Ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς: Δίχως Θεάνθρωπο ὁ ἄνθρωπος εἶναι φρίκη καί ὁ Θεός εἶναι ἡ πλέον μεγαλύτερη...

 Ὁ νόμος ὑπεράνω ὅλων τῶν νόμων σ' αὐτόν τόν κόσμο εἶναι: Τό ἀόρατο εἶναι ὁ μυελός τοῦ ὁρατοῦ καί δεσπόζει στό ὁρατό. Αὐτός ὁ κόσμος εἶναι τό ἐργαστήριο τοῦ Θεοῦ ὅπου τό ἀόρατο μεταβάλλεται σέ ὁρατό, ὡστόσο μονάχα ἕως ὁρισμένο βαθμό, ἐπειδή ὑπάρχει τό ὅριο τῆς μεταποίησης τοῦ ἀοράτου στό ὁρατό. Καί αὐτό συμβαίνει ἐπειδή τό ἀόρατο εἶναι πάντοτε εὐρύτερο, πιό ἀπέραντο καί πιό ἀβυσσῶδες ἀπό τό ὁρατό. Καθώς καί ἡ ψυχή εἶναι ἀσύγκριτα πλατύτερη, μεγαλύτερη καί βαθύτερη ἀπό τό σῶμα στό ὁποῖο βρίσκεται, ἔτσι καί ὁ ἀόρατος μυελός κάθε κτίσματος εἶναι πλατύτερος, μεγαλύτερος καί βαθύτερος ἀπό τό κτίσμα στό ὁποῖο βρίσκεται. Οὐσιαστικά, τό ὁρατό εἶναι ὑλοποίηση τοῦ ἀοράτου, καί τοῦτο σέ συγκεκριμένο βαθμό. Γύρω ἀπό τό ὁρατό καί πίσω ἀπό τό ὁρατό ἔγκειτε τό πέλαγος τοῦ ἀοράτου δίχως ἀκτή.Κάτω ἀπό τήν ἐπίρροια αὐτοῦ τοῦ νόμου πραγματοποιήθηκε καί ἡ ἐνσάρκωση τοῦ Θεοῦ. Μονάχα ἐδῶ εἶναι τό τέλειο παράδειγμα τοῦ Ἀοράτου στό ὁρατό. Στό μικρούτσικο ἀλλά ὁρατό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου κρύβεται ὁ ἀόρατος Θεός. Ἐκεῖ ἐγκαθίσταται ὁλάκερο τό μυστήριο καί τοῦ μικροῦ κόσμου, τοῦ μικροκόσμου, καί ὁλόκληρου τοῦ κόσμου, τοῦ μακροκόσμου. Ἐντούτοις, τά πάντα ἰσχύουν κατά τόν ἴδιο νόμο, τό ἀόρατο μέσα στό ὁρατό.

Στήν ἐμφάνιση τοῦ ἐνσαρκωμένου Θεοῦ δέν ὑπάρχει τίποτα ἀφύσικο καί "παράνομο", τίποτα ἄλογο καί ἀκανόνιστο, ἀκόμα καί κάτι ἀλλόκοτο, ἐπειδή σ' αὐτόν τόν κόσμο καθετί ὁρατό εἶναι ἡ κρυψώνα τοῦ ἀοράτου. Ὅταν ἐνσαρκώθηκε ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἔκανε τόν ἀόρατο Θεό μέχρις ἑνός σημείου ὁρατό, περιέγραψε τόν Ἀπερίγραπτο μέχρις ἑνός σημείου μέσῳ τοῦ σώματος. Καί τοιουτοτρόπως ἔλαμψε ὁλόκληρο τό μυστήριο ὅλων τῶν κόσμων, τό ἀόρατο εἶναι ἡ ψυχή παντός ὁρατοῦ· ἐξ ὅλων τῶν ἀναρίθμητων ὁρατῶν κτισμάτων ἐκτείνονται τά ἀναρίθμητα ἀόρατα, καί ὑπεράνω ὅλων καί διά πάντων Αὐτός, ὁ Μόνος Ἀόρατος, Κύριος καί Θεός τῶν κόσμων, Τρισήλιος καί Τρισυπόσταατος! Καί ἡ τελειότατη ἐμφάνιση τοῦ ἀοράτου Θεοῦ, ὁ ἐνσαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ὁ ὁποῖος εἶναι "εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου" (Κολ. 1, 25) καί μέσα στόν Ὁποῖο κατοικεῖ "πᾶν τό πλήρωμα τῆς Θεότητος σωματικῶς" (Κολ. 2, 9), ὁ Θεάνθρωπος Χριστός καί μέσῳ Αὐτοῦ, κατά Αὐτόν καί δι' Αὐτοῦ οἱ χριστιανοί. Προφανῶς, οἱ χριστιανοί εἶναι χριστιανοί ἀπό τό γεγονός ὅτι μέσῳ τοῦ Χριστοῦ αἰσθάνονται τό μυστήριο τῆς ζωῆς καί τοῦ κόσμου, μέσῳ τοῦ Χριστοῦ τό ἐξηγοῦν. Τό ὁρατό τό ἐξηγοῦν μέ τό ἀόρατο καί ἀντίστοιχα, τό ἀόρατο ἐξηγοῦν μέ τό ὁρατό· τόν ἄνθρωπο ἐξηγοῦν μέ τό Θεό καί Αὐτόν μέ τόν ἄνθρωπο μέσα στόν Θεάνθρωπο Χριστό. Δίχως Θεάνθρωπο ὁ ἄνθρωπος εἶναι φρίκη καί ὁ Θεός εἶναι ἡ πλέον μεγαλύτερη. Ἐκτός τοῦ Θεανθρώπου πουθενά δέν ὑφίσταται ἡσυχία γιά τήν ἀνθρώπινη σκέψη. Παντοῦ ἀπειλητικοί κρημνοί καί φρικαλέα βάραθρα. Ὁ Θεάνθρωπος εἶναι ἡ τελειότατη σύνθεση τοῦ Ἀοράτου καί ὁρατοῦ, τοῦ Αἰώνιου καί τοῦ πεπερασμένου. Συνεπῶς, Αὐτός εῖναι τό τελειότατο κριτήριο τοῦ Θείου καί τοῦ ἀνθρώπινου, τοῦ πνευματικοῦ καί τοῦ φυσικοῦ, τοῦ ὁρατοῦ καί τοῦ ἀοράτου. Αὐτός εἶναι ἡ πιό πλήρης νοηματοδότηση εἴτε τοῦ ἀοράτου εἴτε τοῦ ὁρατοῦ μέσα στόν κόσμο τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά μήν τρελαθεῖ ἡ μικρούτσικη σκέψη τοῦ ἀνθρώπου πάνω στό πελώριο μυστήριο τῶν κόσμων.

Ὁσίου Ἰουστίνου Πόποβιτς "Φιλοσοφικοί κρημνοί" (ἀποσπάσματα), Ἱερᾶ Μονή Χιλανδαρίου, σελ. 112-113.