Πρωτοπρεσβύτερος Ἀναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος
«Η ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ (1686) ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ»
1. Η κανονική υπαγωγή της Ουκρανίας
(Αυτοαναίρεση του καθηγητού Φειδά)
Ο καθηγητής Φειδάς, στη μελέτη του «Η Συνοδική Πράξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου (1686) και η αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας» αναφέρεται περὶ της βιαίας προσαρτήσεως τῆς Οὐκρανίας στὴν Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας καί τῆς ἀντικανονικῆς συμμετοχῆς τοῦ Μητροπολίτου Κιέβου στὴν Πατριαρχικὴ Σύνοδο τῆς Μόσχας και ότι πάντοτε η Εκκλησία της Ουκρανίας υπαγόταν στο Θρόνο της ΚΠόλεως. Σημειώνει επί λέξει ο καθηγητής:
α. «Μὲ τὴ συγκεκριμένη Συνοδικὴ Πράξη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου (1686) ὄχι μόνο δὲν παραχωρήθηκαν πλήρως ἢ ὁριστικῶς στὴ δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας οἱ ἀνατολικὲς ἐπαρχίες τῆς Οὐκρανίας καὶ τῆς Λευκορωσσίας, ὅπως ἰσχυρίζονται ἀκρίτως οἱ θεολογικοὶ σύμβουλοι τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας ἀλλ’ ἀντιθέτως διακηρύχθηκε τὸ ἀπαραβίαστο τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σὲ ὁλόκληρη τὴν ἔκταση τῆς Μητροπόλεως τοῦ Κιέβου» (Φειδάς, Συνοδική πράξη, σελ. 5),
β. «Μετά τίς ἀποφάσεις τῆς Συνοδικῆς Πράξεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Διονυσίου Δ’ (1686) ἡ «Μικρή» (Οὐκρανία) καί ἡ «Λευκή» Ρωσσία ἀνῆκαν στήν ἄμεση κανονική δικαιοδοσία τῆς ὑπαγομένης στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο Μητροπόλεως Κιέβου» (Φειδάς, Συνοδική πράξη, σελ. 22),
γ. «Τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας ἀγωνίζεται ἐπὶ πέντε αἰῶνες νὰ ἐπιβάλῃ βιαίως καὶ μὲ καθαρῶς πολιτικὰ ἢ ἐθνοφυλετικὰ κριτήρια τὴν ἀντικανονικὴ ἀξίωσή του γιὰ τὴν ὑπαγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας στὴ δυναστικὴ δικαιοδοσία του, γι’ αὐτὸ ἡ ἐκκλησιαστικὴ Ἱεραρχία, ὁ ἱ. Κλῆρος καὶ ὁ εὐλαβὴς λαὸς τῆς Οὐκρανίας ἀρνήθηκαν πάντοτε νὰ δεχθοῦν τὴν ἐξάρτηση αὐτὴ» (Φειδάς, Συνοδική πράξη, σελ. 35-36). Εντελώς αυθαίρετος και ανακριβής ο ισχυρισμός του καθηγητού. Αντίθετα μάλιστα «ἡ (κανονική) ἐκκλησιαστικὴ Ἱεραρχία (των 90 περίπου αρχιερέων), ὁ ἱ. Κλῆρος καὶ ὁ εὐλαβὴς λαὸς τῆς Οὐκρανίας», συνολικά 12.000 ενορίες και 5.000 μοναχοί εμμένουν στην κανονική του Εκκλησία παρά τις διώξεις και την κρατική και παρακρατική τρομοκρατία που τους ασκείται.
δ. «Βεβαίως, ἡ ἰδιότυπη αὐτὴ ἐπαχθής ἀνεξαρτησία κατοχυρώνεται μὲ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη της, ἀφοῦ ἡ Ἱ. Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας ἐκλέγει καὶ χειροτονεῖ ὄχι μόνο ὅλους τούς ἀρχιερεῖς τῆς Οὐκρανίας, ἀλλὰ καὶ τὸν Προκαθήμενό της Μητροπολίτη Κιέβου καὶ πάσης Οὐκρανίας. Ἐν τούτοις, αὐτὸ τὸ καθεστὼς τῆς ἐπαχθοῦς ἀνεξαρτησίας τῆς Ἐκκλησίας Οὐκρανίας σχετικοποιεῖται καὶ ἀποδυναμώνεται ἀπὸ τὴν ἀντικανονικὴ ἀξίωση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας νὰ εἶναι ὁ Μητροπολίτης Κιέβου τακτικὸ μέλος καὶ τῆς Ἱ. Συνόδου τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, γιὰ νὰ ἐκφράζεται προφανῶς ἡ αὐθαίρετη ἀξίωση τῆς πλήρους ὑπαγωγῆς της στὴν κανονική του δικαιοδοσία» (σελ. 37)! Πού θυμήθηκε ο καθηγητής ότι είναι «ἀντικανονικὴ (η) ἀξίωση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας νὰ εἶναι ὁ Μητροπολίτης Κιέβου τακτικὸ μέλος καὶ τῆς Ἱ. Συνόδου τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας»; (Φειδάς, Συνοδική πράξη, σ. 37). Τελείως αντίθετα έγραφε παλαιότερα (βλ. πιο κάτω παρ. ε). Η συμμετοχή του Μητροπολίτου Κιέβου στη Σύνοδο της Μόσχας προβλέπεται από το Καταστατικό της με απόφαση της Συνόδου 1945 με διορθόδοξη, μάλιστα, συμμετοχή (και του ΚΠόλεως)! Τώρα θυμήθηκε ο καθηγητής ότι είναι «ἀντικανονικὴ ἀξίωση»;!
Η πληρέστερη ἀναίρεση τῶν ἀνωτέρω καινοφανῶν ἀπόψεων τοῦ καθηγητοῦ ἒχει γίνει ἀπό τόν ἲδιο σέ παλαιότερα δημοσιεύματά του. Σὲ σειρὰ ἐπιστημονικῶν του δημοσιευμάτων σὲ διάστημα 40 ἐτῶν (1966-2005) έγραφε ὁ καθηγητὴς Φειδᾶς τὰ ἑξῆς, ποὺ καθιστοῦν ἀπολύτως σαφῆ τὴν πλήρη καὶ κανονικὴ δικαιοδοσία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ἐπὶ τῆς Οὐκρανίας:
α. ΒΛ. ΦΕΙΔΑ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ρωσίας, σ. 273-274: «Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Διονύσιος ὑπήγαγε τὴ Μητρόπολιν Κιέβου ὑπὸ τὴν κανονικὴν δικαιοδοσίαν τοῦ Πατριάρχου Μόσχας (1687)».
β. ΒΛ. ΦΕΙΔΑ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ρωσίας, σ. 317-318, ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ, «Ρωσικὴ Ἐκκλησία», ΘΗΕ, Αθήναι 1965, τ. 10 στ. 1055: «στὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ τρία μόνιμα μέλη συμμετέχει ὁ Μητροπολίτης Κιέβου (μαζὶ μὲ τὸν Μόσχας καὶ τὸν Πετρουπόλεως)».
γ. ΒΛ. ΦΕΙΔΑ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ρωσίας, σ. 301-304: Ἡ Θεολογικὴ Ἀκαδημία τοῦ Κιέβου εἶναι μία ἀπὸ τὶς τέσσερις σημαντικότερες Ἀκαδημίες τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας.
δ. ΒΛ. ΦΕΙΔΑ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ρωσίας, σ. 335: Ὁ Μητροπολίτης Κιέβου διετέλεσε πρόεδρος τῆς Πανρωσικῆς Συνόδου τοῦ 1917, στὴν ὁποία ἀποκαταστάθηκε ὁ Πατριαρχικὸς Θεσμὸς στὴ Ρωσία.
ε. ΒΛ. ΦΕΙΔΑ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία τῆς Ρωσίας, σ. 348-349, ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ, «Ρωσικὴ Ἐκκλησία», ΘΗΕ τ. 10 στ. 1077: Ἰδιαίτερα σημαντικὴ μὲ διορθόδοξη, μάλιστα, συμμετοχὴ εἶναι ἡ Σύνοδος τοῦ 1945, η οποία συνέταξε τον Κανονισμό διοικήσεως της Εκκλησίας της Ρωσίας. Γράφει ὁ καθηγητὴς Φειδᾶς: «Εἰς τὴν Σύνοδο τοῦ 1945 ἔλαβον μέρος ὁ πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Χριστόφορος, ὁ πατριάρχης Ἀντιοχείας Ἀλέξανδρος Γ΄, ὁ πατριάρχης-«καθολικός» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας Καλλίστρατος, ὁ ἀντιπρόσωπος τοῦ πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως μητροπολίτης Θυατείρων Γερμανός, ὁ ἀντιπρόσωπος τοῦ πατριαρχείου Ἱεροσολύμων ἀρχιεπίσκοπος Σεβαστείας Ἀθηναγόρας, ὁ ἀντιπρόσωπος τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας μητροπολίτης Σκοπίων Ἰωσὴφ, ὁ ἐπίσκοπος Ἰωσὴφ τῆς Ἐκκλησίας Ρουμανίας κ.ἂ… Ἡ Σύνοδος συνέταξε καὶ τὸν «Κανονισμὸν διοικήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας». Σύμφωνα μὲ τὸ ἄρθρο 19 τοῦ Κανονισμοῦ στὴν ἑξαμελῆ Διαρκῆ Σύνοδο συμμετέχει ὡς μόνιμο μέλος ὁ Μητροπολίτης Κιέβου! Ὑπάρχει πλέον ἡ παραμικρὴ ἐπιφύλαξη σὲ κάθε καλοπροαίρετο ὅτι ὁ Κιέβου δὲν ὑπάγεται στὴν Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας, σύμφωνα μὲ τὴν ὁμόγνωμη ἄποψη τῶν πιὸ πάνω Ἐκκλησιῶν;
στ. ΒΛ. ΦΕΙΔΑ, «Ρωσικὴ Ἐκκλησία», ΘΗΕ τ. 10 στ. 1078: κατὰ τὸν καθηγητὴ Βλ. Φειδᾶ, στὶς ἐπαρχίες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας ὑπάγεται καὶ τὸ Κίεβο καὶ ὁλόκληρη ἡ Οὐκρανία καθὼς καὶ οἱ Μονὲς τῆς Οὐκρανίας!
Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω ἱστορικὰ στοιχεῖα ποὺ παραθέτει ο ίδιος καθηγητὴς Βλ. Φειδᾶς, προκύπτει ὅτι οἱ ἐν Οὐκρανίᾳ Ὀρθόδοξοι τούς τελευταίους αἰῶνες συμμετεῖχαν σὲ ὅλες τὶς πτυχὲς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρωσίας (μοναχισμός, θεολογικὲς Σχολές, διοίκηση καὶ σὲ αὐτὴ τὴν Ι. Σύνοδο, διωγμοὺς κοκ) καὶ ὄχι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Στις εργασίες: Νικηφόρου, Μητρ. Κύκκου καὶ Τηλλυρίας, Τὸ σύγχρονο Οὐκρανικὸ ζήτημα καὶ ἡ κατὰ τοὺς θείους Κανόνες ἐπίλυσή του, ἐκδ. Κέντρο Μελετῶν Ἱ. Μ. Κύκκου, Λευκωσία 2020 (στο εξής: «Νικηφόρου, Σύγχρονο»), σ. 34 κ.ἑξ, π. Ἀν. Γκοτσόπουλος, Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο, Συμβολὴ στὸν Διάλογο, ἐκδ. «Τὸ Παλίμψηστον», Θεσσαλονίκη, 2019 (στο εξής: «Γκοτσόπουλος, βιβλίο»), σ. 15-36 και π. Ἀν. Γκοτσόπουλος, «Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο: Πρόσκληση γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα ἢ πρόκληση στὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας;», ομιλία, 8.1.20, εδώ (στο εξής: «Γκοτσόπουλος, ομιλία), σελ. 4-7, υπάρχουν πολλά στοιχεία (τα περισσότερα από την ΚΠολη!) που καταδεικνύουν την πληρότητα της κανονικής δικαιοδοσίας της Εκκλησίας της Ρωσίας επί της Ουκρανίας.
Πάντως, πέρα από έγγραφα και στοιχεία, αρκεί και μόνο η πανορθόδοξη εκκλησιαστική συνείδηση, η οποία επί 332 χρόνια θεωρούσε την Ουκρανία τμήμα της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Επίσης, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι χωρίς Τόμο ή Πράξη, μόνο βάσει της μακραίωνης εκκλησιαστικής συνείδησης και πράξης το Ανατολικό Ιλλυρικό υπάγεται στο Θρόνο της ΚΠόλεως και όχι στη Ρώμη.
Η ὑπαγωγή τοῦ Ἀν. Ἰλλυρικοῦ (Κρήτη, Ἀχαΐα, Θεσσαλία, Ἤπειρος, Ἀλβανία, Μακεδονία) ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Ρώμης στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, δὲν ἔγινε μὲ τὴν ἔκδοση Τόμου, ὅπως συνηθίζεται, ἀλλὰ βάσει τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἐθίμου.
Τό Ἀνατολικὸ Ἰλλυρικὸ μέχρι τὸ 731 ὑπαγόταν κανονικῶς στὴ δικαιοδοσία τοῦ Ὀρθοδόξου, τότε, Πατριαρχείου τῆς Ρώμης.
Τὸ 731 ὁ εἰκονομάχος αὐτοκράτορας Λέων Γ΄ Ἴσαυρος, παρὰ τὶς ἔντονες ἀντιρρήσεις τοῦ Ὀρθοδόξου πάπα Γρηγορίου Γ΄ ἀπέσπασε μὲ αὐτοκρατορικὴ ἀπόφαση τὸ Ἀνατολικὸ Ἰλλυρικὸ, καὶ τὸ ὑπήγαγε στὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως μὲ σκοπὸ νὰ τιμωρήσει τὸν πάπα τῆς Ρώμης ποὺ ἦταν Ὀρθόδοξος καὶ δὲν συμφωνοῦσε μαζί του στὴν καταστροφὴ τῶν ἱερῶν εἰκόνων!
Κατὰ συνέπεια, ὅπως τὸ Ἀνατολικὸ Ἰλλυρικὸ λόγῳ ἐκκλησιαστικοῦ ἐθίμου ὑπάγεται στὴν Κωνσταντινούπολη, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπάρχει ἐκκλησιαστικὴ πράξη («Τόμος») ἐκχωρήσεως τῆς δικαιοδοσίας ἀπὸ τὴ Ρώμη, πολλῷ μᾶλλον ἡ Μητρόπολις Κιέβου ὑπάγεται στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχα, τὴ στιγμὴ ποὺ ὑπάρχει καὶ ἡ Πατριαρχική καί Συνοδική ἀπόφαση τοῦ 1686, τὴν ὁποία ἡ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση τόσο στήν Κωνσταντινούπολη ἀλλά καί σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ἑρμήνευσε, δημιουργώντας πλέον ἐκκλησιαστικὸ ἔθιμο ἐπὶ 332 συναπτὰ χρόνια.
2. Παρερμηνεία της Πράξεως 1686
Η παρερμηνεία και η χειραγώγηση των σχετικών με την Συνοδική Πράξη 1686 κειμένων από τον Φειδά είναι πρόδηλη. Ευσύνοπτη αποκατάσταση της ερμηνείας των κειμένων αυτών βλ. στο π. Θ. Ζήσης, Τὸ Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο, Ἀντικανονικὴ καὶ διαιρετική εἰσπήδηση τῆς Κωνσταντινούπολης, ἐκδ. «Τὸ Παλίμψηστον», Θεσσαλονίκη, 2018, σ. 79-95.
Άλλωστε η πάγια, σταθερή, αστασίαστη εκκλησιαστική συνείδηση τριών αιώνων δημιουργεί εκκλησιαστικό έθιμο που ερμηνεύει αυθεντικά και κυριαρχικά την Πράξη 1686 ότι πρόκειται περί πλήρους και κανονικής υπαγωγής της Ουκρανίας στο Πατριαρχείο της Μόσχας.
3. Περί εκκλήτου προσφυγής
1. Πληρέστατη ανασκευή των απόψεων του κ. Φειδά για το εάν η ΚΠολη μπορεί να δεχθεί εκκλήτους κληρικών άλλων δικαιοδοσιών, βλ. Νικηφόρου, Σύγχρονο, σελ. 86 κεξ.
2. Στην έκκλητο του Φιλαρέτου ο καθηγητής κάνει αναφορά στις σελ. 65-71. Όμως ο κ. Φειδάς αποσιωπά τεχνηέντως ότι ο Φιλάρετος προσέφυγε στην Κωνσταντινούπολη το 1992, αμέσως μόλις καταδικάστηκε (11.6.1992), και ο Οικουμενικός απέρριψε αμέσως την προσφυγή του με την από 26.8.1992 επιστολή του, αποδεχόμενος ως κανονική την καταδίκη από την Εκκλησία της Ρωσίας.
Το έκκλητο ασκήθηκε και απορρίφθηκε τελεσίδικα ήδη από το 1992! Γι’ αυτό και όλες οι Εκκλησίες δέχονται τον Φιλάρετο ως καθηρημένο και αναθεματισμένο! (βλ. Νικηφόρου, Σύγχρονο, σ. 110-113, Γκοτσόπουλος, ομιλία, σ. 9-14, Γκοτσόπουλος, βιβλίο, σ. 55-60).
Γράφει ο κ. Φειδάς για την καθαίρεση του Φιλαρέτου: «Ὑπό τό πνεῦμα αὐτό, ἡ Πατριαρχική Σύνοδος ἀκύρωσε τήν ἀντικανονικῶς καί ἀκρίτως ἐπιβληθείσα καθαίρεση ὡς κανονικῶς ἀναιτιολόγητη ἤ καί καταχρηστική, ὅπως συνάγεται καί ἀπό τό σκεπτικό τῆς ἀποφάσεως τῆς Ἁγίας κάι Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Εἶναι ὅμως εὐρύτερα γνωστό, ὅτι ἡ καθαίρεση τοῦ μητροπολίτη Κιέβου Φιλαρέτου ἀπό τό Πατριαρχεῖο Μόσχας ἔγινε ἀκρίτως καί ἀντικανονικῶς … Ὑπό τό πνεῦμα αὐτό, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀκύρωσε τήν ἀντικανονικῶς ἐπιβληθείσα ποινή καί ἀποκατέστησε τόν ἀκρίτως καθαιρεθέντα μητροπολίτη Κιέβου στό ἐπισκοπικό του ἀξίωμα» (Φειδάς, Συνοδική πράξη σελ. 68, 70).
Με τους ανυπόστατους αυτούς ισχυρισμούς του ο καθηγητής προσβάλλει ευθέως τον Οικουμενικό Θρόνο:
Έπρεπε να περάσουν 26 χρόνια (1992-2018) για να καταλάβει το Πατριαρχείο ότι η καθαίρεση του Φιλαρέτου ήταν «κανονικῶς ἀναιτιολόγητη ἤ καί καταχρηστική»;
Έπρεπε να αφήσει «τόν ἀκρίτως καθαιρεθέντα» (!) Φιλάρετο, γέρο άνθρωπο (σήμερα είναι 91 ετών), επί 26 χρόνια (1992-2018) υπό την «ἀντικανονικῶς ἐπιβληθείσα ποινή»; Άτοπον και παράλογον!
Και το σημαντικότερο: Λησμονεί ο καθηγητής ότι ο ίδιος ο Πατριάρχης Βαρθολομαῖος σημείωσε σχετικὰ μὲ τὴν καθαίρεση τοῦ Φιλαρέτου: «Ἡ Ἁγία μας Μεγάλη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀναγνωρίζουσα εἰς τὸ ἀκέραιον τὴν … ἀποκλειστικὴν ἁρμοδιότητα τῆς ὑφ’ Ὑμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας ἀποδέχεται τὰ συνοδικῶς ἀποφασισθέντα περὶ τοῦ ἐν λόγῳ, μὴ ἐπιθυμοῦσα τὸ παράπαν ἳνα παρέξῃ οἰανδήτινα δυσχέρειαν εἰς τὴν καθ’ Ὑμᾶς ἀδελφὴν Ἐκκλησίαν» (Ἐπιστολὴ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου πρὸς τὸν Πατριάρχη Μόσχας Ἀλέξιο, ἀρ. πρωτ. 1203/26.8.1992). Γιὰ τὸν ἀναθεματισμὸ τοῦ Φιλαρέτου (1997) σημειώνει σὲ ἐπιστολὴ του ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχη πρὸς τὸν Πατριάρχη Ρωσίας: «Λαβόντες γνῶσιν τῆς ὡς ἄνω ἀποφάσεως, ἀνακοινώσαμεν ταύτην τῇ Ἱεραρχίᾳ τοῦ καθ’ ἡμᾶς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ προετρεψάμεθα αὐτὴν ὅπως οὐδεμίαν ἐκκλησιαστικὴν κοινωνίαν ἔχῃ τουντεῦθεν μετὰ τῶν εἰρημένων» (Ἐπιστολὴ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου πρὸς τὸν Πατριάρχη Μόσχα Ἀλέξιο, ἀρ. πρωτ. 282/7.4.1997).
Τελικά, ο Οικουμενικός Πατριάρχης όταν δήλωσε εγγράφως ότι η Πατριαρχική Σύνοδος «ἀποδέχεται τὰ συνοδικῶς ἀποφασισθέντα περὶ τοῦ ἐν λόγῳ, μὴ ἐπιθυμοῦσα τὸ παράπαν ἳνα παρέξῃ οἰανδήτινα δυσχέρειαν» εννοούσε ότι αναγνωρίζει ως «ἀντικανονικῶς καί ἀκρίτως ἐπιβληθείσα καθαίρεση ὡς κανονικῶς ἀναιτιολόγητη ἤ καί καταχρηστική», όπως όψιμα γράφει ο κ. Φειδάς;
3. Ο κ. Φειδάς αναφέρεται μόνο στο έκκλητο του Φιλαρέτου. Σιωπά και πάλι στην τρανταχτή περίπτωση του Μακαρίου και των συν αυτώ 15 “επισκόπων” του; Γιατί;! Προφανώς, δεν μπορεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Καταλαβαίνει ο κ. καθηγητής ότι ο Μακάριος με την παρέα του δεν δικαιούται να ασκήσει έκκλητο γιατί δεν καθαιρέθηκε ποτέ και από κανένα αφού είναι εντελώς αχειροτόνητος! Έλκει την “αρχιεροσύνη” του από τον τσαρλατάνο απατεώνα Τσεκάλιν. Συνεπώς, για ποια «αποκατάσταση στον αρχιερατικό βαθμό» μιλάει το Πατριαρχείο; Πρόκειται για άτοπη και εξωπραγματική νομοκανονική θέση.
Δυστυχώς όμως το Πατριαρχικό Ανακοινωθέν της 11.10.2018 αναφέρεται και σε έκκλητο του Μακαρίου! «3) Κατά τάς κανονικάς προνομίας τοῦ Πατριάρχου ΚΠόλεως ὅπως δέχηται ἐκκλήτους προσφυγάς ἀρχιερέων καί ἄλλων κληρικῶν ἐκ πασῶν τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, νά δεχθῇ τάς σχετικάς αἰτήσεις τοῦ Φιλαρέτου Ντενισένκο καί τοῦ Μακαρίου Μαλετίτς καί τῶν σύν αὐτοῖς, οἵτινες εὑρέθησαν ἐν σχίσματι ὄχι διά δογματικούς λόγους, καί νά ἀποκαταστήσῃ αὐτούς μέν εἰς τόν ἀρχιερατικόν ἤ ἱερατικόν αὐτῶν βαθμόν, τούς δέ πιστούς αὐτῶν εἰς ἐκκλησιαστικήν κοινωνίαν». Ποια έκκλητο προσφυγή; Κατά ποιας καταδικαστικής αποφάσεως ασκήθηκε;
4. Προκρούστειος επιστημονικότης…
1. Ο καθηγητής Φειδάς παραπέμπει στην εργασία του στη σημαντικότατη επιστολή του Πατριάρχου Ιερεμία Γ΄ (23.9.1723) που εκδόθηκε σε απάντηση αιτήματος του Τσάρου Μ. Πέτρου. Αλγεινή εντύπωση προκαλεί ότι αποκρύπτει μερικές πολύ κρίσιμες φράσεις της επιστολής που ανατρέπουν σύνολη την επιχειρηματολογία του!
Η παράθεση του καθηγητού (στο Φειδάς, Συνοδική πράξη, σ. 28) έχει ως εξής: «Ἡ μετριότης ἡμῶν... ἐπικυροῖ, βεβαιοῖ καί ἀποφαίνει τήν παρά τοῦ εὐσεβεστάτου καί γαληνοτάτου αὐτοκράτορος ... διορισθεῖσαν ἐν τῇ ρωσσικῇ ἁγίᾳ καί μεγάλῃ βασιλείᾳ εἶναι καί λέγεσθαι ἐν Χριστῷ ἀδελφῇ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος παρά πάντων τῶν εὐσεβῶν καί ὀρθοδόξων χριστιανῶν... καί ἔχει ἄδειαν τελεῖν καί ἐπιτελεῖν ὅσα οἱ τέσσαρες ἀποστολικοί ἁγιωτάτοι Πατριαρχικοί θρόνοι. Νουθετεῖ, παραινεῖ καί ἐπιτάττει αὐτήν, ἵνα διαφυλάττῃ καί κρατῇ ἀπαρασάλευτα ἔθη καί κανόνας Οἰκουμενικῶν ἁγίων ἑπτά Συνόδων καί ἄλλα, ὅσα ἡ Ἀνατολική ἁγία Ἐκκλησία διακρατεῖ καί διαμένει εἰς αἰῶνα τόν ἅπαντα ἀπαρασάλευτος» (Κ. Δελικάνη, Πατρ. Ἔγγραφα.ΙΙΙ, 234‐235)».
Η πλήρης επιστολή του Μ. Πέτρου έχει ως εξής: «Ἡ μετριότης ἡμῶν διά της χάριτος και εξουσίας του παναγίου και ζωοποιού και τελεταρχικού πνεύματος, ἐπικυροῖ, βεβαιοῖ καί ἀποφαίνει τήν παρά τοῦ εὐσεβεστάτου καί γαληνοτάτου αὐτοκράτορος αγίου βασιλέως πάσης Μοσχοβίας, Μικράς και Λευκής Ρωσίας και πάντων των Βορείων, Ανατολικών, Δυτικών και άλλων πολλών μερών κατεξουσιαστού κυρίου κυρίου Πέτρου Αλεξιάδου Ιμπεράτορος, του κατά πνεύμα το άγιον αγαπητού και περιποθήτου αυτής, διορισθεῖσαν ἐν τῇ ρωσσικῇ ἁγίᾳ καί μεγάλῃ βασιλείᾳ εἶναι καί λέγεσθαι ἐν Χριστῷ ἀδελφῇ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος παρά πάντων τῶν εὐσεβῶν καί ὀρθοδόξων χριστιανῶν ιερωμένων τε και λαϊκών, αρχόντων και αρχομένων, και από παντός προσώπου αξιωματικού. Καί ἔχει ἄδειαν τελεῖν καί ἐπιτελεῖν ὅσα οἱ τέσσαρες ἀποστολικοί ἁγιωτάτοι Πατριαρχικοί θρόνοι. Νουθετεῖ, παραινεῖ καί ἐπιτάττει αὐτήν, ἵνα διαφυλάττῃ καί κρατῇ ἀπαρασάλευτα ἔθη καί κανόνας Οἰκουμενικῶν ἁγίων ἑπτά Συνόδων καί ἄλλα, ὅσα ἡ Ἀνατολική ἁγία Ἐκκλησία διακρατεῖ καί διαμένει εἰς αἰῶνα τόν ἅπαντα ἀπαρασάλευτος» (Κ. Δελικάνη, Πατρ. Ἔγγραφα.ΙΙΙ, 234‐235).
Από την επιστολή είναι σαφές ότι η κανονική δικαιοδοσία της Ρωσικής Εκκλησίας και της Συνόδου της εκτείνεται όπου και όσο η εδαφική εξουσία του βασιλείου της Ρωσίας, ήτοι: επί των εδαφών «πάσης Μοσχοβίας, Μικράς και Λευκής Ρωσίας και πάντων των Βορείων, Ανατολικών, Δυτικών και άλλων πολλών μερών»! Με άλλα λόγια ο Πατριάρχης ΚΠόλεως Ιερεμίας Γ΄ αναγνωρίζει την κανονική δικαιοδοσία της Συνόδου της Εκκλησίας της Ρωσίας και επί της «Μικράς … Ρωσίας», δηλαδή της Ουκρανίας! Είναι προφανές γιατί ο καθηγητής απέκρυψε τη φράση που περιγράφει τα όρια δικαιοδοσίας της Ρωσίας… Πρόκειται για παραποίηση των πραγματικών ιστορικών γεγονότων.
2. Αντίθετα, στην επιστολή του τσάρου Μ. Πέτρου στον Πατριάρχη Ιερεμία Γ΄ ο κ. Φειδάς προσθέτει εντός παρενθέσεως τη λέξη (=Ἐκκλητον), που εξυπηρετεί την επιχειρηματολογία του. Δυστυχώς όμως γι’ αυτόν ο Μ. Πέτρος δεν την έγραψε:
Η παράθεση του καθηγητού (στο Φειδάς, Συνοδική πράξη, σ. 27-28) έχει ως εξής: «Εἰ δέ ποτε ἐξαιτήσονται παρά τῆς Ὑμετέρας Παναγιότητος ὁποιανδήποτε καλήν συμβουλήν πρός ὄφελος καί κρείττονα οἰκονομίαν τῆς Ἐκκλησίας (=Ἐκκλητον), παρακαλοῦμεν ἐν τοιαύτῃ περιστάσει μή ἀπαξιῶσαι αὐτούς τούτου διά τό κοινόν συμφέρον τῶν Ὀρθοδόξων...». (Κ. Δελικάνη, Πατρ. Ἔγγραφα, ΙΙΙ, 231‐234)».
Η επιστολή όμως γράφει: «Εἰ δέ ποτε ἐξαιτήσονται παρά τῆς Ὑμετέρας Παναγιότητος ὁποιανδήποτε καλήν συμβουλήν πρός ὄφελος καί κρείττονα οἰκονομίαν τῆς Ἐκκλησίας, παρακαλοῦμεν ἐν τοιαύτῃ περιστάσει μή ἀπαξιῶσαι αὐτούς τούτου διά τό κοινόν συμφέρον τῶν Ὀρθοδόξων...».
Ο κ. Καθηγητής αυτογνωμόνως προσέθεσε την ανύπαρκτη στην επιστολή λέξη «(=Ἐκκλητον)». Ωστόσο όμως δεν περιλαμβάνεται στο αρχικό κείμενο.
5. Όταν ο επιστήμονας επιλέγει να μην έχει επαφή με την πραγματικότητα…
Γράφει ο κ. Φειδάς: «Συνεπῶς, ἡ μόνη πλέον κανονική ὁδός γιά τήν ὁριστική ἐκτόνωση τῶν μακραιώνων καί ἀδιαλλάκτων ὀξυτάτων ἀντιθέσεών τους εἶναι ἡ ἄμεση ἀνακήρυξη τῆς αὐτοκεφαλίας τῆς Ἐκκλησίας Οὐκρανίας, ἡ ὁποία θά ἱκανοποιήση ἕνα ἐπίμονο καί δίκαιο αἴτημα τῆς μεγάλης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας».
Αποκρύπτει ο καθηγητής ότι όχι μόνο δεν υπήρχε «αἴτημα τῆς μεγάλης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας» (Φειδάς, Συνοδική πράξη, σ. 38), αλλά αντιθέτως το αίτημα Ιεραρχών, λοιπών κληρικών και πιστού λαού ήταν να μη δοθεί η αυτοκεφαλία. Απόδειξη ότι ο πιστός λαός έμεινε κοντά στην κανονική Εκκλησία και αρνήθηκε να προσχωρήσει την αυτοκεφαλία.
Και φυσικά «ἡ ἄμεση ἀνακήρυξη τῆς αὐτοκεφαλίας» δεν έφερε την «ὁριστική ἐκτόνωση τῶν μακραιώνων καί ἀδιαλλάκτων ὀξυτάτων ἀντιθέσεών τους», που υπέθεσε ο καθηγητής. Αντίθετα, μάλιστα, αύξησε τη βία…
Τέλος, η σοβαρότητα της μελέτης (αναντίστοιχη της ευρύτερης επιστημονικής προσφοράς του συντάκτου της) καταδεικνύεται στην κατάληξή της: «Συνεπῶς, ἡ μόνη κανονική ὁδός γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἐσωτερικῆς ἑνότητας τοῦ διεσπασμένου ἐκκλησιαστικοῦ σώματος τῆς δεινῶς δοκιμαζομένης μεγάλης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας εἶναι, ὅπως καί σέ ὅλες τίς ἄλλες αὐτοκέφαλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες τῶν νεωτέρων χρόνων, ἡ ἄμεση ἀνακήρυξη τῆς Αὐτοκεφαλίας, ἡ ὁποἰα θά ἀποδειχθῆ ἰδιαιτέρως ἐπωφελής ὄχι μόνο γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἐσωτερικῆς ἑνότητας τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ της σώματος, ἀλλά καί γιά τήν ἐνίσχυση τῶν ἀδελφικῶν σχέσεων τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας μέ τήν αὐτοκέφαλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας» (Φειδάς, Συνοδική πράξη, σ. 71).
Συμπερασματικά με όσα αναφέραμε πιο πάνω, η «ἄμεση ἀνακήρυξη τῆς Αὐτοκεφαλίας» δεν «αποδείχθηκε ἰδιαιτέρως ἐπωφελής γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἐσωτερικῆς ἑνότητας» ούτε για «τήν ἐνίσχυση τῶν ἀδελφικῶν σχέσεων τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας», ούτε για την πανορθόδοξη κοινωνία!
Η βία, η δράση κρατικών και παρακρατικών εναντίον των πιστών, το σχίσμα στο σχίσμα και όλη η ταραχή στην ανά την Οικουμένη Ορθοδοξία επιβεβαιώνουν ότι η Κωνσταντινούπολη και οι συνοδοιπόροι της στο Ουκρανικό δεν είχαν καμία επαφή με την Ουκρανική πραγματικότητα όταν σχεδίαζαν το «αυτοκέφαλο» της Ουκρανίας, το οποίο απεδείχθη κακοκέφαλο.
Και το τραγικότερο: Ένα πρόβλημα μιας τοπικής Εκκλησίας το μετέτρεψαν σε πανορθόδοξο πρόβλημα με απρόβλεπτες συνέπειες για την ενότητα της Ορθοδοξίας.
Δυστυχώς για την Ορθόδοξη Εκκλησία!
Πάτρα 22.11.20
