Περί μετανοίας

 «Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»

Μετάνοια εἶναι ἡ λύπη γιά τίς ἁμαρτίες μας. Αὐτός ὅμως πού λυπεῖται, χωρίς ἐλπίδα γιά τήν σωτηρία του, εἶναι ὁ ἀπελπισμένος.

Ὅμως ἀδελφέ μου, γιά ὅσες ἁμαρτίες βαρύνεσαι, ἀκόμη κι ἄν ἔχης τόν θάνατο μπροστά σου, μήν ἀπελπίζεσαι, διότι πρέπει νά γνωρίζης ὅτι τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπείρως ἀναρίθμητο ἀπό τίς ἁμαρτίες σου. Αὐτή ἡ ἐλπίδα σου στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πρόσεχε, νά μή γίνη αἰτία ὑπερβολικῆς ἐμπιστοσύνης σου καί κατόπιν συνεχίζεις νά ἁμαρτάνης, γνωρίζοντας ὅτι θά σέ συγχωρέση ὁ Θεός.

Ὁ Θεός εἶναι ἐλεήμων ἐνώπιον τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλά ὄχι ἐνώπιον ὅλων. Εἶναι ἐλεήμων μόνο σ᾿ αὐτούς πού μετανοοῦν, ἐνῶ στούς ἰσχυρο­γνώμονες εἶναι δίκαιος Κριτής.

Ἡ ἁμαρτία εἶναι τρομακτικό κακό σ᾿ αὐτόν πού τήν κρατεῖ μέσα του, ἀλλά εἶναι εὔκολο νά θεραπευθῆ γι᾿ αὐτόν πού θά τήν βγᾶλη ἀπό τήν ζωή του μέ τήν μετάνοια.

Ἡ πέτρα πού πετιέται μακριά παραμένει ἄγνωστη γιά τόν ὁποιονδήποτε. Ἔτσι καί ἡ ἁμαρτία μας πνίγεται στό βάθος τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ. Θά ἐξαφανισθοῦν καί ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ Οὐρανίου Χριστοῦ, ἐάν ἐμεῖς μετανοήσουμε μέ καθαρή καρδιά ἐνώπιόν Του.

Ἕνας στρατιώτης ἐρώτησε τόν ἀββᾶ Μωϋσῆ:

-Δέχεται, ἄραγε ὁ Θεός τήν μετάνοια;

Καί ὁ γέροντας τοῦ ἀπήντησε:

-Λέγε μου, ἀγαπητέ, ἐάν θά σχισθῆ τό σακκάκι σου, θά τό πετάξης;

Καί ἀπήντησε ὁ στρατιώτης: Ὄχι, ἀλλά θά τό ράψω καί θά τό χρησιμοποιήσω πάλι.

-Ἐάν ἐσύ διορθώνης τό ροῦχο σου, τοῦ εἶπε ὁ Γέροντας, πόσο περισσότερο ὁ Θεός δέν θά φροντίση γιά τό πλάσμα Του;

Ἡ γνῶσις τῆς ἁμαρτωλότητός μας καί ἡ προσωπική μας ἀκαθαρσία μᾶς συνιστοῦν τούς πρώτους ὅρους γιά τά πρῶτα βήματα τῆς μετανοίας (Λουκ.15,18,19). Ὅποιος ἁμάρτησε πρέπει νά καταδικάζη ὡς ἔνοχο τόν ἑαυτό του, ἔστω κι ἄν δέν τόν κατηγορεῖ κανένας ἄλλος. Ἐάν ἡ ψυχή ἐνοχοποιεῖται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὁ Κύριος τήν ἀγαπᾶ. Ἀφ᾿ ὅτου ὁ ἁμαρ­τωλός θά καταγγείλη ὡς ἔνοχο τόν ἑαυτό του, θά νικήση ὑπέρ αὐτοῦ τήν κρίσι τοῦ Θεοῦ. Ὅποιος εἶναι δυσαρεστημένος ἀπό τόν ἑαυτό του, εὑρίσκεται στήν καλή ὁδό καί ἠμπορεῖ νά περιμένη τήν συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν του. Συγχώρησε τούς ἄλλους γιά τό κάθε παράπτωμά τους, ἀλλά νά μή συγχωρῆς κανένα δικό σου παράπτωμα ἤ ἐλάττωμα!

Ἡ ἀναγνώρισις τῶν ἁμαρτιῶν μας, μᾶς δίνει τήν δυνατότητα νά τίς σταματήσουμε. Ἐάν δέν ἀναγνωρίζης τά λάθη σου, αὐτό σημαίνει ὅτι θά ἐπαυξηθοῦν στήν ζωή σου. Ὅποιος ἁμαρτάνει καί δοξάζεται μέ τήν ἁμαρτία, αὐτός ἁμαρτάνει δύο φορές. Εἶναι καταδικασμένος ὄχι τόσο γιά τήν διάπραξι τῆς ἁμαρτίας, ὅσο προπαντός γιά τήν ἀδιαντροπιά τῆς ἁμαρτίας (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).

Ὅπου καταπατήθηκε μέ τά πόδια τό αἴσθημα τῆς τιμῆς, ἐκεῖ δέν ὑπάρχει πλέον ἡ ἐλπίδα τῆς δικαιοσύνης, ἀλλά ἐκεῖ ὅπου διατηρεῖται, ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα τῆς σωτηρίας.

Κανείς δέν εἶναι τόσο καλός καί ἐλεήμων σάν τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, ἀλλά αὐτόν πού δέν μετανοεῖ, οὔτε ὁ Χριστός ἠμπορεῖ νά τόν συγχωρέση. Ὁ Ἅγιος καί ἀναμάρτητος Θεός δέν λυπήθηκε γιά σένα τόν Μονογενῆ Του Υἱό, ἐνῶ ἐσύ, δυστυχισμένος ἁμαρτωλός, ὁ ὁποῖος δέν μετανοεῖς, δέν λυπᾶσαι οὔτε τόν ἑαυτό σου; Ὁ Θεός σέ ὑπέμεινε μέχρι τώρα βλέποντας τά παράνομα ἔργα σου, ἀλλά δέν γνωρίζεις, ἐάν σέ ὑπομείνη ἀπό τώρα καί ἐμπρός. Μή καθυστερῆς, ὦ ἁμαρτωλέ, νά ἐπιστρέψης στόν Κύριο, μήπως ἀντί τῆς ἐλεημοσύνης τοῦ Θεοῦ, συναντήσης μπροστά σου τήν ἀνελέητη κρίσι Του.

Νά φεύγουμε μακριά ἀπό ἀνθρώπους τῆς ἀπωλείας καί κακο­ποιούς καί νά ἀρνούμεθα νά δεχθοῦμε τά λόγια τους· ἄς μένουμε ἄγρυπνοι γιά νά ξεκινήσουμε τήν ἐπιτέλεσι τῶν καλῶν ἔργων.

Ὅποιος θέλει νά εὕρη τόν Θεό, ἀρνεῖται τόν ἑαυτό του, χωρίς νά λυπᾶται γι᾿ αὐτό καί βάζει ἔχθρα μεταξύ τοῦ ἑαυτοῦ του καί ὅλων αὐτῶν πού κάνουν μία κοσμική ζωή. Μή περιφρονήσης αὐτές τίς προτροπές μου· μή κάθεσαι κοντά τους, οὔτε νά συνομιλῆς ἄσχημα λόγια μ᾿ αὐτούς, οἱ ὁποῖοι δηλητηριάζουν τήν ψυχή καί τήν πετοῦν νά συντρίβεται ἀπό τούς κακούς λογισμούς καί τήν συχνή ἐνθύμησί τους. Ἄνθρωπε, νά φοβᾶσαι τό δόλωμα μέ τό ἀγκίστρι καί ἄκουσέ με: Φῦγε μακριά ἀπ᾿ αὐτούς, γιά νά μή κατέβη πάλι ἡ ψυχή σου στόν ἄδη. Κυριάρχησε στούς λογισμούς σου καί μήν τούς ἀφήνης νά σέ πλανήσουν ν᾿ ἀκούης τά μάταια τοῦ κόσμου. Μή ἐπιστρέφης στά ὀπίσω, μήν εἶσαι ἀργός καί μήν αἰχμαλωτίζεσαι ἀπό τήν ἀκηδία, μή δίνης ὕπνο στούς ὀφθαλμούς σου, οὔτε νά γλυκαίνεται ὁ λάρυγγά σου μέ τά γλυκά ἐδέσματά τους μέχρις ὅτου, χωρίς νά δοκι­μάσης, νά τρέξης γιά τήν σωτηρία σου (ἅγιος Συμεών Νέος Θεολόγος).

Ἐάν ὁ Θεός ἦτο τόσο φοβερός βασανιστής γιά τίς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων, τί θά ὑποφέρουν γιά τίς ἁμαρτίες τους αὐτοί πού ἁμαρτάνουν μέ τήν δική τους θέλησι; Ἡ ἁμαρτία πού δέν εἶναι θανάσιμη ἐδῶ, μετά τόν θάνατο θά εἶναι ἐκεῖ τό βάσανό μας.

Ἀγωνίσου νά μή πέσης στόν πειρασμό, ἀλλά ἐάν ἔπεσες, ἀπομα­κρύνσου γρήγορα μέ τήν ἐξομολόγησι καί τήν μετάνοια!  Δέν ὑπάρχει ἀσυγχώρητη ἁμαρτία, παρά μόνο ἡ ἁμαρτία γιά τήν ὁποία δέν μετανόησε ὁ ἄνθρωπος. Τό νά πέσω εἶναι φαινόμενο τῆς ἀδυναμίας μου, ἀλλά τό νά παραμείνω στήν ἁμαρτία εἶναι ἔργο τοῦ διαβόλου καί εἶναι ἡ ὁλοσχερής ἀπωλειά μου. Τό νά ἐπιστρέψω ἀπό τήν ἁμαρτία αὐτό εἶναι θεῖο καί ἅγιο καί σωτήριο ἔργο τοῦ Θεοῦ. Δέν στενοχωροῦμε τόν Θεό τόσο γιά τήν ἁμαρτία πού ἐπράξαμε, ὅσο γιά τήν ἀδιαφορία μας γιά τήν διόρθωσι καί τήν ἐπιστροφή μας (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).

Δέν πρέπει ν᾿ ἀναβάλλουμε τόν καιρό τῆς διορθώσεώς μας γιά τήν αὐριανή ἡμέρα, διότι δέν γνωρίζουμε, ἐάν θά ζήσουμε αὔριο. Μή λέγης: «Σήμερα θ᾿ ἁμαρτήσω καί αὔριο θά μετανοήσω». Καλλίτερα εἶναι νά μετανοοῦμε σήμερα, διότι τό αὔριο ἀνήκει στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Νά ξέρης ὅτι στήν ὥρα τοῦ θανάτου σου δέν θά ἔχης τήν δύναμι νά κάνης τό καλό, ἐάν δέν τό ἔκαμες στήν διάρκεια τῆς ζωῆς σου.

Ἡ νηστεία εἶναι τό ὅπλο, ἡ προσευχή τό ἀπόρθητο τεῖχος καί τά δάκρυα τῆς μετανοίας τό λουτρό τῆς ψυχῆς. Νά κλαῖμε, ἀδελφοί! Τά μάτια μας νά χύνουν δάκρυα, πρίν νά φύγουμε ἀπ᾿ αὐτόν τό κόσμο στόν ἄλλον, ὅπου ἐκεῖ τά δάκρυά μας καί τά σώματά μας δέν θά ἔχουν καμμία ἀξία. Ὅποιος  δέν κλαίει ἐδῶ γιά τόν ἑαυτό του, θά κλάψη ἐκεῖ, καί συνεπῶς, εἶναι ἀναγκαῖο νά κλαίγουμε, εἴτε ἐδῶ μέ τήν καλή μας θέλησι, εἴτε ἐκεῖ ἐξ αἰτίας τῶν βασάνων τῆς κολάσεως. (Ἀββᾶς Ἀρσένιος).

Τά δάκρυα εἶναι τό σύμβολο τῆς μετανοίας, εἶναι ἀνεκτίμητα καί δέν χάνεται ποτέ ἡ ἀξία τους. Εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ σ᾿ αὐτόν πού ἐπιδιώκει μέ ταπείνωσι τήν μετάνοια.

Ὅποιος θέλει νά λυτρωθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία, λυτρώνεται διά τῶν στεναγμῶν καί ὅποιος θέλει νά κάμη τά καλά ἔργα, ἄς τά ἐπιτύχη πάλι μέ τούς στεναγμούς. (Ἀββᾶς Ποιμήν). Ὁ ὠφέλιμος στεναγμός εἶναι τοῦ ταπεινοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος γνωρίζει καλλίτερα τόν ἑαυτό του· ὁ ὠφέ­λιμος στεναγμός ἀποδεικνύει μία ψυχική κατάστασι μετανοίας, ταπει­νώσεως καί εὐτελείας.

Στό Πατερικό τῶν Ὁσίων τοῦ Κιέβου διαβάζουμε γιά κάποιον, ὁ ὁποῖος συγκέντρωνε τά δάκρυα, πρίν ἀπό τόν θάνατό του, μέσα σ᾿ ἕνα βάζο καί τά ἔδειχνε στήν κρίσι πού ἔκανε γιά τόν ἑαυτό του. Ὁ ἄγγελός του τοῦ ὑπενθύμισε ὅτι ἔχει χύσει καί ἄλλα πολλά δάκρυα, τά ὁποῖα δέν εἶναι συγκεντρωμένα σ᾿ αὐτό τό βάζο. Τότε ἐπῆρε ὅλα τά δάκρυά του καί τά ἔχυσε ἐπάνω στό μνῆμα του, πού εἶχε ἑτοιμάσει γιά τόν ἑαυτό του, καί ἀμέσως τά δάκρυα αὐτά ἀνέβηκαν στόν οὐρανό σάν καπνός θυμιάματος  καί σάν σημεῖο τῆς μετανοίας του.

Ἀλλά ὑπάρχουν καί φυσικά δάκρυα, πού προέρχονται ἀπό πολλές αἰτίες καί δέν ἀποτελοῦν ἀπαραιτήτως ἕνα σημεῖο γιά σωτηρία, δέν συμβάλλουν στήν σωτηρία, διότι, ἐνίοτε αὐτός πού τά ἔχει ὑπερηφανεύται μ᾿ αὐτά. Δάκρυα ἀπελπισίας ἔχουν οἱ ὑπερήφανοι ἄνθρωποι. Δέν ἀρκοῦν βέβαια τά πνευματικά δάκρυα γιά τήν σωτηρία. Ἀπό κάποια ὡρισμένη ἡλικία τά δάκρυα σταματοῦν.

Ἰσοδύναμη μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας  εἶναι ἡ συνείδησις. Τά δάκρυα πού βλέπεις, ἐνίοτε μπερδεύεσαι νά ξεχωρίσης ἄν εἶναι ἀπό τόν Θεό ἤ ἀπό τήν ὑπερηφάνεια. Γι᾿ αὐτό, τά ὠφέλιμα δάκρυα τά ξέρει μόνο ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός.

Μακάριος βέβαια εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος κλαίει πάντοτε γιά τίς ἁμαρτίες του. Ἡ λύπη κατά Θεόν εἶναι καλλίτερη καί ὠφελιμώτερη ἀπό τήν χαρά τοῦ κόσμου. Ὅπως ἡ κοσμική χαρά εἶναι ἀναμειγμένη μέ τήν λύπη, ἔτσι καί τά κατά Θεόν δάκρυα βλαστάνουν μία παντοτεινή καί ἀνεκδιήγητη χαρά

Ἄς βιαζώμεθα νά σπέρνουμε δάκρυα μετανοίας, γιά νά θερίσουμε τήν χαρά τῆς σωτηρίας. Ὁ Θεός γνωρίζει σίγουρα ὅλες τίς ἁμαρτίες μας, ἀλλά περιμένει τήν στιγμή, ὅταν θά ἐμφανισθῆ τό κακό μπροστά μας, θά τό ὁμολογήσουμε ἐνώπιόν Του καί θά ζητήσουμε συγχώρησι; Μόνο σέ μία τέτοια περίπτωσι ὁ Θεός μᾶς ἀναγγέλλει τήν συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν μας, μέσῳ τοῦ ἱερέως.

Ἡ ἁμαρτία περνᾶ μέσα ἀπό ἄνομες ἀπολαύσεις, πού διώχνονται μέ τήν προσευχή. Τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας εἶναι τό λουτρό, στό ὁποῖο ὁ ἁμαρτωλός καθαρίζεται ἀπό τήν ἁμαρτία του γιά νά μπῆ ἕτοιμος στόν οὐρανό.

Στό βιβλίο τῆς ζωῆς μας εὑρίσκονται πολλές σκοτεινές σελίδες. Αὐτές οἱ σελίδες πρέπει νά ξεπλυθοῦν μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας. Ἡ ἁμαρτία ἐπικάθεται ἐπάνω μας σάν μία μαύρη κηλῖδα, τήν ὁποία ἐμεῖς δέν ἠμποροῦμε νά πλύνουμε, οὔτε μέ χίλιες πηγές, παρά μόνο μέ τά δάκρυα καί τήν μετάνοιά μας. Ὅποιος θέλει νά καθαρισθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία του, καθαρίζεται μέ τά δάκρυα.

Ἐάν θαυμάζης πῶς ὁ Χριστός εὑρίσκεται καί προσφέρεται ὁλόκλη­ρος στούς πιστούς, εἴτε μέ τό μικρότερο τεμάχιο τοῦ Σώματός Του, εἴτε μέ τό μεγαλύτερο, ἀπορεῖς μέ τό γεγονός ὅτι ἡ φωνή μου, ἡ ὁποία εἶναι μία, τόσο στό στόμα μου, ὅσο καί στά αὐτιά μου, αὐτή πάλι τό ἴδιο, δέν εἶναι παρά μία μόνο φωνή.

Ζῆσε χωρίς νά περιφρονῆς τούς ἄλλους ἀδελφούς σου καί κράτησε μόνιμα στόν νοῦ σου τήν ὥρα τοῦ θανάτου σου. Ἀγωνίσου νά ζῆς μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε στήν ὥρα τοῦ θανάτου σου νά ἔχης περισσότερη χαρά, παρά λύπη. Ἀγάπα τόν θάνατο σάν φίλο σου, ὁ ὁποῖος θά σέ ὁδηγήση στόν Χριστό.

Εἶναι κακό ν᾿ ἀπομακρύνεσαι ἀπό τήν Θεία Κοινωνία, ἀλλά μεγα­λύ­τερο κακό εἶναι νά πλησιάζης ἀδιόρθωτος.

Γυμνός εἰσῆλθες στόν κόσμο. Ὤ....μακάρι ἀπ᾿ αὐτή τόν κόσμο νά ἐξέλθης καί γυμνός ἀπό ἁμαρτίες!

Σκέψου ὅτι σήμερα θά ἀποθάνης ἤ αὔριο καί ὁποιαδήποτε ματαιότητα θά ἐξαφανισθῆ ἀπό τήν καρδιά σου. Ὅ,τι κάνεις, νά τό κάνης σάν νά περνᾶς ἐκείνη τήν στιγμή στήν αἰωνιότητα, στήν κρίσι τοῦ Θεοῦ. Ὅποιου χριστιανοῦ ἡ ζωή εἶναι παράνομη καί ἀμετανόητη δέν θά χαρῆ τήν ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως, ἀλλά θά περάση στό ἀτελεύτητο σκοτάδι.

ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΜΠΟΚΑ ΡΟΥΜΑΝΟΥ  ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ (1910-1989), ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Μ.Δ.Γ., 2003

Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου