Κι ἀναρωτήθηκα. Πραγματικά, μήπως πρέπει ν’ ἀρχίσει κανεὶς κι ἀπ’ αὐτὸν ἀκόμη τὸν προσδιορισμὸ τῶν ἐννοιῶν; Γιατί στὴν ἐποχὴ τῆς σύγχυσης καὶ τοῦ ἀποπροσανατολισμοῦ ποὺ ζοῦμε, τίποτα δὲν εἶναι αὐτονόητο. Κι εἶναι διαπιστωμένο πὼς ἀπ’ αὐτὴ τὴν ἀδυναμία ξεκινοῦν ὅλα τὰ προβλήματα τελικά. Λοιπόν, τί ἀπάντηση θὰ μπορούσαμε νὰ τοῦ δώσουμε; Νομίζω κάποια σὰν αὐτή…
* * *
Πολύτιμο κομμάτι τῆς ζωῆς μας εἶναι οἱ φίλοι. Τοὺς ἀγαπᾶμε. Τοὺς ἐμπιστευόμαστε. Τοὺς ἔχουμε δίπλα μας κάθε στιγμή. Ταυτιζόμαστε μαζί τους. Μᾶς στηρίζουν καὶ τοὺς στηρίζουμε. Εἶναι τὸ ἀποκούμπι μας. Λέμε τὸν πόνο, τοὺς πόθους, τὶς ἐπιθυμίες, τὰ ὄνειρά μας. Συζητᾶμε τὶς ἰδέες, τὶς σκέψεις, τὰ συναισθήματά μας. Στὸ πρόσωπό τους αἰσθανόμαστε ἀπέραντη ἐμπιστοσύνη, οἰκειότητα, ἐγκαρδιότητα. Τοὺς ἐμπιστευόμαστε ἀπολύτως. Μπροστά τους σκεφτόμαστε σαφῶς δυνατά. Φθάνουν νὰ εἶναι ὁ ἄλλος μας ἑαυτός. «Κοινὰ γὰρ τὰ τῶν φίλων», ἔλεγε ὁ Πλάτων.
Κατά τὸν Ὁράτιο «ὁ φίλος μου εἶναι τὸ μισὸ τῆς ψυχῆς μου» καὶ κατὰ τὴν παροιμία, «ὅποιος ἔχει καλοὺς φίλους, πλούσιος εἶναι»! Ἡ τυφλὴ καὶ κωφὴ Ἀμερικανίδα συγγραφέας Ἕλεν Κέλλερ ἔλεγε: «Τὸ νὰ περπατᾶς μ’ ἕνα φίλο στὸ σκοτάδι, εἶναι καλύτερο ἀπ’ τὸ νὰ περπατᾶς μόνος στὸ φῶς»! Κι ἕνα Ἰρλανδικὸ ρητὸ ἀναφέρει πὼς «τὸ μάτι τοῦ φίλου εἶναι καλὸς καθρέπτης». Ἔτσι εἶναι!
Ἡ φιλία εἶναι πάντοτε ἀνθηρὴ καὶ κατάκαρπη. Εἶπαν ὑπέροχα: «Ἡ γῆ δίνει τοὺς καρπούς της κάθε χρονιά, ἐνῷ οἱ καρποὶ τῆς φιλίας μαζεύονται κάθε στιγμή». Γι’ αὐτὸ καὶ «ὁ ἀληθινὸς φίλος εἶναι τὸ μεγαλύτερο ἀπ’ ὅλα τὰ ἀγαθά». Κι ὅποιος ἔχει πραγματικὸ φίλο, κατέχει θησαυρό. Κι αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει; Τότε συμβαίνει αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ Κικέρων: «Ζωή χωρὶς φιλία εἶναι κόσμος δίχως ἥλιο»! Ἤ καὶ αὐτὸ ποὺ εἶπαν ἄλλοι: «Ἄνθρωπος ἄνευ φίλων, εἶναι ἄνθος ἄνευ φύλλων».
Ἡ Ἁγία Γραφὴ τονίζει πὼς «ὁ γνήσιος φίλος εἶναι στὶς δυσκολίες τῆς ζωῆς μας, ὅ,τι καὶ τὸ φάρμακο στὶς ἀρρώστιες μας» (Σοφ. Σειρ. 6, 16) καὶ πὼς «ὁ ἀφοσιωμένος φίλος εἶναι προστασία ἰσχυρὴ» (Σοφ. Σειρ. 6,14) Γι’ αὐτὸ κι ἕνας τέτοιος φίλος «δὲν ἔχει ἀντάλλαγμα» (Σοφ. Σειρ. 6,15). Μάλιστα μᾶς συνιστᾶ «νὰ μὴ ἀλλάζουμε φίλο γιὰ ἀσήμαντο πρᾶγμα» (Σοφ. Σειρ. 7,18),«νὰ μὴ βγάλουμε τὸν φίλο μας ἀπ’ τὴν καρδιά μας» (Σοφ. Σειρ. 37, 6) καὶ «σὲ κάθε περίσταση νὰ ἔχουμε κάποιο φίλο». (Παροιμ. 17, 9.17)
Πολὺ ἐγκωμιαστικὰ μιλοῦν γιὰ τὴν φιλία καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.[1]
Λένε πὼς δὲν μᾶς (ἐξ)ἀσφαλίζει τόσο πολὺ ἡ ἀπόκτηση τῶν χρημάτων, τὰ ὅπλα καὶ τὰ τείχη, ὅσο ἡ φιλία! Αὐτὴ εἶναι τεῖχος, αὐτὴ ἀσφάλεια, αὐτὴ περιουσία, αὐτὴ ἀπόλαυση, αὐτὴ θὰ μᾶς βοηθήσει καὶ τὴν ἐδῶ ζωή μὲ χαρὰ νὰ περάσουμε, καὶ θὰ μᾶς χαρίσει καὶ τὴ μέλλουσα! Τονίζουν πὼς δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρχει σ’ ἐμᾶς κανένα καλὸ χωρὶς τὴ φιλία! Πὼς δὲν ὑπάρχει κανένα ἀπόκτημα καλύτερο ἀπ’ αὐτὴν καὶ στὰ βιοτικὰ πράγματα, ὅπως ἀκριβῶς βέβαια δὲν ὑπάρχει καὶ τίποτε χειρότερο ἀπ’ τοὺς ἐχθρούς!
Ὑποστηρίζουν ἀκόμη πὼς ὁ φίλος εἶναι ἔμψυχος θησαυρὸς καὶ λιμάνι ἀναψυχῆς! Πὼς δὲν ὑπάρχει κανένα ἀντάλλαγμα τοῦ φίλου, οὔτε καὶ κάποιο ἀντιστάθμισμα τῆς ὀμορφιᾶς του! Πὼς δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ περιπέσει σὲ κινδύνους ἐκεῖνος ποὺ ἔχει ἀποκτήσει τέτοιους φίλους! Καὶ πὼς οἱ φίλοι εἶναι κι ἀπ’ τὸ φῶς πιὸ ποθητοί!
Ἀναφέρει, γιὰ παράδειγμα, ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Ὁ φίλος, ὅταν βλέπει τὸν πιστό του φίλο, λάμπει ἀπὸ χαρὰ καὶ γίνεται διαχυτικὸς καὶ συνδέεται μαζί του μὲ τέτοια ψυχικὴ ἐπαφή, ἡ ὁποία τοῦ δημιουργεῖ ἀνείπωτη χαρά».
Ὁ Ἅγ. Γρηγόριος Θεολόγος ἔχει αὐτὴ τὴν ἄποψη: «Δὲν ὑπάρχει κανένα ἀντάλλαγμα τοῦ πιστοῦ φίλου, οὔτε καὶ κανένα ἀντιστάθμισμα τῆς ὀμορφιᾶς του. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι ἰσχυρὴ προστασία καὶ ὀχυρωμένο βασίλειο. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι ἔμψυχος θησαυρός. Ὁ πιστὸς φίλος εἶναι κῆπος κλειστός, πηγὴ σφραγισμένη, ποὺ ἀνοίγουν ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν καὶ μπορεῖ κανεὶς νὰ τὰ ἀπολαύσει. Ὁ πιστὸς φίλος, εἶναι λιμάνι ἀναψυχῆς».
Ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε ἡ φιλία εἶναι σαφῶς ὑπέροχη, γιατί δὲν παύει νὰ εἶναι ἡ προέκταση τῆς ἀγάπης. Μία ἄλλη ἔκφραση τῆς ἀγάπης στὴ ζωή μας. Καὶ ποιὸς μπορεῖ νὰ ζήσει στ’ ἀλήθεια χωρὶς τὴν ἀγάπη; Κι ὅποιος ζεῖ μὲς τὴν ἀγάπη, τί εὐτυχισμένος καὶ μακάριος ποὺ εἶναι!
* * *
Τὴν πραγματικὴ φιλία τὴν διακρίνει ἀσφαλῶς ἡ ἀνιδιοτέλεια. Τὸ δόσιμο κι ὄχι ἡ προσφορά. Γνώρισμά της ἡ ἀμοιβαιότητα. Εἶναι σαφῶς μοίρασμα ζωῆς. Μοίρασμα τῆς χαρᾶς, γιὰ νὰ γίνει διπλή. Μοίρασμα τῆς λύπης, γιὰ νὰ γίνει μισή! Ἐδῶ ἀκριβῶς κρίνεται καὶ ἡ γνήσια φιλία.
Ὁ κίβδηλος φίλος ὄχι μόνο κατὰ τὴν ὥρα τῆς δυστυχίας, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν ὥρα τῆς χαρᾶς, δὲν ἐγκαταλείπει ἁπλῶς τὸν ἄλλο, ἀλλὰ μεταβάλλεται ἀκόμη καὶ σ’ ἐπικίνδυνο ἐχθρό! Ἀναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή: «Ὁ ψεύτικος φίλος δὲν συμμετέχει στὴ χαρὰ τοῦ φίλου του, καὶ σὲ περίοδο δοκιμασίας θὰ βρίσκεται ἀπέναντί του»! (Σοφ. Σειρ. 37, 4)
Ἀλλὰ ποιὸ εἶναι τὸ κατ’ ἐξοχὴν γνώρισμα τῆς γνήσιας φιλίας; Ἡ ἀπάντηση τὴν ὁποία θὰ μποροῦσε νὰ δώσει κανεὶς νὰ δώσει εἶναι τούτη ἀκριβῶς: Ἡ πρόοδος τῶν φίλων στὴν ἀρετή! Γι’ αὐτὸ καὶ οἰκοδομεῖται σ’ ὅ,τι πραγματικὰ ὀρθὸ καὶ μεγάλο. Καὶ γιατί αὐτό; Ἐπειδὴ ἀποβλέπει στὸ μεγαλεῖο!
Νὰ γιατί τονίζει ἡ Ἁγία Γραφή: «Οἱ δίκαιοι ἄνδρες νὰ εἶναι συνδαιτυμόνες σου» (Σοφ. Σειρ. 9,16). Ἐπειδὴ «μὲ τὸν ὅσιο, ὅσιος θὰ γίνεις» (Ψαλμ. 17,26)
Ἀλλὰ συναντᾶ κανεὶς στὴ ζωή καὶ φιλίες ποὺ τὶς ἑνώνει τὸ κακό. Ὑπάρχουν φίλοι γιὰ τὶς ἀσωτίες, τὶς κλοπές, τὰ ἐγκλήματα, τὶς ἀπάτες, τὶς ἁμαρτωλὲς διασκεδάσεις … Δηλαδὴ φιλίες ποὺ τὶς δημιουργεῖ τὸ συμφέρον καὶ μάλιστα τῶν ποταπῶν σκοπῶν. Ἑπόμενο εἶναι νὰ διαρκοῦν ὅσο κι αὐτοί. Ἐξάλλου στὸ κακὸ ζητοῦνται πάντοτε συνένοχοι. Κι αὐτὸ ἐπειδὴ ἀποβλέπουν σὲ ἁμαρτωλὰ πράγματα καὶ καταστάσεις, δηλαδὴ στὸ χειρότερο!
Ἀπὸ τέτοιους φίλους ἡ Ἁγ. Γραφὴ μᾶς συνιστᾶ: «Ἀπομακρυνθεῖτε ἀπὸ ἀνάμεσά τους καὶ ἀποχωριστεῖτε ἀπ’ αὐτοὺς» (Ἡσ. 52,11) καὶ «νὰ μὴ καθίσεις σὲ κάθισμα διεφθαρμένων» (Ψαλμ. 1,1).
Ὁ Χριστὸς μᾶς εἶπε: «Ἂν ἕνα πρόσωπο πολύτιμο καὶ ἀγαπητό, ὅπως τὸ δεξιὸ μάτι σου, σὲ ἐρεθίζει καὶ σὲ σπρώχνει στὴν ἁμαρτία, χωρίσου ὁριστικὰ ἀπ’ αὐτὸ καὶ κόψε κάθε ἐπικοινωνία μαζί του» (Ματθ. 5,29).
Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν μιλοῦν τόσο θερμὰ γιὰ τὴν φιλία, ὅπως πιὸ πάνω εἴδαμε, αὐτὸ δὲν τὸ κάνουν γιὰ τὴν ὅποια φιλία καὶ τοὺς ὁποιουσδήποτε φίλους! Ἀπορρίπτουν τοὺς φίλους τῶν περιστάσεων, τῶν συμφερόντων, τῶν ἀπολαύσεων καὶ τῶν διασκεδάσεων! Ἀναφέρονται μονάχα στοὺς γνήσιους, ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦν, τοὺς ὁμόψυχους, αὐτοὺς ποὺ ἀγαποῦν θερμὰ καὶ εἰλικρινά! Τοὺς ἔντιμους, τοὺς ἠθικοὺς καὶ τοὺς ἐνάρετους! Ἀναφέρονται καθαρὰ στὴν πνευματικὴ φιλία!
Ἀναφέρει, γιὰ παράδειγμα, ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Ὅταν ἡ ψυχὴ βρεῖ κάποιον ποὺ ἔχει τὰ ἴδια μ’ αὐτὴ πνευματικὰ ἐνδιαφέροντα, ἀναπαύεται καὶ ἀναπνέει».
Ἂς προσέξουμε κι αὐτὰ τὰ λόγια τοῦ ἰδίου: «Ὁ ζῆλος τῶν ἄλλων γίνεται κίνητρο προθυμίας ἀκόμη καὶ σ’ ἐκεῖνον ποὺ εἶναι ὑπερβολικὰ ὀκνηρὸς καὶ τελείως ἀδιάφορος. Γιατί, ἂν ἕνας λίθος ποὺ τρίβεται πάνω σ’ ἕνα ἄλλο λίθο, μπορεῖ πολλὲς φορὲς νὰ βγάλει σπινθῆρες (ἂν καὶ δὲν ὑπάρχει τίποτε ψυχρότερο ἀπὸ τὸ λίθο καὶ τίποτε θερμότερο ἀπὸ τὴ φωτιά, ἀλλ’ ὅμως ἡ διαρκὴς τριβὴ νίκησε τὴ φύση), ἂν λοιπὸν αὐτὸ συμβαίνει στὴν ψυχρὴ πέτρα, πολὺ περισσότερο μπορεῖ νὰ συμβεῖ στὶς ψυχὲς ποὺ ἔχουν συχνὴ ἐπαφὴ μεταξύ τους καὶ φλέγονται ἀπὸ τὴ φλόγα τοῦ Πνεύματος»
Ἔ, λοιπόν, ναί, αὐτὴν ἀκριβῶς τὴ φιλία μᾶς ζητοῦν νὰ ἐπιδιώκουμε, ποὺ προέρχεται ἀπ’ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, γιατί εἶναι ἰσχυρὴ καὶ δὲν διαλύεται εὔκολα! Αὐτὴν ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς θρέψει τὴν ψυχή! Ἐκείνη τὴ φιλία ποὺ εἶναι σύμφωνη μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ!
(Στὸ ἑπόμενο θὰ δοῦμε ποιοὶ εἶναι καὶ οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ, γιατί συμβαίνει καὶ ὁ Θεὸς νὰ ἔχει φίλους ἀνάμεσά μας)
Αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικὴ φιλία…
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Σημείωσις:
[1] Βλέπετε τὸ βιβλίο μας «Η ΦΙΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΘΗΣΑΥΡΟΣ Κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας».
