Κωνσταντίνα Ν. Κακογιάννη
Ελένη Α. Καρνιάτη
Δικηγόροι Αθηνών
Tη Δευτέρα, 19 Οκτωβρίου, θα βρεθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου ένας εκ των Αρχιερέων της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο μητροπολίτης Κερκύρας.
Η κατηγορία που αντιμετωπίζει, βάσει σχετικών δημοσιευμάτων, είναι η τέλεση του αδικήματος του άρθρου 285 ΠΚ, που αναφέρεται στην ‘πρόκληση ασθενειών’.
Η υπό κρίση πράξη, που προκάλεσε την παρέμβαση της εισαγγελικής αρχής, είναι η τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και της Θείας Μεταλήψεως στον Ιερό Ναό Αγίου Σπυρίδωνος Κερκύρας κατά την 25η Μαρτίου 2020, εν μέσω περιόδου καραντίνας που είχε επιβληθεί από τις πολιτειακές αρχές λόγω της πανδημίας.
Λόγω του πρωτοφανούς, για τα ελληνικά νομικά χρονικά, κατηγορητηρίου, αν ληφθούν υπόψη τα γεγονότα που αποτέλεσαν τη βάση της έκδοσης του κατηγορητηρίου αλλά και η ιδιότητα του κατηγορουμένου, ως Αρχιερέας της Εκκλησίας της Ελλάδος, κρίθηκε αναγκαία η σύνταξη του παρόντος κειμένου προς έκθεση μιας σειράς κρίσιμων νομικών ζητημάτων αναφορικά με τη συγκεκριμένη υπόθεση.
ΘΕΜΑ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΝΑΙ Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΠΛΟ ΚΤΙΡΙΟ;
Ο ιερός ναός δεν είναι ένα απλό κτίριο. Πρόκειται για χώρο που έχει καθαγιασθεί προκειμένου να μετατραπεί σε Οίκο του Θεού και να αποτελέσει τόπο τελέσεως των Μυστηρίων της Εκκλησίας.
Στην Ιερά Ακολουθία Αγιασμού επί των εγκαινίων Ιερού Ναού αναφέρεται ότι:
“Βασιλεῦ ῞Αγιε, ὁ ἔχων θρόνον οὐρανὸν καὶ ὑποπόδιον τὴν γῆν, ὁ ἐπὶ τῶν Χερουβεὶμ ἐποχούμενος καὶ ὑπὸ τῶν Σεραφεὶμ ἀνυμνούμενος, ὁ φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον, ὁ ἐκλεξάμενος τὴν Σιὼν καὶ αἱρετίσας αὐτὴν εἰς κατοικίαν Σήν,ὁ προσδεχόμενος παρὰ τῶν Σῶν κτισμάτων τὴν λογικὴν λατρείαν, ὁ τὸν Σολομῶντα διδάξας οἰκοδομῆσαι οἶκον τῇ Σῇ μεγαλειότητι καὶ τὸν ̓Ισραὴλ ὁδηγήσας εἰς ἀπαρτισμὸν τῆς σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου, ὁ ἐν τῇ πέτρᾳ τῆς Πίστεως οἰκοδομήσας τὴν ̓Εκκλησίαν Σου, αἱρέτισον καὶ τὸν Ναὸν τοῦτον καὶ ποίησον αὐτὸν σκήνωμα δόξης Σου,τὸ δὲ ἐν αὐτῷ θυσιαστήριον ἅγιον ̔Αγίων ἀνάδειξον καὶ ὑπὲρ τὸ κατὰ νόμον ἱλαστήριον δόξασον.
Στερέωσον τὸν ἅγιον οἶκον τοῦτον ἀσάλευτον καὶ δεδοξασμένον ἐν Σοὶ καὶἁγίασον τοὺς ἀγαπῶντας τὴν εὐπρέπειαν αὐτοῦ, ἵνα, ἀκατακρίτως ἑστῶτες ἐνώπιον τῆς ἁγίας δόξης Σου, προσάγωμέν Σοι θυσίαν αἰνέσεως, ἐν καθαρῷτῷ μαρτυρίῳ τῆς συνειδήσεως ημῶν…
Αξίωσον ημᾶς ναὸν ἔμψυχον τοῦ Παρακλήτου γενέσθαι καὶ τόπον σκηνώματος δόξης Σου ἁγιάζειν, ὅτι οὐκ οἴδαμεν προσκυνεῖν Θεῷ ἀλλοτρίῳ, οὐδὲ διαπετάζειν πρὸς ἕτερον Θεὸν τὰς ἑαυτῶν, Δέσποτα, χεῖρας, ἀλλὰ βωμοὺς καὶτόπους τῆς λατρείας Σοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ημῶν σέβειν καὶ ὑπὲρ ὁσίων κα ἱερῶν ἀγωνίζεσθαι….” (Ευχές επί των θυρανοιξίων/ εγκαινίων Ιερού Ναού)
Βάσει των ανωτέρω, ο Ιερός Ναός καθαγιάζεται από το Αγιο Πνεύμα το οποίο και μετά τα εγκαίνια Ιερού Ναού παραμένει/ κατοικεί στον Ιερό Ναό (ναὸν ἔμψυχον τοῦ Παρακλήτου γενέσθαι).
Επομένως η θεώρηση του Ιερού Ναού ως απλού κτιρίου θεωρείται βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος το οποίο καθαγιάζει τον Ιερό Ναό και κατοικεί μέσα στον Ιερό Ναό.
Κατά τους Ιερούς Κανόνες η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος δεν συγχωρείται.
Ζ΄ Οικουμενικής Σύνοδος – Αριθμός Κανόνα: ζ’ «…Ὅσοι οὖν σεπτοὶ ναοὶ καθιερώθησαν ἐκτὸς ἁγίων λειψάνων μαρτύρων, ὁρίζομεν ἐν αὐτοῖς κατάθεσιν γίνεσθαι λειψάνων μετὰ τῆς συνήθους εὐχῆς. Ὁ δὲ ἄνευ ἁγίων λειψάνων καθιερῶν ναόν, καθαιρείσθω, ὡς παραβεβηκὼς τάς ἐκκλησιαστικὰς παραδόσεις.» Με τον ανωτέρω Ιερό Κανόνα ορίζεται ο καθαγιασμός Ιερών Ναών υποχρεωτικά με λείψανα Αγίων.
ΘΕΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΕ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ – ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΩΤΑΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ;
Βάσει του Συντάγματος, το κράτος πρέπει να απέχει από κάθε ενέργεια που παραβιάζει τα δόγματα της ορθόδοξης πίστης, όπως περιέχονται στους Ιερούς Κανόνες, και τη Θεία Λατρεία. Η υποχρέωση αυτή προκύπτει:
Α) Από το συνδυασμό των κάτωθι συνταγματικών διατάξεων:
1. Την επικεφαλίδα του Συντάγματος:
«Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος»
2. Το άρθρο 3 του Συντάγματος:
«1. Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Aνατολικής Oρθόδοξης Εκκλησίας του Xριστού. H Oρθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας, που γνωρίζει κεφαλή της τον Kύριο ημών Iησού Xριστό …. · τηρεί απαρασάλευτα …. τους ιερούς αποστολικούς και συνοδικούς κανόνες και τις ιερές παραδόσεις.…3. Το κείμενο της Aγίας Γραφής τηρείται αναλλοίωτο…»
3. Το άρθρο 13 του Συντάγματος:
«1. H ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. 2. Kάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων…»
4. Το άρθρο 48 του Συντάγματος:
«1. Σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εθνικής ασφάλειας ….. η Bουλή, με απόφασή της, που λαμβάνεται ύστερα από πρόταση της Kυβέρνησης, θέτει σε εφαρμογή, σε ολόκληρη την Επικράτεια ή σε τμήμα της, το νόμο για την κατάσταση πολιορκίας, συνιστά εξαιρετικά δικαστήρια και αναστέλλει την ισχύ του συνόλου ή μέρους των διατάξεων των άρθρων 5 παράγραφος 4, 6, 8, 9, 11, 12 παράγραφοι 1 έως και 4, 14, 19, 22 παράγραφος 3, 23, 96 παράγραφος 4 και 97. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας δημοσιεύει την απόφαση της Bουλής. Mε την απόφαση της Bουλής ορίζεται η διάρκεια ισχύος των επιβαλλόμενων μέτρων, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί τις δεκαπέντε ημέρες.»
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Το άρθρο 13 του Συντάγματος δεν περιλαμβάνεται στη λίστα των συνταγματικών διατάξεων που επιδέχονται περιορισμούς σε περίπτωση πολέμου της χώρας.
Επομένως, τα δικαιώματα του άρθρου 13 του Συντάγματος, ήτοι το δικαίωμα στη θρησκευτική συνείδηση (παρ.1) και το δικαίωμα στη θρησκευτική λατρεία (παρ.2) δεν μπορούν να περιορισθούν ούτε και σε κατάσταση της χώρας σε συνθήκες πολέμου, άρα σε καμία συνθήκη της χώρας.
Β) Από τη νομολογία των Ανωτάτων Δικαστηρίων:
Ολομέλεια Αρείου Πάγου:
“Στους θεμελιώδεις αυτούς κανόνες και αρχές, που κρατούν στη Χώρα και απηχούν θρησκευτικές και ηθικές αντιλήψεις, ανήκουν δε στον πυρήνα της διεθνούς δημόσιας τάξεως, περιλαμβάνονται και τα δόγματα, οι ιεροί αποστολικοί και συνοδικοί κανόνες και οι ιερές παραδόσεις της επικρατούσας στην Ελλάδα θρησκείας της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού, των οποίων το άρθρο 3 του Συντάγματος επιτάσσει ρητά την απαρασάλευτη τήρηση, αναγορεύοντας τους σε επαυξημένης ισχύος ουσιαστικούς κανόνες δικαίου” (Ολομέλεια Αρείου Πάγου 17/2008).
Ολομέλεια Συμβουλίου της Επικρατείας:
“Κατά την αληθή έννοιαν των άρθρων 1 και 2 του Συντάγματος του 1911 δια συνταγματικού κύρους περιβλήθησαν ουχί πάντες οι ιεροί κανόνες, αλλά μόνον εκείναι αι διατάξεις αυτών, αι αναφερόμεναι εις το δόγμα, ήτοι αι σχετιζόμεναι προς την ορθόδοξον πίστιν, την θρησκευτικήν διδασκαλίαν και την θείαν λατρείαν» (ΣτΕ Ολομέλεια Α997/1936”
ΘΕΜΑ ΤΡΙΤΟ: ΠΛΗΡΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΑΔΙΚΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 285?
Βάσει του άρθρου 285 ΠΚ: “1. Όποιος παραβιάζει τα μέτρα που έχει διατάξει ο νόμος ή η αρμόδια αρχή για να αποτραπεί η εισβολή ή η διάδοση μιας μεταδοτικής ασθένειας τιμωρείται: α)…β) με φυλάκιση και χρηματική ποινή αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος μετάδοσης της ασθένειας σε αόριστο αριθμό ανθρώπων…’.
Με βάση τα ανωτέρω, για να εφαρμοσθεί η διάταξη του άρθρου 285 ΠΚ πρέπει: α) να πρόκειται για μέτρα που έχει διατάξει ο νόμος ή η αρμόδια αρχή. Ομως στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μέτρα αυτά, όσον αφορά τη θρησκευτική λατρεία, είναι άκυρα βασιζόμενα σε άκυρη πράξη, εφόσον η πράξη αυτή είναι καταφανώς αντισυνταγματική. Εκλείπει λοιπόν ο πρώτος όρος του άρθρου 285 ΠΚ.
β) πρέπει από την πράξη να μπορεί να προκύψει ‘κίνδυνος μετάδοσης ασθένειας σε αόριστο αριθμό ανθρώπων..”. Όμως η συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας σε καμία περίπτωση δεν θέτει σε κίνδυνο την υγεία. Αντίθετος ισχυρισμός έρχεται σε αντίθεση με τα δόγματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ιδίως ως προς την παρουσία του Αγίου Πνεύματος κατά την τέλεση των μυστηρίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας αλλά και στους Ιερούς Ναούς, ως καθαγιασμένοι χώροι, προορισμένοι για τη θεία λατρεία.
Επομένως ούτε και ο δεύτερος όρος του άρθρου 285 ΠΚ πληρούται στη συγκεκριμένη περίπτωση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Από τα ανωτέρω εκτιθέμενα συνάγονται τα κάτωθι: α) ο μητροπολίτης Κερκύρας ενήργησε απολύτως στα πλαίσια των πνευματικών του καθηκόντων ως Αρχιερέας, β) οι πράξεις του συγκεκριμένου Αρχιερέα, όπως και κάθε Αρχιερέα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που σχετίζονται με τα πνευματικά του καθήκοντα δεν υπόκειται σε έλεγχο από την πολιτειακή εξουσία εφόσον τα καθήκοντα αυτά επιβάλλονται από τους Ιερούς Κανόνες οι οποίοι τυγχάνουν απολύτου Συνταγματικής προστασίας, γ) τα μυστήρια και τα δόγματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όπως περιέχονται στους Ιερούς Κανόνες, δηλαδή την Αγία Γραφή, τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων και τα κείμενα των Αγίων Πατέρων είναι απαραβίαστα και δεν είναι δυνατή η τροποποίηση ή ο περιορισμός τους με πολιτειακή πράξη, γεγονός που έχει τονισθεί και από τις Ολομέλειες των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας, ήτοι του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου της Επικρατείας, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, δ) κάθε πολιτειακή πράξη που παραβιάζει τους Ιερούς Κανόνες είναι αυτοδίκαια άκυρη ως αντισυνταγματική, είναι δηλαδή, στην πράξη, παντελώς ανυπόστατη, ε) η παράβαση των Ιερών Κανόνων εκ μέρους οργάνων της πολιτείας θέτει για τα πρόσωπα αυτά ζήτημα τέλεσης ποινικών και πειθαρχικών ευθυνών, στα πλαίσια του Συντάγματος, των ποινικών νόμων και του πειθαρχικού κώδικα που εφαρμόζεται στα πρόσωπα αυτά, ανάλογα με τη θέση τους, εφόσον στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για ευθεία καταστρατήγηση του Συντάγματος και προσπάθεια κατάργησης θεμελιωδών Συνταγματικών Δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στη θρησκευτική συνείδηση και το δικαίωμα στη θρησκευτική λατρεία.
koskinad
