Αγιολόγιον - Πρόσωπα

Ο “νέος Κύριλλος και Μεθόδιος της Αφρικής”

Άγιος Χρυσοστόμος Παπασαραντόπουλος

Στον αιώνιο ρυθμό της Ορθοδοξίας, όπου η αγιότητα δεν είναι απλώς ιστορικό γεγονός αλλά ζωντανή μαρτυρία πίστης, η αγιοκατάταξη του Χρυσοστόμου Παπασαραντόπουλου, στις 8 Οκτωβρίου 2025 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, σημαδεύει μια νέα εποχή για την ιεραποστολή. Αυτός ο ταπεινός Μεσσήνιος ιερομόναχος, που στα 57 του χρόνια άφησε την άνεση της Ελλάδας για να σπείρει τον σπόρο του Ευαγγελίου στην αφρικανική γη, γίνεται τώρα πρότυπο για κάθε ψυχή που ακούει το κάλεσμα του Χριστού πέρα από τα σύνορα του οικείου. Η ζωή του, υφασμένη από φτώχεια, άσκηση και ακατάπαυστη αγάπη, ξεδιπλώνεται σαν ένα ποτάμι που ρέει από τα βουνά του Ταΰγετου μέχρι τις κόκκινες πεδιάδες της Ουγκάντας, φέρνοντας μαζί του ιστορίες θαυμάτων που δεν είναι υπερβολές, αλλά φυσικές εκδηλώσεις της Χάρης σε έναν άνθρωπο που έζησε ως “Χρήστος ο άχρηστος”, όπως υπέγραφε τις επιστολές του.

 

Γεννήθηκε το 1903 στο μικρό χωριό Βασιλίτσι της Μεσσηνίας, ο Χρήστος Παπασαραντόπουλος, σε μια οικογένεια βοσκών που η φτώχεια της ήταν βαθιά ριζωμένη στη γη όπως τα δέντρα της ελιάς. Ο πατέρας του, καταγόμενος από την Τρίπολη, είχε χάσει την πρώτη του σύζυγο και με τη δεύτερη απέκτησε τέσσερα παιδιά, ανάμεσά τους και τον Χρήστο, τον μικρότερο. Η παιδική του ηλικία ήταν σύντομη και σκληρή: μέχρι την τέταρτη τάξη του Δημοτικού, όπου ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα ανάγκασε τον έφηβο να δουλέψει στα χωράφια, μαθαίνοντας όχι γράμματα, αλλά την ταπείνωση και την προσευχή από τη μητέρα του. Παρόλο που η εγκύκλια παιδεία του έμεινε ανολοκλήρωτη, η ψυχή του ήταν γεμάτη από τις διδαχές της Εκκλησίας – εκείνες τις ώρες που, κρυμμένος πίσω από έναν βράχο, ψιθύριζε προσευχές βλέποντας τα αστέρια πάνω από τον Ταΰγετο. Ήταν μια εποχή που η Μεσσηνία, ακόμα τραυματισμένη από τους Βαλκανικούς Πολέμους, έμοιαζε με γη σπόριμη για αγίους: άνθρωποι απλοί, που η πίστη τους ήταν ασπίδα ενάντια στη δυστυχία.

Στα δεκαπέντε του, το 1918, ο Χρήστος νιώθει το πρώτο τράβηγμα προς τον μοναχικό βίο. Προσηλθει στο ασκητήριο του Ηλία Παναγουλάκη στην Καλαμάτα, έναν τόπο άσκησης στις παρυφές της πόλης, όπου νέοι και νέες από όλη την Πελοπόννησο μαζεύονταν για να γευτούν την αγγελική ζωή. Εκεί, ανάμεσα σε φίλους όπως ο μετέπειτα π. Ιωήλ Γιαννακόπουλος, ο οποίος έγινε αχώριστος σύντροφός του στις πνευματικές αναζητήσεις, ο Χρήστος μαθαίνει την ταπείνωση και την υπακοή. Οι δυο τους, σε επιστολές γεμάτες χιούμορ και ταπεινοφροσύνη, υπέγραφαν ως “άχρηστος” και “αφώτιστος”, σαν να έλεγαν ότι η γνώση έρχεται μόνο από τον Θεό. Μετά τη στρατιωτική θητεία του από το 1921 έως το 1924, στον Έβρο και την Καλαμάτα, επιστρέφει στη σκήτη και, το 1925, ντύνεται το μοναχικό ράσο στη Μονή Μαρδακίου στον Ταΰγετο, λαμβάνοντας το όνομα Χρυσόστομος – προς τιμήν του μεγάλου Πατρός, του οποίου η φλόγα θα γίνει αργότερα ο φάρος της δικής του ζωής.

Η ιεροσύνη έρχεται γρήγορα, το 1926, με χειροτονία διακόνου και πρεσβυτέρου από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας Μελέτιο Σακελλαρόπουλο. Διορίζεται εφημέριος στην Άμφεια (Γαρδίκι) και ηγούμενος στη Μονή Γαρδικίου, όπου, παρά την έλλειψη μοναχών, οργανώνει κατηχητικά

NIKITAS KOTSIARIS PHOTOGRAPHY nik.qr

σχολεία και γίνεται πνευματικός πατέρας δεκάδων ψυχών. Οι χωρικοί τον λένε “ανάργυρο”, γιατί ποτέ δεν κρατάει χρήματα στο χέρι του – τα δίνει όλα στους φτωχούς, ζώντας σαν να μην ανήκει σε αυτόν κόσμο. Από το 1931 στη Μονή Χρυσοκελλαριάς, συνεχίζει το έργο του, κατηχώντας στα γειτονικά χωριά Βασιλίτσι και Χαρακοπιό, ενώ από το 1934 έως το 1938 υπηρετεί ως εφημέριος σε άλλα χωριά της Μεσσηνίας. Το 1938, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος τον καλεί στην πρωτεύουσα ως εξομολόγος στα κατηχητικά σχολεία, εντάσσοντάς τον στη Μονή Πετράκη. Γίνεται ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης Σαλαμίνας, αλλά η Κατοχή του 1941 τον βρίσκει πίσω στην Πετράκη, όπου το κελί του γίνεται καταφύγιο για φοιτητές από την επαρχία. Εκεί, στα χρόνια της πείνας και του σκότους, μοιράζει το ψωμί του και την ελπίδα του, βοηθώντας δεκάδες νέους να επιβιώσουν, σαν ένας μυστικός άγγελος στην καρδιά της Αθήνας.

Η δίψα για γνώση, που η φτώχεια είχε πνίξει στην παιδική του ηλικία, ξυπνά αργά. Στα 56 του, δίνει εξετάσεις και αποφοιτά από το Γυμνάσιο, ανοίγοντας τον δρόμο για τη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1959, πτυχιούχος πλέον, νιώθει το κάλεσμα που θα αλλάξει τα πάντα. Στη Σχολή γνωρίζεται με φοιτητές από την Ουγκάντα, που του μιλούν για την αφρικανική ήπειρο: επιδημίες, πείνα, σκλαβιά των ψυχών υπό αποικιοκρατικές δυνάμεις. Το Πάσχα του 1960, προσκυνητής στα Ιεροσόλυμα, γονατίζει στους Τόπους του Χριστού και προσεύχεται: “Κύριε, ενίσχυσέ με για το έργο Σου”. Επιστρέφοντας, παρουσιάζεται στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Χριστοφόρο, ζητώντας ευλογία. Ο Πατριάρχης τον προειδοποιεί για κινδύνους – αρρώστιες, εχθρότητα, μοναξιά. Μα ο Χρυσόστομος απαντά: “Είμαι έτοιμος να πεθάνω για την Αφρική”. Και έτσι, στα 57 του, με κλονισμένη υγεία και λίγα χρήματα στην τσέπη, φτάνει στην Ουγκάντα τον Ιούλιο του 1960, μόνος, χωρίς υποστήριξη.

Η Αφρική τον υποδέχεται σκληρά, σαν μητέρα που δοκιμάζει τα παιδιά της. Χωρίς γνώση γλώσσας, μένει σε καλύβες, τρώει ό,τι βρίσκει, περπατά χιλιόμετρα κάτω από τον καυτό ήλιο. Μα η πίστη του γίνεται φως. Μαθαίνει γρήγορα σουαχίλι και τοπικές διαλέκτους, μεταφράζοντας τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου – εκείνη τη Λειτουργία που, στα χέρια του, αποκτά αφρικανικά χαρακτηριστικά, με τον Χρυσόστομο εικονιζόμενο ως μαύρο ιερέα. Αρχίζει από την Ουγκάντα, κατηχώντας φυλές όπως οι Μπαγκάντα, βαπτίζοντας τους πρώτους πιστούς σε ποτάμια και λίμνες. Σύντομα, η φλόγα εξαπλώνεται: στην Κένυα, όπου ιδρύει ενορίες στους Κικούγιου και Ραγκόλε, χτίζοντας τον ναό του Αγίου Ελευθερίου στο Ναϊρόμπι, και λέει στα εγκαίνια: “Αν ο Θεός βοηθήσει, θα τις εκατοστήσουμε αυτές τις εκκλησίες”. Στην Τανζανία, οργανώνει σχολεία και ιατρεία, ενώ στο Κονγκό (τότε Ζαΐρ), φτάνει μέχρι την Κανάνγκα, φροντίζοντας χήρες και ορφανά από πολέμους και επιδημίες.

Το έργο του είναι φιλάνθρωπο όσο και ιεραποστολικό. Οργανώνει συσσίτια για πεινασμένους, μοιράζει φάρμακα και ρούχα, μαθαίνει στις μητέρες υγιεινή και κατήχηση. Συνεργάζεται με αγίους όπως ο Αμφιλόχιος της Πάτμου και η Οσία Γαβριηλία, στέλνοντας επιστολές που ζητούν προσευχή και βοήθεια. Το 1963, από την Ελλάδα, ιδρύει τους “Φίλους της Ουγκάντας”, που γίνονται η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής, ένα δίκτυο που στέλνει ιερείς και υλικά. Παρά τις δοκιμασίες – νεύρωση στομάχου, σιελόρροια, μοναξιά δεκατριών χρόνων – δεν τα παρατά. Σε μια επιστολή γράφει: “Η πτωχή μου ψυχή δεν δέχεται εγκατάλειψη της Μαύρης Ηπείρου. Κύριε, κάμε με ό,τι θέλεις”.

 

Και εδώ, στη ροή της αφρικανικής του ζωής, ξεπηδούν θαυμαστά γεγονότα, όχι σαν παραμύθια, αλλά σαν μαρτυρίες της Χάρης που ενεργεί μέσα από την αδυναμία. Ένα από τα πιο συγκινητικά συνέβη το 1968 στη δυτική Κένυα, κοντά στο Κισούμου. Με τον π. Οβαδία, έναν Αφρικανό ιερέα που είχε βαπτίσει ο ίδιος, και άλλους συντρόφους, ταξίδευαν με ένα παλιό Land Rover για να θεμελιώσουν ναούς. Ξαφνικά, καταρρακτώδης βροχή μετατρέπει τον δρόμο σε ποτάμι λάσπης. Το αυτοκίνητο βυθίζεται σε ρέμα, οι τροχοί χάνονται στη λάσπη, και η νύχτα πέφτει βαριά. Οι νέοι, εξαντλημένοι, απελπίζονται. Μα ο γέροντας Χρυσόστομος, στα 65 του, με σώμα κουρασμένο από χρόνια ασθένειες, σηκώνεται σαν νέος. Τραγουδά ψαλμούς- “Δεν μας σκιάζει ούτε η μπόρα, ούτε το χαλάζι…”, και με μια δύναμη που φάνταζε υπερφυσική, οδηγεί την ομάδα να σηκώσουν το όχημα στα χέρια, να το καθαρίσουν και να συνεχίσουν πεζή χιλιόμετρα κάτω από τη βροχή. Οι συνοδοί του  ψιθυρίζουν: “Πού βρήκε τη δύναμη ο γέροντας;” Ήταν σαν η προσευχή του να είχε καλέσει αγγέλους να τον στηρίξουν, θυμίζοντας τον Απόστολο Παύλο που “υπέρ δυνάμεως” κηρύττει.

Άλλο θαυμαστό γεγονός, που οι Αφρικανοί το λένε “το θαύμα των καρπών”, συνέβη στην Ουγκάντα στα πρώτα χρόνια. Ο π. Χρυσόστομος, πεινασμένος μετά από μέρες νηστείας, φτάνει σε φυλή που υπέφερε από ξηρασία. Χωρίς φαγητό, προσεύχεται μπροστά σε ένα ξεραμένο δέντρο μango και, την επόμενη μέρα, καρποφορεί ξαφνικά, δίνοντας καρπούς αρκετούς για όλο το χωριό. Οι ιθαγενείς, βλέποντας αυτό, βαφτίζονται μαζικά, λέγοντας: “Ο πατέρας έφερε τον Θεό εδώ”. Δεν ήταν μαγεία, αλλά η πίστη που κινεί βουνά, όπως έλεγε ο ίδιος, εμπνευσμένος από τα Ευαγγέλια. Και υπήρχε και η προφητεία του: “Οι Αφρικανοί θα γίνουν ιεραπόστολοι στην Ευρώπη”, μια προφητεία που βλέπουμε να πραγματοποιείται σήμερα, με αφρικανούς ιερείς να υπηρετούν στην παλιά ήπειρο.

Η ζωή του στην Αφρική ήταν καθημερινό θαύμα, βάφτισε χιλιάδες, χειροτόνησε πάνω από εκατό ιερείς, έχτισε δεκάδες ναούς και σχολεία, πάντα με τα χέρια του – σκαλίζοντας πέτρες, μεταφράζοντας ύμνους, αγκαλιάζοντας ορφανά. Οι Αφρικανοί τον έλεγαν “άγιο” πριν από την αγιοκατάταξη, ένας πιστός, βλέποντάς τον άρρωστο, φώναξε “Μην φύγει ο π. Χρυσόστομος, ας πεθάνει εδώ να έχουμε λείψανο αγίου!” Και έτσι έγινε. Στις 15 Αυγούστου 1972, στην Κανάνγκα του Κονγκό, κοιμήθηκε ειρηνικά, στα 69 του, έχοντας κάνει την Αφρική “παιδιά” του, όπως έλεγε.

Η αγιοκατάταξή του, 53 χρόνια μετά, δεν είναι τέλος, αλλά αρχή. Ο Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος, ο “νέος Κύριλλος και Μεθόδιος της Αφρικής“, μας διδάσκει ότι η ιεραποστολή δεν είναι δουλειά νέων, αλλά καρδιάς που καίγεται για τον Χριστό. Σήμερα, η Ορθοδοξία στην Αφρική ακμάζει – εκατοντάδες ενορίες, χιλιάδες πιστοί – χάρη σε εκείνον που, με πίστη μεγαλύτερη από τα εμπόδια, έδειξε ότι “τα αδύνατα παρά ανθρώποις δυνατὰ παρά τω Θεώ”. Η ζωή του ρέει ακόμα, σαν ποτάμι αγάπης, καλώντας μας να ακολουθήσουμε.

Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ

 

ΠΗΓΕΣ: