Ὁ ὅρκος τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν Ἀβραάμ

Κυριακὴ Δ΄ Νηστειῶν (Ἑβρ. στ΄ 13-20, Μᾶρκ. θ΄ 17-31)
Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχάν, Χερσῶνος καὶ Σταυρουπόλεως

Ὅταν ὁ Πατριάρχης Ἀβραάμ, ὑπακούσας εἰς τοῦ Θεοῦ τὸ πρόσταγμα, ἥπλωσε τὴν χεῖρα αὐτοῦ νὰ λάβῃ τὴν μάχαιραν καὶ νὰ σφάξη τὸν υἱὸν αὐτοῦ Ἰσαάκ, τότε ὁ Θεὸς ἐκάλεσεν αὐτὸν ἐξ οὐρανοῦ, καὶ πρῶτον μὲν ἠμπόδισεν αὐτὸν ἀπὸ τῆς τοιαύτης σφαγῆς «Καὶ εἶπε· μὴ ἐπιβάλῃς τὴν χεῖρά σου ἐπὶ τὸ παιδάριον, μηδὲ ποιήσῃς αὐτῷ μηδέν» (Γέν. κβ΄ 12). Ἔπειτα ἀνεκήρυξε τὴν μεγάλην ἀρετὴν τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ὑπακοῆς αὐτοῦ, εἰπών· «Νῦν γὰρ ἔγνων, ὅτι φοβῇ σὺ τὸν Θεόν· καὶ οὐκ ἐφείσω τοῦ υἱοῦ σου τοῦ ἀγαπητοῦ δι’ ἐμέ»· καὶ μετὰ τοῦτο ὑπεσχέθη μεθ’ ὅρκου τὴν εὐλογίαν καὶ τὸν πληθυσμὸν ὡς μισθαποδοσίαν τῆς ἀρετῆς τούτου, λέγων· «Ἦ μὴν εὐλογῶν εὐλογήσω σε, καὶ πληθύνων πληθυνῶ σε» (Ἑβρ. στ΄ 13-14).

Ὤμοσε δὲ ὁ Θεός, ὄχι μόνον εἰς τὸν Ἀβραάμ, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν Δαβίδ· ὤμοσε καὶ ἐνώπιον τοῦ Ἡσαΐου καὶ τοῦ Ἰερεμίου, καὶ τοῦ Ἰεζεκιήλ καὶ τοῦ Ἀμώς (Ἰερ. κβ΄, 5, Ἰεζ. ιστ΄ 8, Ἀμ. στ΄ 8). Τὸ δὲ καθ’ ἑαυτοῦ, σημαίνει τὸ εἰς τὴν ἁγιωσύνην αὐτοῦ, ἤ εἰς τὴν ἀλήθειαν αὐτοῦ ἤ εἰς τὴν δόξαν αὐτοῦ. «Ἅπαξ», λέγει, «ὤμοσα ἐν τῷ ἁγίῳ μου, εἰ τῷ Δαβὶδ ψεύσομαι»· «Ὤμοσε Κύριος τῷ Δαβὶδ ἀλήθειαν, καὶ οὐ μὴ ἀθετήσει αὐτήν» (Ψ ηη΄ 35 καὶ ρλα΄ 11). «Ὤμοσε Κύριος κατὰ τῆς δόξης αὐτοῦ» (Ἡσ. ξβ΄ 8). Καὶ εἶπε μὲν ὁ Παῦλος, ὅτι ὁ Θεὸς ὤμοσε καθ’ ἑαυτοῦ, ἐπειδὴ δὲν εἶχεν ἄλλον μεγαλύτερον τοῦ ἑαυτοῦ του, ἵνα ὀμόσῃ εἰς τὸ ὄνομα ἐκείνου· «Ἐπεὶ κατ’ οὐδενὸς εἶχε μείζονος ὀμόσαι, ὤμοσε καθ’ ἑαυτοῦ». Ἀληθῶς δὲ ποῖος εἶναι ἀνώτερος τοῦ Θεοῦ; Ἆραγε ὅμως πρέπει νὰ ἐκλάβωμεν τό, ὤμοσε, κατὰ τὴν σημασίαν τῆς λέξεως, καὶ νὰ πιστεύσωμεν, ὅτι ὁ Θεὸς ἐποίησεν ὅρκους, ὅταν ἀκούωμεν, ὅτι ὁ Θεὸς εἶπεν· «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, μὴ ὀμόσαι ὅλως;» (Ματθ. ε΄ 34). Ποίαν ἀνάγκην εἶχεν ὁ Θεὸς ὅρκου πρὸς βεβαίωσιν τῶν ἰδίων ὑποσχέσεων, ὅταν ἐλάλει πρὸς τοὺς πιστεύσαντας, ὅτι αὐτὸς εἶναι ἡ ἀμετάβλητος αὐτοαλήθεια; Φαίνεται, λοιπόν, ὅτι το Ὤμοσεν, ἐλέχθη περὶ τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ τό, «Ἐνεφύσησε, καὶ τὸ ἐφύτευσε, καὶ τὸ περιεπάτησε» (Γέν. β΄ 7-8 καὶ γ΄ 8), καὶ ἄλλα ὅμοια πρὸς αὐτό, διὰ νὰ δυνηθῆ νὰ τὰ κατανοήσῃ ὁ ἀδύνατος νοῦς τοῦ ἀνθρώπου. Ὁσάκις δὲ ἠθέλησεν ὁ Θεὸς νὰ παραστήσῃ εἰς τοὺς ἀνθρώπους τὴν βεβαίαν καὶ ἀμετάθετον αὐτοῦ ἀπόφασιν, εὐδόκησε νὰ γραφῆ εἰς τὰ θεῖα αὐτοῦ βιβλία, τὸ «Ὤμοσε». Βεβαιοῖ δὲ τοῦτο αὐτὸς ὁ λόγος τοῦ ὅρκου· «Ἦ μήν», εἶπε, δηλαδὴ ἀμεταθέτως καὶ ἀσφαλῶς καὶ ἀναμφιβόλως, «εὐλογήσω σε καὶ πληθυνῶ σε» πολλαπλασιάσας τοὺς ἀπογόνους σου.

«Καὶ οὕτω μακροθυμήσας ἐπέτυχε τῆς ἐπαγγελίας». (Ἑβρ. στ΄ 15).

Ὁ Θεὸς ὑπεσχέθη εἰς τὸν Ἀβραὰμ ὄχι μίαν, ἀλλὰ πολλὰς ὑποσχέσεις, τὸν πληθυσμὸν τῶν ἀπογόνων καὶ τὴν μεγαλωσύνην τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ, τὴν ὑπεράσπισιν καὶ τὸν πολὺν μισθόν, τὴν διαθήκην, τὴν γῆν Χαναάν, τὸν υἱὸν καὶ κληρονόμον, τὴν πρὸς αὐτὸν εὐλογίαν, καὶ τὴν εὐλογίαν διὰ τοῦ σπέρματος αὐτοῦ εἰς πάντα τὰ ἔθνη τῆς γῆς (Γέν. ιβ΄ 2 καὶ ιε΄ 1 καὶ ιζ΄ 2, 8, 16 και κα΄ 17-18)· ὁ δὲ Ἀπόστολος δὲν εἶπεν ὅτι ἐπέτυχε τῶν ἐπαγγελιῶν, ἀλλὰ τῆς ἐπαγγελίας, εἰς ἑνικὸν ἀριθμόν· ποίαν λοιπὸν ἐκ τούτων τῶν ἐπαγγελιῶν λέγει ὅτι ἔλαβεν ὁ Ἀβραὰμ «μακροθυμήσας;» Τὴν ἐπαγγελίαν περὶ τοῦ Ἰσαάκ, τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ· διότι αὐτὴ εἶνα ἡ ὑπερτέρα, ἡ ὁποία περιέχει καὶ ὅλας τὰς ἄλλας ἐπαγγελίας, καθότι ἐκ τοῦ Ἰσαὰκ κατήγετο ὁ Δαβίδ, ἐκ δὲ τοῦ Δαβὶδ ἡ Παναγία Παρθένος, ἐξ αὐτῆς δὲ ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, σάρκα λαβὼν καὶ ἐνανθρωπήσας, ἐγένετο υἱὸς τοῦ Ἀβραὰμ κατὰ σάρκα.

Ὅθεν, ὁ Ἀβραὰμ εἶναι πατὴρ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, ἐξ αὐτοῦ δὲ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐδόθη ἡ εὐλογία εἰς πάντα τὰ ἔθνη τῆς γῆς· διότι αὐτὸς ἔδωκεν ἐξουσίαν εἰς πάντας τοὺς εἰς αὐτὸν πιστεύοντας «Τέκνα Θεοῦ γενέσθαι» (Ἰω. α΄ 12)· οὗτοι δὲ εἶναι τοῦ Ἀβραὰμ τέκνα· «Ὅτι οἱ ἐκ πίστεως, οὗτοί εἰσιν υἱοὶ Ἀβραάμ» (Γαλ. γ΄ 7-9)· αὐτοὶ δέ, οἱ ἐκ πίστεως εὐλογοῦνται μαζὶ μὲ τὸν πιστὸν Ἀβραάμ· διὰ τοῦτο αὐτοὶ εἶναι τὸ εὐλογημένον σπέρμα αὐτοῦ, περὶ τοῦ ὁποίου ὁ Θεὸς εἶπε πρὸς αὐτόν· «Ὅτι ἐν Ἰσαὰκ κληθήσεταί σοι σπέρμα» (Γέν. κα΄ 12). Ὁ δὲ Παῦλος ἔγραφε πρὸς τοὺς Γαλάτας· «Ἡμεῖς δέ, ἀδελφοί, κατὰ Ἰσαὰκ ἐπαγγελίας τέκνων ἐσμέν» (Γαλ. δ΄ 28)· ἐκ ταύτης δὲ τῆς εὐλογίας τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς πνευματικῆς υἱοθεσίας τῶν ἐθνῶν ἐγένετο ὁ πληθυσμὸς τῶν τέκνων τοῦ Ἀβραάμ. Ὅθεν βλέπομεν τὰ πνευματικὰ αὐτοῦ τέκνα, πληθυνθέντα κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τῆς ἄμμου, τῆς παρὰ τὸ χεῖλος τῆς θαλάσσης (Γέν. κβ΄ 17).

Ταύτην δὲ τὴν κατ’ ἐξοχὴν ἐπαγγελίαν περὶ τοῦ Ἰσαὰκ ἔλαβεν ὁ Ἀβραὰμ ὄχι εὐθὺς μετὰ τὴν ὑπόσχεσιν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ μετὰ παρέλευσιν καιροῦ· διὰ τοῦτο δὲ εἶπεν ὁ Ἀπόστολος, ὅτι μακροθυμήσας ἔλαβεν αὐτήν, δηλαδὴ ἀφοῦ ὑπέμεινε καρτερικῶς καὶ δὲν ἐδίστασε καθόλου.

«Ἄνθρωποι μὲν γὰρ κατὰ τοῦ μείζονος ὀμνύουσι, καὶ πάσης αὐτοῖς ἀντιλογίας πέρας εἰς βεβαίωσιν ὁ ὅρκος» (Ἑβρ. στ΄ 16).

Ἀνωτέρω εἶπεν ὅτι ὁ Θεὸς ὤμοσε καθ’ ἑαυτοῦ, ἐπειδὴ δὲν εἶχεν ἄλλον μεγαλύτερον, διὰ νὰ ὀμόσῃ εἰς αὐτόν. Ἐνταῦθα δὲ λέγει ὅτι οἱ ἄνθρωποι ὀμνύουσι εἰς τὸ μεγαλύτερον, δηλαδὴ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν θείων πραγμάτων· τοῦτο δὲ εἶναι τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον γινόμενον. Ἐνίοτε ὅμως καὶ οἱ ἄνθρωποι ὁρκίζονται καὶ εἰς τὸν ἑαυτόν των· ὅθεν ὁ Κύριος εἶπε· «Μῆτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς, ὅτι οὐ δύνασαι μίαν τρίχα λευκὴν ἤ μέλαιναν ποιῆσαι» (Ματθ. ε΄ 36). Γνωρίζει δὲ καὶ τὸ ἀποτέλεσμα τοῦ ὅρκου· ὁ ὅρκος, λέγει, ἐπιβεβαιῶν τὰς μαρτυρίας καὶ ὑποσχέσεις, θέτει τέλος, καὶ παύει πᾶσαν ἀμφιβολίαν καὶ ἀντιλογίαν περὶ τῶν μαρτυρουμένων καὶ ὑποσχομένων.

«Ἐν ᾧ περισσότερον βουλόμενος ὁ Θεὸς ἐπιδεῖξαι τοῖς κληρονόμοις τῆς ἐπαγγελίας τὸ ἀμετάθετον τῆς βουλῆς αὐτοῦ, ἐμεσίτευσεν ὅρκῳ» (Ἑβρ. στ΄ 17).

Κληρονόμοι τῆς ἐπαγγελίας εἶναι τὰ πνευματικὰ τέκνα τοῦ Ἀβραάμ, δηλαδὴ οἱ πιστεύσαντες εἰς τὸν Χριστόν, ὁ ὁποῖος ἦτο κατὰ σάρκα υἱὸς τοῦ Ἀβραάμ· «Ὅτι οἱ ἐκ πίστεως οὗτοί εἰσιν υἱοὶ Ἀβραάμ» (Γαλ. γ΄ 7)· ἡ δὲ ἐπαγγελία, τὴν ὁποίαν κληρονομοῦσι τὰ πνευματικὰ τέκνα τοῦ Ἀβραάμ, εἶναι ἡ εὐλογία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὴν ὁποίαν ὑπεσχέθη ὁ Θεὸς εἰς τὸν Ἀβραάμ, ὅτε εἶπε πρὸς αὐτὸν «καὶ ἐνευλογηθήσονται ἐν τῷ σπέρματί σου πάντα τὰ ἔθνη τῆς γῆς» (Γέν. κβ΄ 18)· διότι οἱ ἐκ πίστεως εὐλογοῦνται μετὰ τοῦ πιστοῦ Ἀβραάμ.

Δι’ αὐτῆς δὲ τῆς εὐλογίας οἱ κληρονόμοι τῆς ἐπαγγελίας γίνονται κληρονόμοι τῆς ἐπουρανίου δόξης (Γαλ. γ΄ 9). «Ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν Ἰησοῦς» (Ἑβρ. στ΄ 20)· τὸ δέ, «ἐν ᾧ», ἐξέλαβεν ἀντὶ τοῦ διό. Διὰ τοῦτο λέγει, ἐπειδὴ ὁ ὅρκος παύει πᾶσαν ἐναντιολογικὴν ὑποψίαν, καὶ ἐπισφραγίζει τὴν βεβαιότητα, θέλων ὁ Θεὸς «Περισσότερον ἐπιδεῖξαι», ἤτοι δι’ ἰσχυροτέρας ἀποδείξεως νὰ ἀποδείξῃ εἰς τοὺς πιστεύοντας εἰς τὸν Χριστόν, ὅτι ἡ βουλὴ αὐτοῦ εἶναι ἀμετάθετος καὶ ἀναλλοίωτος, «ἐμεσίτευσεν ὅρκῳ» (Αὐτ. 17) τουτέστιν ἔθεσε μεταξὺ τῶν λόγων αὐτοῦ ὅρκον.

Βλέπε δέ, ὅτι ἡ τοιαύτη ἰσχυροτέρα ἀπόδειξης ἐγένετο οὐχὶ διὰ τὸν Ἀβραάμ· διότι αὐτὸς τόσον ἐπίστευσεν εἰς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὥστε ἡ πίστις αὐτοῦ ἐλογίσθη δι’ αὐτὸν εἰς δικαιοσύνην· ἀλλὰ διὰ τοὺς κληρονόμους τῆς ἐπαγγελίας, ἵνα αὐτοὶ μετὰ ταῦτα ἀκούοντες, ὅτι ὁ Θεὸς ἐνόρκως ὑπεσχέθη τὴν πρὸς αὐτοὺς εὐλογίαν πιστεύσωσι καὶ πληροφορηθῶσι.

Πηγή: Κυριακοδρόμιον. Ἀπόσπασμα

Τ/Δ, σελ. 314 Ἔκδ. Συναξαριστής