Ένα δύσκολο ομολογουμένως κεφάλαιο στο βιβλίο της ζωής του καθενός μας, είναι τα πάθη μας.
Τα διακρίνουμε (αν μπορούμε απλά να τα περιγράψουμε) σε δύο μορφές, δηλαδή σε ψυχικά και σωματικά.
Και τί σημαίνει πάθος;
Σημαίνει ότι πάσχω. Τις περισσότερες φορές δε, είναι δύσκολο ακόμη και να το παραδεχθώ ότι πάσχω. Η κατάστασή μου παραμένει αδιάγνωστη, ενώ δείχνω να βολεύομαι με αυτό, είτε εκουσίως είτε ακουσίως.
Τα πάθη είναι λανθασμένη χρήση των φυσικών δυνάμεων που είναι δωρεά του ιδίου του Θεού και ο μεταπτωτικός άνθρωπος, τις μετέτρεψε αυτές τις δυνάμεις σε νοσηρές επιθυμίες.
Δηλαδή πιο συγκεκριμένα αποτελούν άρνηση του αγαθού και αποπροσανατολισμό του ανθρώπου από το κατά φύσιν στο παρά φύσιν.
Μια διαστροφή των αρετών ουσιαστικά, με τις οποίες είναι οντολογικά προικισμένος ο άνθρωπος και καταλήγουν να μετασχηματίζονται σε κακίες της ψυχής.
Ένα είδος μεταποίησης αυτών των δυνάμεων, που μεταβάλλουν τη δίψα του ανθρώπου για υπαρξιακή πληρότητα, και τον καθιστούν ζαλισμένο από τη «μέθη» που του προκαλούν, να ψευτο-ικανοποιείται με το να πέσει με τα μούτρα στα πάθη αυτά και να εξαντλεί τον εαυτό του, στην προσπάθεια να τα ικανοποιήσει μανιωδώς.
Υπάρχουν ασφαλώς και αυτοί που καταλαβαίνουν την κατάστασή τους και το «παλεύουν», με προσωπική άσκηση και πνευματική καθοδήγηση.
Σχεδόν πάντα όμως, υποβόσκει η κρυφή επιθυμία προς αυτά, ακόμη και μετά το μυστήριο της μετανοίας.
Τα πάθη έχουν την τάση να επιστρέφουν, κάτι που το βλέπουμε ξεκάθαρα και στην κλίμακα όπως μας το καταθέτει ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης. [1]
Ο ταλαιπωρημένος και πεσμένος άνθρωπος, γίνεται έρμαιο των δαιμόνων αφού συγκατατίθεται στην επαναλαμβανόμενη πτώση, ενώ το ένα πάθος συνήθως ευνοεί το άλλο και έτσι έχουμε έναν φαύλο νοσηρό κύκλο.
Άλλοτε πάλι νιώθοντας καταπίεση, αναζητά έξοδο κινδύνου από τις δήθεν επιβαλλόμενες θρησκευτικές πεποιθήσεις, γονέων, γιαγιάδων κτλ. συμπλέγματα που δημιουργήθηκαν στην παιδική ηλικία, αναζητά εσφαλμένα μία αντίδραση (δηλαδή δράση-αντίδραση) που θα έρχεται αντιμέτωπη με τις ευσεβιστικές θέσεις που προσπάθησαν κάποιοι, εξίσου άρρωστοι να του επιβάλλουν.
Σήμερα δε, φαίνεται περίτρανα το γεγονός ότι λαμβάνοντας ένα χείμαρρο από ερεθίσματα συνεχώς από τις αισθήσεις, αδυνατούμε να τιθασεύσουμε τα πάθη μας και σε συνδυασμό με την απουσία της μετανοίας, οδηγούμαστε αναπότρεπτα σε οντολογική εκτροπή.
Άλλες φορές μάλιστα, καλλιεργούμε και άλλοθι γύρω από την ανικανότητα αυτή να τα τιθασεύσουμε.
Η άγνοια του Θεού ενισχύει την καταβύθιση του ανθρώπου στα πάθη, συνεπώς όσο απέχουμε μυστηριακά από την εκκλησία, όλο και περισσότερο δύσκολο γίνεται να επανέλθουμε στη φυσικότητά μας.
Αλλά δεν είναι μόνο η άγνοια του Θεού. Είναι και η άγνοια των ιδίων των παθών μερικές φορές που «τυφλώνει» τον παθόντα.
Στη κυριολεξία κομματιάστηκε ο άνθρωπος από το πλήθος των παθών στα οποία ο ίδιος αιχμαλωτίστηκε.
Ο άνθρωπος που εθίστηκε στα πάθη, τα ενσωμάτωσε στη ζωή του και πολλές φορές δεν δείχνει καμία ουσιαστική διάθεση να τα μεταστρέψει.
Δεν παύουν εντούτοις οι άνθρωποι να φλερτάρουν «ερωτικά» θα λέγαμε, με το πάθος το οποίο τους καταστρέφει. Έχουμε ακούσει επανειλημμένως τη φράση: «δεν κόβω το τσιγάρο γιατί μου αρέσει».
Εδώ δεν μιλάμε για μία απλή συγκατάθεση, αλλά για εθισμό που κατέληξε σε μία «ερωτική» επιθυμία για κάτι το παρά φύσιν, το οποίο υιοθετήθηκε ως κατά φύσιν.
Ερωτοτροπούν στην κυριολεξία με την φθορά και την πτώση και νιώθουν ικανοποίηση γι'αυτό, ή και ακόμη χειρότερα σε μία άλλη τελείως διεστραμμένη μορφή, φτάνουν να καυχώνται γι'αυτά.
Όσο ο άνθρωπος εθίζεται σε ένα πάθος, τόσο γίνεται αδύναμος και η πνευματική άμυνα γίνεται ασθενής, με αποτέλεσμα να κατρακυλήσει περισσότερο και να εδραιώνονται τα πάθη μέσα στην ψυχή του.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως νιώθουμε ότι μας παρηγορούν σε μία δύσκολη στιγμή, ενώ αυτό δεν παύει να είναι μία ψευδαίσθηση που μας παρασύρει στον όλεθρο.
Ας αναρωτηθούμε πόσες φορές άνθρωποι αγχωμένοι δεν το ρίχνουν στο φαγητό, ή όταν είναι στεναχωρημένοι στο τσιγάρο;
Μεγάλο ρόλο παίζουν οι αισθήσεις και ο τρόπος με τον οποίο τις χειριζόμαστε. Έχουμε δώσει μεγάλη βαρύτητα στις αισθήσεις.
Την περίφημη «αλογία των αισθήσεων» μας καταθέτει στα κείμενά του, ο άγιος Νικήτας ο Στηθάτος, θέλοντας να τονίσει την ασθένεια του ανθρώπου.[2]
Ο νους λαμβάνει πρώτος τα μηνύματα, ακολουθεί η ψυχική και εν συνεχεία η σωματική αιχμαλωσία και ο εθισμός, οπότε έχουμε πλέον εγκατεστημένο πάθος. Το επιθυμητικό μέρος της ψυχής είναι και το πιο ευάλωτο.
Όσο περισσότερο παραμείνει μέσα μας ένα πάθος, τόσο περισσότερο δείχνει την εσωτερική επιθυμία μας σ'αυτό και εδώ είναι τα δύσκολα.
Κάτι το οποίο επιθυμούμε, ή και το αγαπούμε πολλές φορές, πως είναι δυνατό να απαλλαχθούμε απ'αυτό;
Αυτό ενισχύεται από την προσκόλληση στα υλικά πράγματα, χαρακτηριστικό του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος ταυτόχρονα δείχνει συστηματικά να αγνοεί, ή ακόμη και να περιφρονεί τα επουράνια.
Η θεραπεία του ανθρώπου συνδέεται με το να στρέψουμε τις δυνάμεις αυτές αυτοπροαίρετα προς το κατά φύσιν, με τη βοήθεια του πνευματικού μας. Κάθε ευλογημένη περίοδος νηστείας, ευνοεί αυτή την προσπάθεια και μπορεί να γίνει η αφετηρία αυτού του αγώνα.
Τα διακρίνουμε (αν μπορούμε απλά να τα περιγράψουμε) σε δύο μορφές, δηλαδή σε ψυχικά και σωματικά.
Και τί σημαίνει πάθος;
Σημαίνει ότι πάσχω. Τις περισσότερες φορές δε, είναι δύσκολο ακόμη και να το παραδεχθώ ότι πάσχω. Η κατάστασή μου παραμένει αδιάγνωστη, ενώ δείχνω να βολεύομαι με αυτό, είτε εκουσίως είτε ακουσίως.
Τα πάθη είναι λανθασμένη χρήση των φυσικών δυνάμεων που είναι δωρεά του ιδίου του Θεού και ο μεταπτωτικός άνθρωπος, τις μετέτρεψε αυτές τις δυνάμεις σε νοσηρές επιθυμίες.
Δηλαδή πιο συγκεκριμένα αποτελούν άρνηση του αγαθού και αποπροσανατολισμό του ανθρώπου από το κατά φύσιν στο παρά φύσιν.
Μια διαστροφή των αρετών ουσιαστικά, με τις οποίες είναι οντολογικά προικισμένος ο άνθρωπος και καταλήγουν να μετασχηματίζονται σε κακίες της ψυχής.
Ένα είδος μεταποίησης αυτών των δυνάμεων, που μεταβάλλουν τη δίψα του ανθρώπου για υπαρξιακή πληρότητα, και τον καθιστούν ζαλισμένο από τη «μέθη» που του προκαλούν, να ψευτο-ικανοποιείται με το να πέσει με τα μούτρα στα πάθη αυτά και να εξαντλεί τον εαυτό του, στην προσπάθεια να τα ικανοποιήσει μανιωδώς.
Υπάρχουν ασφαλώς και αυτοί που καταλαβαίνουν την κατάστασή τους και το «παλεύουν», με προσωπική άσκηση και πνευματική καθοδήγηση.
Σχεδόν πάντα όμως, υποβόσκει η κρυφή επιθυμία προς αυτά, ακόμη και μετά το μυστήριο της μετανοίας.
Τα πάθη έχουν την τάση να επιστρέφουν, κάτι που το βλέπουμε ξεκάθαρα και στην κλίμακα όπως μας το καταθέτει ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης. [1]
Ο ταλαιπωρημένος και πεσμένος άνθρωπος, γίνεται έρμαιο των δαιμόνων αφού συγκατατίθεται στην επαναλαμβανόμενη πτώση, ενώ το ένα πάθος συνήθως ευνοεί το άλλο και έτσι έχουμε έναν φαύλο νοσηρό κύκλο.
Άλλοτε πάλι νιώθοντας καταπίεση, αναζητά έξοδο κινδύνου από τις δήθεν επιβαλλόμενες θρησκευτικές πεποιθήσεις, γονέων, γιαγιάδων κτλ. συμπλέγματα που δημιουργήθηκαν στην παιδική ηλικία, αναζητά εσφαλμένα μία αντίδραση (δηλαδή δράση-αντίδραση) που θα έρχεται αντιμέτωπη με τις ευσεβιστικές θέσεις που προσπάθησαν κάποιοι, εξίσου άρρωστοι να του επιβάλλουν.
Σήμερα δε, φαίνεται περίτρανα το γεγονός ότι λαμβάνοντας ένα χείμαρρο από ερεθίσματα συνεχώς από τις αισθήσεις, αδυνατούμε να τιθασεύσουμε τα πάθη μας και σε συνδυασμό με την απουσία της μετανοίας, οδηγούμαστε αναπότρεπτα σε οντολογική εκτροπή.
Άλλες φορές μάλιστα, καλλιεργούμε και άλλοθι γύρω από την ανικανότητα αυτή να τα τιθασεύσουμε.
Η άγνοια του Θεού ενισχύει την καταβύθιση του ανθρώπου στα πάθη, συνεπώς όσο απέχουμε μυστηριακά από την εκκλησία, όλο και περισσότερο δύσκολο γίνεται να επανέλθουμε στη φυσικότητά μας.
Αλλά δεν είναι μόνο η άγνοια του Θεού. Είναι και η άγνοια των ιδίων των παθών μερικές φορές που «τυφλώνει» τον παθόντα.
Στη κυριολεξία κομματιάστηκε ο άνθρωπος από το πλήθος των παθών στα οποία ο ίδιος αιχμαλωτίστηκε.
Ο άνθρωπος που εθίστηκε στα πάθη, τα ενσωμάτωσε στη ζωή του και πολλές φορές δεν δείχνει καμία ουσιαστική διάθεση να τα μεταστρέψει.
Δεν παύουν εντούτοις οι άνθρωποι να φλερτάρουν «ερωτικά» θα λέγαμε, με το πάθος το οποίο τους καταστρέφει. Έχουμε ακούσει επανειλημμένως τη φράση: «δεν κόβω το τσιγάρο γιατί μου αρέσει».
Εδώ δεν μιλάμε για μία απλή συγκατάθεση, αλλά για εθισμό που κατέληξε σε μία «ερωτική» επιθυμία για κάτι το παρά φύσιν, το οποίο υιοθετήθηκε ως κατά φύσιν.
Ερωτοτροπούν στην κυριολεξία με την φθορά και την πτώση και νιώθουν ικανοποίηση γι'αυτό, ή και ακόμη χειρότερα σε μία άλλη τελείως διεστραμμένη μορφή, φτάνουν να καυχώνται γι'αυτά.
Όσο ο άνθρωπος εθίζεται σε ένα πάθος, τόσο γίνεται αδύναμος και η πνευματική άμυνα γίνεται ασθενής, με αποτέλεσμα να κατρακυλήσει περισσότερο και να εδραιώνονται τα πάθη μέσα στην ψυχή του.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως νιώθουμε ότι μας παρηγορούν σε μία δύσκολη στιγμή, ενώ αυτό δεν παύει να είναι μία ψευδαίσθηση που μας παρασύρει στον όλεθρο.
Ας αναρωτηθούμε πόσες φορές άνθρωποι αγχωμένοι δεν το ρίχνουν στο φαγητό, ή όταν είναι στεναχωρημένοι στο τσιγάρο;
Μεγάλο ρόλο παίζουν οι αισθήσεις και ο τρόπος με τον οποίο τις χειριζόμαστε. Έχουμε δώσει μεγάλη βαρύτητα στις αισθήσεις.
Την περίφημη «αλογία των αισθήσεων» μας καταθέτει στα κείμενά του, ο άγιος Νικήτας ο Στηθάτος, θέλοντας να τονίσει την ασθένεια του ανθρώπου.[2]
Ο νους λαμβάνει πρώτος τα μηνύματα, ακολουθεί η ψυχική και εν συνεχεία η σωματική αιχμαλωσία και ο εθισμός, οπότε έχουμε πλέον εγκατεστημένο πάθος. Το επιθυμητικό μέρος της ψυχής είναι και το πιο ευάλωτο.
Όσο περισσότερο παραμείνει μέσα μας ένα πάθος, τόσο περισσότερο δείχνει την εσωτερική επιθυμία μας σ'αυτό και εδώ είναι τα δύσκολα.
Κάτι το οποίο επιθυμούμε, ή και το αγαπούμε πολλές φορές, πως είναι δυνατό να απαλλαχθούμε απ'αυτό;
Αυτό ενισχύεται από την προσκόλληση στα υλικά πράγματα, χαρακτηριστικό του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος ταυτόχρονα δείχνει συστηματικά να αγνοεί, ή ακόμη και να περιφρονεί τα επουράνια.
Η θεραπεία του ανθρώπου συνδέεται με το να στρέψουμε τις δυνάμεις αυτές αυτοπροαίρετα προς το κατά φύσιν, με τη βοήθεια του πνευματικού μας. Κάθε ευλογημένη περίοδος νηστείας, ευνοεί αυτή την προσπάθεια και μπορεί να γίνει η αφετηρία αυτού του αγώνα.
[1] «πεφύκασι γὰρ τὰ πάθη φιλεπίστροφα εἶναι».
Κλίμαξ αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου. PG 88.664
[2] Όσιος Νικήτας ο Στηθάτος.
Φιλοκαλία νηπτικών πατέρων . Πρώτη εκατοντάδα πρακτικών κεφαλαίων (6).
