Εκείνη την μέρα, πέντε νέοι –τέσσερις Έλληνες ομογενείς από τα χωριά του Βούρκου και ένας Αλβανός στρατιώτης που συμμετείχε στη φυγή– επιχειρούν να περάσουν τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα προς την Ελλάδα. Το ταξίδι τους ξεκινά μέσα στη βροχή και το σκοτάδι, με ένα κινεζικό καμιόνι που τους πλησιάζει στο στρατόπεδο «Τζάστα» στους λόφους των Αγίων Σαράντα. Λίγο πριν τα σύνορα, συνεχίζουν πεζοί.
Λίγα μέτρα από την ελευθερία, όμως, γίνονται αντιληπτοί. Ακολουθεί ανταλλαγή πυρών. Δύο ομογενείς πέφτουν νεκροί επί τόπου, δύο τραυματίζονται βαριά και ο στρατιώτης της ομάδας συλλαμβάνεται. Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι τραυματίες εκτελούνται λίγο αργότερα στο χωριό Τσιφλίκι, όπου μεταφέρθηκαν αιμόφυρτοι.
Η σπίθα που άναψε την εξέγερση
Όταν το νέο φτάνει στο Αλύκο, το χωριό
εκρήγνυται. Εκατοντάδες κάτοικοι καταλαμβάνουν καμιόνι, παραλαμβάνουν
τις σορούς των παιδιών τους και με μοιρολόγια, κραυγές και συνθήματα
–«Κάτω η δικτατορία», «Ζήτω η ελευθερία»– ξεκινούν μια πρωτόγνωρη πορεία
οργής προς τους Αγίους Σαράντα.
Ο αυθόρμητος αυτός ξεσηκωμός, στον οποίο σύντομα προστίθενται δύο και
τρεις χιλιάδες άνθρωποι από τα γύρω χωριά, εξελίσσεται σε βίαιη
σύγκρουση με στρατό, αστυνομία και πολιτοφυλακές του καθεστώτος στη
χαράδρα του Λυκούρσι. Παρά τους πυροβολισμούς και τους τραυματίες, το
πλήθος δεν υποχωρεί. Μόνο όταν πέφτει το σκοτάδι και έχουν μεταφερθεί
πίσω τα φέρετρα των παιδιών, αποφασίζεται η επιστροφή στο χωριό.
Η εξέγερση του Αλύκου ήταν το πρώτο μαζικό, ανοικτό και δυναμικό χτύπημα
κατά του καθεστώτος. Για μέρες η περιοχή ζει σε κατάσταση «αυτονομίας»,
χωρίς αστυνομία, χωρίς κομματικά στελέχη, χωρίς έλεγχο. Το καθεστώς
Αλία τρομάζει, αλλά η κατάρρευση είναι πλέον θέμα χρόνου.
Η Δικαίωση
Ένα χρόνο αργότερα, η Αλβανία έχει ήδη αφήσει πίσω της τη δικτατορία.
Το 1994, οι τέσσερις ομογενείς ανακηρύσσονται επίσημα «μάρτυρες της Δημοκρατίας».
Το 2007, με χρηματοδότηση της ελληνικής Βουλής, ανεγείρεται στο Αλύκο
μνημείο όπου κάθε χρόνο, στις 12 Δεκεμβρίου, τελείται μνημόσυνο στη
μνήμη τους.
Σαν σήμερα, θυμόμαστε τους νέους που δάμασαν τον φόβο και έγιναν σύμβολο
ελευθερίας σε μια χώρα που βρισκόταν στο χείλος της αλλαγής.
Όταν το δικτατορικό σύστημα προσπαθούσε να κρατηθεί στη ζωή
Πέρασαν 35 χρόνια από την 12η Δεκεμβρίου του 1990, όταν οι Αλβανοί φαντάροι δολοφόνησαν εν ψυχρώ τέσσερα παλικάρια από το Αλύκο και τη Γέρμα της Βορείου Ηπείρου, καθώς προσπαθούσαν να περάσουν στη γη της Ευαγγελίας και της Δημοκρατίας, στην Μητέρα Ελλάδα.
Όντας λαβωμένο από τις ανακατατάξεις στην Ευρώπη, από το φοιτητικό Κίνημα στα Τίρανα και την προσέλευση στις ξένες πρεσβείες πάρα πολλών Αλβανών πολιτών, για να κρατηθεί ακόμα στη ζωή και να μην αφήσει την τελευταία του πνοή το δικτατορικό κομμουνιστικό καθεστώς, ο διάδοχος του Χότζα, Ραμίζ Αλία, αποκάλεσε ως «αποβράσματα της κοινωνίας» όλους αυτούς που εισχώρησαν στις ξένες πρεσβείες και ζητήσανε πολιτικό άσυλο, τονίζοντας πως με κανέναν τρόπο δεν θα βγουν ζωντανοί από τη χώρα και ακόμα έδωσε εντολή να εκτελούνται εν ψυχρώ όσοι προσπαθούν να πλησιάσουν τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα.
Αψηφώντας τον κίνδυνο ένα φορτηγό, με γύρω στα είκοσι άτομα από το Αλύκο και τα γύρω χωριά της Βορείου Ηπείρου, την 11η Δεκεμβρίου 1990 το βράδυ, πλησίασαν τα αλβανο-ελληνικά σύνορα. Ο Ευθύμιος Μάσσιος, ο Θανάσης Κώτσης, ο Ευάγγελος Μήτρος, ο Αηδόνης Ράφτης, ανέλαβαν να ελέγξουν τα σύνορα και ν’ ακολουθούσαν κι όλοι οι άλλοι. Ήταν, όμως, προδομένοι και οι φρουροί τους περίμεναν. Χωρίς καμία προειδοποίηση και χωρίς δισταγμό, τους δολοφόνησαν εν ψυχρώ και τους πέταξαν σε κάποιο λάκκο, με σκοπό να τους παρέσυρε το ρεύμα από την καταρρακτώδης βροχή που έπεφτε. Χρειάστηκε η παρουσία δεκάδων Αλυκιωτών κι άλλων χωρικών με ρόπαλα στα χέρια, που ανάγκασαν τις αρχές να παραδώσουν τα πτώματα την επόμενη μέρα.
Δεκαπέντε μέρες νωρίτερα δολοφόνησαν εν ψυχρώ τον Χαράλαμπο Παπουτσή από την Μάλτσανη και στις 10 Δεκεμβρίου τον Κλείτωνα Γραβάνη από το Βαγγαλιάτι, η μνήμη των οποίων υπενθυμίζεται κάθε χρόνο.
Η δολοφονία τους έγινε σίφουνας και έδωσε το έναυσμα για την μεγαλύτερη εξέγερση του λαού του Βούρκου, μια εξέγερση που, αν και ειρηνική, ήταν η μεγαλύτερη που είδε το δικτατορικό σύστημα στις μέρες του στον βορειοηπειρωτικό χώρο, που σύμβαλε κι αυτή στην κατάρρευση της δικτατορίας στη χώρα.
Κάθε χρόνο μνημονεύεται με ευλάβεια η ημερομηνία της δολοφονίας τους και της μεγάλης διαδήλωσης που μπήκε στην ιστορία ως «Διαδήλωση κατά του κομμουνισμού».
Εφέτος, με την ευκαιρία των 35χρονων, μετά την Θεία Λειτουργία στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και το μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής τους, στην πλατεία «Κύπρος», εκεί που βρίσκεται το μνημείο των τεσσάρων «Πεσόντων της Δημοκρατίας», ένα οφίκιο που τους έδωσε ο τότε Πρόεδρος της Αλβανικής Δημοκρατίας, μετά την αίτηση του Προέδρου του ΚΕΑΔ Βασίλη Μέλλιου, με την παρουσία του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στο Αργυρόκαστρο Σωκράτη Σουρβίνου, του Δημάρχου Φοινικαίων Ρωμαίου Τσιάκουλη, του προέδρου του ΜΕΓΚΑ Λευτέρη Νίκα, εκπροσώπων του Δημαρχείου Δρόπολης και Αγίων Σαράντα και πλήθος κόσμου, με απούσα την εκπροσώπηση της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, τελέστη η προγραμματισμένη εκδήλωση αφιερωμένη στην ημέρα αυτή.
Χαιρέτησε την εκδήλωση ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στο Αργυρόκαστρο Σωκράτης Σουρβίνος, συνέχισε η μαθητική εκδήλωση αφιερωμένη στο γεγονός της δολοφονίας, και της διαδήλωσης και η κατάθεση στεφάνων.
Η εκδήλωση στεφανώθηκε με τον ψαλμό του εθνικού μας ύμνου.
Βαγγέλης Παπαχρήστος
