Μία από τις πολύ διαδεδομένες πνευματικές ερμηνείες που δίδονται στην παρούσα, αληθώς δυστυχή για την του Χριστού Εκκλησία, συγκυρία, είναι αυτή που θεωρεί τον διωγμό ως «επιτίμιο» για τις αμαρτίες μας. Ο Θεός τον παρεχώρησε, επειδή είμαστε ανάξιοι να λειτουργούμαστε, είμαστε ανάξιοι να κοινωνούμε, παραμένουμε αμετανόητοι και τύποις μόνο Χριστιανοί. Επέτρεψε να μην κάνουμε πλέον τίποτα, απ’ όσα ως τώρα κάναμε αναξίως.
Το κλείσιμο των ναών, με την θλίψη και την πνευματική νέκρωση που για εμάς συνεπάγεται, είναι έργο της θείας παιδαγωγίας. Αφορμή για μετάνοια. Αυτά τα πολύ αληθινά και πολύ αφυπνιστικά για την ανάγκη μετανοίας που έχουμε ως έθνος, συμπίπτουν με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας για τις παντός είδους θλίψεις: είναι όλες έργο θείας παιδαγωγίας. Ενδέχεται και να επιβάλλονται τιμωρητικά, εις έλεγχον της ασεβείας και της εμμονής στην αμαρτία, όπως συνέβη με την τιμωρία του Φαραώ, όταν καταποντίσθηκε στην Ερυθρά Θάλασσα. Οι θλίψεις που βρίσκουν εμάς, τους πιστούς, συνήθως είναι παιδαγωγικής και όχι τιμωρητικής φύσεως. Αφήνει ο Θεός τους πειρασμούς και τα κακά που μας προκαλεί η διαβολική ενέργεια, επειδή Εκείνος γνωρίζει ότι μέσα από την ανάγκη και την ανησυχία μας θα βρει πρόσφορο έδαφος να φυτρώσει ο καρπός της μετανοίας στην καρδιά μας. Ο πόθος μας για Εκείνον θα ξυπνήσει, όταν θα βρεθούμε σε περιστάσεις δυσάρεστες, που με την οδύνη τους θα μας υπενθυμίσουν τον αιώνιο προορισμό μας. Το απρόοπτο και τραγικό των κλειστών ναών και της απαγόρευσης της πνευματικής ζωής, μάλλον όντως οδήγησε σε μετάνοια και δοξολογία του Θεού, που μας άφηνε τόσο καιρό να προσερχόμαστε στον οίκο Του, που ανεχόταν να μετέχουμε στη Θεία Λειτουργία, ενώ σήμερα τη στερούμαστε. Αυτή την περίσταση στη ζωή των Ορθοδόξων της Ελλάδος την είχε αναφέρει σε ομιλία του ο μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης, λέγοντας πως είμαστε ανάξιοι και γι’ αυτό θα αφήσει ο Θεός να μη χτυπούν ούτε οι καμπάνες το Πάσχα!
Όσο και αν είναι αδιαμφισβήτητα αιτία και οι αμαρτίες μας, όχι μόνο η απιστία των ηγετών μας, για την παρούσα οδυνηρή και αντίχριστη κατάσταση, δεν είναι ωφέλιμο να οδηγηθούμε στο άκρο αυτής της θεώρησης, δηλαδή την αποδοχή και απάθεια απέναντι στο διωγμό. Μία τέτοια μοιρολατρική πνευματική ερμηνεία, που παρακινεί στην απραξία, την καλούμενη καρτερία, και την υπεκφυγή, την καλούμενη ταπείνωση, είχε διαδοθεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ενώ η πτώση της Πόλεως βέβαια ήταν ένα μεγάλο κακό, που δεν μπορούσε να μην έχει για αιτία και τις αμαρτίες μας και να αποσκοπεί στην πνευματική μας διόρθωση, κυριάρχησε η υπερβολική προσήλωση σε αυτή την οπτική, με αποτέλεσμα η σουλτανική εξουσία να θεωρείται νόμιμη, έως και θεόσδοτη, η οποία επεβλήθη από τη βουλή του Θεού και συν τω χρόνω θα πέσει «μόνη της», όταν ο Θεός θα το θέλει. Το φρόνημα αυτό, που πίσω του υπέκρυπτε σαφώς τη βόλεψη ή και τη δειλία, απετέλεσε ανασταλτικό παράγοντα τόσο για τη διαμόρφωση μαζικών απελευθερωτικών κινημάτων πριν το ’21, όσο και για τη διάδοση του εθνεγερτικού καλέσματος κατά τον αγώνα της παλιγγενεσίας. Τόσο κληρικοί όσο και λαϊκοί αγωνίστηκαν, τότε, για να καταδείξουν πόσο επικίνδυνη ήταν η κατάσταση για το μέλλον των Ελλήνων, οι οποίοι δεν είχαν στον ήλιο μοίρα κάτω από τη σουλτανική τυραννία, μία τυραννία που ουδεμία προστασία κατά των φονικών διαθέσεων των μωαμεθανών δεν παρείχε. Αντί για την συγκατάβαση με το αλλόθρησκο κράτος, οι πρωτεργάτες του ’21 πρότειναν την απελευθέρωση. Διαβεβαίωνε ο Κολοκοτρώνης, ότι «ο Θεός έχει βάλει την υπογραφή του στην ελευθερία της Ελλάδος, και δεν την παίρνει πίσω». Με τέτοιο φρόνημα αγωνίστηκαν, κηρύσσοντας μία αγιασμένη επανάσταση.
Ίσως μας φαίνεται σήμερα παράξενο πώς θα μπορούσε ποτέ να θεωρηθεί μία εξουσία οργανωμένη επί τη βάση του Ισλαμικού δικαίου, η οποία μάλιστα είχε ως αποτέλεσμα το μαρτυρικό θάνατο δεκάδων χιλιάδων Χριστιανών και την αποστασία από την πίστη εκατομμυρίων, ως «θεόσδοτη»! Και όμως! Οι χριστιανοί στους καιρούς των πρώτων διωγμών, έτρεχαν με προθυμία στα θηρία για να μαρτυρήσουν προς δόξαν Θεού – σίγουρα όμως δεν αποκαλούσαν το Νέρωνα «θεόσδοτο» αυτοκράτορα. Ο σημερινός διωγμός δεν είναι βίαιος, όμως είναι διωγμός. Όταν οι Χριστιανοί δεν λατρεύουν το Θεό κατά την ιερά παράδοση βάσει κοσμικού νόμου, αυτό είναι διωγμός. Αφορμή μετανοίας, σαφώς. Επιτίμιο της αμαρτίας, βεβαίως. Θείο δώρο, καύχημα υπομονής, ευπρόσδεκτο μέτρο, όμως, δύσκολα… Ας μην αφήνουμε να μπει στις καρδιές μας το κλίμα της εποχής, και να καταντήσει ο «έξωθεν» διωγμός, να γίνει και «έσω» ολιγοπιστία. Το Ορθόδοξο φρόνημα είναι φρόνημα πράξης, όχι μόνο θεωρίας. Χρειάζεται προσοχή, μήπως η πολλή θεωρία μας απομακρύνει από την πράξη της πίστεως…
