Οἱ δοῦλοι καὶ ἡ δουλεία

ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ ΝΗΣΤ.
5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2020
Ἀπόστολος: Ἑβρ. θ΄ 11-14
Εὐαγγέλιον: Μᾶρκ. ι΄ 32 – 45
Ἦχος: α΄.- Ἑωθινόν: Θ΄
ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

“ὃς ἐὰν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος” (Μᾶρκ. Ι΄ 44)

Οἱ δοῦλοι καὶ ἡ δουλεία

Ἀπὸ τὴν ἱστορία μανθάνομεν διὰ τὴν τάξιν τῶν δούλων, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν κατάστασιν τῆς δουλείας. Βεβαίως καὶ σήμερον εἰς τὸν εἰκοστὸν πρῶτον αἰῶνα, τὸν αἰῶνα τῆς προόδου καὶ τῆς ἐπιστημονικῆς “θεοποιήσεως”, ὑπάρχουν καθεστῶτα ὅπου “ἀνθεῖ” ἡ δουλεία καὶ μάλιστα εἰς τὰς πλέον ἐξευτελιστικὰς καὶ ἀπανθρώπους πλευράς της! 

 Ἦτο καὶ εἶναι, ἡ κατάστασις ἐκείνη κατὰ τὴν ὁποίαν, μία τάξις ἀνθρώπων – οἱ, οἰκονομικῶς, ὑποδεέστεροι καὶ πτωχότεροι – προσελαμβάνοντο εἰς τὰς οἰκίας τῶν πλουσίων καὶ τῶν βασιλέων καὶ τῶν εὐγενῶν, ὄχι μόνον διὰ νὰ προσφέρουν τὴν ἐργασίαν των καὶ βοηθοῦν εἰς τὴν ἐξυπηρέτησιν τῶν ποικίλων δυσκολιῶν καὶ ἀναγκῶν, ἀλλὰ διαθέτοντες, ἐν κυριολεκτικῇ ἐννοίᾳ, ἑαυτοὺς πρὸς ἐξυπηρέτησιν πάσης ἀπαιτήσεως τῶν… “ἀφεντικῶν”!

Ἐντρυφῶντες εἰς τὰς σελίδας τῆς Παγκοσμίου ἱστορίας, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς τοιαύτης καὶ τῆς Ρωμαϊκῆς (κατ’ ἐξοχήν), καὶ τῆς Βυζαντινῆς κ.λπ., βλέπομεν μίαν κατάστασιν δουλείας, ὅπου ὁ δοῦλος εἶναι, οὐχὶ μόνον κατώτερος καὶ αὐτῶν τῶν κτηνῶν, ἀλλά, πολλάκις, καὶ αὐτῶν τῶν πραγμάτων καὶ ἀντικειμένων. Τοιαῦτα παραδείγματα θὰ ἠδυνάμεθα νὰ ἀναφέρωμεν πλεῖστα ὅσα. Περιοριζόμεθα ὅμως, λόγῳ ἀνεπαρκείας χώρου, νὰ ὑπενθυμίσωμεν, ..τοὺς δούλους κατὰ τὴν Ρωμαϊκὴν Αὐτοκρατορίαν, ὅτε καὶ ἀπεκαλοῦντο “res“, δηλαδή, “πρᾶγμα”, καθὼς καὶ ἐκείνους εἰς τὴν Αἰγυπτιακὴν τοιαύτην, ὅτε οἱ δοῦλοι ἠργάζοντο τὰς πλέον σκληρὰς ἐργασίας (κατασκευὴ πυραμίδων) καὶ ὁ θάνατός των ἦτο φυσικόν τι καὶ αὐτονόητον γεγονός!

Ἡ, κατὰ Χριστόν, ἀπαιτουμένη “δουλεία”

Κατὰ τὴν ἐποχὴν τὴν ὁποίαν ἦλθεν ὁ Χριστὸς εἰς τὴν γῆν, ἐπεκράτει ἡ δουλεία μὲ τὴν στυγνὴν καὶ φρικτὴν μορφήν της, τὴν ὁποίαν ἤδη περιεγράψαμεν. Ἄλλωστε, μὴ λησμονοῦμεν ὅτι καὶ τὰ Ἱεροσόλυμα ἦσαν ὑπὸ τὴν δυναστείαν τῆς Ρώμης καὶ ἡ κατάστασις τῶν δούλων ἦτο ἡ ἰδία, φρικτὴ καὶ ἀπαισία εἰς ὅλα τὰ μήκη καὶ πλάτη τῆς Αὐτοκρατορίας.

Ὁ Κύριος καὶ Διδάσκαλος, εἰς μίαν τοιαύτην ἐποχήν, ἀφ’ ἑνὸς μέν, “ἀποδέχεται” τὴν δουλείαν ὡς τραγικὴν κατάστασιν τοῦ ἀνθρώπου, πλὴν ὅμως καὶ ὁ “δοῦλος”, ὡς εἰκὼν τοῦ Θεοῦ, δὲν “μειονεκτεῖ” εἰς τὸ παραμικρὸν ἔναντι τοῦ κυρίου αὐτοῦ. Ναὶ μέν, οἱ δοῦλοι ὀφείλουν ὑποταγὴν εἰς τὰ κελεύσματα τῶν “ἀφεντικῶν” των, ἀλλὰ αἱ ψυχαὶ τούτων ἔχουν τὴν αὐτὴν ἀξίαν μὲ τάς… ἐκείνων!

Διὰ νὰ διδάξῃ, λοιπόν, ὁ Ραββὶ τὴν ταπείνωσιν εἰς τοὺς μαθητὰς Αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ διὰ νὰ ἀπαντήσῃ εἰς τὸ “αἴτημα” τῶν δύο μαθητῶν, οἱ ὁποῖοι, ζητοῦν πρωτοκαθεδρίας, – “δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων σου καθίσωμεν ἐν τῇ δόξῃ σου” (Μᾶρκ. Ι΄ 37), νομίζοντες ὅτι ὁ Κύριος ἦλθεν εἰς τὴν γῆν διὰ νὰ ἐκτοπίσῃ τοὺς ἐπιγείους βασιλεῖς καὶ αὐτοκράτορας, καὶ ἀναδείξῃ ἑαυτὸν παγκόσμιον βασιλέα, – ζητεῖ ἀπὸ τοὺς ἰδίους Μαθητάς Του, ἐὰν ἐπιθυμοῦν τὴν πρώτην, παρὰ τὸν Κύριον, θέσιν, νὰ γίνουν… δοῦλοι τῶν πάντων! Δηλαδή, νὰ εἰσέλθουν διὰ τῆς καρδίας αὐτῶν εἰς τὴν εὐτελῆ θέσιν τῶν δούλων καὶ νὰ ταπεινοῦνται ἐνώπιον τῶν ἄλλων ὅσον καί… ἐκεῖνοι! Ἄλλωστε, αὐτὸ τὸ παράδειγμα ἔλαβον παρὰ τοῦ Διδασκάλου αὐτῶν κατὰ τὴν τριετῆ παραμονήν των πλησίον Αὐτοῦ –“ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων… ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών, …καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ“ (Φιλιπ. Β΄ 6-8).

Ἡ φιλόδοξος ἐπιθυμία καὶ ἡ Θεία ὑπόδειξις

Μία πανανθρώπινος, σχεδόν, ἐπιθυμία, εἶναι, νά… κυριαρχῶμεν ἐπὶ ὅλων τῶν ἄλλων! Ἐὰν ἐξαιρέσωμεν σπανίας μεμονωμένας περιπτώσεις Ἁγίων ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, αἱ ὁποῖαι ἀπέφευγον τὰς κοσμικὰς δόξας καὶ ἀπολαύσεις καὶ ἠγωνίζοντο διὰ τὴν Οὐράνιον δόξαν καὶ Βασιλείαν, οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων κατηνάλωσαν καὶ καταναλώνουν τὴν ζωήν των διὰ τὴν ἀπόκτησιν τῆς ἐφημέρου, ὡς ἄνω, δόξης. Κοιμῶνται καὶ ξυπνοῦν “ὁραματιζόμενοι” δόξας καὶ χρήματα καὶ ἀπολαύσεις, εἴτε πλούσιοι εἶναι, εἴτε πτωχοί… “Συμβιβάζονται” μὲ τὴν πραγματικότητα, ἀλλὰ “ταξιδεύουν” διὰ τοῦ νοὸς καὶ τῆς καρδίας αὐτῶν, εἰς ἀπολαύσεις καὶ ἡδονὰς προσκαίρους καὶ ἐφημέρους. Ἄλλωστε εἶναι γνωστὴ ἡ λαϊκὴ ρῆσις ὅτι, “τὸ χρῆμα πολλοὶ ἐμίσησαν, ἀλλὰ τὴν δόξαν… οὐδείς”.

Ὁ Κύριος, ὅμως, ἔδειξεν εἰς τὸν ἄνθρωπον, ἕνα ἐντελῶς διαφορετικὸν τρόπον ζωῆς! Ἀντὶ πλούτου, …πτωχείαν˙ ἀντὶ δόξης… ἀτιμίαν˙ ἀντὶ χαρᾶς… λύπην˙ ἀντὶ ἐπάρσεως καὶ ἐπιφανείας… ταπείνωσιν καὶ αὐτομεμψίαν! Διὰ τοῦ αἰωνίου ἐκείνου Λόγου Του, “χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν” (Ἰωάν. ΙΕ΄ 5), θέτει, θὰ ἐλέγομεν, “τὸν δάκτυλον ἐπὶ τὸν τύπον τῶν ἥλων” καὶ “μᾶς δίδει νὰ καταλάβωμεν” ὅτι ἡ προσωπικὴ ἀξία ἑνὸς ἑκάστου, χωρὶς τὴν χάριν καὶ βοήθειαν τοῦ Κυρίου, εἶναι… ἀνύπαρκτος! Πρῶτον, διὰ τοῦ αἰωνίου παραδείγματός Του καὶ δεύτερον διὰ τῆς μοναδικῆς καὶ ἀνεπαναλήπτου Θείας Διδασκαλίας Αὐτοῦ, “ὁδὸν ἀρίστην τὴν ταπείνωσιν ὑπέδειξεν ἡμῖν”! Εἰς οἵανδήποτε σελίδα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ ἂν ἀνατρέξωμεν, θὰ διαπιστώσωμεν ὅτι ἡ ταπείνωσις καὶ ἡ “ἀφάνεια” εἶναι, ἀφ’ ἑνός μέν, τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ Θείου Προσώπου τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀφ’ ἑτέρου δέ, εἶναι αἱ ἀρεταὶ ἐκεῖναι αἵτινες “κάμπτουσι“ τὸ ἔλεος καὶ τὴν εὐσπλαγχνίαν τοῦ Κυρίου.

Ἀρνητικὸν αἴτημα, …θετικὸν καὶ ἄριστον δίδαγμα

Τὸ “φιλόδοξον” αἴτημα τῶν δύο μαθητῶν, ἠνώχλησε καὶ ἐσκανδάλισε τοὺς ὑπολοίπους μαθητάς. Καὶ ἦτο τοῦτο αὐτονόητον ἐφ’ ὅσον… ἦτο τοῦτο (τὸ αἴτημα), ἐπιθυμία ἁπάντων τῶν μαθητῶν! Ἐὰν δὲν ὑπάρχουν τοιαῦται φιλοδοξίαι, δὲν ὑπάρχει καὶ ἡ παραμικρὰ ἐνόχλησις εἰς ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τάς… ἀρνοῦνται! Ἀντελήφθη ὁ Διδάσκαλος τήν… φιλοδοξίαν τῶν μαθητῶν Του καὶ σπεύδει νὰ ἀπαντήσῃ εἰς τὸ ἀρνητικὸν τοῦτο αἴτημα, καί… τῶν δώδεκα! “οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι αὐτῶν κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν· οὐχ οὕτω δὲ ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾿ ὃς ἐὰν θέλῃ γενέσθαι μέγας ἐν ὑμῖν, ἔσται ὑμῶν διάκονος, καὶ ὃς ἐὰν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος” (Μᾶρκ. Ι΄ 42-44). Ἡ κυριαρχία ἐπὶ τῶν ἄλλων εἶναι κυρίως… “φαντασία” καὶ διὰ τοῦτο ὁδηγεῖ εἰς τὴν καταδυνάστευσιν τοῦ ἄλλου προκειμένου νὰ φαίνεται… ὁ κυρίαρχος! Εἰς τοὺς Θείους, ὅμως, ὀφθαλμούς, διακρίνεται καὶ “ἐντυπωσιάζει”, ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος, ἐνῶ εἶναι πρῶτος, γνωρίζει ἵνα σκύπτῃ καὶ νίπτῃ… τοὺς πόδας τῶν μαθητῶν Του!

Ἀρχιμ. Τιμόθεος Γ. Παπασταύρου

Ἱεροκήρυξ Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πατρῶν