Όταν διαβάζουμε στη Βίβλο, στα βιβλία Γ΄ και Δ΄ Βασιλειών, για τις εκπληκτικές πράξεις του Αγίου προφήτη Ηλία, ο νους μας συγκλονίζεται από αυτά και θαυμάζουμε πολλά: Θαυμάζουμε τον εξαιρετικό του ζήλο για τη δόξα του Θεού και την απόλυτη αφοβία του με την οποία επιδιδόταν στο να εμφυτέψει την πίστη στον λαό των παγανιστών (γιατί τέτοιος ήταν τότε ο λαός του Ισραήλ). Ο νους μας εκπλήσσεται, όταν διαβάζουμε για τα εξαιρετικά θαύματά του. Περισσότερο απ’ όλα, ίσως, θαυμάζουμε όταν διαβάζουμε για την εκπληκτική δύναμη της προσευχής του, επειδή, ξέρετε, με την προσευχή του διέτασσε ακόμη και τα στοιχεία της φύσης: είχε απαγορεύσει τη βροχή να πέσει στη γη της Παλαιστίνης για τριάμισι χρόνια, και στη συνέχεια, πάλι με την προσευχή του κατέβασε τη βροχή στη γη.
Με την προσευχή του κατέβασε την ουράνια φωτιά, η οποία έκαψε τη θυσία που είχε ποτιστεί με άφθονο νερό.
Ακριβώς στο θέμα της προσευχής του προφήτη Ηλία θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, γιατί δεν θα μου αρκούσε ο χρόνος για να μιλήσω για όλα τα σπουδαία πράγματα που έκανε. Δεν θα περιοριστώ όμως μόνο στη δική του προσευχή. Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν μεγάλοι ασκητές της ευσεβείας, μεγάλοι όσιοι, οι οποίοι με την προσευχή τους έκαναν μεγάλα και σπουδαία θαύματα.
Επιθυμώ όμως να αντιληφθείτε ότι όχι μόνο μια προσευχή που κάνει προφανή, ορατά θαύματα, όχι μόνο η προσευχή του προφήτη Ηλία, ούτε μόνο οι προσευχές των αποστόλων, των προφητών και των μαρτύρων κάνουν θαύματα, θέλω να καταλάβετε ότι κάθε προσευχή κάνει θαύματα.
Τι είδους θαύματα κάνει; Όχι τόσο ένδοξα και εκπληκτικά θαύματα που έκανε ο προφήτης Ηλίας. Κάνει όμως θαύματα που δεν γνωρίζει κανένας, εκτός από εκείνον στην ψυχή του οποίου τελούνται αυτά τα θαύματα.
Κάθε προσευχή, όπως αυτή του Οσίου Σεραφείμ του Σαρόφ, του Οσίου Σεργίου του Ράντονεζ, του Οσίου Αντωνίου και του Θεοδοσίου των Σπηλαίων του Κιέβου, του Οσίου Βαρλαάμ του Χουτίν, του Οσίου Νείλου Σόρσκυ και πολλών άλλων Οσίων, τελεί αόρατα θαύματα.
Ο Όσιος Σεραφείμ και ο Όσιος Σέργιος, ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής τους ομοιώθηκαν με αγγέλους εν σαρκί. Οι ψυχές τους ήταν γεμάτες από βαθύτατη πίστη, γεμάτες από αγνότατη αγάπη προς τον Θεό και προς τους ανθρώπους. Έλαμπαν από πίστη και αγάπη.
Πώς όμως έφτασαν σε τέτοιο σημείο ώστε να λάμπουν; Με ποια κατορθώματα;
Το πέτυχαν με την προσευχή τους, πρωτίστως με την προσευχή. Βέβαια, και με την άκρα νηστεία και αγρυπνία.
Γνωρίζετε βεβαίως ότι ο Όσιος Σεραφείμ του Σαρόφ στεκόταν πάνω σε βράχο για χίλιες μέρες και χίλιες νύχτες προσευχόμενος στον Θεό. Αυτή η θαυμαστή προσευχή τον έκανε άγγελο εν σαρκί. Από αυτή την προσευχή ενοίκησε στην ψυχή του η αγάπη του Θεού και η καρδιά του έλαμπε από τόση αγάπη που υποδεχόταν κάθε άνθρωπο με λόγο γεμάτο αγάπη: Χαρά μου!
Βλέπετε, η προσευχή έκανε θαύμα στην ψυχή του Οσίου Σεραφείμ, όπως έκανε θαύματα και στις ψυχές άλλων οσίων, ο αριθμός των οποίων είναι τεράστιος. Η προσευχή έκανε επίσης θαύματα υπομονής στους μάρτυρες, μια υπομονή ανεκδιήγητη που συγκλόνιζε τις ψυχές των θεατών των βασανιστηρίων τους, και συχνά ακόμη και των δημίων που τους βασάνιζαν, με αποτέλεσμα αυτοί να στραφούν προς τον Χριστό.
Βλέπετε λοιπόν ότι η προσευχή που δεν κάνει ορατά θαύματα, τα οποία να καταπλήσσουν το νου μας, κάνει θαύματα εν κρυπτώ της ανθρώπινης καρδιάς.
Μεταμορφώνει εντελώς αυτές τις καρδιές, επειδή οι καρδιές των οσίων και των μαρτύρων δεν μοιάζουν με τις καρδιές των απλών ανθρώπων, εκείνης της μάζας των ανθρώπων, την οποία η Αγία Γραφή αποκαλεί λαό της γης, και εγώ τολμώ να τους αποκαλώ λαό – χόρτο, αλλά ανάβει τις καρδιές και αυτών των ανθρώπων.
Να ξέρετε, λοιπόν, ότι στην προσευχή σας υπάρχει η δύναμη του Θεού που κάνει θαύματα στις καρδιές σας. Να ξέρετε ότι η προσευχή είναι το πιο σημαντικό από όλα τα έργα του χριστιανού. Όλα τα άλλα έργα του είναι μικρά και ασήμαντα, εντελώς ασήμαντα, σε σύγκριση με το έργο και τον κόπο της προσευχής.
Όπως κάθε φυτό μαραίνεται χωρίς νερό σε ξηρό έδαφος, έτσι και η ψυχή του ανθρώπου μαραίνεται, όταν δεν τρέφεται με την προσευχή. Χρειάζεται κι αυτή τροφή και νερό, αλλά ιδιαίτερο νερό, το ζωντανό νερό που ο Χριστός υποσχέθηκε να δώσει στη Σαμαρείτιδα, όταν συνομίλησε μαζί της, το νερό που χαρίζει αιώνια ζωή, για το οποίο μίλησε στο ναό της Ιερουσαλήμ την ημέρα της Μεσοπεντηκοστής.
Αυτό το νερό, το νερό της χάρης του Θεού, είναι απαραίτητο, απολύτως απαραίτητο για τον καθένα μας. Και λαμβάνουμε αυτό το ζωντανό νερό, αυτή την πηγή της χάρης, εν τη προσευχή.
Αλλά όταν μιλάω για την προσευχή, συχνά μου απαντούν: Δεν ξέρω να προσεύχομαι. Διδάξτε μου να προσεύχομαι.
Τι απαντώ;
Απαντώ, πρώτα απ’ όλα, ότι η προσευχή είναι η μεγαλύτερη και δυσκολότερη από όλα τα ανθρώπινα έργα. Γνωρίζουμε ότι κανένα δύσκολο έργο δεν μαθαίνεται εύκολα. Κάθε έργο, κάθε τέχνη χρειάζεται μακροχρόνια μελέτη.
Αν η μακροχρόνια μελέτη είναι απαραίτητη στα ανθρώπινα, πόσο μάλλον σε αυτό το μεγαλύτερο από όλα τα έργα. Μελετάτε, μελετάτε, μελετάτε χωρίς τελειωμό, και θα σας δοθεί.
Και πώς να ξεκινήσετε τη μελέτη; Ιδού πώς: Υπάρχουν πολλές προσευχές που έχουν συνταχθεί και έχουν γραφτεί από μεγάλους αγίους του Θεού, από μεγάλους ιεράρχες, από μεγάλους οσίους και μάρτυρες.
Να προσεύχεστε με αυτές τις προσευχές, μη μιμείστε τους βαπτιστές, οι οποίοι περιφρονούν αυτές τις προσευχές και συνθέτουν τις δικές τους. Οι προσευχές τους είναι ανίσχυρες και τυπολατρικές, γιατί το πνεύμα τους δεν είναι τίποτα μπροστά στο πνεύμα των αγίων Πατέρων.
Μην επινοείτε τις δικές σας προσευχές. Να προσεύχεστε με αυτές που σας διδάσκει η Αγία Εκκλησία. Αλλά όταν διαβάζετε αυτές τις προσευχές, να διεισδύετε σε κάθε λέξη τους, να συλλαμβάνετε τον εαυτό σας σε κάθε περίπτωση περισπασμού, σε κάθε παρέκκλιση από τα λόγια της προσευχής.
Αν προσεύχεστε με αυτόν τον τρόπο, οι άγιες προσευχές των μεγάλων αγίων θα φωτίσουν τις ψυχές σας.
Υπάρχει όμως μια ακόμη προσευχή, η προσευχή του Ιησού, η οποία θεωρείται η πιο σημαντική και η πιο απαραίτητη προσευχή για όλους τους μοναχούς.
«Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλό».
Αυτή η προσευχή κάνει πραγματικά θαύματα και γι’ αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντική, αν όχι η πιο σημαντική από όλες.
Μάθετε αυτήν την προσευχή, να ξεκινάτε από αυτήν. Μάθετε την ως εξής: κλειδώστε την πόρτα του δωματίου σας, αν θέλετε, σταθείτε όρθιοι· αν θέλετε, καθίστε σε καρέκλα· αν θέλετε, γονατίστε.
Με το κεφάλι σας σκυμμένο χαμηλά, κοιτάξτε πρώτα απ’ όλα μέσα στην καρδιά σας, σκεφτείτε και θυμηθείτε ποια από τις πολλές αμαρτίες βασανίζει περισσότερο την καρδιά σας, ποια είναι πιο αντιπαθής στον Θεό.
Αν πρόκειται για πορνεία, αν πρόκειται για μοιχεία – να σκέφτεστε μόνο για αυτό· αν πρόκειται για φιλαργυρία – να σκέφτεστε πρώτα απ’ όλα για αυτό· αν πρόκειται για ανηλεότητα, σκληρότητα και έλλειψη αγάπης – επικεντρώστε τη σκέψη σας πρωτίστως σε αυτό.
Όρθιοι, καθιστοί, γονατιστοί, βρείτε την πιο βαριά αμαρτία σας, χαμηλώστε το κεφάλι σας και παρακαλέστε τον Κύριο Ιησού για τη συγχώρεση πρωτίστως αυτής της αμαρτίας... Να προσεύχεστε με την προσευχή του Ιησού, κατά προτίμηση με κομποσκοίνι, και να λέτε: «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με, τον αμαρτωλό».
Τη στιγμή εκείνη να σκέφτεστε αυτή την πιο βαριά σας αμαρτία. Επαναλαμβάνετε αυτήν την προσευχή τουλάχιστον εκατό φορές, εστιάζοντας πάντα τη σκέψη σας στην πιο βαριά και αηδιαστική αμαρτία σας. Όταν αρχίσετε έτσι, θα συνηθίσετε να θυμάστε και άλλες αμαρτίες.
Όταν κάνετε την ευχή του Ιησού, θα κρατάτε στο νου σας όλες τις αμαρτίες σας και θα ζητάτε από τον Κύριο να σας συγχωρήσει όχι μόνο την χειρότερη από τις αμαρτίες σας, αλλά και όλες τις άλλες αμαρτίες σας. Αυτή η προσευχή θα κάνει θαύμα στις ψυχές σας. Θα νιώσετε ντροπή. Όταν αρχίσετε να εξομολογείστε την πιο βαριά αμαρτία σας ενώπιον του Θεού, θα νιώσετε επίμονη επιθυμία να ελευθερωθείτε, οπωσδήποτε να απαλλαγείτε από αυτή την βδελυρή αμαρτία.
Μέρα με τη μέρα, προσευχόμενοι με αυτόν τον τρόπο, θα ελευθερώνεστε όλο και περισσότερο από την κύρια αμαρτία σας και από όλες τις άλλες αμαρτίες σας, και η ψυχή σας θα μεταμορφώνεται.
Θα παρατηρείτε οι ίδιοι ότι αλλάζει η στάση σας απέναντι στους συνανθρώπους σας. Θα παρατηρήσετε ότι γίνεστε όλο και πιο τρυφεροί, υπομονετικοί, πράοι, ταπεινοί.
Θα είστε πολύ προσεκτικοί στο πώς συμπεριφέρεστε στους ανθρώπους, θα φροντίζετε να μην τους πληγώνετε και να μην τους προσβάλλετε. Και η προσευχή του Ιησού θα μεταμορφώσει την καρδιά σας και θα κάνει αυτό το θαύμα – αόρατο θαύμα της χάρης του Θεού στην καρδιά σας.
Αυτά είναι που ήθελα να σας πω για την προσευχή.
Αν θέλετε να καθαρίσετε την καρδιά σας, αν θέλετε να σταθείτε άφοβα ενώπιον του Φοβερού Κριτή, του Χριστού, ακολουθήστε αυτό που σας συμβουλεύω.
Να προσεύχεστε, να προσεύχεστε με την προσευχή του Ιησού και πρώτα απ’ όλα να μετανοείτε, να μετανοείτε.
Η προσευχή μετανοίας πρέπει να είναι η πιο σημαντική και συνεχής προσευχή σας. Όσο αυτή θα καθαρίζει την καρδιά σας, θα μάθετε να προσεύχεστε όχι μόνο για τον εαυτό σας, αλλά και για τους κοντινούς και τους μακρινούς σας ανθρώπους, για όλο το ανθρώπινο γένος. Θα σας έρθει και η πιο ιερή, η πιο θεάρεστη προσευχή για εκείνους που σας μισούν και σας προσβάλλουν.
Νωρίτερα, σας συμβούλεψα να μη μιμείστε τους αιρετικούς και να συνθέτετε τις δικές σας προσευχές. Τώρα όμως θα σας πω ότι υπάρχει μια ύψιστη μορφή προσευχής – προσευχή χωρίς λόγια, κραυγή της ψυχής προς τον Θεό, που ανοίγει τους ουρανούς και μας φέρνει στην πιο ζωντανή κοινωνία με τον Θεό.
Είθε να μας αξιώσει όλους ο Κύριος να αποκτήσουμε μια τέτοια προσευχή!
Θα έρθει όμως μόνο τότε, όταν γίνουμε αληθινοί ναοί του Αγίου Πνεύματος.
Αμήν.
2 Αυγούστου του 1951
