«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ἐκτός ἀπό τό χριστιανικό τους παράδειγμα, θά πρέπει οἱ γονεῖς νά διδάξουν τά παιδιά τους πῶς νά προσεύχωνται. Πρῶτα θά τούς ὁμιλήσουν για τόν Μεγάλο Πατέρα, πού κατοικεῖ ἰδιαίτερα στούς οὐρανούς. Κατοικεῖ ὅμως καί μέσα στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας μέ τήν Θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος καί Αἵματός του. Ἀκόμη ἠμπορεῖ νά κατοικεῖ καί στις καρδιές μας, ἀφοῦ εἶναι Πνεῦμα ὁ Θεός καί ἡ Βασιλεία του εἶναι δυνατόν νά ἐνθρονισθῆ μέσα μας.
Ἡ πρώτη προσευχή πού θά πρέπει νά εἰποῦν στό μικρό παιδάκι τους θά εἶναι αὐτή: «Εἰς τό Ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἁμήν». Ταυτόχρονα θά πάρουν τό χεράκι του νά σημειώσουν στό στῆθος του καί τό σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Θά τοῦ ἐξηγήσουν ὅτι ὁ Σταυρός εἶναι τό αἰώνιο Σύμβολο τῆς νίκης τοῦ Χριστοῦ ἐναντίον τοῦ θανάτου μας. Μέ τό Σημεῖο αὐτό διώκονται οἱ δαίμονες, πού ἦταν κάποτε ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἐπανεστάτησαν λόγῳ τοῦ ἐγωϊσμοῦ τους καί ἔφυγαν μακριά ἀπό τόν Θεόν τῆς ἀγάπης καί τῆς συγγνώμης.
Μετά θά διδάξουν στό παιδί τήν λεγόμενη στήν Ἐκκλησία μας μικρή δοξολογία τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι αὐτή: «Δόξα τῶ Πατρί καί τῶ Υἱῶ καί τῶ Ἁγίῳ Πνεύματι». Ἐπίσης παράλληλα θά μάθουν στό παιδί τους τόν Τρισάγιο Ὕμνο, πού τόν ψάλλουμε στήν Θεία Λειτουργία. Δηλαδή τό: «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς».Μετά θά ἐξηγήσουν στό παιδί τους για τόν Ἕνα Θεό, πού ἔχει τρία Πρόσωπα, τόν Πατέρα, τόν Υἱόν καί τό Ἅγιον Πνεῦμα. Καί ἐπειδή δέν καταλαβαίνει τό παιδάκι πῶς εἶναι Ἕνας Θεός σέ Τρία Πρόσωπα, ἠμποροῦν νά τοῦ περιγράψουν τόν ἥλιο τῆς ἡμέρας. Μέ τήν ἀνατολή του φαίνεται ἕνας κόκκινος ὁλόφωτος δίσκος, μετά ἀπό δέκα περίπου λεπτά φαίνονται νά κατέρχονται στήν γῆ μας οἱ ἀκτῖνες του καί ταυτόχρονα βλέπουμε νά διαχέουν παντοῦ φῶς καί θερμότητα. Ἀλλά κατά τήν δύσι τοῦ ἡλίου δέν βλέπουμε αὐτά τά τρία πράγματα. Βλέπουμε μόνο τόν δίσκο, ἐνῶ οἱ ἀκτῖνες καί ὁ φωτισμός τους δέν φαίνονται. Ἔτσι περίπου εἶναι καί ὁ Θεός Πατέρας πού ἔστειλε τόν Υἱόν του στήν γῆ μας καί μετά ὁ Χριστός μᾶς ἔστειλε τό Ἅγιο Πνεῦμα νά μᾶς φωτίζει καί ἁγιάζει μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας.
Κατόπιν ἠμποροῦν νά διδάξουν στό παιδί τήν εὐχή τοῦ Ἰησοῦ, πού εἶναι γνωστή κυρίως στούς μοναχούς. Εἶναι αὐτή: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν καί τόν κόσμον σου». Μέ τήν εὐχή αὐτή ὁμολογοῦμε τήν πίστι μας στόν Ἰησοῦ Χριστό, τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ. Κατόπιν ὁμολογοῦμε ὅτι εἴμεθα ἁμαρτωλοί καί στήν συνέχεια ζητοῦμε τό ἔλεός του για νά μᾶς συγχωρήσει καί νά μᾶς φωτίσει. Ἀκόμη ὅτι τό Ὄνομα αὐτό εἶναι τό βαπτιστικό Ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ μας, ὅταν ἦλθε στόν κόσμο καί βαπτίσθηκε στόν Ἰορδάνη ποταμό. Καί τό Ὅνομα αὐτό τοῦ τό ἔδωσε ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ μέ ἐντολή τοῦ Θεοῦ Πατέρα. Μέ τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι δεμένη ὁλόκληρη ἡ χριστιανική ζωή μας καθημερινά. Αὐτόν τόν Ἰησοῦν πρέπει νά ἀγαπήσουμε, διότι Αὐτός εἶναι ὁ ἀληθινός μας Πατέρας, πού ἔχυσε τό Αἷμα του στόν Σταυρό για τήν σωτηρία μας.
Μετά θά ὁμιλήσουν στό παιδί τους για τήν προσευχή πρός τήν Μητέρα τοῦ Χριστοῦ μας, λέγοντας: «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον καί βοήθησον ἡμᾶς» ἤ μία ἄλλη παρόμοια: «Θεοτόκε Παρθένε Μαρία, ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς». Σέ κάθε τέτοια εὐχή νά κάνει τό παιδάκι καί τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ στό στῆθος του.
Μετά νά εἰποῦν οἱ γονεῖς στό παιδί τους ὅτι ὅπως κάθε ἄνθρωπος ἔχει τήν μάννα του, ἔτσι καί ὁ Χριστός μας ἦλθε στήν γῆ, σάν Νήπιο ἀπό τά σπλάγχνα τῆς Ἁγνῆς καί Παρθένου Μαρίας τῆς Μητέρας του, ἀλλά χωρίς σαρκικό πατέρα. Ἐδῶ τό παιδί θά διδαχθῆ ἀπό τούς γονεῖς του για τήν ὑπέρλογη καί ἀκατάληπτη Γέννησι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπό μία Παρθένο Κόρη, ἡ ὁποία μέ τήν ἄφατη ταπείνωσί της, δέχθηκε τό μήνυμα τοῦ Θεοῦ διά τοῦ Ἀρχαγέλλου Γαβριήλ για νά φέρει στόν κόσμο τόν Σωτῆρα Χριστόν.
Μετά οἱ γονεῖς καί ἰδιαίτερα ἡ μητέρα θά ὁμιλήσει στό παιδί για τήν ἐπί τῆς γῆς Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας, ὅπου συνάζονται ὅλοι οἱ Χριστιανοί για νά προσευχηθοῦν, νά ὑμνήσουν τόν Θεό ὁμαδικά καί νά κοινωνήσουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ. Πρέπει τό παιδί νά μάθη ὅτι καί ὁ Χριστός ἔχει τό δικό Του Σπίτι. Ὅτι σ᾿ αὐτό τό Σπίτι ἔρχονται ὅλοι οἱ Ἄγγελοι ἀοράτως ἀπό τόν οὐρανό, ἰδιαίτερα στήν Θεία Λειτουργία, για νά συμμετάσχουν μέ θάμβος καί ἰδιαίτερη προσοχή στό Μυστήριο τῆς ἀναιμάκτου Θυσίας τοῦ Χριστοῦ μας. Ἐπίσης νά ἀκούση ἀπό τήν μητέρα του ὅτι καί οἱ Χριστιανοί πού ἔρχονται στήν ἐκκλησία, ἑνώνονται πνευματικά μέ τούς Ἀγγέλους καί ὅλοι μαζί δοξολογοῦν καί προσκυνοῦν τόν Ἕνα Θεόν μέ τά Τρία Πρόσωπα. Ἔτσι ὅλοι ὅσοι μπαίνουν στήν ἐκκλησία εἶναι ἀγαπητά παιδιά τοῦ Θεοῦ καί ἀδέλφια μεταξύ τους. Ὅτι δέν ὑπάρχει μῖσος μεταξύ τῶν Χριστιανῶν, διότι ἑνώνονται ὅλοι μαζί στήν μία προσευχή καί δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Λαμβάνουν ὅλοι μαζί τόν Χριστό στήν Θεία Λειτουργία. Ἀγαποῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλον καί ἄν παρουσιασθῆ κάποια κακία καί ψυχρότης μεταξύ των, τρέχουν στόν ἱερέα, πού εἶναι ὁ πνευματικόις τους πατέρας καί ποιμένας, γιά νά λύσουν τήν διαφορά τους καί νά εὕρουν καί πάλι τήν γαλήνη στ΄λις καρδιές τους.
Σ᾿ αὐτό τό σημεῖο οἱ γονεῖς θά πρέπει νά ὁμιλήσουν στό παιδί τους για τά Ἱερά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας. Νά τοῦ εἰποῦν ὅτι ὁ Θεός κατεβαίνει στήν γῆ καί μέσα στις καρδιές τῶν ἀνθρώπων μέ τήν Θεία Χάρι του. Αὐτή εἶναι ἡ ἐπίσημη θά ἐλέγαμε ἐπίσκεψι πού κάνει ὁ Θεός πρός τά ἀγαπητά του τέκνα, τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς. Ἡ Θεία Χάρις του εἶναι μία δυνατή δική του δωρεά, πού προσφέρεται δωρεάν σέ ὅλους τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, ἀρκεῖ νά θέλουν καί οἱ ἴδιοι νά τήν δεχθοῦν στήν ζωή τους καί στήν καρδιά τους. Εἶναι μία ἔκφρασις τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πρός αὐτούς πού Τόν ἀγαποῦν, ζοῦν μέσα στήν Ἐκκλησία Του καί τρέφονται μέ τό Ἅγιο Σῶμα του.
Θά ὁμιλήσουν στό παιδί τῶν 5 ἐτῶν οἱ γονεῖς για τά λάθη πού κάνουμε στήν ζωή μας. Καί ποιά εἶναι τά ἁμαρτηματάκια καί λαθάκια πού μπορεῖ νά κάνει ἕνα μικρό παιδάκι. Διότι εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἀπ᾿ αὐτή τήν ἡλικία ἐμφανίζονται τά πρῶτα σπέρματα τῆς ἐμπαθείας τοῦ ἀνθρώπου. Γιά παράδειγμα τό παιδί τελείως αὐθόρμητα καί φυσιολογικά ἐπιδεικνύει τόν αὐταρχισμό του μέ τήν γκρίνια του για τά παιγνίδια καί τά φαγητά του. Ἄλλα ἀπ᾿ αὐτά τοῦ ἀρέσουν καί ἄλλα τά πετᾶ καί τά ἀπορίπτει. Ἀγριεύει καί τσακώνεται μέ τά ἄλλα ἀδέλφια του. Στά παιγνίδια παρουσιάζει τίς ἀδυναμίες του καί ὅταν νικάει, καυχᾶται ἀλαζονικά καί αὐτοεγκωμιάζεται. Ἀρέσκεται νά θεωρεῖται ἀνώτερο ἀπό τά ἄλλα παιδιά. Ζητεῖ νά τό ἐπαινοῦν ὅλοι. Γι᾿ αὐτό καί οἱ ἀνάπηροι στά πνευμαιτκά γονεῖς του, ἀνεβάζουν τό παιδί τους μέχρι τρίτου οὐρανοῦ μέ τούς ἐπαίνους καί τά συγχαρητήρια, μέ τά μπουκέτα λουλούδια, μέ τίς οἰκογενειακές γιορτές για τήν ἐπιτυχία τοῦ παιδιοῦ στις ἐξετάσεις καί ἄλλα πολλά.
Εἶναι λογικόν ἐνίοτε οἱ γονεῖς νά ἐπαινοῦν τόν γυιόκα τους καί μάλιστα ἐνώπιον καί τρίτων προσώπων. Αὐτό θά πρέπει νά γίνεται μέ διάκρισι για νά μην ἀπελπιστῆ τό παιδί τους ἐξ αἰτίας κάποιας ἀποτυχίας του ἤ δοκιμασίας τῆς ἡλικίας του. Θά πρέπει ὅμως οἱ γονεῖς νά τοῦ ἀποκαλύπτουν εὐκαίρως ἀκαίρως καί τά λάθη του μέ καλό καί εὐγενικό τρόπο για νά μή τό πληγώσουν. Κατόπιν θά τοῦ λέγουν ὅτι ὑπάρχει τρόπος νά σβήσουν ἀπό τόν νοῦ καί τήν καρδιά του, κάθε λύπη καί στενοχώρια μέ τήν Ἱερά Ἐξομολόγησι. Καί στήν συνέχεια θά τό διδάσκουν για τό μέγα αὐτό Μυστήριο, ἀπό τό ὁποῖο ἐπέρασαν ὅλοι οἱ Χριστιανοί μας διά μέσου τῶν αἰώνων. Καί ὁπωσδήποτε ὅλοι οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἔτσι, θά μάθη τό παιδί, ὅτι για κάθε παράπτωμά του, μικρό ἤ μεγάλο, θά πηγαίνει στόν Πνευματικό του, καί θά λαμβάνει τήν ἀπαλλαγή ἀπό τόν ψυχικό του πόνο, τήν εἰρήνη στήν καρδιά του καί τήν ἄφθονη χορήγησι τῆς Θείας Χάριτος.
Στήν συνέχεια θά πάρουν ἀπό τό χέρι τό παιδί τους νά ὑπάγουν τήν Κυριακή στήν ἐκκλησία. Θά τό μάθουν νά μπαίνει πάντοτε νηστικό. Οὔτε νερό δέν μᾶς ἄφηνε ἐμᾶς τά παιδιά της (εἴμασταν πέντε) ἡ μητέρα μας νά πιοῦμε πρίν πᾶμε στήν ἐκκλησία. Καί αὐτό τό τυπικό τό κρατήσαμε μέχρι τώρα στά γεράματά μας. Καί ποτέ δέν ἀρρωστήσαμε καί δέν πεινάσαμε καί δέν διψάσαμε ἐπειδή ἐπήγαμε νηστικοί στήν ἐκκλησία τοῦ χωριοῦ μας.
Ἐκεῖ στήν ἐκκλησία, ὅπου θά πηγαίνει τό παιδί μέ τούς γονεῖς του, θά τοῦ γεννηθοῦν πολλές ἀπορίες μέ τά ὅσα ἐκεῖ θά βλέπει καί θά ἀκούει. Καί συνεχῶς θά ἐρωτᾶ τούς γονεῖς του. Ἐπιθυμεῖ νά τά ξέρει ὅλα. Καί ἀλλοίμονο στόν γονέα ἐάν εἶναι ἀγράμματος ἤ ἀδιάφορος μπροστά στις ἐρωτήσεις τῶν μικρῶν παιδιῶν του. Καί δυστυχῶς οἱ περισσότεροι γονεῖς δέν γνωρίζουν οὔτε οἱ ἴδιοι τί γίνεται στήν ἐκκλησία. Οὔτε ἐνδιαφέρονται νά μάθουν. Μένουν ἀκατήχητοι καί εἶναι πλέον ἄχρηστοι καί για τήν ἰδική τους πνευματική πρόοδό, ἀλλά καί για τήν κατήχησι τῶν παιδιῶν τους.
Μετά ἀπό τίς πολλές εἰσόδους τοῦ παιδιοῦ στήν ἐκκλησία, θά ἀρχίσει νά ἀγαπᾶ τήν μουσική. Θά ἀρχίσει καί αὐτό νά σιγοψάλλει μέ τούς ἱεροψάλτες. Ἴσως ζητήσει ἀπό τούς γονεῖς του νά πηγαίνει κοντά τους. Νά τό ἀφήσουν μέ τήν καρδιά τους οἱ γονεῖς καί νά παρακαλοῦν τόν Θεό νά τό ἀναλάβει ὑπό τήν οὐράνια πατρική προστασία Του. Δέν γνωρίζουμε ἐπακριβῶς τό μέλλον του, ἀλλά καί δέν ἠμποροῦμε νά ἐμποδίσουμε τό παιδί μας, ἐάν ἔχει μία τέτοια κλίσι πρός τόν Θεό, τήν Ἐκκλησία καί τό ἀναλόγιο!
Ἔτσι τό παιδί θά μάθη μόνο του νά ψάλλει πολλά εὔκολα τροπάρια, τά ὁποῖα θά τά ἀκούει συνεχῶς, ὅπως τό Ἅγιος ὁ Θεός, «Τήν τιμιωτέραν….τό Ἄξιόν ἐστιν….τό Θεοτόκε Παρθένε, τό Χριστός ἀνέστη καί ἄλλα.
Παράλληλα οἱ γονεῖς του θά φροντίσουν ἐγκαίρως νά μεταδίδεται ἡ βυζαντινή μουσική μέ διάφορες ἀκολουθίες καί στό σπίτι τους. Τότε τό παιδί τους, ἀλλά καί οἱ ἴδιοι θά ζοῦν σέ μία ὑπερκόσμια ἁρμονία. Θά ἀγάλλονται ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καί θά ξεχνοῦν τίς τυχόν ἔντονες φροντίδες καί τά οἰκογενειακά τους προβλήματα, διότι θά εἶναι ἀφοσιωμένοι στήν ἐγκάρδια πνευματική τους μυσταγωγία καί ἀνάτασι.
Τότε τό σπίτι τους θά ἐκπληροῖ σχεδόν ὅλους τούς ὅρους νά λειτουργεῖ σάν μία κατ᾿ οἶκον ἐκκλησία, ὅπου ὅλα τά μέλη τῆς οἰκογενείας θά ζοῦν συνεχῶς τήν λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, καί μετά τήν λειτουργία τῆς Κυριακῆς!
Οἱ γονεῖς θά πρέπει ὁμοίως νά διδάσκουν τά παιδιά τους καί ἄλλες ἐπι μέρους προσευχές. Ὅπως εἶναι ἡ προσευχή πρό τοῦ φαγητοῦ. Καί ἐπειδή στήν πολύ μικρά ἡλικία ἴσως εἶναι δύσκολη ἡ ἐκμάθησις τῆς προσευχῆς: «Πάτερ ἡμῶν…», ἄς μάθουν στά παιδιά τους μία ἄλλη προσευχούλα, τήν ὁποία ἔμαθε σ᾿ ἐμᾶς ἡ μητέρα μας. Πρό τοῦ φαγητοῦ, στέκονται ὅλοι ὄρθιοι γύρω ἀπό τό τραπέζι καί τό παιδάκι ἠμπορεῖ, κάνοντας καί τόν σταυρό του, νά λέγει τήν ἑξῆς προσευχή: «Ἔλα Χριστέ καί Παναγιά, καθῆστε ἐδῶ κοντά μας, εὐλογεῖστε τά πιάτα μας κι ὅλα τά φαγητά μας, νά φᾶμε νά χορτάσουμε κι Ἐσᾶς νά σᾶς δοξάσουμε». Καί τότε ὁ πατέρας εἶναι καλό νά κάνει τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ ἐπάνω στά φαγητά, για νά εὐλογηθοῦν ἀπό τή δύναμι τοῦ Σταυροῦ! Καί μετά τό πέρας τοῦ φαγητοῦ, θά πρέπει νά εὐχαριστήσουμε τόν Χριστό μέ τήν προσευχούλα: «Χριστέ μου, σέ εὐχαριστοῦμε διότι μᾶς ἐχόρτασες μέ τά ἐπίγεια ἀγαθά σου. Μή μᾶς στερήσεις καί τά ἐπουράνια, ἀλλά νά μᾶς ἔχεις ἀνάμεσα στούς Μαθητές σου, χαρίζοντας καί σ᾿ ἐμᾶς τήν εἰρήνη Σου καί τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν μας. Ἀμήν».
Ἐπίσης θά πρέπει οἱ γονεῖς νά μάθουν στά μικρά παιδιά τους, τί προσευχή θά κάνουν πρίν ξεκκινήσουν γιά τό σχολεῖο τους. Εἶναι αὐτή ἡ προσευχούλα πού τήν ἔλεγαν τά παιδάκια τοῦ Γένους μας, στήν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας. Εἶναι αὐτή: «Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου νά περπατῶ, νά μαθαίνω γράμματα, τοῦ Θεοῦ τά πράγματα».
Ἀλλά καί πρίν ἀπό τόν ὕπνο θά μάθουν στά παιδιά τους νά κάνουν μόνα τους σέ ὁλόκληρο τό σῶμα τους τρεῖς φορές τό σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἐπιλέγοντας: «Εἰς τό Ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν. Κατόπιν νά σταυρώνουν τό κρεββατάκι τους τρεῖς φορές λέγοντας τά ἴδια ἀνωτέρω λόγια. Μετά νά σταυρώνουν τό μαξιλάρι τους καί τέλος νά «τραβοῦν», γιά 5 λεπτά ἕνα κομβοσχοίνι τῶν 100 κόμπων, λέγοντας τήν γλυκειά εὐχούλα τοῦ Ἰησοῦ. Αὐτή ἡ προσευχή γαληνεύει τόν νοῦν τοῦ παιδιοῦ, τό ξεκουράζει ψυχικά καί ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τό σκεπάζει καί τό φυλάττει ὅλη τήν νύκτα, ἀπό κάθε σατανική ἐνόχλησι καί τρομακτικά ὄνειρα.
Μέσα σ᾿ αὐτά τά πλαίσια θά πρέπει νά προσδιορίσουμε τά στοιχειώδη διδακτικά καί κατηχητικά καθήκοντα τῶν γονέων για τήν μικρή ἡλικία τῶν παιδιῶν τους. Καί, ὅταν εἶναι καί οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι τῆς προσευχῆς καί συνειδητοί χριστιανοί, τότε πραγματικά οἰκοδομοῦν τό μέλλον τῶν παιδιῶν τους ἐπάνω στήν Πέτρας τῆς Ἐκκλησίας μας, πού εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός μας.
Μον. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
