Πρὶν ἀπὸ δέκα χρόνια, καλοί μου φίλοι, εἶχε δημοσιευθεῖ μία ἔρευνα, ἐπιστημονικὴ κατὰ τὰ ἄλλα, ἡ ὁποία προέβλεψε τήν… ἐξαφάνιση τῆς θρησκείας![1]
Ἦταν τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Ἀριζόνας, ἡ ὁποία παρουσιάστηκε στὸ συνέδριο τῆς «Ἀμερικανικῆς Φυσικῆς Ἑταιρείας». Ἔγινε σὲ 9 χῶρες, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ 6 ἦταν τῆς Εὐρώπης.[2] Βασίστηκε σὲ μαθηματικὸ μοντέλο μὴ γραμμικῆς δυναμικῆς, τὸ ὁποῖο περιγράφει τὸν ἀνταγωνισμὸ ἀνάμεσα σὲ δύο κοινωνικὲς ὁμάδες, τοὺς πιστοὺς καὶ τοὺς μὴ πιστούς. Τὰ στοιχεῖα ποὺ μελετήθηκαν κάλυπταν διάστημα μέχρι καὶ ἑνὸς αἰώνα, ἀπ’ τὰ ὁποῖα προέκυψε ὅτι τὰ ποσοστὰ τῶν πιστῶν συρρικνώνονται καὶ στὶς 9 αὐτὲς χῶρες!
Ὅλα στηρίχθηκαν στὴ λογική, ὅτι ὅσο περισσότεροι εἶναι οἱ ἄθεοι σὲ μία χώρα, τόσο αὐτοὶ ἐπηρεάζουν τὸν ὑπόλοιπο πληθυσμὸ καὶ μάλιστα τοὺς νέους. Κι ἐπειδὴ οἱ πιστοὶ συρρικνώνονται καὶ αὐξάνουν οἱ ἄθεοι, ἄρα ὡς μεγαλύτερη κοινωνικὴ ὁμάδα ποὺ εἶναι αὐτοὶ (οἱ ἄθεοι δηλαδή), ὅλο καὶ θὰ μειώνουν τοὺς πιστοὺς μέχρι τήν… ἐξαφάνισή τους!!!
Ἔτσι, ὅπως ὁ Νίτσε εἶχε μιλήσει γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Θεοῦ, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ἡ ἔρευνα αὐτὴ προέβλεψε τὸν θάνατο τῆς θρησκείας!!!
* * *
Τελευταῖα, ὅμως, δημοσιεύτηκε μία ἄλλη παγκόσμια ἔρευνα[3], ἡ ὁποία ἀνέτρεψε ὅλες αὐτὲς τὶς προβλέψεις!
Συγκεκριμένα ἡ ἔρευνα αὐτὴ ἔγινε ἀπὸ τὸ Ἀμερικανικὸ Pew Research Center σὲ 34 χῶρες (ἐκ τῶν ὁποίων οἱ 13 ἀνήκουν στὴν Ε.Ε.) μὲ τὴ συμμετοχὴ 38.426 πολιτῶν, συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς Χώρας μας.
Τὸ γενικὸ συμπέρασμα τῆς ἔρευνας αὐτῆς εἶναι τὸ ἑξῆς: Τὸ 62% τῶν πολιτῶν τῶν 34 αὐτῶν χωρῶν δήλωσε ὅτι ἡ θρησκεία παίζει σημαντικὸ ρόλο στὴ ζωή του, τὸ δὲ 53% ὁμολόγησε ὅτι καὶ μὲ τὴν προσευχὴ συμβαίνει τὸ ἴδιο! Πρωταθλητὲς δὲ ἀναδείχθηκαν οἱ Ἕλληνες μὲ τὰ ἀντίστοιχα ποσοστὰ νὰ εἶναι 80% καὶ 73%!!!
Ἀλλ’ εἶναι πολὺ σημαντικὸ καὶ τὸ ἑξῆς εὕρημα τῆς ἐν λόγῳ ἔρευνας. Ὅτι «ἡ διάλυση τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης εὐνόησε τὴν πίστη στὸν Θεό», ὅπως χαρακτηριστικὰ ἀναφέρεται. Καὶ τοῦτο γιατί ἡ σημασία τῆς θρησκείας καὶ τοῦ Θεοῦ στὴ ζωή τῶν Ρώσων αὐξήθηκε τὰ τελευταῖα 30 χρόνια ἀπὸ τὸ 40% στὸ 56% !!!
Ἑπομένως τὸ συμπέρασμα τῆς πρώτης ἔρευνας ἀνατράπηκε τελείως, ὡς μὴ ἔχον καμμία λογικὴ ἀκόμη μὲ τὴν πραγματικότητα!
* * *
Καὶ ποιὰ εἶναι αὐτή; Ὅτι τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα βρίσκεται σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, μηδενὸς ἐξαιρουμένου, εἴτε τὸ παραδεχόμαστε αὐτὸ εἴτε ὄχι καὶ ἀνεξάρτητα ἀπ’ τὸ τί λέμε ὁ καθένας μας ἀκόμη καὶ γιὰ τὸν ἑαυτό του !
Ὅπως καὶ ἄλλοτε ἔχουμε πεῖ, ἀπὸ τότε ποὺ γεννιέται ὁ ἄνθρωπος, ὁ κάθε ἄνθρωπος, ὅπου κι ἂν βρίσκεται, σ’ ὅποια ἡλικία, φῦλο καὶ λαὸ κι ἂν ἀνήκει, ἀνέκαθεν, ἀνεξάρτητα ἀπ’ τὸ εἶδος τοῦ πολιτισμοῦ του, ἔχει βαθιὰ μέσα του ριζωμένο, ἔμφυτο, τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα καὶ μία φυσικὴ ροπὴ καὶ τάση πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὴν θρησκεία. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀποδεικνύεται, ἀπ’ τὴν ἐπιστήμη πλέον, ὅπως τὴν ἀρχαιολογία, τὴν παλαιοντολογία, τὴν ἱστορία, τὴν κοινωνιολογία, τὴ θεολογία κ.λ.π., ὅτι ἡ θρησκεία εἶναι τόσο ἀρχαία, ὅσο καὶ ἡ ἀνθρωπότητα. Καὶ ὅτι ἡ πίστη στὸ Θεὸ εἶναι παγκόσμιο, πανανθρώπινο φυσικὸ φαινόμενο.
Μάλιστα ὁ Ἀριστοτέλης ἔχει κάνει τούτη τὴν τόσο ἐπιτυχημένη διαπίστωση: «Ὅ,τι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι δέχονται ἀληθινὸ ἀπὸ ἔνστικτο, αὐτὸ εἶναι πιὰ μία φυσικὴ ἀλήθεια». Ἄρα; Ἄρα αὐτὸ τὸ πανανθρώπινο συναίσθημα, τούτη ἡ πανανθρώπινη πίστη, εἶναι ἀκόμη καὶ ἀπόδειξη τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ. Ναί! Καὶ τότε ποιὰ λογικὴ ἔχει ἡ ἀθεΐα;
* * *
Ὅσοι τώρα παριστάνουν τὸν ἄθεο, δὲν σημαίνει ὅτι δὲν ἔχουν αὐτὸ τὸ συναίσθημα ἢ ὅτι κατόρθωσαν καὶ τὸ κατήργησαν. Ἁπλούστατα, δὲν θέλουν νὰ πιστεύουν στὸν Θεό. Ὅμως ἐπειδὴ τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα ὁπωσδήποτε ὑπάρχει μέσα τους, τί κάνουν; Ὑποκαθιστοῦν τὸν Θεὸ μὲ κάτι ἄλλο, σίγουρα κατώτερο! Τὸ χρῆμα, τὴ δόξα, τὸ κόμμα, τὴν ἰδεολογία, τὴν ἐπιστήμη, τὴν τέχνη, τὴν τύχη, τὴν μαγεία, τὴ φύση, τὶς ἡδονὲς κ.λπ. Ἄθεοι μόνο αὐτοῦ τοῦ εἴδους ὑπάρχουν. Γιατί ὅποιος ἀρνεῖται τὸν Θεό, στὴ θέση Του λατρεύει κάτι ἄλλο. Γίνεται εἰδωλολάτρης!
Λένε πολὺ σωστὰ ὅτι «ὁ ἄνθρωπος δημιουργημένος γιὰ τὸν Θεό, δὲν μπορεῖ παρὰ πρὸς τὸν Θεὸ νὰ κατευθύνεται ἢ στὰ ὑποκατάστατα τοῦ Θεοῦ».
Ἀλλ’ εἶναι πολὺ σημαντικὰ καὶ τοῦτα τὰ λόγια τοῦ Γάλλου Φιλοσόφου καὶ Ἀκαδημαϊκοῦ Ν. Μπερντιάεφ:
«Πρέπει ν’ ἀναγνωρισθεῖ πὼς παντελῶς συνεπὴς ἀθεΐα δὲν ὑπάρχει. Ὁ ἄνθρωπος περισσότερο κλίνει πρὸς τὴν εἰδωλολατρία, παρὰ πρὸς τὴν ἀθεΐα. Ἀναγνωρίζει τὸ «Θεῖο» ἀκόμη κι ὅταν ἀρνεῖται τὸν Θεὸ καὶ ὑπάρχει μέσα του μία ἀνάγκη τοῦ «θείου», ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τὴν ὑπερνικήσει. Θεοποιεῖ τὰ διάφορα ἀντικείμενα. Θεοποιεῖ τὸν κόσμο, τὸν ἄνθρωπο, τὴν ἀνθρωπότητα. Θεοποιεῖ τὴν κοινωνία, τὸ κράτος, τὴν ἐπιστήμη. Θεοποιεῖ τὴν φυλή, τὴν ἐθνικότητα ἢ τὴν κοινωνικὴ τάξη καὶ κατασκευάζει ἕνα Θεὸ ἀπὸ τὴν ἀθεΐα του»!
Τὸ προσέξατε αὐτὸ τὸ τελευταῖο; «Ὁ ἄθεος κατασκευάζει ἕνα θεὸ ἀπὸ τὴν ἀθεΐα του!!!».
Ἀλλ’ εἶναι ἐξ ἴσου πολὺ χαρακτηριστικὸ κι αὐτὸ ποὺ ἐλέχθη: «Ὅσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ μανία ἑνὸς ἀθέου, τόσο πιὸ πολὺ διψάει γιὰ τὸν Θεό»!
Συνεπῶς ἄθεοι θὰ ὑπῆρχαν μόνο στὴν περίπτωση ποὺ θὰ εἶχαν γεννηθεῖ χωρὶς τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα, πρᾶγμα ἀδύνατον βέβαια!
* * *
Ἀλλ’ ἂς ἐπανέλθουμε στὴν πρώτη ἔρευνα. Ὑποστήριξε ὅτι οἱ ἄθεοι (θὰ λέγαμε καλύτερα αὐτοὶ ποὺ δὲν πιστεύουν στὸν Θεό, ὄχι ὅμως ὅτι δὲν ἔχουν θεό!), ὡς πλειοψηφία ποὺ εἶναι, θὰ ἐπηρεάσουν τοὺς ἄλλους καὶ ἰδιαίτερα τοὺς νέους, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ ἄθεοι νὰ αὐξάνουν σὲ βάρος τῶν πιστῶν μέχρι πλέον αὐτοὶ (δηλαδὴ οἱ πιστοὶ) νά… ἐκλείψουν!
1. Τὸ συμπέρασμα αὐτὸ εἶναι τελείως ἁπλουστευτικό. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀνατράπηκε ὄχι μόνο ἀπὸ τὴν δεύτερη ἔρευνα, ἀλλὰ καὶ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν πραγματικότητα, ὅπως εἴπαμε. Κι αὐτὸ γιατί:
2. Δὲν ἔλαβε καθόλου ὑπόψη της τὴν ὕπαρξη τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος στὸν κάθε ἄνθρωπο, ποὺ εἶναι μάλιστα καὶ ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ ἑαυτοῦ του. Μαθηματικὰ (ὅπως τὰ ὑπολόγισε) τὸ ἴδιο θὰ μποροῦσε νὰ λεχθεῖ καὶ γιὰ τὴν ἀγάπη, τὸν θυμό, τὸν φόβο, τὴ χαρά, τὴ λύπη κ.λπ. Γιατί ὄχι; Καὶ τότε ποῦ θὰ καταλήγαμε; Ὅτι καὶ τὰ συναισθήματά μας αὐτὰ κάποια στιγμὴ θὰ ἐκλείψουν;
3. Δὲν ὑπολόγισε οὔτε τὴν καθολικότητα τοῦ θρησκευτικοῦ φαινομένου, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ὑποστηρίζει πλῆθος ἄλλων ἐπιστημῶν, ὅπως ἀναφέραμε.
4. Δὲν ἔλαβε καθόλου ὑπόψη της, ἐπίσης, τὴν μὴ εἰλικρίνεια τῶν λεγομένων ἀθέων, ἀφοῦ ἐν τέλει καὶ αὐτοὶ πιστεύουν, ἀλλὰ σέ… ἄλλους θεούς! Βασίστηκε σ’ αὐτὸ ποὺ δηλώνουν καὶ ὄχι σ’ αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ εἶναι!
Δὲν σκέφτηκε οὔτε τὸ ἱστορικὸ γεγονὸς τῶν γνωστῶν ἀθεϊστικῶν καθεστώτων τοῦ 20οῦ αἰώνα, τὰ ὁποῖα γιὰ δεκαετίες ἐπέβαλαν τὴν ἀθεΐα στοὺς λαούς τους. Καὶ ἀφοῦ ἀπ’ τὴν τόσο συστηματικὴ προπαγάνδα καὶ τὶς πολιτικὲς ποὺ ἀσκήθηκαν τίποτα δὲν κατόρθωσαν, πῶς θὰ γινόταν αὐτὸ μετά; Τὸ παράδειγμα τῆς Ρωσίας σήμερα, ὅπως τὸ εἴδαμε στὴ δεύτερη ἔρευνα, εἶναι τόσο ἀποκαλυπτικό!
Συνεπῶς θὰ ἦταν πιὸ λογικὸ ἂν ἔλεγε ὅτι ἐνδέχεται νὰ διαμορφωθοῦν οἱ θρησκεῖες, ὅπως τὶς γνωρίζουμε σήμερα, καὶ ὄχι ὅτι θὰ ἐπέλθει ὁ θάνατος τῆς θρησκείας!
* * *
Ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε, παιδιά, ἡ ἀλήθεια εἶναι μία καὶ βροντοφωνάζει. Καὶ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπ’ αὐτὴ ποὺ ἀναφέρει ὁ Ἅγιος Αὐγουστῖνος: «Μᾶς ἔπλασες, Κύριε, γιὰ Σένα καὶ εἶναι ἀνήσυχη ἡ καρδιά μας μέχρι νὰ Σὲ βρεῖ καὶ ν’ ἀναπαυτεῖ κοντά Σου».
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Σημειώσεις:
[1] Βλέπ. in.gr τῆς 22.03.2011 μὲ τίτλο «Μαθηματικὸ μοντέλο προβλέπει τὴν ἐξαφάνιση τῆς θρησκείας»
[2] Πρόκειται γιὰ τὴν Αὐστραλία, τὴν Αὐστρία, τὸν Καναδά, τὴν Τσεχία, τὴ Φιλανδία, τὴν Ἰρλανδία, τὴν Ὁλλανδία, τὴ Ν. Ζηλανδία καὶ τὴν Ἑλβετία.
[3] Βλέπ. «Καθημερινὴ» 26.07.2020
