὴν ἱστορία. Γιὰ τὴν Ἐκκλησία κάθε ἡμέρα εἶναι ἑορτή. Τί σημαίνει αὐτό; Πὼς ὁ χρόνος ὑποτάσσεται στὸν αἰῶνα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Ἀναφέρεται γιὰ τὴν Θεία Λειτουργία ὅτι:
«Ὑπάρχουν στιγμὲς κατὰ τὶς ὁποῖες ὁ χρόνος σταματᾶ, γιὰ νὰ εἰσέλθει μέσα σ’ αὐτὸν ἡ αἰωνιότητα. Ὑπάρχουν στιγμὲς ποὺ ἀναδεικνύονται σὲ μοναδικὰ καὶ ἀνεπανάληπτα γεγονότα. Στιγμὲς κατὰ τὶς ὁποῖες μᾶς ἀποκαλύπτεται ἡ ἴδια ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ. Καὶ τότε ὁ χρόνος σταματᾶ, γιὰ νὰ μᾶς κάνει νὰ σκεφτοῦμε βαθύτερα ἐπάνω στὰ ὅσα ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ γιὰ μᾶς κατεργάζεται. Τέτοια μεγάλη στιγμὴ συμβαίνει κάθε φορά ποὺ τελοῦμε τὴ Θεία Λειτουργία. Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἡ εἴσοδος τῆς αἰωνιότητας μέσα στὸ χρόνο. Εἶναι ἡ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς μπαίνει μέσα στὴ ζωή μας καὶ μᾶς κάνει νὰ ἀλλάξουμε ἐντελῶς τὴν προοπτικὴ καὶ τὴ βίωση τοῦ χρόνου».
Εἶπαν ἀκόμη πολὺ ὡραῖα: «Μὲ τὴν σύνθεση τοῦ ἑορτολογίου ὁ κοσμικὸς χρόνος μεταμορφώνεται σὲ ἱερό, τύπο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, καὶ κάθε ἡμέρα γίνεται ἑορτή, μνήμη ἁγίων ἢ σωτηριωδῶν γεγονότων, συνεχὴς βίωση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο καὶ δυνατότητα ἁγιασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου».
Λοιπόν, ὅταν ἀναφερόμασθε σ’ αὐτὸ τὸν χρόνο τῆς Ἐκκλησίας, αὐτὸ πλέον ποὺ ὅλοι ἀντιλαμβανόμασθε εἶναι ὁ προαιώνιος Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, «ὁ ὤν ἐπὶ πάντων Θεὸς εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας» κατὰ τὸν Ἀπ. Παῦλο, δηλαδὴ ὁ μόνος ἀχώρητος καὶ ἄχρονος.
Ἐξ ἄλλου μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του, ἡ ἄχρονη αἰωνιότητα, εἰσέρχεται στὴν ἐν χρόνῳ δημιουργία, γιὰ νὰ θεραπεύσει τὴν φθορὰ τοῦ χρόνου καὶ τὴν ματαιότητα ποὺ τὸν ἀκολουθεῖ. Ὁπότε ὅσοι πιστεύουν στὸν Χριστὸ καὶ στὴν μέσα στὸ χρόνο ἐνανθρώπησή Του, τελικὰ συμμετέχουν στὴν ἄχρονη αἰωνιότητά Του.
Ὁ πιστός, ζώντας τὸν λειτουργικὸ χρόνο, εἰσέρχεται στὸ χῶρο τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ ζεῖ τὸν χρόνο τοῦ ἁγιασμοῦ καὶ τῆς θεώσεως, σύμφωνα μὲ τὴν ἀδιάψευστη μαρτυρία τοῦ Ἰησοῦ: «Ὁ τὸν λόγον μου ἀκούων καὶ πιστεύων τῷ πέμψαντί με ἔχει ζωὴν αἰώνιον».[4]
Λοιπόν, ὁ χρόνος αὐτὸς δὲν εἶναι τίποτ’ ἄλλο τελικά, παρὰ ὅλη ἐκείνη ἡ πνευματικὴ κίνηση πρὸς τὴν κατεύθυνση τῆς «ἡμέρας τοῦ Κυρίου».
Ὅπως παρατηρεῖ ὁ π. Ἀλ. Σμέμαν «τὸ πρωί, τὸ βράδυ, ἡ ἡμέρα, τὸ Σάββατο, οἱ ἑορτὲς – ὅλα αὐτὰ ἔχουν μία “ἐσχατολογικὴ’’ σημασία, ὡς ὑπομνήσεις τῆς ἔσχατης καὶ μεγάλης ‘‘ἡμέρας Κυρίου’’, ποὺ ἔρχεται μέσα στὸ χρόνο. Αὐτὴ εἶναι ἡ λειτουργία τοῦ χρόνου. Εἶναι ἕνας χρόνος ἐσχατολογικὰ διαφανής, χρόνος μέσα στὸν ὁποῖο καὶ πάνω ἀπὸ τὸν ὁποῖο ὁ ζωντανὸς Θεὸς τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ Ἰσαὰκ καὶ τοῦ Ἰακὼβ ἐνεργεῖ σταθερὰ καὶ ὁ ὁποῖος ἀνακαλύπτει τὸ πραγματικό Του νόημα στὴ βασιλεία τοῦ Γιαχβέ, “τὴ βασιλεία τῶν αἰώνων’’».
Κι ἐπιπλέον ἀναφέρει καὶ τοῦτα τὰ ὑπέροχα:
«Βρισκόμαστε πάντα ἀνάμεσα σὲ πρωὶ καὶ βράδυ, ἀνάμεσα σὲ Κυριακὴ καὶ Κυριακή, ἀνάμεσα στοὺς δύο ἐρχομοὺς τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐμπειρία τοῦ καιροῦ ὡς τέλους χαρίζει ἀπόλυτη σπουδαιότητα σὲ ὅ,τιδήποτε καταπιανόμαστε τώρα. Τὸ κάνει τελικό, ἀποφασιστικό. Ἡ ἐμπειρία τοῦ καιροῦ ὡς ἀπαρχῆς γεμίζει ὅλο τὸ χρόνο μας μὲ χαρά, γιατί τοῦ προσθέτει τὸ ‘συντελεστὴ’ τῆς αἰωνιότητας».
Νὰ γιατί ἡ Ἐκκλησία μας καλεῖ ὅλους καθημερινὰ σὲ ἑορτή. Ὅλες οἱ ἀκολουθίες της ἔχουν ἑορταστικὸ χαρακτῆρα. Κι ὅπως πολὺ ὡραῖα εἶπαν «σὲ τελικὴ ἀνάλυση σὲ κάθε ἑορτὴ ἑορτάζεται πάντοτε ὁ Θεός, στὸν Ὁποῖο χρωστοῦν τὴν ὕπαρξή τους ὅλα τὰ ὑπαρκτά, ὁ Ὁποῖος θέλει τὴ δημιουργία καὶ τὴν διατηρεῖ ἀδιάκοπα στὸ Εἶναι, ἀπ’ τὸν Ὁποῖο καὶ μόνο μπορεῖ νὰ προέλθει ἡ πλήρης καὶ γι’ αὐτὸ μοναδικὰ ἀληθινὴ κατάφαση τοῦ Εἶναι». Καὶ ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μία ἑορτή, εἶναι ἡ συμμετοχὴ στὴν κατ’ ἐξοχὴν ἑορτὴ τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Αὐτὴ δὲ ἡ ἑορτὴ ἀποτελεῖ πηγὴ ἔμπνευσης καὶ ζωῆς, ἐφόδιο ἀγώνα, τροφοδοσία στὴν αἰώνια πορεία μας.
Κατὰ τὸν ἀείμνηστο Καθηγητὴ τῆς Θεολογίας Ἰω. Φουντούλη «ὅπως οἱ εἰκόνες εἶναι τὸ “βιβλίο τῶν ἀγραμμάτων”, ἔτσι καὶ τὸ ἑορτολόγιο εἶναι τὸ σχολεῖο τῶν πιστῶν, γραμματισμένων καὶ ἀγραμμάτων».
Ἀξίζει νὰ τονιστεῖ πὼς καὶ ὁ χρόνος ποὺ ἔλαβε ἀρχὴ ἀπὸ τὸν Θεό, ἔχει ὡς «τέλος» του τὸν Χριστό, ποὺ δίνει σὲ κάθε στιγμὴ σωτηριολογικὴ σημασία, ὅπως ἀναφέρει ὁ μακαριστὸς π. Γεώργιος Μεταλληνός. Ἔτσι «ὁ λειτουργικὸς χρόνος τῆς Ἐκκλησίας βιώνεται ὡς διαρκὲς παρὸν τῆς σωτηρίας», ὅπως ἀναφέρει πάλι ὁ ἴδιος.
Ἂν ὁ γήινος χρόνος φέρνει τὸ γῆρας καὶ τὴ φθορὰ στὸν ἄνθρωπο ὁδηγώντας τον στὸν θάνατο, ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία μας μὲ τὸν λειτουργικό της χρόνο νὰ μᾶς ἀνανεώνει συνέχεια καὶ νὰ μᾶς καθιστᾶ ἀθάνατους, ἐφαρμόζοντας αὐτὸ ποὺ ἀναφέρει ὁ Ἀπ. Παῦλος: «Εἰ ὁ ἔξωθεν ἄνθρωπος φθείρεται, ὁ ἔσωθεν ἀνακαινοῦται ἡμέρᾳ τῇ ἡμέρᾳ». Τί μεγαλεῖο!
Ἀκριβῶς πάνω σ’ αὐτὸ τὸ μεγαλεῖο εἶναι δομημένος ὅλος ὁ ἑορταστικὸς κύκλος τῆς Ἐκκλησίας μας.
* * *
Καὶ ποῦ ἀποβλέπουν ὅλα αὐτά; Μὰ στὸν ἁγιασμὸ καὶ τὴ σωτηρία μας. Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀκρογωνιαῖος λίθος ἐπὶ τοῦ ὁποίου στηρίζεται ὅλο τὸ οἰκοδόμημα τῶν ἑορτῶν τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας.
Μὴ ξεχνᾶμε δὲ καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι στὶς ἑορτές, προετοιμαζόμαστε κατ’ ἀρχὴν πνευματικά, μὲ νηστεία, ἐξομολόγηση κ.λπ. προκειμένου νὰ συμμετάσχουμε σ’ αὐτὲς καὶ μάλιστα στὸ ἐπίκεντρό τους ποὺ εἶναι ἡ Θεία Εὐχαριστία καὶ ἡ Θεία Κοινωνία.
Εἶπαν πολὺ ὡραῖα: «Γι’ αὐτὸ ὅταν ἑορτάζουμε πηγαίνουμε στὴν Ἐκκλησία. Ἑορτάζω σημαίνει πηγαίνω στὴν Ἐκκλησία, συμμετέχω στὴ Θεία λατρεία, κοινωνῶ τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, κοινωνῶ τὸν Θεό. Ἑορτάζω σημαίνει ὅτι δὲν εἶμαι μόνος, ἀλλὰ μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀδελφούς μου». Καλὰ Χριστούγεννα…
Σημείωσις:
[4] Βλ. «ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ» Ἀρχιμ. Χριστοφόρου Νάνου [στὸ «Ἀντιαιρετικὸν Ἐγκόλπιον»]
