Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργόπουλου
Ἀναπλ. Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
Ι. ΚΑΛΒΙΝΟΣ:
Μία ὑποτιμητική ἀναφορά
στό Σύμβολο Πίστεως τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου
Ὁ Ἰωάννης Καλβῖνος ἦταν μία ἀπό τίς ἡγετικές προσωπικότητες τῆς Προτεσταντικῆς Μεταρρύθμισης στήν Ἑλβετία καί ὁ κύριος ἐκπρόσωπος τῆς Μεταρρυθμισμένης (Reformed) θεολογίας. Σέ θεολογικά κείμενά του ἀναφέρεται θετικά καί ἐπιλεκτικά στίς ἀποφάσεις μόνο τῶν τεσσάρων πρώτων Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Δέν θεωροῦσε ὅμως ὅτι δεσμευόταν ἀπολύτως ἀπό αὐτές, δέν ἀποδεχόταν κάποιο ἀναμφισβήτη το κῦρος τους καί δέν ἀντιμετώπιζε τίς δογματικές ἀποφάσεις τους ὡς ἀλάθητες. Ἀναγνώριζε τήν ἀξία τους, ἰδίως σέ θεμελιώδη ζητήματα ὅπως ἡ Τριαδολογία ἤ ἡ Χριστολογία, ἀλλά δέν τίς ἀποδεχόταν ἀπροϋπόθετα. Θεωροῦσε ὅτι, ἄν μία ἀπόφαση Συνόδου δέν συμφωνεῖ μέ τή Βίβλο, πρέπει νά ἀπορρίπτεται καί υἱοθετοῦσε μόνο ὅσα στοιχεῖα ἔκρινε ὅτι εἶναι σύμφωνα μέ τό περιεχόμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῆς ὕψιστης καί μοναδικῆς αὐθεντίας, κατ᾽ αὐτόν.
Ι. Ὁ Ἰ. Καλβῖνος καί Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος. Ἡ στάση τοῦ Ἰ. Καλβίνου ἀπέναντι στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο ἐκδηλώνεται στό πλαίσιο τῆς ἀντιπαράθεσής του μέ τούς Ἰταλούς Ἀντιτριαδικούς, οἱ ὁποῖοι στά χρόνια της Μεταρρύθμισης ἀναβίωναν ἀρχαῖες ἀντιτριαδικές δοξασίες. Ὁ Καλβῖνος ἀντέδρασε ἔντονα καί τόνισε ὅτι ἡ θεολογική διδασκαλία τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Σύνοδου τῆς Νίκαιας εἶναι ὀρθῶς θεμελιωμένη, καθότι, κατά τή γνώμη του, συμμορφωνόταν μέ τήν Ἁγία Γραφή. Ὑπερασπίστηκε τό ὁμοούσιον, ὅπως τό διατύπωσε ἡ Σύνοδος, καί ὑποστήριξε πώς οἱ Ἀντιτριαδικοί τῶν χρόνων του ἀναβίωναν τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου. Ὑπογράμμισε ὅτι ἡ δογματική διδασκαλία τῆς Συνόδου δέν βασίστηκε σέ ἀνθρώπινους συλλογισμούς, ἀλλά στή σωστή ἑρμηνεία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, κάτι πού ἀναδεικνύει τό ἀναντικατάστατο κῦρος της. Σημείωσε, ἐπίσης ὅτι οἱ ἀποφάσεις τῆς Νικαίας ἀποτελοῦν ἕνα πρότυπο «ὀρθῆς συνάθροισης» τῆς Ἐκκλησίας, κατά τό ὁποῖο ἡ ἀνθρώπινη συνεργασία μπορεῖ νά ἀποτυπώσει θεόπνευστες ἀλήθειες μόνον ὅταν ἀκολουθεῖ αὐστηρά τή μαρτυρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
ΙΙ. Μία θλιβερή ἐξαίρεση: Ἡ περίοδος τῆς πρώιμης Μεταρρύθμισης χαρακτηρίζεται καί ἀπό ἔντονες θεολογικές ἀντιπαραθέσεις, πού περιλάμβαναν καί συγκρούσεις ἐντός τοῦ εὐρύτερου μεταρρυθμιστικοῦ κινήματος. Μία τέτοια χαρακτηριστική σύγκρουση ἦταν μεταξύ τοῦ Ἰ. Καλβίνου καί τοῦ Petri Caroli, ἑνός πρώην ρωμαιοκαθολικοῦ θεολόγου πού ἐντάχθηκε στίς τάξεις τῶν Μεταρρυθμιστῶν. Ὁ P. Caroli κατηγόρησε τούς Καλβῖνο καί G. Farel γιά Ἀρειανισμό, γιατί δέν ἔκαναν ρητή χρήση τῆς ἐκκλησιαστικῆς Τριαδικῆς ὁρολογίας στά δημόσια κηρύγματα καί στίς ὁμολογίες πίστεώς τους. Τούς ζήτησε μάλιστα, δημοσίως στή Λωζάνη, νά ὑπογράψουν καί νά ἐπιβεβαιώσουν τό θεολογικό περιεχόμενο τῶν τριῶν ἀρχαίων Συμβόλων Πίστεως, Ἀποστολικοῦ, Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως καί τοῦ λεγομένου Ἀθανασιανοῦ.
Ὁ Καλβῖνος ἀρνήθηκε, ἀπαντώντας ὅτι τέτοιες κατηγορίες ἦταν κακοήθειες καί θεολογικά ἀβάσιμες, καθώς ἡ διδασκαλία τους γιά τήν Ἁγία Τριάδα ἦταν ἀπολύτως ὀρθόδοξη καί δέν ὑποχρεώνονταν σέ μία φορμαλιστική ἐπανάληψη ὅρων ἐκκλησιαστικῶν συνόδων καί δογματικῶν τύπων. Μέ τό γνωστό δηλητηριῶδες ὕφος του χαρακτήρισε τόν P. Caroli «κοράκι», «γουρούνι» καί «σκύλο πού γαυγίζει». Ἡ σύγκρουση παραπέμφθηκε σέ σύνοδο Γαλλόφωνων μεταρρυθμιστῶν, ἡ ὁποία τελικά ἀπάλλαξε τόν Καλβῖνο καί καταδίκασε τόν P. Caroli γιά τίς ἐπιθετικές καί διχαστικές του πρακτικές.
Ὁ P. Caroli ὑποχρεώθηκε νά ἐγκαταλείψει τή Γενεύη καί τελικά ἐπανῆλθε στή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία, συνεχίζοντας τίς ἐπιθέσεις του ἐναντιον τοῦ Καλβίνου. Σέ μεταγενέστερο θεολογικό ἔργο ἐναντίον τοῦ P. Caroli (Adversus Petri Caroli Calumnias, 1545, CR 35, 293-340), ὁ Ἰ. Καλβῖνος τονίζει ὅτι δεσμεύεται μόνο ἀπό τήν Ἁγία Γραφή καί ὄχι ἀπό συνοδικές ἐκκλησιαστικές διατυπώσεις καί προβαίνει στόν ὑποτιμητικό χαρακτηρισμό ὅτι ἡ διατύπωση τοῦ Συμβόλου τῆς Νίκαιας «φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ» εἶναι βαττολογία (!!!) πού θυμίζει πιό πολύ τραγούδι (CR 35, 315-316). Ἐν προκειμένῳ, ο Καλβῖνος ὑποπίπτει σε ἀντίφαση, διότι ἀφ᾽ ἑνός θεωρεῖ τό Σύμβολο τῆς Νίκαιας ὡς ἀποτύπωση τῆς βιβλικῆς διδασκαλίας, καί ἀφ᾽ ἑτέρου χαρακτηρίζει τμῆμα τοῦ περιεχομένου του ὡς βαττολογία. Μεταρρυθμισμένοι θεολόγοι, θαυμαστές τοῦ Καλβίνου, δικαιολογοῦν αὐτόν τόν ἀπαράδεκτο χαρακτηρισμό του μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι ἡ ἄρνησή του νά ὑπογράψει τά ἀρχαῖα Σύμβολα ἀλλά καί τέτοιου εἴδους τοποθετήσεις του συνδέονται μέ τό γεγονός ὅτι ἀπορρίπτει τήν ἀντίληψη, ὅτι ἡ πίστη κάποιου πρέπει νά ἐξεταστεῖ καί νά μετρηθεῖ μέ τά κατασκευασμένα ἀπό τήν Ἐκκλησία ὁμολογιακά πρότυπα.
ΙΙΙ. Συμπεράσματα. Ὁ Ἰ. Καλβῖνος, ἀποδέχεται πλήρως τή δογματική διδασκαλία τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Νίκαιας, καθώς θεωρεῖ ὅτι ἐναρμονίζεται πλήρως μέ τήν Ἁγία Γραφή. Στήν ἀντιπαράθεσή του μέ τούς Ἰταλούς Ἀντιτριαδικούς, χρησιμοποίησε ἐπιχειρήματα τῆς Συνόδου, ὄχι λόγῳ αὐθεντίας τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καθαυτῶν, κάτι πού ἀρνεῖται, ἀλλά ἐπειδή συνιστοῦσε ἱστορική ἐπικύρωση καί θεολογική ἀποτύπωση τῆς βιβλικῆς πίστης. Στή σύγκρουσή του μέ τόν P. Caroli ἐμπράκτως τόνισε ὅτι ἡ Μεταρρύθμιση δέν ἦταν ἁπλῶς μία διορθωτική κίνηση, ἀλλά ἕνας ριζικός ἐπαναπροσδιορισμός τῆς πίστης μέ ἀπόλυτο κριτήριο μόνο τήν Ἁγία Γραφή, χωρίς πιστοποιήσεις ἀπό θεσμικά πλαίσια θεολογικοῦ φορμαλισμοῦ (Συνόδους, Ὁμολογίες Πατέρων Ἐκκλησίας).
ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ Σεπτέμβριος – Ὀκτώβριος 2025 38 Τεῦχος 5ον
