Μὲ πολὺ συγκίνηση ἐπιτελοῦμε σήμερα (10.04.2021) τὸ 11ετές μνημόσυνο τοῦ πολυσεβάστου πνευματικοῦ μας πατέρα π. Μάρκου Μανώλη. Ναί, συμπληρώθηκαν 11 χρόνια ἀπὸ τότε, ποὺ ἐκεῖ στὸν Ἅγιο Γεώργιο Διονύσου, τὰ πλήθη τοῦ λαοῦ μας τὸν κατευόδωσαν μὲ ἐκεῖνο τὸ ἀξέχαστο «Ἅγιος… Ἅγιος…». Καὶ ὅπως θὰ ἐνθυμεῖστε, δὲν ἦταν καὶ λίγοι, ἀλλὰ κάπου 4 - 5.000, ὅπως ὑπολογίζεται. Καὶ ὅλος αὐτὸς ὁ κόσμος, σ’ αὐτὴ τὴν σπάνια ἔκφρασή του, ἀσφαλῶς ἤξερε πολὺ καλὰ τί ἔλεγε. Καὶ μάλιστα, ὅπως θὰ ἐνθυμεῖστε, τὸ ἔλεγε σταθερά, ἐπίμονα, μὲ παλμό, μὲ συγκίνηση καὶ μὲ δέος!
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…», γιατί εἶχε μέσα του κατατάξει τὸν π. Μᾶρκο στὸ χορὸ τῶν συγχρόνων Ἁγίων Γερόντων. Ἐκείνων ὅλων ποὺ ὁμολογουμένως ἔλαμψαν διὰ τοῦ βίου τους, μίλησαν μὲ τὰ ἔργα τους, καθοδήγησαν μυριάδες ψυχές, βρέθηκαν στὸν πόνο καὶ στὴν ἀγωνία μας καὶ μᾶς φώτισαν κυριολεκτικὰ ἐκεῖ στὰ βαθιὰ σκοτάδια τῆς κατὰ τὰ ἄλλα πάμφωτης ἐποχῆς μας.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ τὸν μιμητὴ τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ, τοῦ ὁποίου ἔφερε τὸ τίμιο ὄνομα, ἀλλὰ καὶ τοῦ Ἁγίου του, Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ, ποὺ ἀπὸ παιδὶ εἶχε ὡς πρότυπο.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος… » γι’ αὐτὸν ποὺ ἀπὸ μωρὸ ἀκόμη, ἢ καὶ «ἐκ κοιλίας μητρός», εἶχε κληθεῖ ἀπὸ τὸν Κύριο νὰ ἐργασθεῖ στὸν ἀμπελῶνα Του κάτι, ποὺ ἔπραξε μὲ ἀνυπέρβλητο ζῆλο καὶ αὐταπάρνηση.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ τὸν πλήρως καὶ ἀπολύτως ἀφοσιωμένο στὰ ἱερατικά του καθήκοντα λειτουργὸ τοῦ Ὑψίστου, ὅπου κυριολεκτικὰ ἔλαμψε ὡς πρότυπο. Τί νὰ προαναφέρει κανείς; Ἀρκεῖ τοῦτο μόνο. Τὸ ὅτι ἐπιτελοῦσε τὴν Θεία Λειτουργία κάθε μέρα καὶ ἐπὶ 26 χρόνια, ὅπως ἔχω ὑπολογίσει, γεγονὸς σπάνιο ἕως ἀκατόρθωτο. Μόνο μὲ τὸν Ἅγιο Νικόλαο Πλανᾶ θὰ μποροῦσε νὰ συγκριθεῖ! Πολυσέβαστος καὶ φιλακόλουθος Ἀρχιμανδρίτης καὶ πνευματικός, στὴν ἀπορία μου αὐτή, μοῦ ἀπάντησε ὡς ἑξῆς: «Οὔτε σωματικὰ οὔτε δὲ καὶ πνευματικὰ μπορεῖ νὰ τὸ κάνει κάποιος αὐτό. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ π. Μᾶρκος εἶχε σ’ αὐτὸ Θεῖο Χάρισμα». Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ ἀπ’ τὴ Θεία Λειτουργία ἔφυγε γιὰ τὴν ὀλιγοήμερη παραμονή του στὸ νοσοκομεῖο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ γιὰ τὸ οὐράνιο θυσιαστήριο τοῦ Κυρίου. Τὴν προηγούμενη ἡμέρα δέ, εἶχε ἐξομολογήσει 150 ἀδελφούς!
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ τὸν νέο «κανόνα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀληθείας», ὅπως τὸν ἔζησε ὁ κόσμος αὐτός. Τέτοιος κανόνας πίστεως καὶ ἀληθείας ἦταν ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, ποὺ ἔσωσε μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ τὴν Ὀρθοδοξία μας, ὅπως καὶ ὁ Ἅγιος Νικόλαος ποὺ χάραξε τὴν ὀρθὴ πίστη καὶ ἀλήθεια ἐκεῖ στὴν Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο ποὺ παραβρέθηκε, γι’ αὐτὸ καὶ στὸ τροπάριό του λέμε: «Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος…». Καί, ἂν καὶ ἦταν ὑπόδειγμα καὶ κανόνας πραότητας ὁ Ἅγιος Νικόλαος, ὡστόσο δημόσια, δηλαδὴ μέσα στὴν ἴδια τὴν Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο κι ἐνώπιον τοῦ Προεδρεύοντος αὐτῆς Ἁγίου Μεγάλου Κωνσταντίνου, ἔφθασε νὰ χαστουκίσει τὸν αἱρεσιάρχη Ἄρειο. Τὸ ἴδιο ἔκανε σὲ ὅλο του τὸ βίο καὶ ὁ π. Μᾶρκος. Ἀρκεῖ ἐπ’ αὐτοῦ νὰ ἀναφέρουμε τὴν ἐμπειρία τοῦ ἀειμνήστου διευθυντῆ τοῦ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΤΥΠΟΥ Γεωργίου Ζερβοῦ. Ὅπως ἔχει ἀναφέρει, σὲ μία σύσκεψη, κάποια στελέχη τῆς ΠΟΕ καὶ τοῦ Ο.Τ. πρότειναν νὰ ἀμβλύνουν τὴ γραμμὴ στὸ θέμα τῶν παπικῶν καὶ τῶν αἱρέσεων, γιὰ νὰ καμφθοῦν οἱ ἀντιδράσεις καὶ ὁ ἀντίκτυπος. Τότε εἶδαν ὅλοι ἕνα ἄλλο π. Μᾶρκο. Τὸν εἶδαν αὐτὸν τὸν πραότατο, νὰ χτυπᾶ μὲ δύναμη τὸ χέρι του στὸ τραπέζι, λέγοντας: «Οὐδεμία ὑποχώρησις, ὅταν διακυβεύεται ἡ Ὀρθόδοξος Πίστις μας».
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» στὸν «λεντίῳ ζωννύμενον», κατὰ τὸ πρότυπο τοῦ Κυρίου, ποὺ διακόνησε μὲ πανθολογουμένη αὐταπάρνηση τὸν συνάνθρωπο. Τὸν πονεμένο, τὸν ἀσθενῆ, τὸν φτωχό, τὸν φυλακισμένο, τὸ νέο. Ἐκεῖνον ποὺ βρισκόταν, ὅπου ὑπῆρχε πόνος, δοκιμασία καὶ θλίψη. Ἐκεῖνον ποὺ ἐξομολογοῦσε ἀκατάπαυστα. Ἐκεῖνον ποὺ προσευχόταν καὶ ἐνδιαφερόταν γιὰ ὅλους. Ἐκεῖνον ποὺ καθοδηγοῦσε μοναδικὰ καὶ ὁδήγησε χιλιάδες ψυχὲς «εἰς τόπον χλόης». Ἐκεῖνον ποὺ κανένα δὲν ἄφησε νὰ φύγει ἀπὸ κοντά του χωρὶς νὰ πάρει αὐτὸ ποὺ ἤθελε κι ἐν πάσῃ περιπτώσει αὐτὸ ποὺ ἔδινε ὁ Θεός. Ἐκεῖνον ποὺ ἦταν ὅλων τὸ καταφύγιο. Ἐκεῖνον ποὺ δὲν βρισκόταν μόνο στὰ ὅρια τῆς ἐνορίας του, ἀλλὰ παντοῦ. Ἔφθασε ὥς καὶ στὰ Καρπάθια ὄρη τῆς Τρανσυλβανίας, γιὰ νὰ συναντήσει στὶς φυλακὲς τὸν Πάσσαρη! Ναί, ὁ π. Μᾶρκος, σαφῶς ἦταν παγκόσμιος, ὅπως εἶναι ὅλοι οἱ Ἅγιοι. Ἀνήκουν βλέπετε στὴν παγκοσμιότητα τοῦ Θεοῦ.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ τὸν «Ἅγιο τῶν φυλακισμένων», ὅπως τὸν ἀποκαλοῦσαν ἀκόμη καὶ κοσμικὲς ἐφημερίδες. Τόσο πολὺ καὶ τόσο συστηματικὰ ἐπισκεπτόταν μὲ τὸ ἐπιτελεῖο του τὶς φυλακές, ποὺ ἔγραψαν καὶ τοῦτο οἱ κοσμικὲς ἐφημερίδες: «Ἡ παρουσία του στὴ Φυλακὴ Ἀνηλίκων Αὐλώνα ἦταν πολὺ τακτική. Ἦταν ἡ φυλακή του»! Πρῶτος ἐπισκέφθηκε καὶ τὰ παιδιὰ τῆς Παλλήνης καὶ τόσο πολὺ τὰ βοήθησε, ποὺ ἕνα ἀπ’ αὐτὰ παρότρυνε καὶ τοὺς ἄλλους φυλακισμένους νὰ ἐξομολογηθοῦν στὸν π. Μᾶρκο. Ὁ πατέρας δὲ ἑνὸς ἄλλου παιδιοῦ ἐξ αὐτῶν ποὺ συμβαίνει νὰ τὸν γνωρίζω, πάντοτε μοῦ μιλάει μὲ σεβασμὸ καὶ εὐγνωμοσύνη γιὰ τὸν π. Μᾶρκο γιὰ ὅσα ἔκανε τόσο γιὰ τὸ παιδί του ὅσο καὶ γιὰ τὴν οἰκογένειά του. Καὶ μάλιστα τότε ποὺ ὅλες οἱ πόρτες ἦταν κλειστές.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ ἐκεῖνον ποὺ ὡς θυμίαμα εὐωδίασε καὶ ὡς καιομένη λαμπάδα ὅλους τοὺς ἐφώτισε. Ἡ Παναγία μας, τὴν ὁποία ὑπερβαλλόντως τιμοῦσε καὶ ἀγαποῦσε, τὸν ἀξίωσε νὰ γίνει καὶ αὐτὸς «δένδρον ἀγλαόκαρπον» γι’ αὐτὸ καὶ μπόρεσε καὶ «ἔθρεψε πολλούς», ὅπως καὶ «ξύλον εὐσκιόφυλλον» γι’ αὐτὸ καὶ ἀνάπαυσε πολλούς, ἐπίσης, ἀπὸ τοὺς καύσωνες τῶν παθῶν καὶ ὄχι μόνο.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ ἐκεῖνον ποὺ ἀπ’ τὴν μία τόσο ταπεινὰ δέχθηκε νὰ γίνει ἐφημέριος τῆς πλέον ἀσήμαντης καὶ ἀπομακρυσμένης ἐνορίας τῆς Ἀττικῆς, ὅπως ἦταν αὐτὴ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου καὶ ἀπ’ τὴν ἄλλη ποὺ τόσο θαυμαστὰ ἀνέδειξε μετατρέποντας ἐκεῖνον τὸν μικρὸ καὶ τόσο ἁπλὸ ἐνοριακὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου σὲ προσκύνημα τῆς Ἀττικῆς; Ἀδιαμφισβήτητα ὁ ἱ. Ναὸς αὐτὸς ἔγινε κυριολεκτικὰ πασίγνωστος, ἀπὸ τὸν π. Μᾶρκο.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ ἐκεῖνον ποὺ δὲν ἦταν μόνο ἔμπλεος ἔργων, ἀλλὰ καὶ ἔμπλεος ἀρετῶν. Μάλιστα τὰ ἐξαιρετικὰ καὶ ἐν πολλοῖς ἀνυπέρβλητα ἔργα του, ἦταν τὸ προϊὸν τῶν ἀρετῶν του. Καρποφοροῦσε τὶς ἀρετές, γι’ αὐτὸ καὶ τὸν ἀπολαμβάνουμε ὡς «κατάφορτο ἐλαία». Στ’ ἀλήθεια τί νὰ πρωτοαναφέρουμε γι’ αὐτὲς καὶ πῶς νὰ τὶς ἀπαριθμήσουμε; Τί νὰ ποῦμε, δηλαδή, γιὰ τὴν πλέρια ἀγάπη, τὴν εὐλάβεια καὶ τὴν ἀφοσίωσή του στὸν Θεό; Τί νὰ ποῦμε γιὰ τὴν εὐσπλαγχνία, τὴν καλωσύνη καὶ τὸ δόσιμό του στὸν συνάνθρωπο; Τί νὰ ποῦμε γιὰ τὴν ἀδιάκοπη προσευχή του ποὺ ἔκανε θαύματα; Τί νὰ ποῦμε γιὰ τὴν ἄφθαστη ἁπλότητα ποὺ τὸν διέκρινε, ἀλλὰ καὶ τὴ σεμνότητά του; Τί νὰ ποῦμε γιὰ τὴν χαρακτηριστικὴ σιωπή του, τόσο πολὺ ποὺ μιλοῦσε μὲ λίγα λόγια κι ὅταν ἔπρεπε ἢ τοῦ δινόταν ὁ λόγος; Ἔγραψε γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ ὁ μακαριστὸς Μωϋσῆς ὁ Ἁγιορείτης: «Ἀγάπησε τὴ διακριτικὴ εὔλαλη σιωπὴ καὶ τὴν προσεγμένη καὶ ἀθόρυβη ὁμιλία». Τί νὰ ποῦμε γιὰ τὴν ἀπερίγραπτη ταπεινότητα καὶ τὴν πραότητά του; Τί νὰ ποῦμε καὶ γιὰ τὴ γνωστὴ γλυκύτητά του, ὅπως κι ἐκεῖνο τὸ μόνιμο μειδίαμά του, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐξαιρετικὴ εὐγένειά του, πού σοῦ θύμιζαν ἐπίσης τὸν «Γλυκύτατο Ἰησοῦ», ὅπως ἀποκαλεῖ τὸν Κύριο ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης; Τί νὰ ποῦμε γιὰ τὴν ἀφιλαργυρία καὶ τὴν ἀφιλοχρηματία του. Ὁ π. Μᾶρκος, ὅπως ὑπέροχα εἶπαν, δὲν ζοῦσε ἀπὸ τὸν Χριστὸ ἀλλὰ γιὰ τὸν Χριστό. Ἡ ζωὴ του ἦταν πέρα ὥς πέρα ἐνάρετη, πέρα ὥς πέρα ἀσκητική, πέρα ὥς πέρα ἁγιοπνευματική.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ ἐκεῖνον, στὸν ὁποῖο ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἰδιαίτερα πρὸς τὸ τέλος τοῦ βίου του, ἔστελνε στὸν π. Μᾶρκο τὰ πνευματικά του παιδιά. Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ ὁ π. Μᾶρκος ἀκατάπαυστα ἐξομολογοῦσε καὶ εἶχε ἑκατοντάδες, γιὰ νὰ μὴ πῶ χιλιάδες πνευματικὰ παιδιά. Ὅταν κάποιος πῆγε νὰ ἐξομολογηθεῖ στὸν Ἅγιο Πορφύριο, ἐκεῖνος τοῦ εἶπε: «Γιατί ἦρθες σὲ μένα; Στὸν π. Μᾶρκο νὰ πᾶς». Μάλιστα ὁ Ἅγιος Πορφύριος εἶχε πεῖ σὲ πνευματικά του παιδιά: «Ἄνθρωποι σὰν τὸν π. Μᾶρκο ἐμφανίζονται κάθε 400 χρόνια»!
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» γιὰ ἐκεῖνον ποὺ τὸν διέκρινε ἀκόμη καὶ τὸ προορατικὸ χάρισμα. Ἕνα μεγάλο κεφάλαιο κι αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχουμε τὸν χρόνο νὰ ἀναπτύξουμε.
Ἔλεγε τὸ «Ἅγιος… Ἅγιος…» ἐπιπλέον καὶ γιὰ τοῦτο: Ὁ καθένας εἶχε καὶ τὸν προσωπικό του λόγο. Δηλαδὴ τὸ ἔκανε αὐτὸ καὶ ἀπὸ εὐγνωμοσύνη μεγάλη στὸ πρόσωπό του, ἐπειδὴ εἶχε ἐλεηθεῖ ἀπὸ τὸν π. Μᾶρκο.
Εὐχαριστῶ καὶ δοξάζω τὸν Θεὸ ποὺ μὲ τὴν παρότρυνση τῆς μοναχῆς Φιλοθέης, ποὺ ἐπὶ 40 χρόνια ὑπηρέτησε τὸν Ἅγιο Πορφύριο, ἡ οἰκογένειά μου ἀξιώθηκε νὰ ἔχει ὡς πνευματικό της τὸν π. Μᾶρκο. Κι αὐτὴ τὴν ἁγιότητά του τὴ ζήσαμε καὶ τὴν ἀπολαύσαμε. Ἀπ’ αὐτὴ τὴν ἁγιότητά του στηριχθήκαμε καὶ μὲ αὐτὴν ἀντιμετωπίσαμε τὰ βάσανα καὶ τοὺς πειρασμοὺς τοῦ βίου.
Λέγει ἕνας πολὺ ὡραῖος ὕμνος (κοντάκιο) τῆς Ἐκκλησίας μας γιὰ τὸν Ἅγιο Μᾶρκο τὸν Εὐγενικό: «Χαίροις ὦ Μᾶρκε, ὀρθοδόξων καύχημα». Καὶ ποιὸς ἀπὸ μᾶς, ἆραγε, δὲν μπορεῖ νὰ πεῖ ἀκριβῶς τὸ ἴδιο καὶ γιὰ τὸν πολυσέβαστο πατέρα μας π. Μᾶρκο Μανώλη;
Αἰωνία του ἡ μνήμη. Νὰ ἔχουμε τὴν εὐχὴ καὶ τὶς μεσιτεῖες του.
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
* Ὁμιλία κατὰ τὸ 11ετὲς μνημόσυνόν του, εἰς τὸν Ἱ. Ν. Ἁγ. Νεκταρίου τῆς Π.Ο.Ε.
