Μελέτη στό εὐαγγελικό ανάγνωσμα
Ὁ Κύριος ὁμιλεῖ στήν σημερινή περικοπή στόν Νικόδημο, τόν νυκτερινό μαθητή καί διδάσκαλο τοῦ Ἰσραήλ. Τοῦ ἀποκαλύπτει τήν σωτηριολογική ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Σταυρός εἶναι αὐτή ἡ ἴδια ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου.
Ὁ Χριστός, εἴτε ὡς ὁ ἄσαρκος Λόγος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἴτε ὁ ἔνσαρκος τῆς Καινῆς, σώζει τόν ἄνθρωπο. Ὁ Θεός ἔχει προαιώνιο σχέδιο γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Κατ’ ἀρχήν ὁ Κύριος ἀποκαλύπτει ὅτι εἶναι «ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὤν ἐν τῶ οὐρανῶ». Δηλαδή, εἶναι τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδας. Ὁ Θεός μᾶς ἀποκαλύπτεται, δέν προσεγγίζεται διανοητικά. Ὅσα γνωρίζουμε γιά τόν Θεό εἶναι ὅσα ὁ ἴδιος ἔχει ἀποκαλύψει γιά τόν ἑαυτό του ἀλλά καί διά τῶν Προφητῶν καί τῶν Ἁγίων του. Ὁ Κύριος ὡς ὁ πρῶτος θεολόγος ἀποκαλύπτει τά τοῦ ἑαυτοῦ του καί τήν σχέση τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδας. Στήν οἰκονομική Τριάδα οἱ ἐνέργειες τῶν τριῶν προσώπων εἶναι κοινές (κοινή βούληση) ἐνῶ ὑπάρχει ίδιαιτερότητα τῶν ἔργων κάθε προσώπου. Ὁ Πατέρας εἶναι ἡ ἀρχική αἰτία, ὁ Υἱός πραγματοποιεῖ τό ἔργο τῆς φανέρωσης (ἄσαρκης καί ἔνσαρκης) στήν φύση καί στήν ἱστορία καί τό Ἅγιο Πνεῦμα διενεργεῖ τήν τελείωση τοῦ δημιουργικοῦ καί ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου. Εἶναι ἀπαραίτητο νά διακρίνουμε τήν κοινή ἐνέργεια τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδας στήν ἀΐδια κατάσταση ἀπό τά ἔργα στήν οἰκονομική ὅπου ὑπάρχει εὐδοκία τοῦ Πατέρα, αὐτουργία τοῦ Υἱοῦ καί συναυτουργία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἐπειδή τά ὑποστατικά ἰδιώματα τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδας (ἀγένητο, γενητό, ἐκπορευτό) εἶναι ἀκοινώνητα ἔχουμε τήν ἐνανθρώπιση τοῦ Υἱοῦ καί ὄχι ἄλλου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδας, ἐφόσον ἡ σάρκωση σάν τρόπος ὕπαρξης ταιριάζει στόν Υἱό. Ἡ ἰδιότητα τοῦ Υἱοῦ (γενητό), παραμένει ἀμετακίνητη, ἀκοινώνητη, ἀμεταβίβαστη.
Τί διαπερνᾶ τό μυστήριο τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου, τό μυστήριο τῆς ἐνανθρώπισης, τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ; Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἡ ὑπερβολική ἀγάπη εἶναι ἡ συνεκτική οὐσία τῆς κτίσης καί τῆς ἱστορίας, ἡ ἀπάντηση καί ἡ λύτρωση τῆς ὑπαρξιακῆς ἀγωνίας τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτή τήν ζωή ἀξίζει κανείς νά τήν ζεῖ μόνο σάν ἀνταπόδοση τῆς ἀνεξιχνίαστης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Στήν θεία Λειτουργία ἡ ὁποία εἶναι κατ’ἐξοχήν δογματικό κείμενο ὅπου ἐκφράζεται τό πῶς ἡ Ἐκκλησία λατρεύει, ἑρμηνεύει, μετέχει τοῦ Θεοῦ, ὁ ἱερεύς ἐξομολογεῖται στόν Θεό ὅτι: «οὐκ ἀπέστης πάντα ποιῶν ἕως ἡμᾶς εἰς τόν οὐρανόν ἀνήγαγες καί τήν βασιλείαν σου ἐχαρίσω τήν μέλουσαν». Ὁ Θεός μᾶς ἀγαπᾶ καί αὐτό τό γεγονός φέρνει τήν καταλλαγή στήν ψυχή μας. Κανείς δέν δικαιοῦται νά αἰσθάνεται μόνος ἤ ἀπροστάτευτος ἤ ἐγκαταλελειμένος ἐφόσον ὁ Θεός μᾶς ἀγαπᾶ. Ἡ ἀγάπη του εἶναι τελεία δέν μπορεῖ νά γίνει μεγαλύτερη ἤ τελειότερη, οὔτε ἐξαρτᾶται ἀπό τήν δική ἀναμαρτησία. Ὁ Ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης ἔλεγε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀπό φιλότιμο γι αὐτή τήν ἀγάπη ὀφείλει νά θρησκεύει. Ἡ ἀνθρώπινη ζωή εἶναι μιά ἀπάντηση καί ἀνταπόκριση πρός αὐτήν τήν ἀγάπη. Ὁ ἄνθρωπος καθώς γνωρίζει τόν ἑαυτό του, τόν κόσμο καί τόν Θεό ἀναγνωρίζει τήν δική του ἀνεπάρκεια καί τό πεπερασμένο τῆς φύσης του. Ἡ ἀνθρώπινη ζωή θά ἦταν ἀδιέξοδη χωρίς τήν ἀγάπη τοῦ Δημιουργοῦ. Κάθε ἀντίληψη γιά ἕνα θεό τιμωρό καί ἀνταποδοτικό μέ ὅρους ἀνθρώπινης δικαιοσύνης ἤ ἕνα θεό πού προστρέχει στήν ἱκανοποίηση τῆς θείας δικαισύνης, περιγράφει ἕνα θεό πού δέν ὑπάρχει. Ἀπό αὐτήν τήν ἄποψη ὁ λόγος τοῦ Σταυροῦ εἶναι βλασφημία γιά τούς Ἰουδαίους καί μωρία γιά τά ἔθνη, κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο. Ἡ θυσία χωρίς δικαιοσύνη εἶναι ἀδιανόητη γιά ὅσους σκέφτονται νομικά, ὄχι ὅμως ὅταν τό κίνητρο εἶναι ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη εἶναι συνώνυμη τῆς θυσίας. Ἡ μή ἀνταπόδοση κακοῦ στό κακό προδίδει μία προσήλωση στήν ἀγάπη σάν τόν μόνο λόγο ὕπαρξης. Κατά τόν Ντοστογιέφσκυ αὐτό εἶναι τό κάλλος πού ὁμορφαίνει τόν κόσμο: ἡ ἀγαπητική καί συγχωρητική «καρδιά» τοῦ Θεοῦ.
Ὅλα τά παραπάνω χρειάζεται νά τά βιώνει ὁ ἄνθρωπος. Σέ ὅσα μᾶς γνωρίζει ὁ Θεός ἐμεῖς ἀνταποκρινόμαστε μέ τήν πίστη. Ὁ Κύριος εἶπε «ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόλλυται, ἀλλ’ ἔχει ζωήν αἰώνιον». Ἡ πίστη δέν εἶναι διανοητική παραδοχή ἀλλά στάση ζωῆς. Τότε ἡ μυστηριακή μετοχή γίνεται αἰτία ἀνύψωσης τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀνταπόκριση στήν ἐξ ἀποκαλύψεως γνώση τοῦ Θεοῦ ὅταν συνδιασθεῖ μέ τήν ὀρθόδοξη ἄσκηση μπορεῖ νά γίνει μετοχή στόν Θεό, μέ τήν μέθεξη στήν φωτιστική καί θεοποιό ἐνέργεια του.
Δέν εἶναι ὅμως μόνο τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ ἀλλά καί τό σχῆμα κατά τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά «εἶναι θεῖο καί προσκυνητό , διότι εἶναι σφραγίδα σεβάσμια καί τελειωτική ὅλων τῶν θαυμασίων καί ἀνεκφράστων ἀγαθῶν, πού προέρχονται ἀπό τόν Θεό». Ἡ σφράγιση μέ τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ ὄχι μόνο στήν Θεία Εὐχαριστία ἀλλά σέ ὅλα τά μυστήρια ἀναγνωρίζει τόν Σταυρό ὡς «τήν ζωοποιό δύναμη τῶν θείων ἐνεργειῶν».
Σταυρέ τοῦ Χριστοῦ σῶσον ἡμᾶς τῆ δυνάμει σου.
