ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ σόκ
γιά τό περιεχόμενο σχολικοῦ βιβλίου πού παροτρύνει ἐμμέσως μαθητές στήν αὐτοδικία
καί στήν διάπραξη ἀδικημάτων ὅπως ἡ δηλητηρίασις κάνει μέ ἄρθρο του στήν «Ἑστία»
ὁ καθηγητής κ. Ρ. Σκοπελίτης.
Οἱ ἀποκαλύψεις πού γίνονται μία ἡμέρα μετά τήν
σύλληψη τῆς δράστιδος μέ τό βιτριόλι προκαλοῦν εὔλογο προβληματισμό, καθώς
18άρηδες μαθητές διδάσκονται στό μάθημα Λογοτεχνίας εἰδεχθῆ ἐγκλήματα πού εἶναι
ἀκόμη ἀδύνατον νά τά κατανοήσουν καί ἐλλοχεύει ὁ κίνδυνος νά υἱοθετήσουν
τέτοιες συμπεριφορές.
Τέτοια
παραδείγματα εἶναι ἡ διάπραξις φόνου μέ πρωταγωνιστές μιά «γριά τοκογλύφο», ἕναν
«διεφθαρμένο δικαστή» ἤ δηλητηρίασις τῆς κόρης ἀπό τήν ἴδια της τήν μητέρα. Στά
κείμενα κυριαρχεῖ ἡ φυγή ἀπό τήν οἰκογένεια, τήν κοινωνία καί τόν ἴδιο τόν ἑαυτό
(αὐτοκτονία), ἐνῶ τά ἐγκλήματα τιμῆς παρουσιάζονται ὡς μία ἀποδεκτή πρᾶξις.
Ἀκολουθεῖ τό ἄρθρο τοῦ καθηγητοῦ κ. Σκοπελίτη:
Η ΠΡΩΤΗ ἀπορία τοῦ
κοινοῦ ἀναγνώστη πού θά µπορέσει νά διαβάσει ὅλα τά κείµενα καί τῶν τριῶν ἑνοτήτων
(«δικτύων», ὅπως ονοµάζονται στό βιβλίο), ἀφορᾶ τό κριτήριο τῆς ἐπιλογῆς. Γιά
τήν πνευµατική καλλιέργεια τῶν τελειοφοίτων τοῦ Γενικοῦ Λυκείου οἱ εἰδικοί συνεργάτες
– φιλόλογοι τῆς «Μονάδος Ἀνθρωπιστικῶν Ἐπιστηµῶν» τοῦ Ἰνστιτούτου ἔχουν ἐπιλέξει
γιά κάθε δίκτυο «ἀνοικτά κείµενα πού θέτουν περισσότερο ἐρωτήµατα παρά δίνουν ἀπαντήσεις»,
ἐνῶ «ἀνοικτά» εἶναι καί τά βιογραφικά σηµειώµατα τῶν γνωστῶν καί ἀγνώστων Ἑλλήνων
καί ξένων συγγραφέων, γνωστῶν κινηµατογραφιστῶν (λείπουν ὅµως τά βιογραφικά
σηµειώµατα τῶν 15 ξένων καί 10 Ἑλλήνων ζωγράφων, φωτογραφίες ἀπό τά ἐπίσης «ἀνοικτά»
ἔργα τῶν ὁποίων «πλαισιώνουν» τά κείµενα.) Τά τρία δίκτυα µέ τή σειρά τοῦ
βιβλίου εἶναι τά ἑξῆς:
* Στό πρῶτο, µέ τήν ἐπωνυµία «Ὅταν θέλεις νά φύγεις» δεσπόζει τό αἴσθηµα τῆς
φυγῆς ἀπό κάθε κοινωνικό σύνολο, τήν πόλη, τήν οἰκογένεια (τούς «κακούς γονεῖς»)
ἀλλά καί τόν ίδιο τόν ἑαυτό µας (φυγή πού σηµαίνει καί τήν αὐτοκτονία.) Ἡ ἐπιλογή
καί ἡ σύνθεση τοῦ δικτύου ἔγινε προφανῶς σέ ἀντίθεση µε τίς ἰδέες καί τά αἰσθήµατα
τῆς φιλίας καί τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς φιλοπατρίας, τῆς εὐαισθησίας καί τῆς
φροντίδας γιά τό φυσικό περιβάλλον.
* Στό δεύτερο, µέ τήν ἐπωνυµία «Ἀνατοµία ἑνός ἐγκλήµατος» γίνεται ἡ ἐξαιρετικά
προβληµατική ἀναφορά «στά ποικίλα ἠθικά ερωτήµατα πού εἶναι δυνατόν νά ἐγείρει ὁ
φόνος» µέ τά δύο παραδείγµατα πού τή διευκρινίζουν, δηλαδή τήν «γριά τοκογλύφο»
στό µυθιστόρηµα Ἔγκληµα καί Τιµωρία καί τόν «διεφθαρµένο δικαστή» στήν ταινία
«Irrational Man» τοῦ W. Allen. Ἡ διατύπωση στό σύνολό της φαίνεται νά κάνει
δεκτή τήν αὐτοδικία καί µέ τίς περιγραφές ἀποτρόπαιων «ἐγκληµάτων τιµῆς» –τό
χαρακτηριστικότερο ἴσως στοιχεῖο τῆς ἀκατανόητης γιά τόν κοινό ἀναγνώστη
µοναδικότητας τοῦ βιβλίου ὡς διδακτικοῦ µέσου.
* Τό τρίτο, µέ τήν ἐπωνυµία «Βίοι ἐλάσσονες» περιλαµβάνει περιγραφές
βιωµάτων καί συµπεριφορῶν προσώπων κυρίως ἀπό τό κατώτερο κοινωνικό στρῶµα, τά ὁποῖα
ἀναφέρονται στό βιβλίο ὡς «ἀνθρώπινοι χαρακτῆρες, ταπεινοί, ἀδικαίωτοι, ἐνίοτε
θυµωµένοι». Γιά τήν ταυτότητα τοῦ βιβλίου εἶναι ἐνδεικτική ἡ σύσταση τῶν
συντακτῶν του πρός τούς διδάσκοντες ἐκπαιδευτικούς, ἀλλά καί τούς µαθητές καί
τίς µαθήτριες µέ τά παραδείγµατα πού τούς προσφέρονται «νά διαµορφώσουν οἱ ἴδιοι
τό δικό τους δίκτυο, διαλέγοντας αὐτοί τούς χαρακτῆρες µέ τούς ὁποίους θέλουν
νά συνοµιλήσουν» [σέ 30 σελίδες (103-132) παρατίθεται τό διήγηµα τοῦ Γ. Βιζυηνοῦ
«Ποῖος ἦτο ὁ φονεύς τοῦ ἀδελφοῦ µου», σέ 14 δύο διηγήµατα τοῦ Ἀλ. Παπαδιαµάντη
µέ τίς «ἀτυχεῖς» γλωσσικές ἐπιδιορθώσεις τῶν συντακτῶν στήν καθαρεύουσα, πού ἀσφαλῶς
δέν διευκολύνουν τήν κατανόηση.]
Κριτήριο τῆς ἐπιλογῆς
τῶν κειµένων καί τῶν τριῶν δικτύων δέν ἦταν –καί δέν µποροῦσε νά εἶναι– ἡ
λογοτεχνική ἤ µορφωτική –µέ τήν εὐρεῖα σηµασία τοῦ ὅρου– ἀξία τοῦ κειµένου, ἀλλά
ἡ σχέση τοῦ ἑνός ἤ τοῦ ἄλλου µέ τίς ἰδεολογικές ἀφετηρίες ἤ σκοπιµότητες καί
τίς συνακόλουθες προτιµήσεις τῶν συντακτῶν –προτιµήσεις πού ἔχουν τά ἑξῆς ἀναπόφευκτα
(χαρακτηριστικά ἐπίσης) γιά τήν ἀναφερθεῖσα µοναδικότητα τοῦ βιβλίου ἀποτελέσµατα:
– Νά παραβλέπεται ἡ αδυναµία τῶν µαθητῶν ἀλλά καί πολλῶν ἐκπαιδευτικῶν γιά τήν
κατανόηση τῶν κειµένων, ὅταν µάλιστα προέρχονται ἀπό ξένο, ἐνίοτε ἐκτός τόπου
καί χρόνου πολιτιστικό περιβάλλον καί ἐφόσον γράφονται γιά διαφορετικό ἀναγνωστικό
κοινό, σέ κάθε περίπτωση ὄχι γιά τήν χρήση τους σέ σχολεῖο (διαπίστωση πού ἰσχύει
γιά τά κείµενα στό σύνολό τους, ἀλλά καί τά ἔργα τῶν ζωγράφων.)
– Νά δίνεται ἡ ἐντύπωση
ὅτι ἐπιχειρεῖται ἰδεολογικός ἐπηρεασµός ὑπέρ τῆς ἡττηµένης στόν ἐµφύλιο πόλεµο
πλευρᾶς καί νά ἐµφυτεύει ἔτσι στούς ἀνήλικους µαθητές πολιτικό ἀνορθολογισµό
καί τήν συνακόλουθη µισαλλοδοξία.
– Νά παραβλέπεται
ἡ ψυχική καί ἠθική βλάβη γιά τούς ἀνήλικους µαθητές ἀπό τίς περιγραφές τῶν ἐπιλεγµένων
ἐγκληµάτων, ἀπό τά ὁποῖα µάλιστα ἕνα [µητέρα δηλητηριάζει τήν ἔγκυο ἀπό τόν ἀδελφό
τοῦ νεκροῦ πατέρα κόρη της] προτείνεται γιά ἰδιαίτερη ἐνασχόληση ἀπό µαθητές
καί µαθήτριες (Δίκτυο Β΄, ἀρ. 5, σελ. 200-204).
Πότε, πῶς καί
γιατί ἀποφασίστηκε ἡ ἐκπόνηση ἑνός τέτοιου διδακτικοῦ βιβλίου εἶναι μία ἄλλη ἀπορία
τοῦ κοινοῦ ἀναγνώστη: Ἡ ἐντύπωση πού προκαλοῦν ὁρισµένες ἄλλες ἰδιαιτερότητες,
πολυάριθµες παραποµπές σέ ἠλεκτρονικές διευθύνσεις, παραποµπές σέ
κινηµατογραφικές ταινίες, διάφορες ἀβλεψίες, ἱστορικά λάθη [στήν σελ. 213 ἀναφέρεται
ὅτι τόν Δ. Χατζῆ «συνέλαβαν τό 1933 ἡ αστυνοµία τοῦ Μεταξᾶ καί τό δικτατορικό
καθεστώς τόν ἐξόρισε στήν Φολέγανδρο –ἐπέστρεψε τό 1937»], ἐπιλογές φράσεων ἀκραίας
ἄρνησης ἤ ἀπαισιοδοξίας καί προπάντων ἀκραῖες χυδαιότητες πού δέν γράφονται, ἐπιτρέπουν
τήν ὑπόθεση ὅτι τό βιβλίο ἐκπονήθηκε ὄχι χωρίς ἐπίγνωση τῆς ἀντισυνταγµατικότητάς
του, µέ πολλή βιασύνη χωρίς κάποιον θεσµικά κατοχυρωµένο ἐπιβαλλόµενο ἔλεγχο.
*Τά περισσότερα
παραδείγµατα περιέχονται στό διήγηµα «Σταµατία τό γένος Ἀργυροπούλου (25 σελ.,
60-85): «Στούς γ… τοίχους τῆς φυλακῆς ἔµεινε εἴκοσι χρόνια γιά νά ξεχάσει» ὁ
δολοφόνος πατέρας πού ἀποκαλεῖ (καί θεωρεῖ) τόν γυιό του «µπάσταρδο» (Δίκτυο
Β΄, αρ. 6, σελ. 101), «ἀδέσποτος µέ τά ὅλα του» εἶναι ὁ Ἕλλην µετανάστης στήν
Γερµανία πού ἀπό «θρησκεία, πατρίδα καί οἰκογένεια δέν ἔχει τίποτα, ἀλλά καί
δέν πηγαίνει σέ κρυφό πορνεῖο» (Δίκτυο Γ΄, απόσπασµα, σ. 188). Ἀκατάλληλα
σχολικά βιβλία ἐκδόθηκαν καί στό παρελθόν ἀπό τό τότε ὑπεύθυνο «Παιδαγωγικό Ἰνστιτοῦτο»,
ἀλλά δέν ἀποσύρθηκαν παρά τήν κριτική πού ἔγινε (στήν ἰδεολογική φόρτιση καί ὄχι
µόνο.)
πηγή: εφημερίδα
«ΕΣΤΙΑ»
olympia
