Άννας Μπουρδάκου, μέλους του Πν. Σ. της Π.Ε.Γ
Η εταιρία «Σκοπιά», όπως είναι γνωστό, εκδίδει το ετήσιο «Βιβλίο του έτους». Σ’ αυτό παρουσιάζει τις δραστηριότητές της σε όλο τον κόσμο κατά την διάρκεια του περασμένου χρόνου. Εκείνο που ενδιαφέρει κυρίως τον ερευνητή της ιστορίας της από την ίδρυσή της, αλλά και πολλούς αναγνώστες, είναι οι διδασκαλίες της, που συνεχώς αλλάζουν.
Ένα ευαίσθητο σημείο για το οποίο δεν υπάρχουν διευκρινήσεις εκ μέρους της εταιρίας «Σκοπιά» είναι οι αυξομειώσεις του αριθμού του «υπολοίπου των χρισμένων». Αυτοί οι «χρισμένοι», αντί να μειώνονται λόγω θανάτου και με δεδομένο ότι η «θύρα για την βασιλεία των ουρανών» έκλεισε το 1935, αυξάνονται. Η αύξηση αυτή σημειώνεται ειδικά τελευταία, αφού το 2011 «το υπόλοιπο» ήταν 11.824 άτομα ενώ το 2012 ήταν 12.604. Πέραν του ότι η αύξηση αυτή είναι σημαντική σαν αριθμός, είναι και αδιανόητη καθώς η αύξηση και κατά ένα μόνο άτομο, καταρρίπτει την όλη διδασκαλία της εταιρίας. Ερευνώντας τη «Σκοπιά» για την «αλήθεια» που κηρύττει και ανατρέχοντας στο «Βιβλίο του έτους», του 1983, στη σ. 81, διαβάζουμε ότι το 1982 υπήρχαν 9.529 «χρισμένοι». Από τον αριθμό αυτό προκύπτει ότι, αντί για μείωση, σε μία τριακονταετία υπήρξε αύξηση 3.075 «χρισμένων».
Παρ’ όλα αυτά τα σοβαρά στοιχεία, τα οποία αφορούν τον «αγωγό του Θεού», οι «Μάρτυρες του Ιεχωβά» συνεχίζουν να επαναλαμβάνουν την αγαπημένη τους ρήση: «από τους καρπούς γνωρίζουμε το δένδρο». Ας ασχοληθούμε λοιπόν με το «δένδρο», αρχίζοντας απ’ τις ρίζες του, τον Κάρολο Τ. Ρώσσελ:
1983 «Βιβλίον του έτους», σ. 35: «Επειδή το μυαλό του βασανιζόταν από τα δογματικά ζητήματα, εξέτασε τα διάφορα πιστεύω του Χριστιανικού κόσμου, μελέτησε τις κύριες Ανατολικές θρησκείες και δοκίμασε σοβαρή απογοήτευση. Που μπορούσε να βρει την αλήθεια; Όταν ο Ρώσσελ ήταν δεκαεπτά χρονών έκανε και τους εξής συλλογισμούς: Δεν ωφελεί να προσπαθώ να βρω κάτι λογικό για το μέλλον σε κανένα από τα δόγματα, ή ακόμη από τη Βίβλο γι’ αυτό θα ξεχάσω την όλη υπόθεση και θα δώσω όλη μου την προσοχή στην δουλειά. Εάν αποκτήσω αρκετά χρήματα, μπορώ να τα χρησιμοποιήσω για να βοηθήσω την ανθρωπότητα που υποφέρει, ακόμη και αν δεν μπορώ να τους βοηθήσω πνευματικά».
Σελ. 36: «Σε ηλικία εικοσιπέντε χρονών, το 1837, ο Ρώσσελ άρχισε να πουλάει τις μετοχές των επιχειρήσεών του και μπήκε στο ολοχρόνιο έργο κηρύγματος».
Σελ. 37: «Οι καιροί των Εθνών θα τελειώνουν το 1914 μ.Χ.».
Σελ. 38: «Γράφει ο Ρώσσελ. Κατάλαβα ότι ήταν θέλημα του Κυρίου να εκδώσω ένα περιοδικό με το οποίο θα υψωνόταν το σύμβολο του Σταυρού, θα υπερασπιζόταν την διδασκαλία του αντιλύτρου και θα διακηρύττονταν τα χαρούμενα Νέα. Έτσι τον Ιούλιο του 1879 έκανε την εμφάνισή του το πρώτο τεύχος του περιοδικού “Η Σκοπιά της Σιών και Κήρυξ της παρουσίας του Χριστού”».
Σελ. 40: «Το 1884 καταχωρήθηκε η εταιρία του Ρώσσελ σαν «Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά της Πενσυλβανίας».
Σελ. 55: «Το 1909 ιδρύθηκε η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά της Ν. Υόρκης. Αυτό και άλλα σωματεία σε διάφορες χώρες, που συνεργάζονταν το ένα με το άλλο και με το Κυβερνών σώμα των “Μαρτύρων του Ιεχωβά”».
Οι κακοδοξίες του Κ. Ρώσσελ είναι πολλές. Ο ίδιος είχε σαν κύριο σκοπό τη συγκέντρωση χρήματος. Έτσι, αρχή της γνώσεώς μας, οι δηλητηριώδεις ρίζες του «δένδρου» από τις οποίες αυτό αναπτύσσεται.
Επηρεασμένος από τις εσχατολογικές κινήσεις, που επικρατούσαν στην εποχή του στις Η.Π.Α., άρχισε να προφητεύει για τα έσχατα. Στις «Γραφικές Μελέτες», το εξάτομο έργο του, τόμος Γ’, σ. 348, διακηρύττει: «… η ανάσταση των 144.000 έγινε το 1878 μ.Χ.».
Για τον Αρμαγεδδώνα, «Γραφικαί Μελέται», τόμος Δ’, σ. 16, αναφέρονται τα εξής: «… Καταστροφή των πονηρών συστημάτων και ο καιρός της θλίψεως της μεγάλης θα καταλήξει στον Αρμαγεδδώνα. Ο Ισραήλ θα αποκατασταθεί και θα αναστηθούν ο Αβραάμ, ο Ισαάκ και ο Ιακώβ. Θα ιδρυθεί η παγκόσμια Εβραϊκή κυριαρχία…».
«Γραφικαί Μελέται», τόμος Β’, σ. 112: «…με τας ισχυράς γραφικάς μελέτας το τέλος των Βασιλειών του κόσμου, και η πλήρης εγκατάστασις της Βασιλείας θα πραγματοποιηθεί το έτος 1914» και πολλά αλλά.
«Βιβλίον του έτους», 1983, σ. 66: «Στις αρχές της δεκαετίας του 1890 ορισμένα εξέχοντα άτομα στην οργάνωση ασυνείδητα προσπάθησαν να πάρουν τον έλεγχο της Εταιρίας Σκοπιά. Οι συνωμότες σχέδιαζαν να ανατινάξουν αληθινές “βόμβες” με σκοπό να σταματήσουν τη δημοτικότητα του Ρώσσελ και να επιφέρουν το τέλος του, σαν προέδρου της Εταιρίας… η συνωμοσία ξέσπασε το 1894… κυρίως τα παράπονα και οι ψεύτικες κατηγορίες συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Κ. Ρώσσελ…».
Αυτό όμως δεν ήταν το τέλος των δοκιμασιών του Κ. Ρώσσελ.
ΣεΛ. 68: «… η αυξανόμενη δυσαρέσκεια οδήγησε την κ. Ρώσσελ να διακόψει τη σχέση με την Σκοπιά και με τον σύζυγό της Κ. Ρώσσελ. Το 1897 χώρισε… για περίπου επτά χρόνια ζούσαν χωριστά… και τον Ιούνιο του 1903 η κ. Ρώσσελ υπέβαλλε αγωγή διαζυγίου.
Σελ. 70: «Οι εχθροί του Κ. Ρώσσελ έφθασαν να κάνουν αισχρές κατηγορίες εναντίον του, ότι ήταν ανήθικος. Αυτές οι… ψευτιές… συγκεντρώθηκαν γύρω από μια ιστορία της «μέδουσας»… ότι ο Ρώσσελ είχε πει… Είμαι σαν τη μέδουσα. Πλέω εδώ και εκεί. Αγγίζω τη μία και την άλλη και αν ανταποκρίνεται την παίρνω και εάν όχι, πλέω σε άλλες».
Σελ. 71, 72: «Εχθροί του Ρώσσελ χρησιμοποίησαν και άλλα όπλα… τον κατηγόρησαν ότι πούλησε μεγάλη ποσότητα σιταριού με το όνομα «θαυματουργό σιτάρι», δύο δολάρια το κιλό… και έβγαλε τεράστιο προσωπικό κέρδος. Ποια είναι τα γεγονότα; Το 1904 ο κ. Στόνερ πρόσεξε ένα ασυνήθιστο φυτό να μεγαλώνει στον κήπο του στο Φίνκαστλ, στη Βιρτζίνια… σπάνιου είδους. Το φυτό είχε 142 μίσχους και ο καθ’ ένας είχε ένα στάχυ, από ωριμασμένο σιτάρι… και άλλοι πήραν μεγάλες σοδειές. Ο Ρώσσελ ενδιαφερόταν για τις Βιβλικές προφητείες, ότι «η ερημιά θέλει αγαλλιασθή και ανθίσει ως ρόδον και η γη θέλει δίδει το προϊόν αυτής (Ησ. ΛΕ’ 1 και Ιεζ. ΛΔ’ 27)… Ο Σαμουέλ Φλέμινκ παρουσίασε στην Σκοπιά περίπου τριάντα μπούσελς (1 μπούσελ = 36 λίτρα) προτείνοντας να το πουλήσουν δύο δολάρια το κιλό… Η εταιρία πήρε το σιτάρι το διέθεσε και εισέπραξε 1.800 δολάρια περίπου… Ο Ρώσσελ δεν πήρε ούτε ένα δολάριο από αυτά τα χρήματα… δόθηκαν για το Χριστιανικό ιεραποστολικό έργο. Επειδή ο Κ. Ρώσσελ δίδασκε την αλήθεια από τον λόγο του Θεού, μισήθηκε και κακολογήθηκε από τον θρησκευτικό κλήρο».
Όλες τις κατηγορίες εναντίον του Κ. Ρώσσελ και των πράξεών του, το βιβλίο τις αποδίδει στον «θρησκευτικό κλήρο». Όμως το ίδιο το βιβλίο παρουσίασε τους κατηγόρους του Ρώσσελ ως συνεργάτες του χαρακτηρίζοντάς τους μάλιστα συνωμότες οι οποίοι επεδίωκαν τη νομή της εξουσίας. Στη συνέχεια κατηγορείται από την ίδια την σύζυγό του. Παρ’ όλα τα παραπάνω βλέπουμε ότι το δηλητηριώδες «δένδρο» άνθισε.
Σελ. 83: «Μετά τον θάνατο του Καρόλου Τ. Ρώσσελ το 1916, εκλέχθηκε πρόεδρος της εταιρίας ο Ιωσήφ Ρόδερφορδ στις 6-1-17».
Σελ. 91, 92: «Δεν ήταν όμως όλοι ευτυχισμένοι μέσα στην οργάνωση από την εκλογή του Ιωσήφ Φ. Ρόδερφορδ. Από το 1917 πολλά φιλόδοξα άτομα επεδίωξαν να κερδίσουν το διοικητικό έλεγχο. Έπαψαν να συνεργάζονται πρόθυμα και έτσι άρχισε μία περίοδος “πύρινης δοκιμασίας”. Ο Ιεχωβά και ο “άγγελος της διαθήκης” του, ο Ιησούς Χριστός, ήρθαν να επιθεωρήσουν τον πνευματικό ναό, το 1918 μ.Χ. … ξεκίνησε μία περίοδος καθαρισμού και εξαγνισμού. Κάτι άλλο ακόμη. Εμφανίστηκαν άνθρωποι, που εκδήλωναν τα χαρακτηριστικά του «πονηρού δούλου» και συμβολικά άρχισαν να δέρνουν τους συνδούλους τους. Η ταυτότητα του “πιστού και φρόνιμου δούλου” ήταν θέμα μεγάλου ενδιαφέροντος… Έτσι κατανοήθηκε, ότι ο “δούλος” που χρησιμοποιούσε ο Θεός για να δίνει πνευματική τροφή ήταν μία τάξη. Με το πέρασμα του χρόνου όμως, η ιδέα που υιοθετήθηκε από πολλούς ήταν ότι ο ίδιος ο Κ. Τ. Ρώσσελ ήταν ο “πιστός και φρόνιμος δούλος”. Αυτό οδήγησε μερικούς στην παγίδα να λατρεύουν ένα πλάσμα. Αυτό έγινε αιτία για ένα μεγάλο κοσκίνισμα σ’ εκείνους που διάλεξαν να μείνουν στα συγγράμματα του Κ. Ρώσσελ. Το 1927 ξεκαθαρίστηκε η εσφαλμένη αντίληψη για τον Κ. Ρώσσελ, ότι αυτός ήταν ο “πιστός και φρόνιμος δούλος”.
Λίγο μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Ιωσήφ Ρόδερφορδ, αναπτύχθηκε μια αληθινή συνωμοσία. Φυτεύτηκε ο σπόρος του στασιασμού».
Όπως διαβάζουμε από το «Βιβλίον του έτους» του 1983, εκείνο που χαρακτηρίζει και την περίοδο της προεδρίας του Κ. Ρώσσελ, αλλά και του Ι. Ρόδερφορδ ήταν οι συνωμοσίες, όπου η μία διαδέχεται την άλλη, όσο ωραιοποιημένα και εάν παρουσιάζονται τα διάφορα γεγονότα στο εσωτερικό της εταιρίας, όπως οι «πράξεις» του Κ. Ρώσσελ. Τα γραφόμενα φωτογραφίζουν το σκηνικό, που επικρατούσε στην εταιρία. Ο Κάρολος Ρώσσελ καθαιρείται από τους ίδιους τους αξιωματούχους, οι οποίοι στην διάρκεια της προεδρίας του κι αργότερα τον εξυμνούσαν. Ο Ιωσήφ Ρόδερφορδ γράφει στο βιβλίο του «Η κιθάρα του Θεού», σ. 270-272, το 1927: «Άνευ αμφιβολίας ο ποιμήν Ρώσσελ εξεπλήρωσε το αξίωμα δια το οποίον ο Κύριος προνόησε και περί του οποίον ελάλησε και ήτο συνεπής, ο πιστός και φρόνιμος εκείνος δούλος, ο μεταδίδων εις την οικογένεια της πίστεως την έγκαιρον αυτής τροφήν». Ύμνος για τον Κ. Ρώσσελ και τα συγγράμματά του.
Στο διάστημα της προεδρίας του και λίγα χρόνια αργότερα κατείχε ο ίδιος τη θέση του «πιστού και φρόνιμου δούλου». Όμως, αυτή τη θέση στα εσωτερικά της εταιρίας, τη διαχείριση των οικονομικών καθώς και τη δυνατότητα της εξουσίας επί ανθρωπίνων υπάρξεων, την εποφθαλμιούσαν αρκετοί κατά διαστήματα.
«Βιβλίον του έτους», 1983, σ. 95: «Περίπου στα μέσα τον 1917 ήταν καιρός να τεθεί σε κυκλοφορία το νέο βιβλίο το «Τετελεσμένο Μυστήριον» (σαν έβδομος τόμος των «Γραφικών Μελετών», επειδή περιείχε σε μεγάλο μέρος, σκέψεις και σχόλια του Ρώσσελ) ονομάστηκε το μεταθανάτιον έργο του πάστορος Ρώσσελ…
Στις 17 Ιουλίου… ο αδελφός Ρόδερφορδ μας έδωσε μία στοίβα βιβλία με εντολή να βάλουμε από ένα στο κάθε σερβίτσιο… Προτού φθάσει η οικογένεια για το μεσημεριανό φαγητό…, συνεχίζει ο αδελφός Μπάουϊν, κάναμε προσευχή. Έπειτα εκδηλώθηκε η ταραχή… Επικεφαλής αυτής της εκδήλωσης ήταν ο Π. Σ. Λ. Τζόνσον… κατά τον αδελφού Ρόδερφορδ. Εκτοξεύοντας αισχρές κατηγορίες δυνατά, περπατούσαν πάνω κάτω, σταματούσαν μόνο στο τραπέζι του Ρόδερφορδ για να απειλήσουν κουνώντας τις γροθιές τους και για να τον κατηγορήσουν περισσότερο… Όλο αυτό κράτησε περίπου πέντε ώρες.
Έπειτα όλοι σηκώθηκαν ενώ πάνω στο τραπέζι είχε μείνει απείραχτο το φαγητό».
Αυτά λοιπόν συνέβησαν στο Μπέθελ, δηλαδή στον «οίκο του Θεού», από τους «άγιους», «αδελφούς του Ιησού Χριστού», από αυτούς οι οποίοι διανέμουν την «πνευματική τροφή» στον οίκο της πίστεως. Άρα, η προέλευση αυτής της «πνευματικής τροφής» καθώς και ο τροφοδότης συμφωνούν απόλυτα με τη θέση: «από τους καρπούς γνωρίζουμε το δένδρο».
«Βιβλίον του έτους», 1983, σ. 95, 96: «Αυτό το επεισόδιο αποκάλυψε ότι μερικά μέλη της “οικογένειας” Μπέθελ, συμπαθούσαν τους εναντιωμένους. Αν συνεχιζόταν αυτή η εναντίωση τελικά θα διαλυόταν ολόκληρη η λειτουργία του Μπέθελ. Έτσι ο I. Ρόδερφορδ ενήργησε για να διορθώσει την κατάσταση. Αν και γνώριζε καλά την νομική διάρθρωση της Εταιρίας συμβουλεύτηκε ένα διακεκριμένο νομικό σύμβουλο στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβανίας, σχετικά με την αρμοδιότητα τον συμβουλίου των διευθυντών της Εταιρίας. Η γραπτή συμβουλή που πήρε αποκάλυψε ότι οι τέσσερις διαφωνούντες δεν ήταν νόμιμα μέλη του συμβουλίου. Γιατί όχι; Ο Κ. Ρώσσελ είχε διορίσει αυτούς τους άνδρες σαν διευθυντές, αλλά το καταστατικό της Εταιρίας απαιτούσε οι διευθυντές να εκλέγονται με ψηφοφορία από τους μετόχους. Έτσι μόνο τα μέλη που είχαν εκλεγεί στην ετήσια συνεδρίαση στο Πίτσμπουργκ ήταν νόμιμα διορισμένα μέλη τον συμβουλίου… Δίκαια ο Ρόδερφορδ τους έδιωξε και δώρισε τέσσερα νέα μέλη του συμβουλίου…».
Ανενόχλητος πλέον ο Ρόδερφορδ άρχισε το εκδοτικό του έργο απορρίπτοντας σιγά, σιγά και μεθοδικά τις δοξασίες του Ρώσσελ.
«Βιβλίον του έτους», 1983, σ. 137: «εκδίδει το βιβλίο του «Εκατομμύρια ήδη ζώντων ουδέποτε θέλουσι αποθάνει». Η εκστρατεία γι’ αυτό το βιβλίο δόθηκε με αγγελίες σε εφημερίδες και φέϊγ-βολάν. Αυτό το βιβλίο χρησιμοποιήθηκε για να τραβήξει την προσοχή τον κοινού.
Σελ. 156:«… οι σπουδαστές της Γραφής με την σειρά τους, είδαν ότι έπρεπε να προσαρμόσουν τις σκέψεις τους σε κάποιο βαθμό. Αλλά ήταν ευγνώμονες για την καθοδηγία του Θεού και πρόθυμοι να είναι “διδακτοί του Ιεχωβά”. Για παράδειγμα ο λαός τον Θεού έπρεπε να προσαρμόσει τις σκέψεις του στο 1925 μ.Χ. Με την χρονολογία αυτή είχαν συνδεθεί προσδοκίες αποκαταστάσεως και ευλογιών γιατί νόμιζαν ότι αυτό το έτος θα σημείωνε το τέλος… Νομίζαμε ότι τότε το υπόλοιπο των χρισμένων ακολούθων του Χριστού θα πήγαινε στον ουρανό για να είναι μέρος της Βασιλείας και ότι οι αρχαίοι πιστοί άνδρες, όπως ο Αβραάμ, ο Δαβίδ και άλλοι θα ανασταίνονταν, σαν άρχοντες για να αναλάβουν την κυβέρνηση της γης, σαν μέρος της βασιλείας του Θεού. Το έτος 1925 ήρθε και πέρασε. Οι χρισμένοι ακόλουθοι τον Ιησού ήταν ακόμη στη γη σαν τάξη. Οι αρχαίοι πιστοί άνδρες όπως ο Αβραάμ, ο Δαβίδ και άλλοι δεν είχαν αναστηθεί για να γίνουν άρχοντες στη γη… Το 1925 ήταν ένας θλιβερός χρόνος για πολλούς. Μερικοί από αυτούς σκανδαλίστηκαν, οι ελπίδες τους διαλύθηκαν».
Σελ. 157: «τις πρώτες μέρες οι αφιερωμένοι Χριστιανοί γιόρταζαν τα γενέθλια και την υποτιθέμενη μέρα της γεννήσεως του Χριστού. Αυτό το έκαναν επί πολλά χρόνια… Το καιρό τον πάστορος Ρώσσελ γιόρταζαν τα Χριστούγεννα… και έδινε στα μέλη της οικογένειας Μπέθελ χρυσά νομίσματα των πέντε ή δέκα δολαρίων… Με ένα Χριστουγεννιάτικο δένδρο στη μέση της τραπεζαρίας τον Μπέθελ… και αντί το καλημέρα σας έλεγε, “Καλά Χριστούγεννα”. Το 1928 στις 12 Δεκεμβρίου δημοσιεύθηκε στον “Χρυσόν Αιώνα” τεύχος 241… την ειδωλολατρική προέλευση των Χριστουγέννων. Έτσι δεν ξαναγιόρτασαν τα Χριστούγεννα… Πόσο πρόθυμα απέρριψαν αυτές τις θρησκευτικές γιορτές… οι νέες αλήθειες μας κάνουν πάντοτε ευτυχισμένους».
Σελ. 158: «Μία άλλη αλλαγή αφορούσε το σύμβολο του σταυρού και του στέμματος… στο εξώφυλλο της Σκοπιάς… από το 1891 και σαν καρφίτσα… Ο αδελφός Ρόδερφορδ αυτό το θεωρούσε Βαβυλωνιακό και έπρεπε να σταματήσει… Το 1928 στη συνέλευση του Ντητρόϊτ του Μίτσιγκαν δείχτηκε ότι τα εμβλήματα τον σταυρού και τον στέμματος ήταν όχι μόνο άχρηστα, αλλά και απαράδεκτα. Έτσι πετάξαμε αυτά τα κοσμήματα… Το 1931 της 15ης Οκτώβριου η Σκοπιά δεν έφερε πια τα σύμβολα τον σταυρού και του στέμματος στο εξώφυλλό της».
«Στις 31 Ιανουαρίου 1936 ο αδελφός Ρόδερφορδ παρουσίασε… το νέο τον βιβλίο “Πλούτη”. Με αποδείξεις από την Γραφή ότι ο Ιησούς σταυρώθηκε όχι σε ξύλινο σταυρό όπως τον παρουσιάζουν διάφορες εικόνες που κατασκευάζουν άνθρωποι αλλά ο Ιησούς σταυρώθηκε με το να καρφώσουν το σώμα του σ’ ένα πάσσαλο».
Η «αποκαθήλωση» Ρώσσελ και των διδασκαλιών του από τον Ι. Ρόδερφορδ συνεχίζεται. Οι αλλαγές είναι σαρωτικές. Εκτός από τους διάφορους μνηστήρες τους οποίους με νομικίστικα μέσα κατόρθωσε να απομακρύνει ο Ρόδερφορδ, βασικός σκοπός της «κάθαρσης» είναι και η αύξηση και διαχείριση των αστρονομικών εσόδων της εταιρίας. Έτσι ο Ρόδερφορδ αρχίζει ακάθεκτος πλέον τις εκδοτικές του δραστηριότητες, αναιρώντας ακόμη και δικές του διδασκαλίες, απαιτώντας όμως την απόλυτη υποταγή στις δοξασίες του.
Ως παράδειγμα της αστάθειας που επικρατεί στην εταιρία, από της ιδρύσεώς της έως σήμερα, αναφέρουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Ρόδερφορδ, «Η Κιθάρα του Θεού», το 1921, σ. 158. Γράφει σχετικά με τον σταυρό του Ιησού: «Η απολυτρωτική τιμή επρομηθεύθη επί του σταυρού. Ο σταυρός του Ιησού Χριστού είναι ο μέγας άξων της θείας των πραγμάτων διατάξεως από του οποίου ακτινοβολούσι οι ελπίδες των ανθρώπων».
Στην «Σκοπιά» όμως του 1968, σ. 439 διαβάζουμε: «Οι αληθινοί Χριστιανοί ουδέποτε εσεβάστηκαν τον σταυρό ή τον εθεώρησαν ως σύμβολο της αληθινής Χριστιανοσύνης. Απ’ όλα τα παραπάνω δίδεται απάντηση στο μύθο των «μαρτύρων τού Ιεχωβά», ότι «από τούς καρπούς γνωρίζεται το δένδρο». Βεβαιωθήκαμε και για τις ρίζες και για το δένδρο και για τούς δηλητηριώδεις καρπούς, πού παράγει και διαθέτει ως πνευματική τροφή στους οπαδούς.
Οί υπογραμμίσεις, δικές μας. Πηγή: Περιοδικό ΔΙΑΛΟΓΟΣ τεύχος 71
