Ἡ μακροθυμια του Θεου «Δόξα τῇ μακροθυμίᾳ σου, Κύριε»

Του Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

Ὁ Θεός, ἀγαπητοί μου, εἶνε νομοθέτης, ὁ αἰώνιος νομοθέτης τοῦ σύμπαν­τος. Ἔβα­λε νόμους φυσικούς, μὲ τοὺς ὁποίους κυβερ­νᾶται ὁ ὑ­λι­κὸς κόσμος, ἀπὸ τὶς οὐράνιες σφαῖ­ρες ἕως τὸ τελευταῖο ἄτομο. Μὲ τὴν ἰσχὺ τῶν φυ­σικῶν νόμων δι­ατηρεῖται ἡ ἁρμονία στὸ ὑ­λικὸ σύμ­παν· ὅλα κινοῦν­ται μὲ μα­θηματικὴ ἀκρίβεια. Ἂν ἔ­παυαν νὰ ἰ­σχύ­­ουν οἱ φυσικοὶ νόμοι, θὰ ἐπικρατοῦσε πρωτόγονο χάος.

Ἀλλ᾿ ὅ,τι παρατηρεῖται στὸ ὑλικὸ σύμπαν δὲν πα­ρατηρεῖται καὶ στὸν πνευματικὸ κόσμο, τὸν ὁποῖο ἀ­παρτίζουν οἱ ἄγγελοι καὶ οἱ ἄνθρωποι. Ὁ Δημιουρ­γὸς ἔβα­λε νόμους κ᾽ ἐδῶ. Ἂν ἐτηροῦντο οἱ πνευμα­τικοὶ νόμοι, ἁρμονία θὰ ἐπικρατοῦσε καὶ στὸ πνευ­μα­τικὸ σύμπαν. Ἀλλά, ὅπως λέει ἡ Γραφή (βλ. Λουκ. 10,18· βλ. & Ἠσ. 14,12-14), μία μερίδα ἀύλων πνευμάτων ἀκολού­θησε τὸν ἑωσ­φόρο, ποὺ ἐπαναστά­τη­σε, χάλασε τὴν ἁρ­­­μονία κ᾽ ἔγινε ὁ πρωταί­τι­­ος τοῦ κακοῦ, ποὺ ἀπὸ τότε δέρνει τὸν κόσμο. Οἱ περισσότεροι ἄγγελοι ὅ­­μως ἔμειναν πιστοὶ στὸ Θεό, ἐκτελοῦν τὸ θέλημά του καὶ θεία ἁρμονία βασιλεύει στὸν ἀγγελικὸ κό­σμο. Ἡ ἁρμονία αὐτὴ θὰ ἔπρεπε νὰ βασιλεύῃ καὶ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ποὺ λίγο διαφέρουν ἀπὸ τοὺς ἀγ­γέλους λόγῳ τοῦ σαρκικοῦ περιβλήματος.

Ὅπως γιὰ τοὺς ἀγγέλους ἔτσι καὶ γιὰ τοὺς ἀν­θρώπους ὁ Θεὸς ἔβαλε νόμους. Νόμους φυσικούς, ἀλλὰ καὶ ἠθικούς, ποὺ ἀποβλέπουν στὴν εὐ­τυχία τοῦ ὅλου ἀνθρώπου, ποὺ ἀ­ποτεῖται ἀπὸ σῶμα καὶ ψυχή.

* * *

Καὶ ὡς πρὸς μὲν τοὺς φυσικοὺς νόμους ὁ ἄν­θρωπος, ἐπειδὴ φοβᾶται τὶς συνέπειες ποὺ θὰ ἔ­χῃ ἀπὸ τὴν τυχὸν παράβασί τους, εἶνε ὁπωσδήπο­­τε προσεκτικός. Ἔχοντας σῴας τὰς φρένας δὲν πέ­φτει π.χ. ἀπὸ τὴν κορυφὴ ἑνὸς καμπαναριοῦ ἢ μιᾶς ὑψηλῆς οἰκοδομῆς, γιατὶ ξέρει ὅτι λό­γῳ τοῦ νόμου τῆς βαρύτητος θὰ τσακιστῇ. Οὔτε ῥίχνεται στὴ φωτιά, γιατὶ ξέρει ὅτι οἱ φλόγες θὰ τὸν κάψουν. Οὔτε ἀγγίζει τὸ ἠλεκτρικὸ σύρ­μα, γιατὶ ξέρει ὅτι τὸ ῥεῦμα θὰ τὸν θανατώσῃ. Φοβᾶ­ται καὶ ἀποφεύγει τὶς συνέπειες τῆς περιφρονήσε­ως τῶν φυσικῶν νόμων καὶ καταστάσεων.
Θὰ ἔπρεπε ὁ ἄνθρωπος, ἂν ὄχι μὲ μεγαλύτερη, τοὐλάχιστον μὲ τὴν ἴδια προσοχὴ ν᾽ ἀποφεύγῃ τὴ σύγκρουσι μὲ τοὺς ἠθικοὺς νόμους τοῦ Δημιουρ­γοῦ. Ὅπως δὲν ῥίχνεται στὴ φωτιά, ἔτσι θὰ ἔπρεπε ν᾽ ἀποφεύγῃ νὰ πέφτῃ στὴν ἄλλη φωτιὰ ποὺ λέ­γεται ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία εἶνε περιφρόνησι καὶ πα­ράβασι τοῦ ἠθικοῦ νόμου, μὲ τὸν ὁποῖον ἐκφρά­ζεται τὸ θεῖο θέλημα. Φεῦγε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ὅπως ἀ­π᾽ τὴ φωτιά, λέει ἡ θεία συμβουλή. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως κλείνει τ᾽ αὐτιά, περιφρονεῖ τὸν ἠ­θικὸ νόμο καὶ ἁ­μαρτάνει πωρωμένος, χωρὶς φόβο, ἀδίστακτα. Μό­νο ὡς πρὸς ὡρισμένα ἁμαρτήμα­τα, π.χ. τὴν κλοπή, τὸ φόνο, ποὺ τὸ κράτος τὰ ἔχει στὸν Ποινικὸ Κώδι­κα καὶ τὰ τιμω­ρεῖ, διστάζει καὶ φοβᾶται. Ἀλλὰ κι αὐτά, ἂν μπορῇ ν᾿ ἀ­ποφύγῃ τὴν τσιμ­πί­δα τῆς ἀνθρωπίνης δικαιοσύνης, δὲν θὰ διστά­σῃ νὰ τὰ διαπράξῃ. Αὐτὸ βλέπουμε ἰδίως σὲ ἐπο­χὲς κοινωνικῶν ἀνωμαλι­ῶν ποὺ οἱ νόμοι δὲν τηροῦνται, δικαστήρια δὲν λειτουργοῦν, οἱ πόρτες τῶν φυλακῶν ἀνοίγονται καὶ κάθε ἐγκληματίας μένει ἀσύδοτος κι ἀτιμώρητος.

* * *

Πολλοί, βλέποντας ὅτι τὸ κακὸ στὶς ποικί­λες μορ­φὲς καὶ ἐκδηλώσεις του δὲν τιμωρεῖται, ἀ­πογοητεύονται ὡς πρὸς τὴν ἰσχὺ τοῦ ἠθικοῦ νόμου. Δὲν ὑπάρχει, λένε, δικαιοσύνη στὸν κόσμο. Ἂν μάλιστα δοῦν ὅτι ὁ ἄλφα ἢ ὁ βῆτα, ποὺ διέπραξε σοβαρὲς παραβάσεις τοῦ ἠθικοῦ νόμου (ἔκλεψε, ἀ­πάτησε, πόρνευσε, μοίχευσε, ἔφαγε τὸ ψωμὶ ὀρφα­νῶν καὶ χηρῶν, ἔβαψε τὰ χέρια του μὲ αἷμα ἀθῷο, ἔγινε φυσικὸς ἢ ἠθικὸς αὐτουργὸς διαφόρων ἐγ­κληματικῶν πράξεων), ἂν δοῦν ὅτι αὐτὸς ὄχι μόνο δὲν τιμωρήθηκε ἀλλὰ καὶ κατάφερε μέσα σὲ κοι­νωνικὴ ἀναταραχὴ νὰ ἐπιπλεύσῃ, νὰ πλουτήσῃ, ν᾿ ἀνεβῇ στὶς κορυφὲς τῆς κοινω­νικῆς πυραμίδος, τότε αὐ­τοί, βλέποντας σὲ τί τιμή, δόξα καὶ πλοῦτο ἀνέβηκε ὁ καταπατητὴς καὶ ὑ­βριστὴς τοῦ ἠθικοῦ νόμου, σκανδαλίζονται καὶ στρέφονται ὄχι μόνο κα­τὰ τῆς ἀνθρωπίνης δικαιοσύνης ἀλλὰ καὶ κατὰ τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ. Ποῦ εἶνε ὁ Θεός; λένε. Οἱ τίμιοι πεινᾶνε, περιφρονοῦνται, ἀτιμάζον­ται, ἐνῷ ἐκεῖνοι ποὺ περιφρόνησαν κάθε ἐντολὴ τοῦ ἠθικοῦ νόμου καὶ πάτησαν ἐπὶ πτωμάτων ζοῦν εὐτυχισμένοι καὶ τιμημένοι ἀπ᾽ ὅλους. Ποῦ εἶνε ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ; Καὶ καταλήγουν στὸ συμπέρασμα· Δὲν ὑπάρχει οὔτε δίκαιο οὔτε ἠθι­κὸς νόμος· ὑπάρχει μόνο τὸ δίκαιο τοῦ ἰσχυροτέρου. Εὐτυχισμένοι ὅσοι μποροῦν καὶ θησαυρίζουν μὲ ὁ­ποιοδήποτε τρόπο, ἐκεῖνοι ποὺ σύνθημά τους ἔ­χουν τὸ ἐπικούρειο «Φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνῄσκομεν» (Ἠσ. 22,13 = Α΄ Κορ. 15,32), ὅπως καὶ τὸ σύγχρονο «Ἅρπαξε νὰ φᾶς καὶ κλέψε νά ᾽χῃς».
Ἀλλ᾽ αὐτοὶ ποὺ σκανδαλίζονται καὶ ἐκφράζον­ται ἔτσι κάνουν λάθος. Ὁ Θεός, ποὺ θέσπισε τὸν ἠθικὸ νόμο, θὰ μποροῦσε νὰ ὁρίσῃ, σὲ κάθε παρά­βασί του νὰ πέφτῃ ἀμέσως τιμωρία, ὅπως γίνεται σ᾽ ἐκεῖνον ποὺ ἀγγίζει τὸ ἠλεκτρικὸ σύρμα ἢ ῥίχνεται στὴ φωτιὰ ἢ πέφτει ἀπὸ μιὰ ὑψηλὴ οἰκοδομή. Βλαστημάει κάποιος τὸ Θεό; αὐτοστιγμεὶ νὰ πέφτῃ ἕνας κεραυνὸς στὸ κεφάλι του. Τὸ ἴδιο καὶ σὲ ὅλες τὶς ἄλλες περιπτώσεις παραβάσεως τοῦ ἠθικοῦ νόμου. Μόλις γίνεται ἡ ἁμαρτία, ἀμέσως νὰ πέφτῃ τιμωρία. Δὲν λέει καὶ ἡ Γραφή, ὅτι «τὰ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος»; (῾Ρωμ. 6,23).
Μπορεῖτε ὅμως νὰ φανταστῆτε ποιό θὰ ἦταν τὸ ἀποτέλεσμα; Ἂν ὑποτεθῇ ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τὸ φόβο τῆς τιμωρίας ἀπέφευγαν κάθε ἁμαρτία, αὐτὸ δὲν θὰ εἶχε καμμία ἠθικὴ ἀξία. Ὁ ἄνθρωπος θὰ ἔχανε τὸ θεῖο δῶρο τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ἀρετὴ θὰ ἔπαιρνε τὴ μορφὴ καταναγκαστικῶν ἔργων, τὰ ὁποῖα οἱ ἄνθρωποι ἐκτελοῦν ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ ἀμέσων κυρώσεων καὶ τιμωριῶν. Γι᾽ αὐτὸ ὁ Θεός, ποὺ θέσπισε τὸν ἠθικὸ νόμο, προειδοποίησε μὲν ὅτι οἱ παραβάτες τῶν θείων ἐντολῶν θὰ τιμωρηθοῦν, ἀλλὰ τὸν χρόνο ποὺ στὸν καθένα καὶ σὲ ὅλους γενικὰ θὰ ἐπιβληθοῦν οἱ ποινὲς τὸν ἄφησε ἀκαθόριστο. Ὄχι μόνο ὁ χρόνος τῆς μελλούσης κρίσεως γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα εἶνε ἀκαθόριστος, ἀλλὰ καὶ ὁ χρόνος ποὺ πρὸς παραδει­γματισμὸν θὰ ἐπιβληθοῦν σ᾽ αὐτὸ τὸν κόσμο ὡρισμένες τιμωρίες γιὰ ὡρισμένα ἁμαρτήματα εἶνε κι αὐτὸς ἀκαθόριστος. Ἕνα εἶνε βέβαιο, ὅτι κάθε ἁμαρτία ποὺ κάνει ὁ ἄνθρωπος καὶ δὲν μετανοεῖ θὰ τιμωρηθῇ ὁπωσδήποτε· τὸ πότε θὰ τιμωρηθῇ βρίσκεται στὶς ἀνεξιχνίαστες βουλὲς τοῦ Θεοῦ. Κανένας δὲν γνωρίζει τὸ σχέδιο ποὺ ἔχει ὁ Θεὸς γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ καθενός. Ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος, ὅπως ὁ ἴδιος ὁμολογεῖ, ἦταν βλάσφημος, ἐκ­φραζόταν ἀσεβῶς γιὰ τὸν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ δίωκε μὲ λύσσα τοὺς Χριστιανούς (βλ. Α΄ Τιμ. 1,13). Ἐάν, κατὰ τὴ θεωρία τῶν ἀνυπόμονων ἀνθρώ­πων, μόλις γινόταν ἡ βλασφημία ἀκολουθοῦ­σε ἀ­μέσως καὶ τιμωρία, ὅπως καὶ ἔγινε σὲ ὡ­ρισμένες περιπτώσεις στὴν παλαιὰ διαθήκη, σήμερα ἡ Ἐκ­κλησία δὲν θὰ εἶχε ἕνα Παῦλο. Ὁ Παῦ­λος θὰ πέθαινε ὡς βλάσφημος καὶ διώκτης τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἀλλὰ ὁ Θεὸς παρέτεινε τὴ ζωή του, γιατὶ ὡς παντογνώστης ἐγνώριζε τὴν καλὴ διάθεσι στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς του.
Ἡ μακροθυμία τοῦ Θεοῦ στὴν περίπτωσι τοῦ Παύ­λου, ὅπως καὶ ἄλλων ἁμαρτωλῶν, ἦταν σωτή­ρια. Ἀλλὰ δὲν συνέβη τὸ ἴδιο σὲ ἄλλες περιπτώσεις ποὺ ἀναφέρει ἡ ἁγία Γραφή. Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐπο­χῆς τοῦ Νῶε, παρ᾿ ὅλες τὶς προειδοποιήσεις τοῦ Θεοῦ ὅτι θὰ τιμωρηθοῦν καὶ παρ᾿ ὅλη τὴ μεγάλη προθεσμία ποὺ τοὺς ἔδωσε γιὰ νὰ μετανοήσουν, ἔμειναν ἀμετανόητοι. Καθόλου δὲν τοὺς ὠφέλησε ἡ ἀνοχὴ καὶ ἡ μακροθυμία τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό, σὲ ἡμέρα ποὺ αὐτοὶ δὲν τὸ περίμεναν, ἄνοιξαν οἱ καταρράκτες τοῦ οὐρανοῦ καὶ θάφτηκαν ὅλοι κάτω ἀπ᾽ τὰ νερά, πλὴν τῶν 8 ψυχῶν τῆς οἰκογενείας τοῦ Νῶε. Οἱ κάτοικοι ἐπίσης τῶν Σοδόμων καὶ τῆς Γομόρρας, παρ᾿ ὅλες τὶς διαμαρτυρίες τοῦ δικαίου Λώτ, ἔμειναν κι αὐτοὶ ἀμετανόητοι. Καθόλου δὲν τοὺς ὠφέλησε ἡ μακροθυμία τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτὸ σὲ ἡμέρα ποὺ δὲν τὸ περίμεναν ἄνοιξε ὁ οὐρανός, ἔρριξε φωτιὰ καὶ θειάφι καὶ κατέκαυσε τὶς πόλεις τῆς ἀνομίας καὶ τῆς αἰσχρότητος. Οἱ Ἰουδαῖοι τῆς ἐποχῆς τοῦ Θεανθρώπου, παρ᾿ ὅλες τὶς προειδοποιήσεις πὼς θὰ τιμωρηθοῦν, οἱ περισσότεροι ἔ­μειναν ἀμετανόητοι. Ἡ μακροθυμία τοῦ Ἐσταυρω­μένου δὲν τοὺς ὠφέλησε. Γι᾽ αὐτὸ 40 περίπου χρόνια μετὰ τὴ σταύρωσι τοῦ Κυρίου ἦρθε ἡ μεγά­λη συμφορὰ καὶ τὰ Ἰεροσόλυμα καταστράφηκαν ἐκ θεμελίων ἀπὸ τὰ στρατεύματα τοῦ Τίτου.
Κάποιος διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας εἶπε· «Δὲν φοβᾶμαι τόσο τὴ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ ὅσο τὴ φιλανθρωπία του. Διότι, ἂν ἡ δικαιοσύνη του γιὰ τὶς ἁμαρτίες μου ἀρχίσῃ νὰ μὲ καταδιώκῃ, ἐγὼ κατα­φεύγω στὴ μακροθυμία του καὶ σῴζομαι. Ἀλλ᾿ ἐ­ὰν ἡ μακροθυμία τοῦ Θεοῦ ἐξαντληθῇ, τότε ποῦ νὰ καταφύγω ὁ ἄθλιος; Κεραυνοὶ τῆς θεϊκῆς ὀρ­γῆς θὰ ξεσπάσουν σ᾽ ἐμένα τὸν ἀμετανόητο».

* * *

Ἀγαπητοί μου! Ἀτομικές, οἰκογενειακές, κοινω­­νικὲς καὶ ἐθνικὲς ἁμαρτίες πληθαίνουν καθημερινῶς καὶ μαῦρα νέφη τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ μαζεύ­ονται στὸν ὁρίζοντα. Οἱ ἄνθρωποι τοῦ αἰῶνος μας δὲν ἔχουν καμμιά αἴσθησι τῆς ἐπερχομένης τιμω­ρίας. Ἐλάχιστες φωνὲς διαμαρτυρίας ἀκούγονται κι αὐτὲς ἀσθενικές. Ὅλα γύρω μας σκοτεινιάζουν. Ὁ Χριστὸς πωλεῖται πάλιν γιὰ τριάντα ἀργύρια καὶ σταυρώνεται. Οἱ ἡμέρες εἶνε «ὥσπερ αἱ ἡμέραι τοῦ Νῶε» (Ματθ. 24,37) καὶ σὰν τὶς ἡμέρες τοῦ Λώτ.
Ὁ Θεός, ναί, ἀνέχεται καὶ μακροθυμεῖ, ἀλλὰ καὶ προειδοποιεῖ διαρκῶς μὲ σημεῖα, ποὺ συμβαί­νουν καὶ στὸν φυσικὸ καὶ στὸν ἠθικὸ κόσμο. Τρομεροὶ σεισμοί, ποὺ σὲ λίγες στιγμὲς καταστρέφουν πόλεις, φονεύουν καὶ τραυματίζουν χιλιάδες ἀν­θρώπους, φοβερὲς ἐπιδημίες, κοινωνικὲς ἐπανα­στάσεις καὶ ἀνατροπὲς καθεστώτων, εἶνε τὰ προειδοποιητικά, ὅτι «ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Κυρίου ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας» (Ἐφ. 5,6. Κολ. 3,6) καὶ ἀποστασίας. Βρισκόμαστε κοντὰ στὴν κρίσι τοῦ Θεοῦ.
Ὦ Κύριε τοῦ ἐλέους καὶ τῶν οἰκτιρμῶν! Ὅπως ὁ δοῦλος ὁ «ὀφειλέτης μυρίων ταλάντων» (Ματθ, 18,24), μὴ μπορώντας κ᾽ ἐμεῖς νὰ ἐξοφλήσουμε μόνοι μας τὰ τεράστια καὶ βαρύτατα χρέη μας, γονατίζουμε ἐμπρὸς στὸ Σταυρό σου, ποὺ ὑψώθηκε στὴν ἁ­μαρτωλὴ γῆ μας γιὰ τὴν σωτηρία ὅλης τῆς ἀν­θρωπότητος, καὶ ἐπαναλαμβάνουμε τὰ λόγια του «Κύριε, μακροθύμησον ἐφ᾿ ἡμῖν», ὥστε κ᾽ ἐ­μεῖς ὑ­μνώντας καὶ δοξολογώντας σε νὰ λέμε ἀ­διαλείπτως· «Δόξα τῇ μακροθυμίᾳ σου, Κύριε!».

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἄρθρο ποὺ δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ «Σταυρός» (τ. 151/Σεπτ. 1973, σσ. 129-132). Μεταφορὰ σὲ ἁπλῆ γλῶσσα καὶ σύντμησις 15-8-2022.

https://www.augoustinos-kantiotis.gr/?p=97743#more-97743