«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Γιά τόν ἀληθινό μοναχό δέν ὑπάρχει κανείς καί τίποτε ἐπάνω στήν γῆ. Χαρά καί εὐφροσύνη του εἶναι ἡ ἀκατάπαυστη προσευχή του. Αὐτός ἀγαπᾶ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἀλλά ἐνοχλεῖται κι ἀπό ὅλους, διότι αὐτοί ζοῦν ἀπομακρυσμένοι ἀπό τόν Θεό.
Ἡ ζωή τοῦ μοναχοῦ πρέπει νά εἶναι τό κάτι ἄλλο ἀπ᾿ αὐτούς πού ζοῦν στόν κόσμο. Ἡ ἡσυχία εἶναι μία γλυκύτης, ἐνῶ ἡ προσευχή εἶναι μία πνευματική θεωρία. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι τροφή γιά τήν ψυχή του, εἶναι ἡ γλυκύτερη συνεργασία μέ τόν Θεό. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό μοναδικό καταφύγιο, ἡ αὐλή τοῦ ἱεροῦ τόπου. Εἶναι ἕνα σύνορο. Ὁ κόσμος του εἶναι ἡ αἰωνιότης, ἐκεῖ εἶναι ὁ θησαυρός του, ἐκεῖ εἶναι ἡ καρδία του.
Μοναδικός δεσμός μέ τούς ἐν τῷ κόσμῳ ζῶντας εἶναι ἕνα καντήλι, ἡ προσευχή γι᾿ αὐτούς. Ἰδού ποιά εἶναι ἡ ζωή τοῦ μοναχοῦ.
Ὁ μοναχός δέν ἔχει παρά μόνο μία ἐπιθυμία στήν καρδιά του, μία μοναδική φροντίδα, πῶς νά εὐαρεστῆ τόν Θεό καί νά ἐργάζεται γιά τόν Θεό. Ὅταν ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ἐρωτήθηκε: «Ποιός εἶναι ὁ ἀληθινός καί συνετός μοναχός; Ἀπήντησε: «Αὐτός ὁ ὁποῖος κάθε ἡμέρα, μέχρι τόν θάνατό του, δέν σταματᾶ νά προσθέτει φλόγα ἐπάνω στήν φλόγα, ἐπιθυμία ἐπάνω στήν ἐπιθυμία, ἄσκησι ἐπάνω στήν ἄσκησι». Ἐκεῖνος εἶναι μοναχός ὁ ὁποῖος, ὄντας ἐνδεδυμένος μέ φθαρτό καί ὑλικό σῶμα, μιμεῖται τήν ζωή τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων.
Αὐτός πού θέλει νά εἶναι ἀληθινός μοναχός πρέπει νά ἔχη μία μεγάλη ἀγωνιστική διάθεσι, νά ἐπιδιώκη νά μή ἀπουσιάζη ἀπ᾿ ὅλα τά ἀναγκαῖα καθήκοντά του. Ν᾿ἀγαπᾶ τήν πτωχεία, τήν θλῖψι, τήν ταλαιπωρία καί τήν νηστεία: ἰδού τά ὅπλα τῆς ἐργασίας τοῦ μοναχοῦ.
Μοναχός εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος εἶναι βιαστής σέ ὅλα καί ἐπιδιώκει νά ζῆ μόνος. Μοναχός ὁ ὁποῖος δέν ἀνανεώνει μέσα του τήν κλῆσι του, καλλίτερα νά εἶχε σαπίση στήν κοιλιά τῆς μητέρας του.
Μοναχισμός, ὅπως ἄλλωστε τό λέγει καί ἡ ἴδια ἡ λέξις σημαίνει ζωή στήν μοναξιά, χωρίς τήν κοινωνία μέ ἄλλο κόσμο. Γι᾿ αὐτό καί οἱ σοφοί διδάσκαλοι τοῦ μοναχικοῦ βίου, προσπαθοῦν κατά ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο νά πείσουν τούς μοναχούς νά ζοῦν μέ μόνη κυρίως τήν παρηγοριά καί τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στήν ζωή τους, δείχνοντάς τους ἀπό τήν ἄλλη πλευρά τούς καλούς καρπούς αὐτῆς τῆς μοναχικῆς ζωῆς καί παράλληλα ἀναφέρουν καί τά κακά πού προέρχονται ἀπό τήν ἔκπτωσι ἀπ᾿ αὐτή τήν ἀγγελοειδῆ πολιτεία.
Νά εἶσαι μοναχός ὄχι μόνο στήν ἐνδυμασία, ἀλλά στό ἔργο καί στήν πρᾶξι: Νά εἶσαι μοναχός, δηλαδή μόνος μέ τόν Θεό. Ἡ μοναχική ζωή ἐπί τῆς γῆς. Ὅποιος ἀπομακρύνεται ἀπό τά ἐπίγεια καί τούς φίλους, αὐτός πλησιάζει τόν Θεό μέ τούς Ἁγίους Ἀγγέλους.
Μέ τίποτε περισσότερο δέν σφάλλει ὁ ἄνθρωπος ἐπί τῆς γῆς, ὅσο μέ τήν γλῶσσα, τήν ὁποία μόνο ἡ μοναξιά μπορεῖ τελείως ν᾿ ἀφανίση. Οἱ καλοί καί οὐράνιοι λογισμοί γεννῶνται στήν ἡσυχία καί ὄχι μέ τό πολύ πλῆθος καί τόν θόρυβο. Κάθισε στό κελλί σου κι αὐτό θά σέ διδάξη τά πάντα. Στήν μοναξιά δέν ὑπάρχει φλυαρία, παρά μόνο ἀγωνία τί ἀπάντησι θά δώσουμε τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως. (Ματ.12,36). Ἀλλά, μή νομίσης ὅτι, ἀπομακρυνόμενος στήν ἔρημο, ἔγινες και ἡσυχαστής. Ἐάν δέν εἶσαι μέ τόν Θεό, τότε ὁπωσδήποτε εἶσαι μέ τόν διάβολο.
Στό μέτρο στό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται ἀπό τούς δεσμούς του μέ τόν κόσμο, στό ἴδιο μέτρο ἀξιώνεται νά δέχεται ἐν ἐλευθερίᾳ τόν Θεό στόν νοῦ καί στήν καρδιά του.
Ὅπως σ᾿ ἕνα ποτήρι γεμᾶτο μέ διαυγές νερό φαίνεται καλλίτερα ὁ ἥλιος, ἀπ᾿ὅ,τι σέ ἕνα ποτήρι μέ θολωμένο νερό, ἔτσι ἀκριβῶς καί ὁ αἰώνιος Ἥλιος Χριστός γνωρίζεται καλλίτερα στήν ἡσυχία διά τῆς πίστεως καί τῶν νοερῶν ὀφθαλμῶν, παρά στήν ταραχή καί στόν θόρυβο τοῦ κόσμου.
Ὁ ἄνθρωπος πού ἐγνώρισε τήν γλυκύτητα τοῦ κελλιοῦ του φεύγει τόν πλησίον του, παρότι τόν ἀγαπᾶ καί τόν σέβεται. Ὁ Ἀββᾶς Μᾶρκος ἔλεγε στόν Ἀββᾶ Ἀρσένιο:
-Γιατί μᾶς ἀποφεύγεις; Καί ὁ Γέροντας τούς ἀπήντησε:
-Ὁ Θεός βλέπει ὅτι σᾶς ἀγαπῶ, ἀλλά δέν ἠμπορῶ νά εἶμαι μαζί καί μέ τόν Θεό καί μέ τούς ἀνθρώπους.
Στόν οὐρανό, χιλιάδες καί ἑκατομμύρια πνευμάτων καί Ἁγίων ἔχουν μία μόνη ἐπιθυμία, ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν πολλῶν εἰδῶν ἐπιθυμίες καί θελήματα.
Ἡ παραμονή στήν μοναξιά γεννᾶ ἕνα πνευματικό θησαυρό, ἐνῶ ἡ ἀπουσία της, τόν διασκορπίζει. Χωρίς μεγάλη ἀνάγκη, μήν ἐξέρχεσαι ἀπό τό μοναστήρι καί μήν εἰσέρχεσαι σέ σπίτι λαϊκοῦ χριστιανοῦ, διότι θά ἐξέλθης διαφορετικός ἀπό ὅ,τι μπῆκες.
Νά εἶσαι σέ ἐπιφυλακή στό κελλί σου καί ἔξω ἀπ᾿ αὐτό. Ἐάν δέν μάθης νά ζῆς μέ εἰρήνη μέ τούς ἀνθρώπους, τότε δέν θά βρῆς τήν εἰρήνη οὔτε στήν ἔρημο. Μή νομίσης ὅτι ἀπομακρυνόμενος στήν ἔρημο εἶσαι μόνος καί ἐρημίτης. Ὅπου καί νά εἶσαι δέν ἠμπορεῖς νά λυτρωθῆς ἀπό τίς παγίδες τοῦ σατανᾶ.
Ὅποιος μπῆκε στό μοναχικό πολίτευμα πρέπει νά ξέρη ὅτι ἐδῶ στήν μοναξιά ἐμφανίζεται κατά ἰδιαίτερο τρόπο τό κακό πνεῦμα, πού ἐπιθυμεῖ νά τόν ἐμποδίση στήν ὁδό τῆς σωτηρίας του. Ὅποιος ζῆ στόν κόσμο, μάχεται μέ τούς δαίμονες σάν μέ τίς μυῖγες, ἐνῶ αὐτοί πού ζοῦν στήν ἐρημιά μάχονται μ᾿ αὐτούς σάν νά ἦλθαν τίγρεις καί λεοπαρδάλεις. Ὅποιος ζῆ στήν ἔρημο εἶναι ἀπηλλαγμένος ἀπό τρεῖς μεγάλας ἐχθρούς: ἀπό τόν πειρασμό τῆς φιλαργυρίας, τῆς φλυαρίας καί τῆς ὁράσεως. Αὐτός δέν ἔχει ἄλλο πειρασμό νά πολεμήση παρά τούς πειρασμούς τῆς καρδίας.
Στήν ἀρχή τά πονηρά πνεύματα πολεμοῦν τόν μοναχό ἰδιαίτερα μέ τήν πλῆξι, μέ τήν ἀπελπισία, μέ τήν στενοχώρια καί ὅσα ἄφησε στόν κόσμο ἔρχονται καί τοῦ λέγουν ν᾿ἀφήση τήν ἔρημο καί ἐκ νέου νά ἐπιστρέψη στόν κόσμο. Ὁ μοναχός πρέπει νά ξέρη αὐτόν τόν πόλεμο ἀπό πρίν, γιά νά μή ἐξασθενήση ἡ ψυχή του σ᾿ ἕνα παρόμοιο πειρασμό, ἀλλά νά πολεμήση ἀνδρεῖα μ᾿ αὐτόν προτάσσοντάς του τό ἀνίκητο ὅπλο τῆς προσευχῆς. Ἡ προσευχή εἶναι τό φάρμακο τῆς στενοχώριας καί τοῦ μίσους.
Νά εἶσαι πάντοτε μέ τόν Θεό, ἐάν θέλης κι Αὐτός νά εἶναι πάντα μαζί σου. Ὁ Θεός εἶναι παρών ὁπουδήποτε, ἐνῶ ἐσύ νά στέκεσαι μπροστά Του.
Πρέπει νά πιστεύουμε δυνατά ὅτι τά μάτια τοῦ Θεοῦ εἶναι παντοτεινά πιό φωτεινά ἀπό τόν ἥλιο, ὅτι παρακολουθοῦν τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων καί ὅτι τίποτε δέν ἠμπορεῖ νά κρυφθῆ ἀπ᾿ αὐτούς: οὔτε σκέψεις, οὔτε ὄνειρα, οὔτε ὁποιαδήποτε αἴσθησις τῆς καρδίας.
Ὁ Κύριος εὐδοκεῖ νά ξεχύνονται πλούσια τά χαρίσματά Του σ᾿ αὐτούς πού Τόν δέχονται μέ μία εὐγνωμοσύνη ταπεινή. Ἐνῶ ἀπό τόν ἀγνώμονα θά τοῦ πάρη κι αὐτό πού τοῦ ἔδωσε.
Νά δοξάζης τόν Θεό καί θά δοξασθῆς καί σύ ἀπ᾿ Αὐτόν.
Ὅποιος ξεχνᾶ τόν Θεό κι Αὐτός θά τόν ξεχάση.
Ἦλθε μία εὐλογία στήν ζωή σου, εὐχαρίστησε τόν Θεό καί ἡ πνευματική σου κατάστασίς θά γίνη καλλίτερη.
Ἦλθε μία δυστυχία, εὐχαρίστησε τόν Θεό καί θά παρέλθη. Δόξαζε τόν Θεό γιά ὅλα.
Εἴτε εἶσαι στά βουνά, εἴτε στίς κοιλάδες δῶσε τό χέρι σου νά σέ καθοδηγῆ τό χέρι τῆς Θείας Προνοίας καί νά σέ ἀνεβάζη ψηλά.
Ἀκόμη κι ἀπό τήν γέννησί Του ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς ὑπέφερε: Γεννήθηκε στήν φάτνη, ἔζησε ὅπως τό ἔφεραν οἱ συνθῆκες καί ἀπέθανε στόν σταυρό. Ἐνῶ ἐμεῖς ξεχνοῦμε τόν σταυρό τοῦ Κυρίου καί διαβάζουμε τά πάθη Του καί μόνοι μας δέν ὑπομένουμε τήν παραμικρή ὕβρι. Ὁ Κύριός μας ἀπέθανε γιά νά θανατώση τά πάθη πού κατοικοῦσαν μέσα μας.
Ὅταν ἡ φουρτοῦνα ἀρχίζει νά κλονίζη τό πλοῖο τῆς ψυχῆς μας, τότε νά παρακαλᾶμε τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό διά τῆς προσευχῆς καί ἡ εἰρήνη Του θά κατασκηνώση ἐπάνω μας. Αὐτός πού σταυρώθηκε γιά ἐμᾶς θά μᾶς βοηθήση νά σταυρώσουμε κι ἐμεῖς τά πάθη μας καί τίς ἐπιθυμίες μας.
Ὁ Ἰησοῦς εἶναι πάντοτε καί γιατρός καί ἰατρεῖο. Ὁ Ἰησοῦς διά τοῦ θανάτου Του ἐνίκησε τήν ἁμαρτία, ἐνῶ μέ τήν ἀνάστασί Του ἐνίκησε τόν θάνατο. Παρότι δέν Τόν βλέπεις, ὅμως Τόν πιστεύεις, Τόν ἀγαπᾶς καί χαίρεσαι καί θά εἶσαι εὐτυχισμένος καί στήν ἄλλη ζωή.
Ἐάν ἐσύ παράλληλα μέ τίς Μυροφόρες δέν κοιμᾶσαι τό πρωΐ γιά τόν Κύριο καί προετοιμάζεσαι γι᾿ Αὐτόν μέ τό πνεῦμα σου, τότε, ἀκόμη κι ἄν δέν Τόν ἰδῆς, θά λάβης ὁπωσδήποτε μία συμβουλή, ὅπου κι ἄν εὑρίσκεσαι.
Βλέπε βαθειά στήν καρδιά σου καί θά ἰδῆς ὅτι ὁ κάθε λογισμός ἡ κάθε ἐπιθυμία σου, τό κάθε ἔργο σου θά σοῦ προκαλοῦν ἐντροπή καί θλῖψι. Κανείς δέν γνωρίζει τούς λογισμούς καί τά ἔργα σου, ἀλλά θά ἔλθη καιρός πού τά πάντα θά δημοσιευθοῦν στήν Μέλλουσα Κρίσι.
Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει καθαρά συνείδησι ὑποφέρει (ἀπό πόνο γιά τούς ἄλλους), ἀλλά ἡ εἰρήνη τῆς ψυχῆς του εἶναι ἀδιατάρακτη.
Ὅπως δέν ἠμπορεῖς νά σταματήσης τόν ἄνεμο, ἔτσι δέν ἠμπορεῖς καί νά σταματήσης τούς κακούς λογισμούς σου.
Ἐάν ἀντιστεκώμεθα μέ ζῆλο κατά τῶν λογισμῶν, τότε ἡ μάχη μέ αὐτούς εἶναι γιά ἐμᾶς πλήρης φωτεινῶν στεφάνων.
Ὅπως δέν θέλης νά κρατήσης ἕνα σκορπιό στό στῆθος σου, ἔτσι μή κρατῆς κι ἕνα κακό λογισμό στήν καρδιά σου. Ἐάν κόπτουμε τούς λογισμούς, θά κοπῆ καί ἡ ἁμαρτία.
Ὁ ἄνθρωπος μέ τήν καλή συνείδησι ἠμπορεῖ νά δημιουργήση φιλία μέ τόν ὁποιονδήποτε, ἐνῶ ὁ κακός βασανίζεται καί δέν ἔχει ἡσυχία οὔτε καί στήν ἐρημιά του.
Ὅποιος πτωχεύει γιά τόν Θεό, ἀποκτᾶ θησαυρό, ὁ ὁποῖος οὐδέποτε μειώνεται. Στό μέτρο στό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἀρνεῖται τίς παρηγοριές τοῦ κόσμου, στό ἴδιο μέτρο ἀξιώνεται νά ἀπολαμβάνη τίς χαρές καί εὐλογίες τοῦ Θεοῦ διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. ὅσο μακρύτερα εἶσαι ἀπό τόν κόσμο, τόσο πλησιέστερα εἶσαι στόν Θεό.
Μεταξύ μοναχικῆς καί χριστιανικῆς ἐν τῷ κόσμῳ ζωῆς ἡ διαφορά εἶναι τόση, ὅση εἶναι μεταξύ λιμανιοῦ καί θαλάσσης.
Γιά νά ἀγγίξης τούς σκοπούς τοῦ ἀληθινοῦ μοναχισμοῦ - ἠθική τελειότης καί στενή ἕνωσις μέ τόν Θεό διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος - εἶναι ἀναγκαῖο νά γνωρίζης καί νά ἐκπληρώνης τά ἐσωτερικά τῆς ψυχῆς σου καί ἐξωτερικά τῆς Μονῆς σου μοναχικά καθήκοντα. Ἔτσι, ἠμπορεῖς νά ζῆς μέσα στά τείχη τῆς Μονῆς, ἔξω ἀπό τόν θόρυβο καί τίς κοσμικές ματαιότητες, μπορεῖς νά φέρης ἐνδυμασία καί τήν ὀνομασία τοῦ μοναχοῦ, ἐνῶ ἐξωτερικά νά εἶσαι ἕνας ἄνθρωπος ταπεινός καί ἄσημος, περισσότερο ἀπό ἕνα συνηθισμένο λαϊκό.
Καθένας πού πειράζεται ἀπό τόν ἑαυτό του καί μετά τρώγει τόν ἄρτο τῆς καλογερικῆς ζωῆς, πού εἶναι ἀνάμεικτος μέ τά πικρά ἀγριόχορτα καί νά πίνη ἀπ᾿ αὐτό τό ποτήρι πού εἶναι γεμᾶτο ἀπό τά δάκρυα, γιά νά μή κοπιάζη εἰς μάτην καί πρός τιμωρίαν του. Στήν περίπτωσι αὐτή εἶναι καλλίτερα νά μή κάνης ἀρχή ἀρνήσεως τοῦ ἑαυτοῦ σου παρά νά τό ἐκπληρώσης ἀργότερα μέ ἀδιαφορία καί νά ἐκτεθῆς σέ μεγαλυτέρους κινδύνους.
Εἶναι καλλίτερο νά μή δώσης ὑποσχέσεις, παρά νά τίς δώσης καί νά μή τίς ἐκπληρώσης. Ὅλοι οἱ μοναχοί, ὅσοι ζοῦν στό μοναστήρι δέν εἶναι ἀληθινοί, ἀλλά μόνο αὐτοί, οἱ ὁποῖοι ἐκπληρώνουν τά καθήκοντά τους.
Ἡ μοναχική ζωή εἶναι ἡ σοφία πάσης ἄλλης σοφίας καί ἐμπειρία πάσης ἄλλης ἐμπειρίας.
Στήν ζωή ἑνός μοναχοῦ τό κάθε τι πρέπει νά εἶναι διαφορετικό: Τά αἰσθήματά του, τό καθημερινό πρόγραμμά του, ὁλόκληρη ἡ ζωή του· ὅλα νά διαφέρουν ἀπό τήν ζωή αὐτῶν πού ζοῦν στόν κόσμο. Ἡ ἡσυχία εἶναι γλυκύτης, ἡ προσευχή εἶναι πνευματική ἀνάβασις καί θεία νοερά ἐποπτία. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι τροφή τῆς ψυχῆς, εἶναι ἡ γλυκύτερη συνομιλία μέ τόν Θεό.
-Οἱ ὑποσχέσεις τοῦ μοναχοῦ εἶναι: ἀκτημοσύνη, παρθενία καί ὑπακοή.
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΜΠΟΚΑ ΡΟΥΜΑΝΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ (1910-1989), ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Μ.Δ.Γ., 2003
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
