«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὑπό Γέροντος Κλεόπα Ἠλίε
Σπουδαστής: Σέ παρακαλῶ τώρα Πάτερ, νά μοῦ μιλήσης γιά τό Μυστήριο τῆς Θείας Κοινωνίας.
Ἱερεύς: Ὁ Σωτήρ λέγει: «ἐάν μή φάγητε τήν σάρκα τοῦ υίοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί πίητε αὐτοῦ τό αἷμα οὐκ ἔχετε ζωήν έν ἑαυτοῖς» (Ίωάν. 6,53).
Ἡ θεία Κοινωνία (Εὐχαριστία ή Μετάληψις) εἶναι Μυστήριο στό ὁποῖο ὑπό τήν μορφἡ τοῦ ψωμιού καί τού κρασιού κοινωνεί ὁ χριστιανός τόἴδιο τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Ίησοῦ Χριστοῦ γιά τήν ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν καί τήν αἰώνιο ζωή, ἀπεικονίζοντας ταὐτόχρονα τήν πραγματική θυσία τοῦ Σωτῆρος ἐπί τού Σταυροῦ.
Αὐτό τό ἅγιο Μυστήριο συνέστησε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο ώμίλησε γι' αὐτό, ἀλλά καί τό ἐπετέλεσε στίς παραμονές τῆς σταυρώσεὡς Του. 'Αφοῦ ἔφαγε μέ τούς Ἀποστόλους Του, παίρνοντας ψωμί καί προσευχόμενος στόν οὐράνιο Πατέρα, τό εὐλόγησε, τό έτεμάχισε καί εἶπε: «Λάβετε, φάγετε, τοῦτό έστι τό Σώμά Μου». Κατόπιν ἐπῆρε ἕνα ποτήρι καί, ἀφοῦ τό έγέμισε κρασί, τούς τό ἔδωσε λέγοντας: «Πίετε έξ αὐτοῦ πάντες, τοῦτο γάρ έστι τό Αίμά Μου, τό τῆς Καινῆς Διαθήκης τό περί πολλῶν έκχυνόμενον εις ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» (Ματθ. 26, 26-28 καί Μάρκ. 14, 22-24). «Τοῦτο ποιεἴτε εἰς τήν έμήν ἀνάμνησιν» (Λουκ. 22, 19-20).
Νά, λοιπόν, πῶς ὁ Σωτήρ διέταξε, αὐτοί πού θέλουν νά ἔχουν τήν αἰώνια ζωή νά τρώγουν τό Σῶμα Του καί νά πίνουν τό Αἷμα Του μέ τήν μορφἡ τοῦ ψωμιοῦ καί τού κρασιού, τά ὁποῖα ἁγιάζονται στήν Θεία Λειτουργία πού απευθύνεται στόν Πατέρα μέ τίς κατάλληλες προσευχές καί ψαλμωδίες (Ματθ. 26, 26-30 καί Μάρκ. 14, 22-26).
Αὐτό τό θαῦμα τῶν θαυμάτων, τό ὅτι τό ψωμί καί τό κρασί μετατρέπεται σέ Σῶμα καί Αἷμα Κυρίου γιά νά τό τρώγουν καί νά τό πίνουν οἱ χριστιανοί, δόθηκε γιά νά επιτελεῖται μόνο ἀπό τούς Ἀποστόλους καί στήν συνέχεια τούς διαδόχους τῶν, ἐπισκόπους καί ἱερεῖς, κατόπιν χειροτονίας καί έπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ πρεσβυτερίου (Τίτ. 1, 3-9). Οἱ ἄλλοι χριστιανοί, ὅσο καλοί καί νά εἶναι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ὅσα θαύματα καί νά κάνουν, δέν μποροῦν νά ἐπιτελέσουν τό Μυστήριο «τῆς Κλάσεως τοῦ Ἄρτου». Αὐτό τό γεγονός ἀποδεικνύεται κατά ἐμφανέστατο τρόπο στήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη. "Ετσι, στόν Παλαιὁ Νόμο, ὁ Θεός ἐγκατέστησε ἱερέα τόν Ἀαρών καί τούς ἀπογόνους του ἀπό γενεά σέ γενεά μέχρι νά ἔλθη ὁ Μεσσίας Χριστός" ἐνῶ αὐτοί πού έτόλμησαν νά ίε- ρουργήσουν χωρίς νά προέρχωνται ἀπό τό γένος τοῦ Ἀαρών, έπαιδεύθηκαν φοβερά (Ἀριθμ. 3,10 καί 16, 1-50" Α' Βασ. 13, 1-14). Στήν Καινή Διαθήκη, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἀλλάζοντας τήν ἱερωσύνη καί τόν Παλαιὁ Νόμο (Έβρ. 7,12) ἐγκαινίασε τήν νέα ἱερωσύνη ὡς μία ἐξουσία ἐπιτελέσεως τῶν ἁγίων Μυστηρίων καί συγχωρήσεως τῶν ἁμαρτιῶν, ὅπως Αὐτός ὁ ἴδιος αὐτούς πού μετανοοῦσαν τούς συγχωροῦσε (Ίωάν. 20, 19-23" Β' Κορ. 5, 18-20 καί Α' Κορ. 4,1).
Ἔτσι, αὐτή ή θαυμαστή τροφή, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου, ἐπιτελεῖται μόνο ἀπό τούς χριστιανούς ορθοδόξους ἱερεῖς. Ὅποιος θέλει νά σωθῆ, πηγαίνει στήν Ἐκκλησία,ἡ ὁποία δέχεται πλουσίους καί πτωχούς, διότι προσφέρει τήν χάρι της δωρεάν, χωρίς χρήματα (Ήσ. 55, 1-13" Ρωμ. 5, 14-16). ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει: «τό πο- τήριον τῆς εὐλογίας ὁ εὐλογοῦμεν, οὐχί κοινωνία τοῦ αἷματος τοῦ Χριστοῦ έστι; τόν άρτον ὁν κλώμεν, οὐχί κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ έστιν;» (Α' Κορ. 10,16).
Δέν εἶναι κάτι τό συμβολικό, γι' αὐτό ὁποῖος δέν ἔχει αὐτή τήν πίστι τῆς ἀληθινής μεταβολής τοῦ ἄρτου καί οἴνου σέ Θεῖο Σῶμα καί Αἷμα, εἶναι πλανεμένος καί δέν ἔχει σωτηρία (Ρωμ. 14,23). Γι' αὐτό τό εὐχαριστιακό αἷμα μᾶς εἶναι γραμμένο: «τό αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ του υίοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ήμᾶς ἀπό πάσης ἁμαρτίας» (Α' Ίωάν. 1,7).
Τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου μπορεῖ νά μεταλαμβάνεται ἀπό τούς πιστούς συχνότερα, ὅταν αὐτοί φυλάγονται ἀπό τά κακά ἔργα, ἔχουν άμόλυντη ζωή καί τήν συνεἴδησι καθαρά καί ειρηνική, καθ' ὅσον τό βάπτισμα δέν μπορεῖ πλέον νά έπαναληφθῆ, ὅπως εἶναι γραμμένο (Έφεσ. 4,5). Τό νά κοινωνοῦμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου εἶναι ἀκόμη ἐντολή τοῦ Θεοῦ. "ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, πού εἶναι ὀρθόδοξοι, κατόπιν εὐλογίας τοῦ Πνευματικοῦ τους, νά μεταλαμβάνουν άνελλειπῶς. Αὐτό τό ἔργο μᾶς τό φανερώνει συμβολικά ὁ πασχάλιος άμνός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (Έξοδ. 12, 1-28 καί 'Ἀριθμ. 9, 1-14). "Ομως οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι, σύμφωνα μέ τίς σωζόμενες γραπτές μαρτυρίες, κοινωνοῦσαν τούς χριστιανούς κάθε Κυριακή, δεδομένου ὅτι αὐτοί πού ἐπίστευαν στόν Ἰησοῦ, έστερεώνοντο στήν διδασκαλία τῶν Ἀποστόλων καί στήν κοινότητα ἀλλά ἀπουσίαζαν ὅλες τίς ἄλλες ἡμέρες ἀπό τήν ἐκκλησία. Γι' αὐτό οἱ Ἀπόστολοι διεμοίραζαν τόν άρτο καί ελάμβαναν μαζί τήν τροφή μέ χαρά καί μέ καθαρότητα τῆς καρδίας τους (Πράξ. 2, 42-46 καί 20, 7-11).
Ἀργότερα ή ἐκκλησία εύνόησε μέσῳ τῶν Ἐκκλησιαστικών Πατέρων τήν συχνἡ θεία Κοινωνία. Οί πιό εὐλαβεῖς κοινωνοῦσαν, καί αὐτό γίνεται μέχρι σήμερα, πολλές φορές τόν χρόνο καί αὐτό εἶναι πολύ καλό, άρκεί νά ἔχουν κάνει τήν πρέπουσα προετοιμασία, διότι ὅσες φορές τρώγουμε καί πίνουμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου, τόν θάνατο Του ἀνἀγγέλλουμε μέχρι τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του (Α' Κορ. 11,26).
Αὐτό τό ἅγιο Μυστήριο ἐπιτελεῖται ἀπό τούς ἱερεῖς καί προσφέρεται ἀκόμη καί στούς νεοβαπτισθέντας πού ἤδη ἔλαβαν καί τό "Αγιο Μῦρο. ἔτσι προσφέρεται μέχρι τὁ έβδομο ἔτος τῆς ἡλικίας τους, ἐνῶ κατόπιν προηγεῖται ἐξομολόγησις στόν Πνευματικό Πατέρα καί μετά ἡ θεία Κοινωνία. Γιά τούς ωρίμους πού κοινωνοῦν, ὁ ἀπόστολος Παῦλος συνιστᾶ πρῶτα νά έξετάζουν τόν ἑαυτό τους καί κατόπιν, μετά ἀπό ἐξομολόγησι καί ἄφεσι ἁμαρτιῶν στόν Πνευματικό, νά κοινωνοῦν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Διότι, ὁποιος τρώγει καί πίνει άνἄξια τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ένοχος γι' αὐτή τήν βρὡςι καί τήν πὁσι, μἡ διακρίνοντας τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου (Α' Κορ. 11, 27-29 καί Έβρ. 9, 4-6).
Σπουδαστής: Εἶναι μερικοί χριστιανοί πού ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ άρτος καί ὁ οίνος ἀπό τό Δείπνο τοῦ Κυρίου εἶναι τό φυσικό ψωμί καί κρασί. Αὐτά μόνο ἀπεικονίζουν ή συμβολίζουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου, χωρίς πράγματι νά εἶναι. "Ετσι ἦταν ἀκόμη καί στόν Μυστικό Δείπνο, πρᾶγμα τό ὁποῖο φαίνεται στά λόγια τοῦ Κυρίου: «ἀμήν λέγω ύμίν ὅτι οὐκέτι ού μή πίω έκ τοῦ γεννήματος τῆς άμπέλου ἕως τῆς ἡμέρας έκείνης ὅταν αὐτό πίνω καί- νόν ἐν τῆ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» (Μάρκ. 14,25 καί Ματθ. 26,29). Λοιπόν, γίνεται λόγος περί «τοῦ γεννήματος τῆς άμπέλου», τό ὁποῖο σημαίνει ὅτι ὁ οίνος παρέμεινε οίνος φυσικός καί δέν μετετράπη σέ Αἷμα Κυρίου. ἀπό ἐδῶ συμπεραίνεται ὅτι αὐτό εἶναι μόνο συμβολικό καί δέν εἶναι καθόλου Αἷμα τοῦ Κυρίου.
Ἱερεύς: Τά ἀνωτέρω χωρία τοῦ Μάρκου καί Ματθαίου ελἔχθησαν ἀπό τόν Σωτήρα ὅσον ἀφορᾶ στό πρῶτο Ποτήριο, τό ὁποῖο πράγματι περιεἶχε φυσικό οίνο, ὅμως ἡ Ἁγία Κοινωνία θεσπίσθηκε ἀπό τόν Σωτήρα μετά τό Δείπνο στό δεύτερο ποτήριο, διότι τότε εἶπε ὁ Σωτήρ: «τοῦτο τό ποτήριον ή Καινή Διαθήκη ἐν τῶ αἷματί μου...» (Λουκ. 22,20). ὁπότε, έκείνο πού στόν Μάρκο εἶναι άτελές, συμπληρώνεται καί διευκρινίζεται στόν Λουκά. ὁ Ματ- θαῖος δέν ὁμιλεῖ παρά γιά ἕνα μόνο ποτήριο καί συγκεκριμένα τό τῆς Εὐχαριστίας, στόν Λουκά ὅμως παρατηροῦμε ὅτι γίνεται λόγος γιά δύο ποτήρια καί ὅτι τό "Αγιο Μυστήριο συνεστήθηκε στό δεύτερο ποτήριο. "Ετσι τά λόγια πού ἀναφέρονται στό πρῶτο ποτήριο δέν ἔχουν σχέσι μέ τήν ἁγία Κοινωνία, ὅπως εἶναι ἡ περίπτωσις καί μέ τό έδάφιο τοῦ Μάρκου (14,25).
Σπουδαστής: Σέ σχέσι μέ ὅσα εἴπαμε παραπάνω, αὐτοί οί χριστιανοί λέγουν ὅτι ἡ Κοινωνία ή «τό Δείπνο τοῦ Κυρίου» εἶναι ἕνα ἁπλό ἀναμνηστικό δείπνο, ἕνα συμπὁσιο, μία συνεστίασις ή μία φιλική τράπεζα τῶν μαθητῶν, στήν ὁποία προσφέρθηκε ψωμί καί κρασί εις ἀνάμνησι τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, τῶν παθών καί τοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου. "Ετσι τό ἔκαμε ὁ Σωτήρ λέγοντας στούς Ἀποστόλους Του: «τοῦτο ποιεἴτε εἰς τήν έμήν ἀνάμνησιν» (Λουκ. 22,19 καί Α' Κορ. 11,24). ἐνῶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει: «οσάκις γάρ αν έσθίητε τόν άρτον τοῦτον καί τό ποτήριον τοῦτο πίνητε, τόν θάνατον τοῦ Κυρίου κατἀγγέλλετε, άχρις ού άν ἔλθη» (Α' Κορ. 11,26). ὁ σκοπός θά εἶναι λοιπόν τό βάθος τῆς πίστεως καί τῆς χριστιανικής εὐλαβείας, μέ τό σύμβολο τό ὁποῖο τά άντιπροσωπεύει, καί ὄχι ή ἀληθινή βρὡςις τού Σῶματος καί τοῦ Αἷματος τοῦ Σωτῆρος, οὔτε ή μονιμότης τῆς θυσίας τοῦ Γολγοθᾶ.
Ἱερεύς: Τό «Δείπνο τοῦ Κυρίου» δέν εἶναι μία ἁπλή ἀνάμνησις τοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου, διότι τό ψωμί καί τό κρασί, άπ' αὐτό τό ἅγιο Δείπνο, δέν ἦταν μόνο σύμβολα τοῦ σώματος καί τοῦ Αἷματος τοῦ Κυρίου, ἀλλά τό πραγματικό Σῶμα καί Αἷμα Του. Ὁ Σωτήρ μᾶς ἐδίδαξε αὐτή τήν ἀλήθεια. Διότι Αὐτός δέν εἶπε: Λάβετε, φάγετε, διότι αὐτό εἶναι ἕνα σύμβολο τού Σῶματος Μου. "Οχι. ἀλλά τί εἶπε: «τοῦτό (ὁ άρτος) έστι τό Σώμά Μου» καί «τούτό (τό κρασί) έστι τό Αίμά Μου» (Ματθ. 26, 26-28 καί Λουκ. 22,19). Ἑπομένως, ὅπως τό εὐχαριστιακό ψωμί καί κρασί δέν εἶναι μόνο μερικά σύμβολα, ἀλλά τό αληθινό Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Σωτῆρος, ἔτσι ἀκριβῶς καί «τό Δείπνο τοῦ Κυρίου», ὅπως τό ὀνομάζουν μερικοί, δέν εἶναι μόνο ἕνα ἁπλό φιλικό δείπνο, ὅπου ἔφαγαν ψωμί καί ἡπιαν κρασί, ἀλλά αὐτό τό δείπνο τοῦ Σωτῆρος ἔχει ἕνα μυστικό χαρακτῆρα, δεδομένου ὅτι μέ αὐτό κοινωνοῦμε τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό ὁποῖο συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες μας καί μᾶς ἁγιάζει" ταὐτόχρονα αὐτό ἔχει καί ἕνα χαρακτῆρα θυσιαστικό, διότι συγκεντρώνει ὅλους τούς ὁρους μιάς θυσίας: Τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου, τό ὁποῖο διαμελίζεται καί χύνεται γιά ἐμᾶς πρός συγχώρησι τῶν άμαρτιών μας, εἶναι λοιπόν καί ἐξιλαστήριος θυσία. Αὐτά τά χαρακτηριστικά, ἐπειδή εἶναι πολύ ἄξιοσημεῖωτα γιά ἐμᾶς, δέν πρέπει νά τά περιφρονήσουμε καί νά τά ἐξηγήσουμε έσφαλμένα.
Σπουδαστής: Πῶς μπορεῖ νά εἶναι Εὐχαριστία μία ἀναίμακτη θυσία τοῦ Σωτῆρος, ἀφοῦ ὁ Σωτήρ προσἔφερε τόν ἑαυτό Του μία καί μόνο φορά θυσία στόν Γολγοθᾶ, ἡ ὁποία δέν μπορεῖ πλέον νά έπαναληφθῆ πάλι (Έβρ. 9,28 καί 10,14); ἐάν ή Εὐχαριστία εἶναι ἡ ἴδια θυσία, θά σημαίνει ὅτι έπαναλαμβάνεται τόσες φορές ὅσες τελεῖται ἡ Ἁγία Κοινωνία, πρᾶγμα τό ὁποῖο ἔρχεται σέ ἀντίθεσι μέ τήν ἁγία Γραφή.
Ἱερεύς: Πράγματι ὁ Χριστός θυσιάσθηκε μία φορά καί ἡ θυσία Του δέν έπαναλαμβάνεται, διότι, ἐάν επαναλαμβανόταν, αὐτό θά έσήμαινε ὅτι δέν θά εἶχε τό προσδοκώμενο ἀποτέλεσμα καί θά ἦταν ὁμοια μέ τίς θυσίες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Έφ' ὅσον ὅμως αὐτή ή θυσία Του εἶχε έκείνο τό ἀποτέλεσμα, ὁποιαδήποτε έπανάληψίς της δέν θά εἶχε κανένα νόημα. Μέχρις ἐδῶ, πιστεύω, ὅτι εἴμεθα ἀπολύτως σύμφωνοι.
Ἀλλά άπ' αὐτά ἔπεται ἀκόμη ὅτι ἡ Θεία Εὐχαριστία δέν μπορεῖ νά εἶναι μοναδική θυσία τοῦ Κυρίου στόν Γολγοθᾶ, προσφερομένη κατά ἀναἷμακτο τρόπο. Αὐτή ή θυσία έπαναλαμβάνεται στόν Γολγοθᾶ (στά θυσιαστήρια τῶν Ἐκκλησιῶν) καί προσφέρει πάντοτε τούς καρπούς της στό παρόν καί στό μέλλον στά σώματα καί τίς ψυχές μας, μέχρι τῆς Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου. Ή εύχαριστιακή θυσία στίς Ἐκκλησίες έπαναλαμβάνει τήν θυσία τοῦ Γολγοθᾶ, ἡ ὁποία τότε ἦταν αιματηρά, ἐνῶ τώρα ἀναίμακτη. Ὁ ἴδιος ὁ Σωτήρ μᾶς προέτρεψε, ή θυσία τοῦ σώματος καί Αἷματος Του, σ' ἐκεῖνο τόν καιρό τοῦ ερχομού Του, νά μή σταματήση νά τελῆται μέχρι τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του (Λουκ. 22,19 καί Α' Κορ. 11,25). Ἀπό τό ἕνα μέρος λέγεται ὅτι ἡ θυσία Του προσφέρθηκε μία μόνο φορά, ἐνῶ ἀπό τό ἄλλο μέρος ὅτι ἡ 'ἴδια θυσία θά πρέπει νά προσφέρεται μέχρι τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου.
Σπουδαστής: Πῶς μπορεῖ ἕνας Ἱερεύς, ὁ ὁποῖος εἶναι καί αὐτός ἕνας ἁμαρτωλός ἄνθρωπος νά επιτελῆ ἕνα θαῦμα σάν αὐτό, άφάνταστα μεγάλο, ὅπου τό ψωμί καί τό κρασί μετατρέπεται σέ Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Κυρίου;
Ἱερεύς: Οἱ ἱερεῖς μπορεῖ, ἀλήθεια, νά εἶναι ἁμαρτωλοί, διότι καί αὐτοί εἶναι ἄνθρωποι" ἄλλ' ὅμως δέν εἶναι ὅλοι τόσο ἁμαρτωλοί ὅσο κατηγοροῦνται. Πρέπει νά γίνη γνωστό τό ἑξῆς: Δέν εἶναι οί ἱερεῖς πού μετατρέπουν τό ψωμί καί τό κρασί σέ Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Κυρίου, ἀλλά τό Πνεῦμα τό ἅγιον. Αὐτοί προσεύχονται μόνο στόν Θεό, μαζί μέ τό Ἐκκλησίασμα τῶν πιστῶν, γιά νά στείλη ὁ Θεός τό "Αγιο Πνεῦμα νά μεταβάλη αὐτά, σέ Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Σωτῆρος. "Οσο ἁμαρτωλοί καί νά εἶναι οί ἱερεῖς, ἔχουν ἀπό τήν χειροτονία τους τό εἰδικό χάρισμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γιά νά επιτελοῦν τίς ἀκολουθίες καί τά Θεία. Τό χάρισμα αὐτό δέν τό ἔχουν οὔτε οί ἄγγελοι τοῦ οὐρανοῦ οὔτε οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, ἐκτός ἀπό τούς ἱερεῖς. Ἰδού γιατί εἶναι ἕνα μεγάλο θαῦμα, ὑπεράνω ἀπό κάθε σκέψι καί λόγο.
Σπουδαστής: Τί προετοιμασία πρέπει νά κάνουν αὐτοί πού θέλουν νά κοινωνεῖσουν ἀπό τό Θεῖο αὐτό Μυστήριο;
Ἱερεύς: Ή προετοιμασία γιά τήν Θεία Κοινωνία εἶναι δύο εἰδῶν: σωματικἤ καί ψυχική. Αὐτή συνίσταται στά ἑξῆς·
α) Στήν ἐξομολόγησι τῶν ἁμαρτιῶν, χωρίς τήν ὁποία κανείς δέν μπορεῖ νά κοινωνεῖση. Μόνο τά παιδιά μέχρι τῆς ἡλικίας τῶν ἑπτά ἐτῶν μποροῦν νά κοινωνεῖσουν.
β) Στήν συμφιλίωσι μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους' δηλαδή νά μή ἔχη φιλονικίση μέ κανέναν καί νά μή ἔχη κάτι έναντίον κάποιου.
γ) Αποχή άπ' ὅλα τά κακά ἔργα καί τά σχετικά μέ τά πάθη τού σῶματος. ἐγκράτεια φαγητῶν καί ποτῶν τήν ἡμέρα τῆς Θ. Κοινωνίας καί μάλιστα ἀπό τό προηγούμενο βράδυ. Μόνο στούς ἕτοιμοθανάτους ἐπιτρέπεται νά δοθῆ Θεία Κοινωνία, ἔστω καί νά ἔχουν φάγει.
δ) ἡ ἀνάγνωσις τῶν εύχών τῆς Θείας Μεταλήψεως. Μερικές προσευχές άπ' αὐτές τίς διαβάζει ὁ Ἱερεύς χάριν τῶν πιστῶν, πρό τῆς Θείας Κοινωνίας. Στό Προσευχητάριο εὑρίσκεται ἤ τάξις γιά τήν κατάλληλη σωματικἤ καί πνευματική προετοιμασία γιά τήν Θεία Κοινωνία τῶν πιστῶν.
Σπουδαστής: Πῶς γίνεται ή Κοινωνία τῶν ἀσθενῶν;
Ἱερεύς: Οί ἀσθενεῖς μποροῦν νά κοινωνεῖσουν ἀπό τούς ίερεῖς καί ἐκτός Ἐκκλησίας στά σπίτια τους ἤ στά νοσοκομεία μέ τεμάχια τοῦ ἁγιασμένου Ἄρτου πού φυλάγονται στίς ἐκκλησίες γι' αὐτό τόν σκοπό στήν ἁγία Τράπεζα σέ εἰδικό κιβώτιο. Δέν πρέπει ὅμως νά δίνεται ἡ θεία Κοινωνία σέ ἀσθενεῖς πού εὑρίσκονται σέ κατάστασι αναισθησίας ἤ ἔχουν χάσει τά μυαλά τους, εἶναι δηλ. τρελλοί.
Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά Μον. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
