ΜΥΘΟΙ ΨΕΥΔΟΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ
ΓΙΓΑΝΤΕΣ – ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗ ΜΝΗΜΕΙΑ & ΕΞΩΓΗΙΝΟΙ
Η τηλεοπτική σειρά «Αρχαίοι Εξωγήινοι» (Ancient Aliens), που προβάλλεται διεθνώς από το κανάλι History και έχει αποκτήσει μεγάλη απήχηση μέσα από πλατφόρμες όπως το Netflix, επιχειρεί να επαναδιατυπώσει την ανθρώπινη ιστορία μέσα από το πρίσμα μιας αμφιλεγόμενης θεωρίας, ότι εξωγήινοι πολιτισμοί επισκέφθηκαν τη Γη στην αρχαιότητα και βοήθησαν ή καθοδήγησαν την εξέλιξη των πρώτων ανθρώπων. Η σειρά καταπιάνεται με κάθε είδους μνημεία από τις Πυραμίδες της Αιγύπτου ως τα ερείπια της Νότιας Αμερικής και προσπαθεί να εντοπίσει σε αυτά σημάδια «τεχνολογίας» που δεν θα μπορούσε, κατά τον ισχυρισμό της, να κατέχει ο άνθρωπος εκείνης της εποχής.
Η βασική ιδέα πίσω από την αφήγηση είναι πως πολλά από τα κατασκευαστικά επιτεύγματα των αρχαίων πολιτισμών είναι τόσο εντυπωσιακά ή ακριβή, ώστε δεν θα μπορούσαν να έχουν γίνει με τα μέσα της εποχής. Η εκπομπή είναι θεατρική, γεμάτη υπονοούμενα, μουσική έντασης και ερωτήσεις όπως «Μήπως…;» που οδηγούν σε συγκεκριμένες απαντήσεις χωρίς όμως τεκμηριωμένες αποδείξεις.
Όμως το αφήγημα, δεν αποτελεί ιστορική έρευνα. Αντιθέτως, εντάσσεται στην ευρύτερη κατηγορία της ψευδοαρχαιολογίας, δηλαδή της υποτιθέμενης «επιστημονικής» ερμηνείας του παρελθόντος, που αγνοεί την ιστορική μεθοδολογία, απορρίπτει τα αρχαιολογικά δεδομένα, και βασίζεται σε εντυπωσιασμούς, αμφίβολες μεταφράσεις και θεωρίες συνωμοσίας. Η ψευδοαρχαιολογία συχνά υποβαθμίζει την ευφυΐα των αρχαίων λαών και, στην πράξη, οδηγεί σε μια πολιτισμικά υποτιμητική θέαση του παρελθόντος, προβάλλοντας ότι μόνο εξωτερικές (ή «ανώτερες») δυνάμεις θα μπορούσαν να έχουν επιτελέσει τα μεγάλα έργα της αρχαιότητας. Ο Εριχ φον Νταίνικεν είναι ο πιο γνωστός εκπρόσωπος της θεωρίας ότι εξωγήινοι επισκέφθηκαν την αρχαιότητα και επηρέασαν ανθρώπινους πολιτισμούς και έχει άμεση σχέση με τη σειρά «Ancient Aliens», όπου εμφανίζεται τακτικά. Η εκπομπή επαναλαμβάνει τις θεωρίες του χωρίς να παρουσιάζει την επιστημονική αντίκρουση, παραπλανώντας το κοινό.
Puma Punku
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα που παρουσιάζονται συχνά στην εκπομπή «Αρχαίοι Εξωγήινοι» είναι το Puma Punku, στην περιοχή Tiahuanaco της Βολιβίας. Το Puma Punku (Πούμα Πούνκου) είναι ένα αρχαιολογικό συγκρότημα με μεγαλιθικές πέτρες, εντυπωσιακά επεξεργασμένες, που βρίσκονται σκόρπιες σε μια έκταση σε μεγάλο υψόμετρο. Οι πέτρες, κυρίως από ανδεσίτη και ψαμμίτη, είναι λαξευμένεςμε τέτοια ακρίβεια, ώστε η εκπομπή υποστηρίζει πως δεν θα μπορούσαν να κοπούν με εργαλεία της εποχής και άρα «απαιτούν» τη χρήση λέιζερ ή μηχανών υψηλής τεχνολογίας. Κάποια από τα πιο γνωστά στοιχεία είναι τα λεγόμενα Η-blocks, λίθοι που μοιάζουν να έχουν σχεδιαστεί με βιομηχανική συμμετρία και που, σύμφωνα με τους παραγωγούς της σειράς, αποτελούν «απόδειξη» προηγμένης τεχνολογικής επέμβασης από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό.
Υποστηρίζεται επίσης ότι το βάρος ορισμένων πετρών (έως και 130 τόνοι), η ακριβής γεωμετρία των αρμών και το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποιο φανερό «λατομείο» δίπλα στο χώρο, καθιστούν το έργο αδύνατο για τον άνθρωπο της εποχής. Η σειρά πηγαίνει μάλιστα πιο μακριά, προβάλλοντας την ιδέα ότι το συγκρότημα προϋπήρχε του γνωστού πολιτισμού Tiwanaku και ίσως να χτίστηκε ακόμη και το 15.000 π.Χ. — δηλαδή σε εποχή που δεν είχε ακόμα εμφανιστεί ούτε η γεωργία.
Όλα αυτά ακούγονται συναρπαστικά για τον τηλεθεατή που δεν έχει επαφή με την αρχαιολογία. Όμως η επιστημονική κοινότητα έχει απαντήσει τεκμηριωμένα σε κάθε έναν από αυτούς τους ισχυρισμούς.
Τι λένε οι αρχαιολόγοι και οι γεωλόγοι
Οι αρχαιολόγοι, μέσα από συστηματικές ανασκαφές, χρονολογήσεις και τεχνικές μελέτες, έχουν δείξει ότι το Puma Punku είναι ανθρώπινο έργο, χτισμένο από τους Tiwanaku γύρω στο 500–600 μ.Χ. Οι πέτρες είναι από τοπικά υλικά: κόκκινος ψαμμίτης και ανδεσίτης, και όχι γρανίτης όπως λανθασμένα αναφέρει η εκπομπή. Δεν υπάρχει τίποτα το «υπερφυσικό» στο είδος της πέτρας ή στον τρόπο που μεταφέρθηκε. Η μεταφορά γινόταν με συστήματα κορμών και ράμπες, όπως σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς.
Το 2019, ο χημικός Joseph Davidovits, ειδικός στη μελέτη γεωπολυμερών, παρουσίασε μελέτη σύμφωνα με την οποία τουλάχιστον κάποιες από τις πέτρες φαίνεται να έχουν δημιουργηθεί επί τόπου, με τη χρήση ενός είδους αρχαίου «τσιμέντου», ενός γεωπολυμερικού μείγματος που περιείχε άμμο, τέφρα και συνδετικά από φυσικά υλικά. Αυτό εξηγεί την απίστευτη ακρίβεια και την ομοιογένεια σε κάποιες μορφές. Δεν πρόκειται λοιπόν για κοπή από φυσικό βράχο με λέιζερ, αλλά για έγχυση υλικού σε καλούπια δηλαδή για αρχαία τεχνολογία και ασφαλώς όχι διαστημική.
Ο αρχαιολόγος Alexei Vranich επανασχεδίασε με ακρίβεια τα Η-blocks χρησιμοποιώντας ψηφιακή τεκμηρίωση, και απέδειξε πως όλα έχουν μικρές αποκλίσεις και δεν είναι τυποποιημένα με βιομηχανική ακρίβεια, όπως υποστήριζε η σειρά. Η εντύπωση της συμμετρίας προκύπτει από τη γεωμετρία και τη διάταξη των δομικών στοιχείων, αλλά δεν είναι τέλεια.
Ακόμη και τα υποτιθέμενα «ίχνη κοπής με μηχανή» δεν είναι παρά αποτέλεσμα προσεκτικής χειροκίνητης λιθογλυφίας με εργαλεία από σκληρότερες πέτρες, όπως οψιδιανό. Πειράματα από επιστήμονες, όπως οι Protzen & Nair, έδειξαν πως με κατάλληλα εργαλεία και υπομονή, είναι απολύτως εφικτό να δημιουργηθούν τέτοιες μορφές χωρίς καμία προηγμένη τεχνολογία.
Πέρα από τα τεχνικά ζητήματα, οι θεωρίες εξωγήινων δημιουργών έχουν και μια πολιτισμικά επικίνδυνη διάσταση. Όπως επισημαίνουν πολλοί μελετητές, τέτοιες θεωρίες στην πράξη υποτιμούν τους ίδιους τους πολιτισμούς που δημιούργησαν αυτά τα έργα. Παρουσιάζουν τους αυτόχθονες λαούς, όπως οι Aymara της Βολιβίας, σαν ανίκανους να επιτελέσουν τέτοια επιτεύγματα. Στην ουσία, πρόκειται για μια σύγχρονη μορφή πολιτισμικού ρατσισμού, που αρνείται να αναγνωρίσει την ευφυΐα και την πνευματικότητα αρχαίων κοινωνιών επειδή δεν ανταποκρίνονται στο πρότυπο της δυτικής τεχνοκρατικής προόδου.
Η ψευδοαρχαιολογία ενισχύει την παραπληροφόρηση, απομακρύνει τον σύγχρονο άνθρωπο από την πραγματική ιστορία και ενίοτε οδηγεί και σε αποκρυφιστικές ή παραθρησκευτικές αντιλήψεις, όπου οι «θεοί» ή οι «δάσκαλοι από τα άστρα» υποκαθιστούν την πίστη στον αληθινό Θεό ή την αξία της ανθρώπινης προσπάθειας.
Teotihuacan
Οι οπαδοί της ψευδοαρχαιολογίας ισχυρίζονται πως η Teotihuacan δεν θα μπορούσε να έχει χτιστεί από τους αρχαίους Αμερικανούς, εξαιτίας του τεράστιου μεγέθους της, της περίπλοκης ευθυγράμμισης των κτιρίων, της ύπαρξης υπόγειων τούνελ και της ανακάλυψης υδραργύρου κάτω από τον ναό του Κεφαλόφτερου Όφεως. Κάποιοι θεωρούν ότι πρόκειται για έργο εξωγήινων ή ότι η πόλη αποτελούσε διαστημική βάση ή σημείο επαφής με άλλους κόσμους.
Η αρχαιολογία απορρίπτει αυτούς τους ισχυρισμούς ως αβάσιμους. Η Teotihuacan οικοδομήθηκε σταδιακά από το 100 π.Χ. έως τον 6ο αιώνα μ.Χ., με εργασία δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, χωρίς μεταλλικά εργαλεία ή τροχούς, αλλά με γνωστές τεχνικές από πέτρα και λάσπη. Η ευθυγράμμιση των πυραμίδων με αστρονομικά σημεία εξηγείται πλήρως από την τεκμηριωμένη γνώση των ουρανίων σωμάτων που είχαν οι Μεσοαμερικανοί, όπως αποδεικνύουν και τα ημερολόγια των Μάγια.
Ο υδράργυρος, που βρέθηκε στο υπόγειο τούνελ κάτω από τον ναό, έχει ερμηνευθεί ως τελετουργικό στοιχείο, πιθανώς συμβολίζοντας τον κάτω κόσμο, σύμφωνα με τη μυθολογία της περιοχής. Οι υπόγειες δομές δεν δείχνουν χρήση άγνωστης τεχνολογίας, αλλά αποτελούν θρησκευτικούς ή τελετουργικούς χώρους.
Οι θέσεις αυτές καταρρίπτονται τεκμηριωμένα από αρχαιολόγους όπως ο David Carballo (Boston University), η Linda Manzanilla (UNAM) και οργανισμούς όπως το National Institute of Anthropology and History (INAH) του Μεξικού. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη εξωγήινης παρέμβασης, και οι κατασκευές εξηγούνται πλήρως μέσα στο πολιτισμικό πλαίσιο της προκολομβιανής αμερικής.
Kanawha
Ο ισχυρισμός ότι στην κοιλάδα Kanawha, στις ΗΠΑ, έχουν βρεθεί λείψανα «γιγάντιων ανθρωποειδών» μαζί με αμερικανικά ινδιάνικα οστά αποτελεί μέρος δημοφιλών αστικών μύθων και ψευδοϊστορικών αφηγήσεων. Υποστηρίζεται πως αυτοί οι γίγαντες είχαν ύψος άνω των 3 μέτρων και ότι η ανακάλυψή τους αποσιωπήθηκε από τις αρχές.
Η επιστημονική κοινότητα απορρίπτει αυτούς τους ισχυρισμούς ως ανυπόστατους. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες αναφορές ή τεκμηριωμένα ευρήματα που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη τέτοιων γιγάντιων σκελετών στην περιοχή. Οι αναφορές προέρχονται κυρίως από μη επιστημονικές πηγές ή λαϊκές διηγήσεις που έχουν διαστρεβλώσει ή παρερμηνεύσει φυσικά ευρήματα, όπως οστά μεγάλων ζώων ή ανθρώπων με ασθένειες που προκαλούν ανώμαλη αύξηση οστών.
Οι αρχαιολογικές και παλαιοανθρωπολογικές μελέτες στην κοιλάδα Kanawha και ευρύτερα στη Βόρεια Αμερική δεν έχουν καταγράψει την ύπαρξη γιγάντιων ανθρωποειδών. Οι σκελετοί που έχουν βρεθεί είναι σύμφωνα με το φυσιολογικό μέγεθος των ανθρώπων της περιοχής και εποχής. Παράλληλα, η ταυτοποίηση και χρονολόγηση των λειψάνων γίνεται με αυστηρά επιστημονικές μεθόδους (όπως ραδιοχρονολόγηση), που δεν επιβεβαιώνουν τέτοια φαινόμενα.
Είναι χαρακτηριστικές κάποιες φωτογραφίες με γιγάντιους σκελετούς που κυκλοφορούν σε ιστοσελίδες ψευδοαρχαιολογίας. Μια από αυτή (δες παραπάνω) αν παρατηρηθεί σχολαστικά παρουσιάζει την αλήθεια. Κατ’ αρχής πρέπει να πούμε πως δεν υπάρχει καταγεγραμμένη επιστημονική αναφορά ή δημοσίευση από αρχαιολόγους ή ανθρωπολόγους που να επιβεβαιώνει την αυθεντικότητα αυτής της εικόνας. Απουσιάζουν στοιχεία για την ανασκαφή, τη χρονολόγηση ή το χώρο όπου βρέθηκε. Σε πραγματικές ανακαλύψεις μεγάλων σκελετών (αν υπήρχαν), θα είχαν δημοσιευτεί λεπτομερείς αναλύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, με μετρήσεις, έλεγχο DNA και έρευνα πεδίου. Τέτοια στοιχεία δεν υπάρχουν για αυτή την εικόνα. Η εικόνα κυκλοφορεί κυρίως σε sites και άρθρα που προωθούν θεωρίες συνωμοσίας και ψευδοεπιστημονικά σενάρια, χωρίς την απαραίτητη επιστημονική επιβεβαίωση. Παρατηρούμε ότι οι αναλογίες του σκελετού φαίνονται δυσανάλογα μεγάλοι σε σχέση με τους ανθρώπους, αλλά το φόντο και η σκιά δεν εναρμονίζονται σωστά, κάτι που υποδεικνύει ψηφιακή επεξεργασία ή φωτομοντάζ. Υπάρχουν πολλές παρόμοιες εικόνες που έχουν αποδειχτεί ψεύτικες, όπως ο «Γίγαντας του Κάρντιφ» που ήταν γνωστός ψευδοσκελετός κατασκευασμένος για εξαπάτηση.
Πηγές που αναιρούν αυτούς τους μύθους είναι τα άρθρα του Smithsonian Institution, έρευνες παλαιοανθρωπολογίας δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά και μελέτες ειδικών στον χώρο της ινδιάνικης ιστορίας και ανθρωπολογίας, όπως ο Dr. William R. Coe και το Bureau of American Ethnology.
ΠΗΓΕΣ:
https://skeptoid.com/episodes/4347
https://www.smithsonianmag.com/history/debunking-archaeological-myths-180960870/
https://naturalhistory.si.edu/education/teaching-resources/written-bone/giants-and-skeletons
https://www.ancient-origins.net/ancient-places-americas/pumapunku-mystery-0013454
https://naturalhistory.si.edu/education/teaching-resources/teotihuacan
