Πίστη, Ελπίδα, Αγάπη. Αυτά ήταν τα ονόματα των τριών θυγατέρων της Αγίας Σοφίας που μαζί με τη μητέρα τους έλαβαν τα ατίμητα στεφάνια του μαρτυρίου στον καιρό του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού (117 – 138 μ.Χ.).
Οι τρεις κόρες της Αγίας Σοφίας έλαβαν τα όμορφα ονόματά τους από το μνημειώδες χωρίο του Αποστόλου Παύλου στην Α’ Επιστολή προς Κορινθίους: «Nυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα· μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη.». Που σημαίνει: «Ώστε τώρα ισχύουν αυτά τα τρία: Η Πίστη, η Ελπίδα και η Αγάπη. Ανώτερο από όλα αυτά είναι η Αγάπη».
Σύμφωνα με τον συναξαριστή, η δωδεκάχρονη Πίστη, η δεκάχρονη Ελπίδα και η εννιάχρονη Αγάπη, απάντησαν στις φοβέρες και τα τεχνάσματα των βασανιστών τους με ακαταμάχητα χωρία της Αγίας Γραφής. Κάθε κόρη επικαλούταν ένα χωρίο που περιείχε το όνομά της.
Πριν μαρτυρήσει η Πίστη αποκρίθηκε στους ειδωλολάτρες:
«ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ» (Γαλ. 2: 20), δηλαδή «ζω με την πίστη στον Υιό του Θεού που με αγάπησε και παρέδωσε τον εαυτό του στον θάνατο για μένα».
Πριν παραδώσει το πνεύμα της η Ελπίδα είπε:
«ἠλπίκαμεν ἐπὶ Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι σωτὴρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν» (Α΄ Τιμοθ. 4:10), δηλαδή «στηρίξαμε την ελπίδα μας στον αληθινό Θεό, ο οποίος ενδιαφέρεται για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων, ιδιαιτέρως των πιστών».
Πριν πετάξει για τη Βασιλεία των Ουρανών και η εννιάχρονη Αγάπη είπε ότι έχει αφεθεί «εἰς τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ καὶ εἰς τὴν ὑπομονὴν τοῦ Χριστοῦ» (Β’ Θεσσαλ. 3: 5).
Με τις τρεις θυγατέρες να υπομένουν ανείπωτα βασανιστήρια και να αναχωρούν τελικά για την «όντως ζωή», η περήφανη μάνα, η Αγία Σοφία, πένθησε για τρεις μέρες στα μνήματα των παιδιών της με τη σταυροαναστάσιμη παρηγοριά ότι εντάχθηκαν στη χορεία των ενδόξων μαρτύρων. Την τρίτη ημέρα ο Θεός ένωσε ξανά στους Ουρανούς αυτήν την τρισμακάρια οικογένεια, αφού η Αγία παρέδωσε το πνεύμα της δίπλα στους τάφους της Πίστης, της Ελπίδας και της Αγάπης.
Ένα πολύ σπουδαίο δίδαγμα πηγάζει από αυτόν τον βίο. Η πίστη, η ελπίδα, η αγάπη και η σοφία είναι τέσσερεις χριστιανικές αρετές που συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Στους χαλεπούς σημερινούς καιρούς, αυτές οι τέσσερεις αρετές τείνουν προς εξαφάνιση, γι’ αυτό και ο κόσμος βουλιάζει στο χάος. Χωρίς πίστη, ελπίδα και αγάπη χάνεται κάθε λόγος να υπάρχει άνθρωπος, η ζωή γίνεται ένα μαρτύριο χωρίς νόημα, η ανθρωπότητα μετατρέπεται σε αρένα θηρίων και αυτοκαταστρέφεται.
Η πίστη είναι ο θεμέλιος λίθος της σωτηρίας, είναι ο πνευματικός οφθαλμός του ανθρώπου, είναι η κινητήριος δύναμη της ύπαρξης, είναι η φρίκη των δαιμόνων, είναι η σφραγίδα των θαυμάτων, είναι το αντίδοτο για κάθε συμφορά, είναι ο όρκος συμμαχίας μας με τον Θεό, είναι το βάπτισμά μας εφαρμοσμένο στην πράξη.
«Επὶ πᾶσιν, ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι», γράφει ο Απόστολος Παύλος, καλώντας δηλαδή κάθε χριστιανό να αναλάβει την ασπίδα της πίστεως για να μπορεί να σβήσει όλα τα πύρινα βέλη του Πονηρού.
Η ελπίδα είναι η ολόχαρη θυγατέρα της πίστεως. Όπως ο υπέρλαμπρος ήλιος γεννά τις ευεργετικές ακτίνες του που εκπέμπει στη γη, έτσι και η πίστη ακτινοβολεί με το φως της ελπίδας και λούζει την ανθρωπότητα με τη χαρμόσυνη προσμονή της σωτηρίας.
Η ελπίδα είναι από τους εκλεκτότερους καρπούς του δέντρου της πίστεως και ποτίζεται με την παρηγορητική σιγουριά ότι ο παντοδύναμος Θεός δεν μας εγκαταλείπει ποτέ, δεν αφήνει τίποτε στην τύχη, δεν παραχωρεί τίποτα που δεν είναι προς το συμφέρον μας, δεν θα σφραγίσει ποτέ τα ώτα του στις προσευχές μας, δεν θα αποσύρει ποτέ τις επαγγελίες του, δεν θα αφήσει ασυγχώρητη καμία αμαρτία μας, δεν θα αρνηθεί ποτέ το ήμαρτον του μετανοημένου.
Αν ο άνθρωπος δεν έχει πίστη και ελπίδα τότε καταβροχθίζεται από το κενό που κουβαλάει μέσα του, ζει μια επίγεια κόλαση υπαρξιακής αγωνίας ή ακόμα χειρότερα αναισθητοποιείται σκόπιμα και συμπεριφέρεται σαν τετράποδο χωρίς ανώτερο προορισμό.
Για την κορυφαία αρετή της αγάπης, ο Απόστολος Παύλος έγραψε ένα κείμενο άφταστης τελειότητας στην Α’ Επιστολή προς Κορινθίους, τον εκπληκτικό ύμνο της αγάπης. «Και εάν ακόμη έχω όλη την πίστη ώστε να μετακινώ όρη, αλλά δεν έχω όμως αγάπη, δεν είμαι τίποτε», μας λέει ο Παύλος.
Η αληθινή αγάπη δεν ζητεί τα δικά της συμφέροντα. Εδώ είναι πάνω απ’ όλα το σημείο – κλειδί που ορίζει ο Απόστολος, όπου σκοντάφτουν όλες οι ψευτο-αγάπες του πλανεμένου καιρού μας. Όλα τα είδη υποτιθέμενης αγάπης που επικαλείται η πονηρία του ανθρώπου, κρύβουν συμφέρον, κρύβουν σκοπό, κρύβουν ιδιοτέλεια. Δεν είναι κένωση του εαυτού όπως η αληθινή αγάπη, αλλά συγκεκαλυμμένη πλεονεξία για λογαριασμό του «εγώ» μας.
Η πραγματική αγάπη είναι τόσο δυνατή αρετή που ασκεί ακαταμάχητη γοητεία στις ψυχές, δίνει φτερά στους πονεμένους, αγιάζει τους καταφρονημένους, μηδενίζει την επιρροή του κακού, διαλύει τη σκιά του θανάτου, λυγίζει και τους πιο σκληρόκαρδους χαρακτήρες, μεταμορφώνει ζωές, αποκαθιστά την ισορροπία της φύσης και της κοινωνίας, φιλιώνει τα άνισα και τα ανόμοια, εξαλείφει την αδικία, κάμπτει την οργή του Θεού, εξασφαλίζει το υπέρτατο αγαθό της ειρήνης, αλλάζει ακόμα και την ίδια τη ροή της ιστορίας.
Η αγάπη δεν είναι μόνο η τελειότερη αρετή, αλλά είναι συνάμα και η γενεσιουργός αιτία της αρετής. Κάθε αρετής. Και η αγάπη του Χριστού συνυπάρχει πάντοτε με την αλήθεια, ειδάλλως δεν είναι αγάπη αλλά σκιά πλάνης. Όπως γράφει ο Ιερός Αυγουστίνος: «η αγάπη πρέπει να φωτίζεται από την αλήθεια και η αλήθεια από την αγάπη».
Απαύγασμα της αγάπης, της αλήθειας, της πίστης και της ελπίδας είναι η σοφία, η κατά Θεόν ορθοφροσύνη που θωρακίζει όλες τις αρετές του χριστιανού και τον προικίζει με ένα κορυφαίο πνευματικό όπλο, εκείνο της διάκρισης.
Όλες οι στεναχώριες, όλα τα άγχη, όλες οι ψυχοσωματικές παθήσεις, όλες οι λύπες και οι οδύνες φυτρώνουν σε ψυχές που στερούνται πίστης, ελπίδας και αγάπης. Αυτές οι τρεις αρετές είναι ελιξίρια σωτηρίας γι’ αυτή τη ζωή και για τη μέλλουσα. Δεμένες μεταξύ τους, όπως οι θυγατέρες της Αγίας Σοφίας, που στάθηκαν μαζί στον θάνατο – μαζί και στην αιώνια χαρά που τους περίμενε.
