ΙΧΘΥΣ: ΣΑΤΑΝΙΣΜΟΣ & ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ: ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ;

Πέμπτη 3 Ιουλίου 2025

ΣΑΤΑΝΙΣΜΟΣ & ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ: ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ;

Πρωτ. Στέφανου Στεφόπουλου

ΣΑΤΑΝΙΣΜΟΣ & ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ:

ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ;

Συχνά, τα τελευταία χρόνια, δημιουργείται σύγχυση μεταξύ των πιστών, όταν γίνεται συζήτηση γιά θέματα αιρέσεων, παραθρησκειών και κυρίως γύρω από δραστηριότητες αποκρυφιστικών ομάδων και ατόμων-γκουρού. Υπάρχει μιά τάση να χαρακτηρίζονται όλα ως σατανικά και οι προθέσεις του καθενός εξ αυτών ως “σατανισμός”, ακόμα κι όταν δεν είναι. Έτσι, και σύγχυση προκαλείται στο ορθόδοξο πλήρωμα, και τα επιχειρήματά μας αποδυναμώνονται αφού κάθε φορά που αποδίδουμε κάτι στον Διάβολο αντιμετωπίζουμε την χλεύη και την ειρωνεία – αν μη την ύβρη – των ανθρώπων.

Βεβαίως, το κάθε τι που αποκλίνει από την Αλήθεια του Ευαγγελίου και της Ιεράς Παραδόσεως της Εκκλησίας μας, είτε αφορά στην αλλοίωση των δογμάτων της είτε σε διδασκαλίες και ενέργειες που δεν συνάδουν με τον ορθόδοξο τρόπο ζωής και λατρείας, είναι διδασκαλία και πλάνη του Σατανά με την ευρεία έννοια. Αφού μάλιστα και ο Ψαλμωδός τονίζει πως “πάντες οι θεοί των εθνών δαιμόνια”! ^{(Ψαλμ. 95, 5)}

Δεν είναι υποχρεωτικά όμως όλα σατανικά με την στενή έννοια. Οι γραμμές που θα ακολουθήσουν αυτήν ακριβώς την διάκριση θα κάνουν και μάλιστα μεταξύ των όρων “Αποκρυφισμός” και “Σατανισμός”.

Ο νεοσατανισμός γεννήθηκε στη δυτική Ευρώπη του ύστερου μεσαίωνα. Σήμερα όταν μιλάμε για «σατανισμό» εννοούμε σχεδόν οποιαδήποτε αποκλίνουσα ή εσωτερική πρακτική, από τις ταρώ ως τη νεκρομαντεία. Η σύγχυση προέρχεται από την ταύτιση δύο εντελώς διαφορετικών πραγμάτων. Του σατανισμού, που είναι λατρευτική ή ιδεολογική αναφορά στον Σατανά, και του αποκρυφισμού, ο οποίος είναι πολύ ευρύτερο σύνολο δοξασιών γύρω από κρυφές δυνάμεις, αστρολογία, αλχημεία, θεοσοφία, ανατολικές τεχνικές κ.ο.κ. Η σχέση τους είναι γενική αφού κάθε σατανιστής αντλεί τρόπους από τον αποκρυφισμό, όμως οι περισσότεροι αποκρυφιστές δεν είναι σατανιστές.

Στον εικοστό αιώνα, ο σατανισμός πήρε τρεις διακριτές μορφές. Η πρώτη είναι ο λεγόμενος «θεϊστικός» ή παραδοσιακός σατανισμός, όπου ο Σατανάς λατρεύεται ως πραγματικό πνευματικό ον, αντίπαλον δέος του Θεού. Οι οπαδοί αυτής της τάσης τελούν τελετές επίκλησης και αίματος. Συχνά μιμούνται χριστιανικά σύμβολα σε αντιστροφή, για να δηλώσουν ανοιχτή αντιπαράθεση με την πίστη.

Η δεύτερη εκδοχή είναι ο αθεϊστικός ή φιλοσοφικός σατανισμός που θεμελίωσε ο Άντον ΛαΒέι στις Η.Π.Α με το βιβλίο του «The Satanic Bible» (1969). Εδώ ο Σατανάς δεν είναι πρόσωπο αλλά υπάρχει ως σύμβολο ατομισμού και ηδονισμού. Οι Λαβεϊκοί δηλώνουν άθεοι, χρησιμοποιούν πύρινες εικόνες και ανάποδους σταυρούς για σκηνικό, μα επιμένουν πως όλα είναι θέατρο που εξυπηρετεί την αυτοεπιβεβαίωση.

Η τρίτη κατηγορία είναι τα νεοσατανικά ρεύματα από τη δεκαετία του ’80 και ύστερα, όπου συναντούμε Λουσιφεριανούς, «αντικοσμικούς» ή «χαοτικούς» σατανιστές, και τον Ναό του Σηθ που ίδρυσε ο Μάικλ Ακίνο όταν αποχώρησε από τη Λαβεϊκή Εκκλησία. Στον Ναό του Σηθ ο Σατανάς ταυτίζεται με τον αιγυπτιακό Σηθ, πνεύμα ανεξαρτησίας και αυτοθέωσης· στους αντικοσμικούς black‐metal κύκλους της Σκανδιναβίας ο Σατανάς παρουσιάζεται ως δύναμη χάους που θα γκρεμίσει την τάξη της Δημιουργίας. Σε όλες αυτές τις ομάδες διακρίνουμε μείγμα αποκρυφιστικών τεχνικών όπως αλχημικά σύμβολα, καμπαλιστικές επικλήσεις, σκανδιναβικούς ρούνους, ακόμη και αποσπάσματα από τον Σβέντενμποργκ, όχι όμως μία κοινή ιδεολογία ή θεολογία.

Ο Εωσφορισμός είναι ειδική κατηγορία σατανισμού και δεν ταυτίζεται απλώς με τον γενικό όρο «σατανισμός», αν και έχει άμεση σχέση. Στην ορθόδοξη απολογητική του π. Αντώνιου Αλεβιζόπουλου, ο Εωσφορισμός εντάσσεται στα ιδεολογικά και θεολογικά μορφώματα του σατανισμού, με έντονο γνωστικιστικό και αντιχριστιανικό χαρακτήρα. Ο Εωσφορισμός πρεσβεύει ότι ο Εωσφόρος δεν είναι κατ’ ανάγκην κακός, αλλά φωτεινό ον που έφερε γνώση και ελευθερία στον άνθρωπο· συχνά μάλιστα αντιπαραβάλλεται με τον Θεό της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος παρουσιάζεται ως «καταπιεστικός». Αυτή η εικόνα προέρχεται από νεογνωστικές, νεοθεοσοφικές και αποκρυφιστικές τάσεις, ιδιαίτερα του 19ου και 20ού αιώνα (π.χ. από την θεοσοφία της Μπλαβάτσκι, την Ανθρωποσοφία του Στάινερ, την παρακαμπτήρια παράδοση του Άλιστερ Κρόουλι κ.ά.).

Έτσι ο Εωσφόρος θεωρείται σύμβολο φωτός, γνώσης και επανάστασης. Πολλοί τον ταυτίζουν με το ανώτερο εγώ, την «πνευματική εξέλιξη» ή και την πλήρη απελευθέρωση από τον Θεό. Έτσι προωθείται η ιδέα της αυτοθέωσης χωρίς μετοχή στη χάρη του Θεού· δηλαδή, με καθαρά εγωκεντρικά μέσα.

Σε αντίθεση με άλλες μορφές του σατανισμού ο εωσφορισμός δεν είναι ταυτόσημος με τον «θεατρικό» σατανισμό τύπου ΛαΒέι (ο οποίος είναι περισσότερο αθεϊστικός και υλιστικός). Δεν είναι κατ’ ανάγκην «αντικοσμικός» όπως ο black metal σατανισμός (που θέλει το χάος και την καταστροφή αλλά εστιάζει σε έναν “φωτεινό” Διάβολο, τον οποίο εξιδανικεύει, πολλές φορές δαιμονοποιώντας τον χριστιανισμό και παρουσιάζοντας τον Θεό ως «τύραννο». Εν γένει ο εωσφορισμός συναντάται σε αποκρυφιστικές ομάδες που κάνουν χρήση Καμπάλα, ερμητισμού, θεοσοφίας, Ροδοσταυρισμού, σε νεοσατανιστικές οργανώσεις, όπως η Church of Lucifer, ο Tempel of Set, ή κάποιες τάσεις του θεϊστικού σατανισμού και στο νεοπαγανιστικό και νεοεποχίτικο περιβάλλον, όπου ο «Εωσφόρος» παρουσιάζεται ως αρχαίος φως-θεός.

Γνωστοί εωσφοριστές ήταν και οι: Eliphas Levi (1810–1875). Γάλλος ιερέας που στράφηκε στον αποκρυφισμό και επηρέασε τον εωσφοριστικό συμβολισμό (π.χ.Μπαφομέτ). Αν και δεν ήταν εωσφοριστής καθαυτό, εισήγαγε ερμητικές και καβαλιστικές ιδέες που ενσωματώθηκαν αργότερα στον εωσφορισμό.

Η Helena Blavatsky (1831–1891). Ιδρύτρια της Θεοσοφικής Εταιρείας η οποία στο έργο της αποκαλεί τον Εωσφόρο φορέα του φωτός και της θείας γνώσης, αντιστρέφοντας την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία.

Ο Albert Pike (1809–1891). Αμερικανός τέκτονας, με αναφορές που του αποδίδουν λατρεία του Εωσφόρου στα ανώτατα επίπεδα του τεκτονισμού.

Και η Maria de Naglowska (1883–1936). Μυστικίστρια και αποκρυφίστρια. Δίδασκε έναν ερωτικο-εωσφορικό μυστικισμό.

Ο π. Αντώνιος υπογραμμίζει πως ο Εωσφορισμός, όσο εκλεπτυσμένος και «πνευματικός» κι αν παρουσιάζεται, είναι καμουφλαρισμένη λατρεία του Διαβόλου. Δεν έχει καμία σχέση με την «ελευθερία» του Χριστού, αλλά προάγει την πνευματική υπερηφάνεια, τον εγωισμό και την πλάνη, που αποτελούν την κατεξοχήν μορφή δαιμονικής αλλοίωσης. «Ο διάβολος σήμερα δεν παρουσιάζεται με κέρατα και ουρά. Έρχεται ως “φως”, ως “εσωτερική γνώση”, ως “αλήθεια που δεν μας είπαν” – και ο άνθρωπος πέφτει στην πλάνη, γιατί θέλει να γίνει θεός χωρίς Χριστό» (π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος).

Ο αποκρυφισμός, αντίθετα, είναι μια ομπρέλα που χωρά την ερμητική παράδοση, τον ροδοσταυρισμό, τη θεοσοφία, τη μασονία, την αστρολογία, την ανθρωποσοφία, τις διάφορες θεωρίες περί ενέργειας της Νέας Εποχής, τις κάρτες ταρώ, τις ρέικι θεραπείες, τους κρυστάλλους και δεκάδες άλλα. Στον πυρήνα του βρίσκεται η πεποίθηση ότι ο υλικός κόσμος είναι διαποτισμένος από αόρατες δυνάμεις· ο μυημένος άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει μυστικούς κανόνες, «αντιστοιχίες», ήχους και σύμβολα για να κατευθύνει αυτές τις δυνάμεις προς όφελός του. Δεν προϋποθέτει λατρεία κάποιου διαβόλου αλλά πολλές αποκρυφιστικές σχολές δηλώνουν ότι τιμούν αγγέλους, κοσμικά πνεύματα ή ανώτερες σφαίρες φωτός.

Η σύγχυση με τον σατανισμό δεν είναι ουσιαστικά οντολογική αλλά μάλλον θέμα ορολογίας εφόσον αρκετοί σατανιστές δανείζονται τεχνικές από τον αποκρυφισμό, γι’ αυτό στα μάτια του κόσμου όλα φαίνονται ένα. Παρ’ όλα αυτά, ένα σεμινάριο «ευθυγράμμισης τσάκρα» ή μια συνεδρία αστρολογίας δεν είναι σατανισμός· μπορεί να είναι πλάνη ή ψευδοεπιστήμη, αλλά δεν λατρεύει τον Διάβολο.

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ π. ΑΝΤΩΝΙΟ

Στα κείμενα του μακαριστού π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου για τον νεοσατανισμό γίνεται κατ’ αρχάς μια βασική διάκριση: άλλο είναι ο αποκρυφισμός –η γενική αναζήτηση κρυφών δυνάμεων, καρτών, «ενεργειών» και τεχνικών αυτοθεώσεως– και άλλο ο

σατανισμός, δηλαδή η ρητή ή έστω υπαινικτική λατρεία του Σατανά ως αντιπάλου του Χριστού. Η πρώτη κατηγορία μπορεί να περιέχει χίλιες πρακτικές· η δεύτερη, αν και μικρότερη αριθμητικά, προσθέτει ένα στοιχείο ανοιχτής πνευματικής σύγκρουσης με την Εκκλησία, γι’ αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.¹

Στον σημερινό κόσμο ο σατανισμός εμφανίζεται σε πολλές μορφές. Ο π. Αντώνιος μνημονεύει εκείνον που ονομάζει «παραδοσιακό», μικρές κλίκες όπου ο Σατανάς λατρεύεται ως υπαρκτό πνεύμα. Οι τελετές περιλαμβάνουν αντιστροφές χριστιανικών συμβόλων, αίμα ζώων –και μερικές φορές, στις πλέον ακραίες περιπτώσεις, ακόμη και εγκληματικές πράξεις. Παράδειγμα αυτής της τάσης βρίσκουμε σε προσωπικές μαρτυρίες πρώην μελών· ένας νεαρός, ο «Κώστας», εξομολογείται πως μπήκε «για πλάκα» σε τέτοια ομάδα, μα σύντομα βρέθηκε υπό πίεση να ανανεώνει «συμβόλαιο» με δαιμονικές δυνάμεις, ώσπου κατέρρευσε ψυχικά και ζητούσε βοήθεια για να ξαναβρεί τον εαυτό του².

Μια δεύτερη μορφή, μεταπολεμική, είναι ο λεγόμενος «φιλοσοφικός» ή αθεϊστικός σατανισμός. Στην Εκκλησία του Σατανά, που ίδρυσε ο Άντον ΛαΒέι το 1966, ο Σατανάς δηλώνεται σύμβολο ριζικού ατομισμού: «βάλε τον εαυτό σου πάνω απ’ όλα, απόλαυσε τα πάθη σου, μην υπηρετείς κανέναν άλλον». Τα μέλη εκφωνούν αντιΕντολές, όπως «μακάριοι οι δυνατοί, τρισευλογημένοι όσοι ποδοπατούν τους αδύνατους»· πρόκειται για μια ιδεολογία που ανατρέπει ευθέως το ευαγγελικό «μακάριοι οι πραείς»³. Εδώ δεν γίνονται αναφορές σε κυριολεκτικό διάβολο· ωστόσο το θεατρικό σκηνικό (ανάποδοι σταυροί, μαύρα ευαγγέλια) και η περιφρόνηση σε κάθε ιερό οδηγούν σε εσωτερικά ίδια αποτελέσματα: υπερηφάνεια, απομόνωση, ψυχρή αντίληψη της ζωής.

Από τη δεκαετία του ’80 και μετά αναδύονται νεότερα ρεύματα. Ο Ναός του Σηθ, ιδρυμένος από τον Μάικλ Ακίνο, αντικαθιστά τον Σατανά με τον αιγυπτιακό θεό Σηθ και μιλά για «αυτοθέωση»· εδώ ο άνθρωπος ορίζεται ως μελλοντικός θεός που «πρέπει να μάθει να πλάθει την πραγματικότητα». Παράλληλα, σε βορειοευρωπαϊκούς κύκλους black‑metal εμφανίζεται ο «αντικοσμικός» σατανισμός: ο Διάβολος προσκυνείται ως δύναμη χάους που κάποτε θα ανατρέψει τη δημιουργική τάξη. Τέτοιοι χώροι παντρεύουν μουσική, εικαστικά και ακραία ιδεολογικά κηρύγματα, συχνά με ναζιστική αισθητική· χαρακτηριστικό παράδειγμα ο βιογραφούμενος στο entaksis.gr David Myatt, ο οποίος συνέδεσε σατανισμό με φιλοναζιστική ρητορική μίσους⁴.

Γιατί, όμως, στην κοινή φαντασία όλα αυτά συγχέονται με τον αποκρυφισμό; Διότι ο σατανισμός δανείζεται εργαλεία αποκρυφιστών όπως καμπαλιστικά σύμβολα, ρούνους, τεχνικές διαλογισμού, χαρτιά ταρώ. Όταν ο απλός άνθρωπος βλέπει κάποιον να κρατά ανάποδο πεντάκτινο και κάρτες ταρώ, αβίαστα σκέφτεται «σατανιστής». Ωστόσο ο π. Αντώνιος επιμένει να ξεχωρίζουμε. Η γιόγκα, το ρέικι, οι κρύσταλλοι είναι μεν πρακτικές ξένες προς το πνεύμα της Εκκλησίας δεν έχουν, όμως, απαραίτητα χαρακτήρα λατρείας του διαβόλου. Ο κίνδυνος τους έγκειται αλλού. Μεταθέτουν την ελπίδα του ανθρώπου από τη χάρη του Θεού σε απρόσωπες “ενέργειες”, οδηγώντας σε μια λεπτή ειδωλολατρία του εαυτού.

Στην πράξη όμως οι δρόμοι τους σμίγουν. Αρκετοί που ξεκινούν αθώα, «να δοκιμάσω λίγο ταρώ», κατρακυλούν σε βαθύτερη εμπλοκή. Το ίδιο κατέγραψε η συνέντευξη του πρώην σατανιστή: πρώτα μαντεία, ύστερα επίκληση πνευμάτων, έπειτα αίμα ζώου στην τελετή, ώσπου βρέθηκε ψυχικά δέσμιος και γεμάτος φόβο⁵.

Η ορθόδοξη θέση την οποία ο π. Αντώνιος επαναλαμβάνει σε κάθε κείμενό του, είναι απλή και ξεκάθαρη.
Ο σατανισμός, σε οποιαδήποτε απόχρωση, αποτελεί ευθεία αποστασία από τον Χριστό. Και ο αποκρυφισμός, έστω χωρίς ρητή αναφορά στον διάβολο, οδηγεί τον άνθρωπο να ζητεί «μυστική δύναμη» έξω από τη σχέση αγάπης με τον Θεό. Στο τέλος ο άνθρωπος δεν κυριαρχεί σε καμία δύναμη· αντίθετα κυριαρχείται από φόβους, ψυχική φθορά και πνευματική ερήμωση.

Ο π. Αντώνιος, γράφοντας πριν από τριάντα χρόνια, προειδοποιούσε ότι «ο διάβολος υπόσχεται φως και δίνει σκοτάδι». Η εμπειρία τόσων νέων που πέρασαν από ομάδες “χαοτικού” σατανισμού και κατέληξαν σε ψυχολογική εξουθένωση επιβεβαιώνει την επαγρύπνηση της Εκκλησίας. Η θεραπεία δεν είναι μυστικές πρακτικές, αλλά η ταπείνωση, η εξομολόγηση, η μετοχή στα μυστήρια. «Μόνο το φως του Χριστού φωτίζει πάντα άνθρωπον» έγραφε, ολοκληρώνοντας: «Όποιος διψά αληθινό φως, ας μη ζητά φαναράκια στο σκοτάδι».

Η Ορθοδοξία έχει σαφές κριτήριο. Η λατρευτική αναφορά στον Σατανά συνιστά συνειδητή αποστασία. Ο αποκρυφισμός, ακόμη και όταν δεν κατονομάζει τον διάβολο, οδηγεί τον άνθρωπο σε πρακτικές υποκατάστασης της θείας χάριτος με απρόσωπες κοσμικές δυνάμεις, γι’ αυτό χαρακτηρίζεται δρόμος επικίνδυνος. Η μεγαλύτερη ανάγκη του καιρού μας είναι να ξεχωρίσουμε τη γνήσια αναζήτηση του Θεού από «τεχνικές» σκοτεινής ή απρόσωπης δύναμης.

Όταν κάποιος χρησιμοποιεί τον όρο “σατανισμό” για να περιγράψει τα πάντα – από τα ταρώ και τις κάρτες μέχρι τον εσωτερισμό και τις ψευδοθεραπείες – τότε μπερδεύει την πραγματική έννοια του σατανισμού. Έτσι, χάνεται η ικανότητα να ονομάσουμε και να διακρίνουμε τον αληθινό πνευματικό κίνδυνο. Όταν, από την άλλη πλευρά, κάποιος αντιμετωπίζει όλες αυτές τις πρακτικές με χαλαρότητα και τις χαρακτηρίζει συλλήβδην ως “αθώες μορφές ενέργειας”, ξεχνά ότι πίσω από κάποιες απ’ αυτές δεν βρίσκεται απλώς ανθρώπινη αυταπάτη, αλλά συχνά μια ξεκάθαρη πρόσκληση σε πνευματικές δυνάμεις εχθρικές προς τη ζωή που χαρίζει ο Θεός.

Για μελέτη: Σατανισμός Archives – Ιερός Ναός Αγίων Ταξιαρχών Ιστιαίας