Τήν Πέμπτη τῆς προηγούμενης ἑβδομάδος (3 Ὀκτωβρίου 1868), ἀφοῦ ἦλθαν στήν Μ. Πρωτοσυγκελλία δύο ἀββάδες ἀπό τήν συνοδεία τῆς Α.Π. τοῦ Κ. Βρουνόνη, τοποτηρητοῦ τῆς Α.Μ. τοῦ Α.Μ. τοῦ Ρώμης Πάπα στήν Κων/πολη, ζήτησαν ἡμέρα καί ὥρα ἀκροάσεως ἀπό τόν Παναγιώτατο Πατριάρχη ἐκ μέρους τοῦ Δόμ-Τέστα, ὡς τοποτηρητοῦ τοῦ ἀποδημοῦντος στήν Ρώμη Κ. Βρουνόνη. Ἡμέρα ὁρίστηκε γιά αὐτούς τό Σάββατο (5 Ὀκτωβρίου) ὥρα 3-5 μ.μ. Περί τήν 4η ὥρα τοῦ Σαββάτου ἦλθεν ὁ Δόμ-Τέστας συνοδευόμενος ἀπό ἄλλους τρεῖς ἀββάδες, ἀπό τούς ὁποίους ὁ πρῶτος μιλοῦσε κατά κάποιον τρόπο καί τήν Ἑλληνική, ἐνῷ ὅλοι μιλοῦσαν τήν Γαλλική. Μετά τήν δεξίωση καί τήν περιποίηση πού ἔγινε στήν Πρωτοσυγκελλία, ὁδηγήθηκαν ἀπό τόν Μ. Πρωτοσύγκελλο πρός τήν Α.Θ. Παναγιότητα.
Ἀφοῦ ἦλθαν στήν Α.Θ. Παναγιότητα, μετά τόν ἀσπασμό τῆς χειρός του, ἐκάθισαν μετά ἀπό τήν εὐγενική προτροπή τοῦ Πατριάρχη. Ἐνῷ ἡ Α.Θ. Παναγιότης ἐξακολουθοῦσε νά ἀπευθύνῃ τίς ἐθιμοτυπικές φιλοφρονήσεις καί ἁβρότητες, σηκώθηκαν ὅλοι, καί ὅταν ὁ Δόμ-Τέστας ἔβγαλε ἀπό τόν κόλπο του ἕνα χρυσόδετο βαθύ κόκκινο φυλλάδιο μέ πινακίδες καί τήν ὥρα πού ὁ Πατριάρχης ἅπλωνε τά χέρια του γιά νά τό πάρῃ, ὁ ἀββᾶς πού ἦταν μαζί του εἶπε στά ἑλληνικά: «Ἀπόντος τοῦ Κ. Βρουνόνη, ἐρχόμαστε νά προσκαλέσουμε τήν Ἁγιότητά σας στήν Οἰκουμενική Σύνοδο πού θά γίνῃ στήν Ρώμη κατά τό προσεχές ἔτος τήν 8η Δεκεμβρίου καί ἐπί σκοπῷ σᾶς παρακαλοῦμε νά δεχθῆτε τήν παροῦσα προσκλητήρια ἐπιστολή».
Ἡ Α.Θ. Παναγιότης, ἀφοῦ ἔκανε νεῦμα μέ τό χέρι γιά νά τεθῇ στό ἀνάκλιντρο τό χρυσόδετο φυλλάδιο πού κρατοῦσε ὁ Δόμ-Τέστας καί νά καθήσουν, εἶπε μέ σοβαρό ὕφος πού φανέρωνε ἀγάπη καί ἱλαρότητα:
— Ἐάν ἡ ἐφημερίδα τῆς Ρώμης καί οἱ ὑπόλοιπες ἐφημερίδες πού ἀντλοῦν πληροφορίες ἀπό αὐτήν δέν δημοσίευαν τήν προσκλητήρια ἐπιστολή τῆς Α. Μακαριότητος γιά τήν σύγκληση Οἰκουμενικῆς Συνόδου στήν Ρώμη -καθώς λέτε- καί ἑπομένως ἄν ἀγνοοῦμε τόν σκοπό καί τό περιεχόμενο τῆς ἐπιστολῆς καί τίς ἀρχές τῆς Α. Μακαριότητος, εὐχαρίστως θά ἀποδεχτοῦμε γράμμα πού ἀποστέλλεται ἀπό τόν Πατριάρχη τῆς Παλαιᾶς Ρώμης, προσδοκώντας νά ἀκούσουμε κάτι νέο. Ἐπειδή ὅμως ἡ προσκλητήριος ἐπιστολή πού διαδόθηκε ἤδη μέσῳ τῶν ἐφημερίδων φανέρωσε τίς ἀρχές τῆς Α. Μακαριότητος, ἀρχές πού ἀπάδουν ὁλοκληρωτικά ἀπό τίς ἀρχές τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, γι᾿ αὐτό καί μετά λύπης καί συνάμα καί εἰλικρινείας λέμε στήν Ὁσιότητά σας ὅτι δέν μποροῦμε νά ἀποδεχτοῦμε οὔτε αὐτήν τήν πρόσκληση οὔτε αὐτό τό γράμμα τῆς Α. Μακαριότητος, πού ἐπαναλαμβάνει τίς ἴδιες πάντοτε ἀρχές, πού ἀντιστρατεύονται στό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου καί στήν διδασκαλία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί τῶν Ἁγίων Πατέρων. Ἡ Α. Μακαριότης, ἀφοῦ ἔκανε τό ἴδιο διάβημα καί κατά τό ἔτος 1848, προσκάλεσε τήν Ὀρθόδοξη Ἀνατολική Ἐκκλησία σέ ἀπάντηση μέ ἐγκύκλιο ἐπιστολή, πού καταδείκνυε μέ ἁπλό καί σαφῆ τρόπο τήν ἀντίθεση τῶν ἀρχῶν τῆς Ρώμης πρός τίς πατροπαράδοτες καί ἀποστολικές ἀρχές, καί ὄχι μόνο δέν εὐαρέστησαν, ἀλλά καί λύπησαν τήν Α. Μακαριότητα. Ὅτι ἀληθῶς δυσαρεστήθηκε τότε ἡ Α. Μακαριότης, ἀπέδειξε μέ σαφῆ τρόπο ἡ ἀνταπάντησή της. Καί ἐπειδή ἡ Α. Μακαριότης δέν φαίνεται νά παρεκκλίνη ἀπό τίς ἀρχές της οὔτε καί ἐμεῖς θείᾳ χάριτι λοξοδρομήσαμε ἀπό τίς δικές μας. Γι᾿ αὐτό οὔτε νέες λύπες θέλουμε νά προκαλέσουμε σέ αὐτήν εἰς μάτην οὔτε ἀνεχόμαστε νά ξύσουμε παλαιές πληγές καί νά ἐξάψουμε σβησμένα μίση μέ συζητήσεις καί λογομαχίες, οἱ ὁποῖες ὡς ἐπί τό πλεῖστον καταλήγουν σέ ρήξεις καί ἀντιπάθειες, ἐνῷ σήμερα περισσότερο ἀπό ποτέ ὁ καθένας μας ἔχει ἀνάγκη εὐαγγελικῆς καί κοινωνικῆς ἀγάπης καί συμπάθειας λόγῳ τῶν πολλῶν καί ποικίλων κινδύνων πού περιστοιχίζουν τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ· οὔτε εἶναι δυνατή συνοδική συνεννόηση καί συνδιάλεξη, ἐφ᾿ ὅσον δέν ὑπάρχει κοινή ἀφετηρία τῶν ἴδιων ἀρχῶν. Ἄλλωστε ἐμεῖς θεωροῦμε ὅτι ἡ πιό ἐπιτυχής καί ἀνώδυνη λύση τέτοιων ζητημάτων εἶναι ἡ ἱστορική. Ἐπειδή δηλαδή ὑπῆρξε Ἐκκλησία πρό δέκα αἰώνων πού εἶχε τά ἴδια δόγματα στήν Ἀνατολή καί τήν Δύση καί στήν πρεσβυτέρα καί τήν Νέα Ρώμη, ἄς ἀνατρέξουμε ὁ καθένας μας σέ ἐκείνη τήν ἐποχή καί ἄς δοῦμε ποιός ἀπό τούς δύο πρόσθεσε ἤ ἀφαίρεσε· ἄς ἀφαιρεθῇ ἡ προσθήκη, ἐάν ὑπάρχῃ καί ὅπου ὑπάρχει· ἄς προστεθῇ αὐτό πού ἀφαιρέθηκε, ἐάν ὑπάρχῃ καί ὅπου ὑπάρχει· καί τότε ὅλοι μαζί χωρίς καλά-καλά νά τό αἰσθανθοῦμε θά βρεθοῦμε στό ἴδιο σημεῖο τῆς Καθολικῆς Ὀρθοδοξίας, ἀπό ὅπου ἡ Ρώμη τῶν κάτω αἰώνων (τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας) ἀπομακρύνθηκε καί μᾶλλον ἀρέσκεται νά διευρύνῃ συνεχῶς τό χάσμα μέ νέα δόγματα καί θεσπίσματα, πού παρεκκλίνουν ἀπό τήν Ἱερά Παράδοση.
Ὁ Δόμ Τέστας: Ποιές διαφωνοῦσες ἀρχές ἐννοεῖ ἡ Ἁγιότητά Σας;
Ὁ Πατριάρχης: Γιά νά παραλείψουμε τίς λεπτομέρειες, ἐφ᾿ ὅσον ὑπάρξει ἡ Ἐκκλησία τοῦ Σωτῆρος ἐπί τῆς γῆς, δέν μποροῦμε νά παραδεχτοῦμε ὅτι σέ ὅλην τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ὑπάρχει κάποιος ἐπίσκοπος ἄρχων καί κεφαλή ἄλλη καί ἄλλος ἐκτός ἀπό τόν Κύριο· ὅτι ὑπάρχει Πατριάρχης ἀλάθητος καί ἀναμάρτητος, πού ὁμιλεῖ ἀπό καθέδρας καί ἀνώτερος ἀπό τίς Οἰκουμενικές Συνόδους, στίς ὁποῖες ὑφίσταται τό ἀλάθητο καί οἱ ὁποῖες συμφωνοῦν μέ τήν Γραφή καί τήν Ἀποστολική Παράδοση· ἤ ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ἦταν ἀδύνατον νά ὑβρίσουν τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού φώτισε τούς πάντες· ἤ ὅτι αὐτός ἤ ἐκεῖνος ὁ Πατριάρχης καί ὁ Πάπας εἶχαν τά πρεσβεῖα τῆς ἕδρας ὄχι ἀπό τό συνοδικό καί ἀνθρώπινο δίκαιο, ἀλλά ἀπό τό θεῖο -καθώς λέτε- καί ἄλλα παρόμοια.
Ὁ δ΄ ἀββᾶς: Ἡ Ρώμη δέν προτίθεται σέ καμμία περίπτωση νά μεταβάλῃ τίς ἀρχές της.
Ὁ δ΄ ἀββᾶς: Ἐπειδή ἡ Σύνοδος τῆς Φλωρεντίας, ἀφοῦ ἐξέτασε προσεκτικά αὐτά τά θέματα ἕνωσε τίς δύο Ἐκκλησίες μερικοί ἔμειναν ἔξω ἀπό τήν ἕνωση, αὐτούς προσκαλεῖ ὁ ἅγιος πατήρ στήν προσεχῆ οἰκουμενική σύνοδο, γιά νά ἑνωθοῦν καί αὐτοί, ἀφοῦ πρῶτα πληροφορηθοῦν.
Ὁ Πατριάρχης: Πόσα εἰπώθηκαν καί γράφτηκαν ἐναντίον τῆς Συνόδου τῆς Φλωρεντίας, μόνο ἕνας ἀπαίδευτος ἄνθρωπος ἐνδέχεται νά ἀγνοῇ· ἐνῷ ἡ δική σας ὁσιότητα δέν ἀνήκει σέ αὐτόν τόν κύκλο (τῶν ἀπαιδεύτων). Καί ἤδη ἀπό τήν τελευταία συνεδρίαση ἐκείνου τοῦ καταναγκαστικοῦ συνεδρίου, μόλις ξεκίνησαν οἱ ἀντεγκλήσεις, ἡ βεβιασμένη ἕνωση πέθανε στά σπάργανά της. Συνέδριο πού συγκροτήθηκε γιά λόγους πολιτικούς, λόγους γήϊνου συμφέροντος καί πού κατέληξε σέ συμπέρασμα πού ἐπιβλήθηκε πρός καιρόν σέ λίγους ἀπό τούς δικούς μας μέσῳ τῆς λιμοκτονίας καί μέσῳ κάθε βίας καί ἀπειλῆς ἀπό τόν τότε πάπα, αὐτό τό συνέδριο δέν ἀξίζει οὔτε νά ὀνομάζεται «Σύνοδος». Γιά μᾶς Οἰκουμενική Σύνοδος καί Οἰκουμενική Ἐκκλησία καί ἀληθινή καθολικότητα εἶναι καί λέγεται ἐκεῖνο τό ἅγιο καί ἀκήρατο σῶμα, στό Ὁποῖο ἀνεξαρτήτως τοῦ ὑλικοῦ πληθυσμοῦ συγκεφαλαιώνεται ἁγνή ἡ διδασκαλία τῶν Ἀποστόλων καί ἡ πίστη ὅλης τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, πού στηρίχτηκε καί δοκιμάστηκε ἀπό τήν θεμελίωση τῆς Ἐκκλησίας μέχρι τούς ὀκτώ πρώτους αἰῶνες, κατά τούς ὁποίους οἱ Πατέρες τῆς Ἀνατολῆς καί τῆς Δύσεως καί οἱ ἁγιώτατες καί πνευματοκίνητες Σύνοδοι καί ἐκεῖνοι οἱ σεβάσμιοι Πατέρες, τῶν ὁποίων τά συγγράμματα εἶναι γνωστά σέ ὅλους, ἄς γίνουν ὁ ἀλάνθαστος καί ἀσφαλής ὁδηγός κάθε χριστιανοῦ καί ἐπισκόπου τῆς Δύσεως, πού εἰλικρινά ποθοῦν καί ζητοῦν τήν εὐαγγελική ἀλήθεια. Ἐκεῖνοι εἶναι τό ὑπέρτατο κριτήριο τῆς χριστιανικῆς ἀλήθειας· ἐκεῖνοι εἶναι ἡ ἀσφαλής ὁδός στήν ὁποία μποροῦμε νά συναντηθοῦμε στό ἅγιο φίλημα τῆς δογματικῆς ἑνώσεως. Ὁ καθένας πού πορεύεται ἔξω ἀπό ἐκείνη τήν τροχιά θά θεωρηθῇ ἀπό μᾶς ἐκτός κέντρου καί ἀναρμόδιος νά συγκεντρώσῃ περί ἑαυτόν τά μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ἄν τυχόν μερικοί ἀπό τούς δυτικούς ἐπισκόπους πού ἔχουν ἀμφιβολία γιά μερικά δόγματα θέλουν νά συνέλθουν σέ σύνοδο, ἄς συνέρχωνται καί ἄς ἀναθεωροῦν κάθε μέρα αὐτά (τά δόγματα), ἄν τό ἐπιθυμοῦν. Ἐμεῖς δέν ἔχουμε καμμία ἀμφιβολία γιά τά πατροπαράδοτα καί ἀναλλοίωτα δόγματα τῆς εὐσεβείας. Ἄλλωστε, ὦ σεβάσμιοι ἀββάδες, μιᾶς καί γίνεται λόγος γιά Οἰκουμενική Σύνοδο, δέν διαφεύγει ἀσφαλῶς ἀπό τήν μνήμη σας ὅτι οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι συγκροτοῦνταν μέ διαφορετικό τρόπο ἀπό αὐτόν πού διακήρυξε ἤδη ἡ Α. Μακαριότης. Ἐάν ὁ μακαριώτατος Πάπας τῆς Ρώμης ἀσπαζόταν τήν ἀποστολική ἰσοτιμία καί ἰσαδελφία, ἔπρεπε νά ἀπευθύνῃ γράμμα ἰδιαίτερο ὡς πρῶτος τῇ τάξει τῆς ἕδρας σέ ἴσους ὡς πρός τήν ἀξία σέ καθένα ἀπό τούς Πατριάρχες καί τίς Συνόδους τῆς Ἀνατολῆς, ὄχι γιά νά ἐπιβάλλῃ πρός ὅλους καί δημοσίως σάν νά εἶναι ἄρχων ὅλων καί δεσπότης, ἀλλά γιά νά ἐρωτήσῃ ἀδελφούς ὡς ἀδελφός, ἰσότιμος καί ἰσόβαθμος, ἄν ἐγκρίνουν καί οἱ ἄλλοι (ἐπίσκοποι) ποῦ καί πῶς καί τί εἴδους σύνοδος θά συγκροτηθῇ.
Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, ἤ θά κάνετε ἀναδρομή καί ἐσεῖς στήν Ἱστορία καί στίς Οἰκουμενικές Συνόδους, γιά νά κατορθωθῇ ἱστορικά ἡ ἀπό ὅλους ποθούμενη ἀληθής καί χριστοσύλλεκτος ἕνωση ἤ πάλι θά ἀρκεστοῦμε στίς ἀδιάλειπτες προσευχές καί δεήσεις ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, τῆς εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καί τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως. Σέ κάθε περίπτωση μετά λύπης σᾶς διαβεβαιώνουμε ὅτι θεωροῦμε τήν πρόσκλησή σας περιττή καί ἄκαρπη, ὅπως βεβαίως καί τό φυλλάδιο πού τήν συνοδεύει.
Ὁ δ΄ ἀββᾶς: Μπορεῖ ἄραγε μόνη ἡ προσευχή νά κατορθώσῃ τήν ἕνωση; Ὅταν ἀσθενῇ κάποιος ἄνθρωπος, ἄν καί ἀποδεχώμαστε τήν θεραπεία του ἀπό τόν Θεό καί τοῦ ἀπευθύνουμε ἐκτενεῖς εὐχές καί δεήσεις, ὅμως δέν παραλείπουμε νά τοῦ παράσχουμε καί ἰατρό καί θεραπευτικά μέσα.
Ὁ Πατριάρχης: Ὅταν γίνεται λόγος γιά θρησκευτικά καί πνευματικά νοσήματα ὁ μόνος πού γνωρίζει ἀκριβῶς ποιός εἶναι ὁ ἀσθενής καί κατά πόσο νοσεῖ καί ἀπό ποιό εἶδος νόσου πάσχει καί ποιό εἶναι τό κατάλληλο φάρμακο εἶναι ὁ παντογνώστης καί θεμελιωτής τῆς Ἐκκλησίας Του καί τελειωτής Χριστός ὁ Κύριος. Γι᾿ αὐτό καί πάλι ἐπαναλαμβάνουμε ὅτι ὑπάρχει ἀνάγκη προσευχῆς, καί μάλιστα προσευχῆς θερμῆς καί ἀδιάλειπτης πρός τόν Κύριό μας, τήν αὐτοαγάπη, γιά νά ἐμπνεύσῃ σέ ὅλους τά θεοφιλῆ καί σωτήρια.
Αὐτά, ἀφοῦ εἶπε, ἡ Α.Θ. Παναγιότης ἔδωσε ἐντολή στόν παρακαθήμενο καί μεταφράζοντας τούς λόγους του στά γαλλικά στόν Μ. Πρωτοσύγκελλο, νά λάβῃ ἀπό τό ἀνάκλινδρο τό φυλλάδιο καί νά τό ἐπιστρέψῃ στόν τοποτηρητή πού τοῦ τό ἔδωσε Κ. Βρουνόνη. Καί έτσι ἀφοῦ σηκώθηκαν καί ἐπέδωσαν τόν δέοντα σεβασμό καί φιλοφρόνως χαιρετήθηκαν ἀπό τήν Α.Θ. Παναγιότητα ἐξῆλθαν καί συνοδεύτηκαν ἕως τό κλιμακοστάσιο ἀπό τόν Μ. Πρωτοσύγκελλο ἔφυγαν.
(Ἰωάννου Καρμίρη, ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, τόμος ΙΙ, σ. 1007-1010. Μετάφραση ἐκ τοῦ πρωτοτύπου ὑπό Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτου, Θεολόγου καί Φιλολόγου).
