«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ἡ ἀπόκτησις τέκνων εἶναι μία, ἴσως ἡ μεγαλύτερη εὐλογία τοῦ Θεοῦ για μία οἰκογένεια. Δέν ὑπάρχει χαρά καί ξεκούρασις στούς γονεῖς, παρά μόνον ἐάν ἔχουν κοντά τους τά παιδιά τους, ὅσα τούς δώσει ὁ Θεός. Ἔχει σκοπό καί νόημα ἡ ζωή τῶν γονέων, ὅταν ἔχουν παιδιά. Γνωρίζουν ὅτι χάριν τῶν παιδιῶν δέν ἠμποροῦν μεταξύ των νά διαπληκτίζονται. Δέν σκέπτονται τόν χωρισμό, ἔστω καί νά θεωροῦνται ἀνυπέρβλητες οἱ διαφορές τους. Δέν ἐπιδιώκουν νά κάνουν τό ἐγωϊστικό τους θέλημα, τό ὁποῖον πιθανόν νά σκανδαλίσει καί πληγώσει βαθειά τήν ψυχή τῶν παιδιῶν τους.
Ἐργάζονται μέ φιλότιμο διότι, ὅπως συνήθως λέγουν, πρέπει νά μεγαλώσουν καί σπουδάσουν τά παιδιά τους. Πρός τά παιδιά τους ἔχουν στρέψει ὅλη τους τήν προσοχή τους, τό πῶς θά τά καταρτίσουν καλλίτερα στά μαθήματά τους, πῶς θά τούς διαπλάσουν ἕνα ἀκέραιο καί χριστιανικό χαρακτῆρα καί πῶς θά τά βοηθήσουν νά ζοῦν ἐν Χριστῶ για νά ἔχουν καί τήν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς.
Ὅχι μόνον ἡ γέννησις καί ἡ ἀνάπτυξις τῶν παιδιῶν εἶναι δύσκολη, άλλά καί ἡ σωστή χειραγώγησις ἀπαιτεῖ σωστούς χειρισμούς. Τά παιδιά εἶναι ἀπό τήν παιδική τους ἀκόμη ἡλικία εὐαίσθητα καί πληγώνονται εὔκολα.
Δέν διαθέτουν ἱκανότητα ὡρίμου λογικῆς καί ἀρκοῦνται στό νά ἐρωτοῦν ὅσα βλέπουν τριγύρω τους καί νά ζητοῦν ἀπαντήσεις για κάθε σχεδόν ἀντικείμενο ἤ θέμα πού θά ἔλθη στό μυαλό τους. Συνηθίζουν εὔκολα νά μιμοῦνται τούς μεγαλυτέρους, τούς ὁποίους θεωροῦν σάν προστάτες τους καί στηρίζονται ἐπάνω τους για κάθε ἀπορία καί πρόβλημά τους.
Κρατοῦν στήν δυνατή μνήμη τους γεγονότα τῆς παιδικῆς τους ἡλικίας καί μέχρι τήν βαθειά γεροντική τους ἡλικία. Καί ἐπειδή εὔκολα σκανδαλίζονται, εἶναι δύσκολο νά ἀπαλειφθῆ ἀπό τήν καρδιά τους κάποιο δυσάρεστο γεγονός, πού συνέβη στήν παιδική τους ἡλικία.
Ἐπειδή καί τά παιδιά εἶναι ἀπόγονοι τοῦ ἰδίου γενεαλογικοῦ δένδρου τῶν Πρωτοπλάστων, φέρουν ἐπάνω τους τήν ροπή πρός τό κακό καί τήν ἁμαρτία. Γι᾿ αὐτό καί κατά τρόπο ἐνίοτε πεισματικό ἀπαιτοῦν νά γίνεται σχεδόν πάντοτε τό δικό τους θέλημα, ἄσχετα ἐάν δέν γνωρίζουν ποῦ θά ὁδηγήσει ἡ ἐφαρμογή αὐτοῦ τοῦ θελήματός τους. Καί ἐδῶ χρειάζεται ἡ παρέμβασις τοῦ πατέρα κυρίως για τά ἀγόρια καί τῆς μητέρας κυρίως για τά κορίτσια, τό πῶς θά ἠμπορέσουν νά τά διαφωτίσουν καί νά τούς κόψουν τό θέλημά τους, χωρίς βαθειά νά τά πληγώσουν.
Τό μεγαλύτερο ὅπλο για μία θετική βοήθεια στά παιδιά τῆς πρώτης σχολικῆς ἡλικίας εἶναι ἡ ἔμπρακτη ἀρετή τῶν γονέων τους. Ταυτόχρονα θά πρέπει οἱ γονεῖς νά εἶναι ἄνθρωποι τῆς μελέτης γιά κάθε θέμα πού ἔχει σχέσι μέ τό σύμπαν, μέ τήν πατρίδα, μέ τήν φύσι, τά ζῶα, τά πουλιά, τά δάση, τά λουλούδια,τήν νοοτροπία τῶν ἀνθρώπων καί τίς κακίες πού κυριαρχοῦν στόν κόσμο. Ἐάν οἱ γονεῖς καί ἰδιαίτερα ἡ μητέρα, ἡ ὁποία παραμένει κοντά στά παιδιά της τόν περισσότερο χρόνο τῆς ἡμέρας, δέν γνωρίζουν τά βασικά γνωρίσματα τοῦ περιβάλλοντος στό ὁποῖο ζοῦν, τί θά ἀπαντοῦν στά παιδιά τους, τά ὁποῖα καθημερινά θά τούς βομβαρδίζουν μέ χίλια δύο ἐρωτήματα;
Πῶς θά διδάξη ὡς ἀναγκαῖον τόν ἐκκλησιασμόν στά παιδιά της ἡ μητέρα τους, ἐάν πρῶτα δέν τούς ὁμιλήσει για τήν αἰώνια ὕπαρξι τοῦ Θεοῦ, γιά τόν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στόν κόσμο, γιά τήν ζωή τῶν Ἁγίων, γιά τά καντήλια μέ τό λαδάκι τους καί γιά τόσα ἄλλα ἐκκλησιαστικά θέματα;
Ὑπάρχουν σήμερα μητέρες, οἱ ὁποῖες λέγουν στά παιδιά τους ὅτι θά ὑπάγουν στήν ἐκκλησία νά πάρουν τό «χρυσό δοντάκι», καί ἐννοοῦν τήν Θεία Κοινωνία. Καί ἀφοῦ κοινωνήσει τό παιδάκι τους, τό ἐρωτοῦν: «Ποῦ εἶναι μωρό μου τό χρυσό δοντάκιι;» καί τό παιδί τούς δείχνει ἕνα ἀπό τά δόντια του!!
Ἄλλες μητέρες εἰκονίζουν στήν σκέψι τῶν παιδιῶν τους τήν φοβερή μορφή τοῦ διαβόλου. Τόν περιγράφουν σάν τόν μπαμπούλα, σάν ἕνα φοβερό τέρας, σάν ἕνα σκοτεινό καί δύσμορφο πνεῦμα καί μέ ἄλλες παρόμοιες ἀπεικονίσεις. Τί κρῖμα ὅμως, διότι δέν γνωρίζουν αὐτές οἱ μητέρες κάτι ἀπό τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας καί τήν πνευματικότητα τῆς ἐν Χριστῶ ζωῆς για νά διδάξουν μέ σαφήνεια τήν διδασκαλία περί δαιμόνων καί περί ἁγίων.
Μία ἄλλη ἐσφαλμένη τακτική τῶν γονέων εἶναι νά καθίζουν τά παιδιά τους στήν πολυθρόνα μπροστά στήν τηλεόρασι, γιά νά μήν ἐνοχλοῦνται κατά τήν ἐπιτέλεσι τῶν οἰκοκυρικῶν τους καθηκόντων. Καί ὑπάρχουν ἴσως καί χιλιάδες παιδιά σήμερα, τά ὁποῖα πάσχουν ἀπό τήν μικρή τους ἡλικία ἀπό ψυχοπαθολογικά προβλήματα, λόγῳ τῆς συνεχοῦς θεωρίας τηλεοπτικῶν προγραμμάτων. Ἀλλά, γνωρίζουν πλέον οἱ πάντες ὅτι ἡ τηλεόρασις εἶναι ὁ «διάβολος» παρών μέσα στά σπίτια τῶν ἀνθρώπων. Μέ τά λόγια αὐτά ἐπροφήτευσε τήν ἀνακάλυψι τῆς τηλεοράσεως ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, πρίν ἀπό 200 χρόνια.
Εἶναι λοιπόν μεγίστη ἡ εὐθύνη τῶν γονέων, ὄχι μόνον για τήν βιολογική, ἀλλά κυρίως για τήν πνευματική ἀνατροφή τῶν παιδιῶν τους. Οἱ γονεῖς εἶναι οἱ πρῶτοι παράγοντες γιά τήν διάπλασι τοῦ χαρακτῆρος τῶν παιδιῶν τους ἀπό τήν μικρή τους ἡλικία. Κάθε κίνησις καί κάθε λόγος τῶν γονέων ἔχει τά ἀνάλογα πρός τά παιδιά τους ἐρεθίσματα. Γι᾿ αὐτό, ὀφείλουν νά εἶναι προσεκτικοί τό πῶς θά ὁμιλήσουν ἀπέναντί τους καί πῶς θά τά παιδαγωγήσουν, χωρίς νά τά νευριάσουν ἤ νά τά ἀπελπίσουν. Ἀκόμη στίς μεταξύ τους σχέσεις καί συνομιλίες θά πρέπει νά σκέπτονται ὅτι ἔχουν δίπλα τους καί τά παιδιά τους. Νά γνωρίζουν ὅτι τό παιδί τους ρουφᾶ σάν τό σφουγγάρι, ὅσα βλέπει καί ἀκούει ἀπό τό κοντινό του περιβάλλον.
Ὅταν ἔρχονται φίλοι ἤ συγγενεῖς στό σπίτι τους, θά μετροῦν ἀκόμη καί τά λόγια τους, γιά νά μην ἀκούσουν κάτι τό ἀνάρμοστο τά παιδιά τους. Θά εἶναι εὐγενικοί καί πρόσχαροι πρός τούς ἐπισκέπτες τους, οὕτως ὥστε νά χαίρονται καί τά παιδιά τους καί νά καμαρώνουν, διότι ἔχουν εὐγενικούς καί χαριτωμένους γονεῖς.
Οἱ γονεῖς νά εἶναι πολύ αὐστηροί στίς συζυγικές τους σχέσεις. Δέν πρέπει νά κάνουν ἄστοχες μεταξύ τους χειρονομίες ἐνώπιον τῶν παιδιῶν τους. Δέν θά ἀλλάζουν τά ροῦχα τους μπροστά στά μάτια τῶν παιδιῶν τους, οὔτε θά κάνουν τό μπάνιο τους μαζί μέ τό παιδί τους. Δέν θά καπνίζουν, διότι καί οἱ μή καπνιστές ἑνός σπιτιοῦ, ροφοῦν καπνό πέντε τσιγάρων τήν ἡμέρα, ἐάν καπνίζει ὁ πατέρας στό σπίτι. Ἐπί πλέον δέν θά ἠμποροῦν οἱ καπνιστές γονεῖς νά διδάξουν τήν ἀποφυγή τοῦ τσιγάρου ἀπό τά παιδιά τους. Μάλιστα τούς λέγουν μέ ἐπιπολαιότητα ὅτι τώρα εἶναι μικρά καί ὅταν μεγαλώσουν θά καπνίζουν κι αὐτά.
Ἦλθε πρό ἐτῶν ἕνας πατέρας μέ τόν γυιό του, ἡλικίας 18 ἐτῶν στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκάθοντο μία ἡμέρα στό κιόσκι τῆς Μονῆς μας, τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου. Καί ξαφνικά, ἐνώπιόν μου, ἀπευθύνεται ὁ γυιός στόν πατέρα του καί τοῦ λέγει: «Δός μου, μπαμπᾶ, ἕνα τσιγάρο, διότι μοῦ τελείωσαν». Καί ὁ πατέρας ἔβγαλε ἀπό τό πακκέτο του δυό τσιγάρα καί τά ἐσέρβιρε στόν γυιό του!
Κἄπου ἄλλοῦ ἤμουν καί ἄκουσα ἕνα γυιό νά ὀνομάζει τόν πατέρα του μέ τό ὄνομά του καί μάλιστα κατά πολύ ἀγενῆ τρόπο. Καί τό παράδοξο εἶναι ὅτι ὁ πατέρας του δέν τό ἐμάλωσε, οὔτε καί τό ἐσύμβούλευσε. Καί μετά ἀπό λίγο ἔπαιζαν μαζί ἐπιτραπέζιο παιγνίδι, ὡσάν νά ἦταν φίλοι, μέ τίς συνηθισμένες λεκτικές χυδαιότητες!
Γιά νά ἠμποροῦν οἱ γονεῖς νά διδάσκουν τά παιδιά τους καθημερινά μέ τό ἅγιο παράδειγμά τους, θά πρέπει νά ἀντλοῦν ἀπό κἄπου ἀνεξάντλητες πνευματικές δυνάμεις. Κι αὐτές οἱ δυνάμεις συνοψίζονται σέ μία λέξι, τήν ὁποία χρησιμοποιεῖ ἡ ἐκκλησιαστική μας γραμματολογία. Αὐτή ἡ θεία δύναμις εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἀπό τήν ζωή τοῦ ὁσίου Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, ἑνός ρώσσου ἁγίου ἀσκητοῦ τοῦ παρασμένου αἰῶνος, μαθαίνουμε ὅτι ἔλεγε στόν μαθητή του Νικόλαο Μοτοβίλοφ σκοπός τῆς χριστιανικῆς μας ζωῆς εἶναι ἡ ἀπόκτησις τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ὅταν τό καλοκαίρι τοῦ 1976 ἐπισκέφθηκα μέ τόν μακαριστό Γέροντά μου π. Γεώργιον, τόν ὅσιο Γέροντα Παΐσιον τόν Ἁγιορείτη στήν ἀσκητική του καλύβη, πού ἦταν πίσω ἀπό τήν μονή Σταυρονικήτα, ἡ πρώτη μας συνάντησις εἶχεν ἀγλαούς πνευματικούς καρπούς.
Γέροντας π. Γεώργιος: Γέροντα Παΐσιε, πές μας ἕνα λόγο πῶς θά σωθοῦμε;
Γέρο-Παΐσιος: Τό κλειδί τῆς σωτηρίας μας εἶναι ἡ ἀληθινή μας πίστις. Ἐάν δέν πιστεύουμε δέν ἔχει νόημα νά ἀγωνισθοῦμε στά πνευματικά μας καθήκοντα. Ὅπως καί οἱ ἔμποροι στόν κόσμο, ἐάν δέν πιστεύουν ὅτι θά ἀποκτήσουν κέρδη καί μεγάλα πλούτη, δέν ἀποφασίζουν νά ταξιδεύσουν καί νά ταλαιπωρηθοῦν.
Γέροντας π. Γεώργιος: Καί πῶς θά ἀποκτήσουμε τήν ἀληθινή πίστι;
Γέρο-Παΐσιος: Μᾶς προσφέρεται, μαζί μέ ὅλα τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σάν σπέρματα, μέ τό ἅγιο Βάπτισμά μας. Ὅσο μεγαλώνει βιολογικά ὁ ἄνθρωπος, ὀφείλει καί νά προοδεύει καί στήν θρησκευτική του ζωή. Ἀρκεῖ οἱ γονεῖς του, νά γνωρίζουν τίς εὐθῦνες τους καί τά καθήκοντά τους, ἀπέναντι στά παιδιά τους, για τήν σωστή διαπαιδαγώγησί τους.
Ἀκόμη ἡ Πίστις αὐξάνεται μέσα μας μέ τήν συνεχῆ ἐπικοινωνία μας μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας. Ὅταν ἁμαρτάνει ὁ ἄνθρωπος, δέν πρέπει νά ἀπελπίζεται. Πρέπει νά γνωρίζει ὅτι ὁ Χριστός ἦλθε για ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς καί ὄχι γιά τούς δικαίους. Ἐπειδή λοιπόν, μᾶς ἀγαπᾶ, ἀκόμη καί ὅταν ἁμαρτάνουμε, ἐμεῖς δέν πρέπει νά ἀπελπιζώμεθα. Ἀφοῦ ἔχουμε Ἕναν τόσο Φιλάνθρωπο Πατέρα καί Δεσπότην, θά καταφεύγουμε μέ ἐλπίδα κοντά του, χωρίς ἀμφιβολία, γιά νά λάβουμε τήν ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν μας καί τήν χορήγησι τῆς Θείας Χάριτος.
Γέροντας π. Γεώργιος: Ὑπάρχουν περιπτώσεις μέ τίς ὁποῖες χάνουμε τήν Πίστι μας;
Γέρο-Παΐσιος: Ὅταν ἁμαρτάνει ὁ ἄνθρωπος καί δέν μετανοεῖ γιά τά σφάλματά του, οὔτε καί ἐξομολογεῖται, τότε ἐλαττώνεται ἡ πίστις του. Γίνεται ἀναιμική καί ἀφηρημένη. Λόγῳ τῆς ἁμαρτίας προσβάλλεται ὁλόκληρος ὁ ἐσωτερικός κόσμος τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ πνευματικές του δυνάμεις γίνονται ἀσθενικές. Σκοτίζεται ὁ νοῦς καί αἰχμαλωτίζεται ἀπό τίς ἀμαρτωλές παραστάσεις καί ἐπιθυμίες τῆς ἁμαρτίας. Ἡ θέλησίς του για ὅ,τι τό πνευματικό καί τό ἀνώτερο κάμπτεται καί δέν ἔχει τήν δύναμι νά προχωρήσει οὔτε ἕνα βῆμα. Καί ἐδῶ, ἔχει ἀξία ἡ θρησκευτική προσφορά τῶν γονέων πρός τά παιδιά τους, ὅσο τά εἶχαν κοντά τους στήν παιδική τους ἡλικία. Τότε μέσα στήν καρδιά τους, ξυπνοῦν τά παιδικά τους σκιρτήματα, τά ὁποῖα ἀπέκτησαν στήν παιδική τους ἡλικία, ὅσον ἀφορᾶ τίς σχέσεις τους μέ τήν Ἐκκλησία καί τά ἱερά Μυστήρια. Τότε ὁ νέος πού, λόγῳ τῆς ἡλικίας του, παρεστράτησε, ἐπανέρχεται τό θρησκευτικό βίωμα τῶν παιδικῶν του χρόνων. Καί, χωρίς καθυστέρησι, ἐπιστρέφει, ὅπως ὁ ἄσωτος τῆς παραβολῆς στόν Εὔσπλαγχνο Πατέρα. Καί τόν παρακαλεῖ νά τόν δεχθῆ, ὄχι σάν παιδί του, ἀλλά σάν ἕναν μισθωτό ἐργάτη του καί σάν ἕνα δοῦλο του.
Αὐτό εἶναι τό μέγα μυστήριο τῆς μετανοίας τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος, ὅσο καί νά «μπαρουτοκαπνισθῆ» ἀπό τά ὅπλα τῆς φθοροποιοῦ ἁμαρτίας, κάποια στιγμή, ἐπιστρέφει στόν Θεό Πατέρα, τοῦ Ὁποίου ἡ ἀγάπη καί ἡ συγγνώμη εἶναι δεδομένα.
Μέ τήν ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου κοντά στόν Θεό τῆς ἀγάπης, ἀναδιοργανώνονται καί ὅλες οἱ ἐσωτερικές δυνάμεις του. Ἐπανέρχεται ἡ εἰρήνη τῶν λογισμῶν του. Γαληνεύει ἡ ψυχή του καί ζητεῖ τρόπους πῶς νά εὐαρεστήσει τόν Θεό, ὁ Ὁποῖος τόν ἀγάπησε τόσον πολύ καί τόν συγχώρησε.
Μέ αὐτό τόν τρόπο τῆς μετανοίας καί ἡ πίστις του, καί ἡ προσευχή του, καί ἡ σχέσις του μέ τήν Ἐκκλησία καί τά Μυστήρια μπαίνουν σέ μία ὁμαλή καί χαριτωμένη πορεία.
Ἡ πίστις μας αὐξάνεται μέσα μας μέ τήν συνεχή προσπάθεια για τήν ἐσωτερική μας ἠθική καί πνευματική καθαρότητα. Ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἁμαρτάνει σωματικά, ἀλλά μέ τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς του, προσβάλλει τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς του, καί τήν πίστι του φυσικά. Ὁπότε δέν ἔχει διάθεσι ψυχῆς νά ἀγωνισθῆ καί νά ἀποκοπῆ ἀπό τήν φθορά τῆς ἁμαρτίας.
Μον. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
