ΑΓΙΟΥ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ
ΣΤΟΥΣ ΑΜΕΛΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΙΟΥΣ
Εισαγωγικό από entaksis: Ο πόλεμος του διαβόλου εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο απέναντι στους αμελείς και στους ανδρείους. Στους αμελείς, ο εχθρός βρίσκει εύκολο πεδίο: τους φοβίζει με τον θάνατο, τους ρίχνει στη ραθυμία και τους παγιδεύει με λύπες, αρρώστιες και φαντασίες, ώστε να τους απομακρύνει από την προσευχή και την ελπίδα στον Θεό. Στους ανδρείους όμως, που έχουν παραδοθεί με καθαρότητα και απλότητα στα χέρια του Δημιουργού, η επίθεση είναι πιο έντονη και ύπουλη· όμως η θεία χάρη τους στηρίζει, όπως ο δάσκαλος το παιδί που μαθαίνει να κολυμπά ή η μητέρα το παιδί που μαθαίνει να περπατά, μέχρι να έλθει η ώρα της νίκης. Έτσι, ο αγώνας απαιτεί συνεχή μνήμη του πρώτου ζήλου, επαγρύπνηση και αδιάλειπτη προσευχή, ώστε ο διάβολος να μη βρει τον μαχητή απροετοίμαστο.
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΡΟΠΩΝ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΥΣ ΣΤΗΝ ΣΤΕΝΗ ΟΔΟ
ΠΟΥ ΑΝΥΨΩΝΕΙ ΕΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Παλαιά συνήθεια έχει ο Διάβολος, ο αντίπαλός μας, να μεθοδεύη τις επιθέσεις εναντίον εκείνων που κατεβαίνουν στον αγώνα σύμφωνα με το είδος των όπλων του και να παραλλάσση τον τρόπο του αγώνος του ανάλογα με τον χαρακτήρα των προσώπων.
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ, ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΜΕΛΕΙΣ
Εκείνους που τους βλέπει να είναι ράθυμοι στην προαίρεσι
και ασθενείς στους λογισμούς, τους καταπολεμεί με σφοδρότητα από την
αρχή, ώστε να εγείρη εναντίον τους πειρασμούς στερεούς και δυνατούς, για
να τους υποχρεώση να γευθούν από την αρχή του δρόμου τους τρόπους της
πονηριάς του, ώστε να τους κυριεύση η δειλία από τον πρώτο αγώνα, να
τους φανή σκληρή και δύσβατη η οδός, και να ειπούν τούτο·
Αν η
αρχή της είναι τόσο δύσκολη και σκληρή, ποιος μπορεί ν’ ανταπεξέλθη έως
το τέλος της στους πολλούς αγώνες που είναι τοποθετημένοι στη μέση;
Κι έτσι δεν θα μπορούν να αντισταθούν πάλι ή να εμφανισθούν εμπρός, αλλ’ ούτε και προς άλλη βοήθεια να αποβλέψουν, αφού είναι απασχολημένοι με τη φροντίδα αυτής της επιθέσεως. Για λίγο ο διάβολος εντείνει τον πόλεμό του προς αυτούς, για να τραπούν σε φυγή. Ή μάλλον ο Θεός ο ίδιος παραχωρεί σ’ αυτόν την ικανότητα να υπερισχύση σ’ αυτούς και δεν τους βοηθεί σε τίποτε, διότι εισήλθαν στον αγώνα του Κυρίου με δισταγμό και ψυχρότητα. Πράγματι, λέγει, «καταραμένος να είναι όποιος εκτελεί τα έργα του Κυρίου αμελώς και εμποδίζει το χέρι του από το αίμα». Και πάλι, «ο Κύριος είναι πλησίον σ’ αυτούς που τον φοβούνται». Διότι ο Θεός παραγγέλλει ν’ αντιμετωπίζωμε τον διάβολο χωρίς φόβο και ψυχρότητα, λέγοντας, «άρχισε λοιπόν να τον κτυπάς και ξεκίνα πόλεμο εναντίον του, σύναψε μάχη με αυτόν γενναία, κι εγώ θα αρχίσω να επιφέρω τον φόβο σου προς όλους τους εχθρούς σου που ευρίσκονται κάτω από τον ουρανό», λέγει ο Κύριος. Εάν δεν πεθάνης εκουσίως ως προς τις αισθήσεις χάριν της αγάπης του Θεού, θα πεθάνης ακουσίως κατά τη διάνοια μακριά από τον Θεό.
Ως προς το μερίδιό σου λοιπόν, μη δυσανασχετήσης να δεχθής εκουσίως γι’ αυτό πρόσκαιρα παθήματα, για να εισέλθης στη δόξα του Θεού. Διότι, αν πεθάνης σωματικώς στον αγώνα του Κυρίου, ο ίδιος ο Κύριος θα σε στεφανώση και ο Θεός θα δώση στα τίμια λείψανά σου την τιμή των μαρτύρων.
Γι’ αυτό, όπως είπα προηγουμένως, όσοι από την αρχή είναι αμελείς και χαύνοι και δεν είναι αποφασισμένοι να παραδοθούν στον θάνατο, ευρίσκονται σε όλους τους πολέμους αδύνατοι και δειλοί, μάλλον ο Θεός επιτρέπει να διωχθούν και να καταπολεμηθούν, διότι δεν Τον ανεζήτησαν αληθινά, αλλά εδοκίμασαν να εκτελέσουν το έργο του Θεού ως πειρασταί και χλευασταί. Έτσι και ο διάβολος τους εγνώρισε από την αρχή, δοκιμάζοντας τους λογισμούς των ότι είναι δειλοί και φίλαυτοι, φειδωλοί για το σώμα τους. Γι’ αυτό τους καταδιώκει σαν καταιγίδα, διότι δεν βλέπει να έχουν την νοητή δύναμη που παρατηρεί ότι έχουν πάντοτε οι άγιοι. Διότι ο Θεός συνεργεί με τον άνθρωπο, τον βοηθεί και του εκδηλώνει την πρόνοιά Του ανάλογα με την προαίρεσί του προς τον Θεό και κατά την πρόθεσί του να φθάσει προς Αυτόν ως τελικό σκοπό του. Ο διάβολος δεν μπορεί να πλησιάση τον άνθρωπο ή να του επιφέρη πειρασμούς, παρά μόνο αν αμελήση ο Θεός ή τον παραχωρήση, ή εάν χαυνωθή ο ίδιος με αισχρούς λογισμούς από οίηση και έπαρσι ή με λογισμό δισταγμού και διψυχίας. Αυτούς ο διάβολος αναζητεί για να τους υποβάλη σε πειρασμό.
Τους αρχαρίους όμως και απλούς και άπειρους δεν τους ζητεί από τον Θεό για να τους υποβάλη σε πειρασμό, όπως και τους αγίους και μεγάλους. Διότι γνωρίζει ότι ο Θεός δεν επιτρέπει να πέσουν στα χέρια του. Ο Θεός γνωρίζει ότι οι μεγάλοι δεν είναι δυνατό να υποκύψουν στους πειρασμούς του διαβόλου, αν δεν μεσολαβήση μία από τις αιτίες που αναφέραμε, οπότε απομακρύνεται απ’ αυτούς η δύναμις της θείας προνοίας.
Αυτός είναι ο πρώτος τρόπος των πολέμων του διαβόλου.
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΤΡΟΠΟΥ, ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΨΥΧΡΟΥΣ
Σ’ αυτούς που θεωρεί ανδρείους και δυνατούς ο Διάβολος,
που βλέπει ότι δεν υπολογίζουν για τίποτε τον θάνατο και κατέβηκαν με
μεγάλο ζήλο στον πόλεμο, ότι είναι έτοιμοι να παραδοθούν σε κάθε
πειρασμό και στον θάνατο και καταφρονούν την ζωή του κόσμου και το σώμα
και όλους τους πειρασμούς, δεν επιτίθεται αμέσως ούτε εμφανίζεται συχνά
για πολύ, αλλά συμμαζεύεται και τους αφήνει τόπο, δεν τους αντιμετωπίζει
κατά την πρώτη τους ορμή ούτε παρατάσσεται σε πόλεμο με αυτούς. Διότι
γνωρίζει ότι κάθε αρχή πολέμου είναι θερμότερη, επειδή ο αγωνιστής έχει
τότε πολύ ζήλο και οι ζηλωταί δεν νικώνται εύκολα.
Ο Διάβολος δεν ενεργεί έτσι από δειλία, αλλά από τον φόβο που αισθάνεται ενώπιον της θείας δυνάμεως η οποία τους περιβάλλει και τον τρομοκρατεί. Όσο λοιπόν τους βλέπει έτσι, δεν τολμά να τους εγγίση, ως που να τους ιδή να ψυχραίνωνται από τον ζήλο τους, να πετούν τα όπλα που είχαν ετοιμάσει νοητικώς, λόγω της αλλοιώσεως των θείων λόγων και των ενθυμήσεων που συνεργούν και τους βοηθούν. Παρακολουθεί λοιπόν τον καιρό της ραθυμίας των. Όταν μεταστραφούν για λίγο από τους προηγούμενους λογισμούς, αρχίζουν οι ίδιοι να ευρίσκουν μέσα τους αφορμές της ήττας των από τις κολακείες του φρονήματός των που αναβρύουν μέσα τους και σκάβουν οι ίδιοι λάκκο απωλείας για τις ψυχές των με τον μετεωρισμό των λογισμών, που οφείλεται στην οκνηρία, αφ’ ου η ψυχρότης εκυριάρχησε σ’ αυτούς, στις διάνοιες και τις καρδιές των.
Αυτήν την καθυστέρησι του πολέμου εναντίον τους δεν την κάμει εκουσίως ο διάβολος, ούτε από λύπη ή από εντροπή γι’ αυτούς, διότι δεν τους υπολογίζει καθόλου. Αλλά νομίζω ότι κάποια δύναμις περιβάλλει αυτούς που έχουν θερμό ζήλο προς τον Θεό, καθώς και εκείνους που ξεκινούν με νηπιώδη απλότητα και αποτάσσονται τον κόσμο χωρίς υπολογισμούς, που ελπίζουν στον Θεό και πιστεύουν, αν και αγνοούν προς ποιον έχουν να παλαίσουν. Γι’ αυτό ο Θεός απομακρύνει απ’ αυτούς την δεινότητα της πονηριάς των, για να μη τους εγγίση. Διότι ο εχθρός χαλιναγωγείται, όταν βλέπη τον φύλακα άγγελο που τους φυλάσσει παντοτινά. Αν λοιπόν οι αγωνισταί δεν απορρίψουν από επάνω τους τα μέσα της βοήθειας των, που είναι οι δεήσεις, οι κόποι και η ταπεινοφροσύνη, ο ενισχυτής και βοηθός δεν αναχωρεί απ’ αυτούς ποτέ.
Πρόσεχε και γράψε αυτά τα πράγματα στην καρδιά σου, ότι η φιληδονία και η αγάπη της αναπαύσεως είναι αίτια της παραχωρήσεως. Όποιος όμως επιμείνη να εγκρατεύεται απ’ αυτά πλήρως δεν εγκαταλείπεται ποτέ από την συνεργία του Θεού και ο εχθρός δεν αφήνεται να τον προσβάλη. Και αν κάποια φορά επιτραπή να τον προσβάλη για παίδευσι, αλλά τον ακολουθεί και τον προστατεύει η θεία δύναμις και δεν φοβείται τους πειρασμούς των δαιμόνων, διότι ο λογισμός του παίρνει θάρρος απ’ αυτήν και τους καταφρονεί.
Πράγματι, η θεία αυτή δύναμις διδάσκει τούς ανθρώπους, όπως διδάσκει κάποιος ένα παιδί να κολυμβά και, όταν άρχιζη να βυθίζεται, τον ανεβάζεν διότι το παιδί κολυμβά επάνω στα χέρια τού διδασκάλου του και, όταν άρχιζη να αποθαρρύνεται, για να μη βυθισθή, αυτός πού τον βαστάζει στα χέρια του τού φωνάζει ενθαρρυντικά, μη φοβήσαι, εγώ σε βαστάζω. Και όπως η μητέρα διδάσκει τον μικρό υιό της να περιπατή και απομακρύνεται απ’ αυτόν και τον προσκαλεί, και όταν αυτός, ερχόμενος προς την μητέρα του, αρχίση να τρέμη και λόγω της απαλοτήτος και τρυφερότητος των ποδιών και των μελών του να πέφτη, τρέχει η μητέρα του και τον κρατά στην αγκαλιά της, έτσι και η χάρις τού θεού βαστάζει και διδάσκει τούς ανθρώπους εκείνους πού έχουν παραδοθή με καθαρότητα και απλότητα στα χέρια τού πλάστη και έχουν απαρνηθή τον κόσμο με όλη την καρδιά και τον ακολουθούν.
Εσύ όμως, άνθρωπε, πού αρχίζεις ν’ ακολουθής τον θεό, σε όλη την διάρκεια τού αγώνος σου, να ενθυμήσαι πάντοτε την αρχή της αναχωρήσεως και τον πρώτο ζήλο της εκκινήσεως και τούς θερμούς λογισμούς, τούς οποίους είχες όταν εξήλθες από τον οίκο σου και εισήλθες στην παράταξι τού πολέμου. Έτσι να εξετάζης τον εαυτό σου καθημερινώς, για να μη ψυχρανθή η θερμότης τής ψυχής σου από τον ζήλο πού έκαιε μέσα σου στην αρχή, για να μη χάσης κάποιο από τά όπλα με τά οποία ήσουν ζωσμένος στην αρχή τού αγώνος σου. Και ύψωσε την φωνή σου μέσα στο στρατόπεδο και ενθάρρυνε και ανδρείωσε τά παλληκάρια τής δεξιάς πλευράς, δηλαδή τούς λογισμούς σου, και δείξε στους άλλους, δηλαδή τής αντίπαλης παρατάξεως, ότι είσαι άγρυπνος. Και αν στην αρχή βλέπης κάποια ορμητικότητα τού πειραστού πού σε φοβερίζει, να μη χαυνωθής· ίσως σε συμφέρει αυτή η ορμητικότης του. Διότι ο Σωτήρ σου δεν επιτρέπει τυχαία σε κάποιον να σε προσέγγιση, παρά για να σου προξενήση κάποια οικονομία προς το συμφέρον σου.
Αλλά να μη δείξης από την αρχή ραθυμία, διότι αν δείξης εδώ ραθυμία, προχωρώντας προς τά εμπρός θα καταπέσης και δεν θα μπορέσης ν’ αντισταθής στις λύπες πού θα σου έλθουν, δηλαδή στην πείνα, την ασθένεια, τις φοβερές φαντασίες, και τά λοιπά. Να μη μεταστρέψης τον σκοπό τού αγωνοθέτη σου, διότι αυτός σου προσπορίζει την βοήθεια κατά τού αντιπάλου, για να μη σε εύρη ο εχθρός όπως περιμένει. Αλλά παρακάλει τον θεό αδιαλείπτως και κλαίε εμπρός στην χάρι του, πένθησε και μόχθησε, έως οτου σου αποστείλη βοηθό. Από την στιγμή πού θα ιδής τον σωτήρα σου πλησίον σου, δεν θα ηττηθής από τον εχθρό σου πού σε πολεμά.
Αυτός είναι ο δεύτερος τρόπος της πάλης τού διαβόλου.
ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΛΟΓΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ (ΚΖ-ΗΑ) – ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΜΕΡΕΤΑΚΗ «ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ» ΠΑΤΕΡΙΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1991 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΚΕΙΜΕΝΟ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – ΣΧΟΛΙΑ Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΧΡΗΣΤΟΥ, Καθηγητού Πανεπιστημίου – ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
