Ο Άγιος Νεκτάριος κατά το στάδιο της επίγειας παρουσίας του (1846-1920) διακόνησε ως Σχολάρχης – Διευθυντής (1894-1908) στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών και όπως ήταν φυσικό θέματα μικροσυγκρούσεων μεταξύ των μαθητών αντιμετώπιζε συχνά. Ένα τέτοιο περιστατικό άσκησης κοινωνικού ελέγχου θα παρουσιάσω.
Τέσσερις μαθητές της Σχολής κάποια μέρα οδηγήθηκαν από τον παιδονόμο (επιμελητή) στον Διευθυντή – Σεβασμιώτατο Νεκτάριο. Το περιστατικό αφηγείται ο Σώτος Χονδρόπουλος στο έργο του” Ο Άγιος του Αιώνα μας” (σελ. 113-115):
“Ακολούθησε σιγή.
Γύρισε, τους κοίταξε στα μάτια έναν–έναν. Τους κοίταξε με τα μεγάλα γαλανά μάτια του, χλωμός, βουβός, πικραμένος.
-Αυτά όλα τα οποία εκάματε, άρχισε σιγά-σιγά να λέει, με λυπούν βαθύτατα. Με αναγκάζουν να τιμωρήσω τον εαυτό μου.
-Τον εαυτό σας, κύριε σχολάρχα; Έκανε καταγεμάτος απορία ο παιδονόμος.
-Μάλιστα. Να τιμωρήσω τον εαυτόν μου εις απεργίαν πείνης. Κύριε παιδονόμε, από ταύτην την μεσημβρίαν θα ειδοποιήσετε τον μάγειρον επί τρεις ημέρας να μη μου αποστέλλει φαγητόν. Εξηγήθημεν; Την ώραν του φαγητού θα προσεύχομαι διά την ανωμαλίαν.
-Μάλιστα.
-Με λυπούν παιδιά μου, με λυπούν... σεις, αυριανοί ιερείς του Υψίστου! Πηγαίνετε παρακαλώ, και είθε ο Κύριος να αποστείλει έλεος και φωτισμόν...είθε να σας συγχωρήσει.
Απόμειναν άναυδοι. Απόμειναν να τον κοιτάζουν. Τα μάτια του μέσα στη σοβαρότητα και συντριβή τους τόξευαν κάτι το ανομολόγητο. Και το μεγαλειώδες.
-Πηγαίνετε...ξανάκουσαν τη φωνή του. Και παρακαλώ μέχρι της μεσημβρίας να έχετε πλήρως συμφιλιωθεί. Διότι άλλως θα συνεχίσω την τιμωρίαν.
Τα πόδια κινήθηκαν, τα παπούτσια σύρθηκαν στο πάτωμα. Βγήκαν από το γραφείο ένας ένας σκυφτοί, κατακίτρινοι, συνεπαρμένοι από φόβο και δέος.
Το μεσημέρι και οι τέσσερις δεν φάνηκαν στην τράπεζα, δεν έβαλαν μπουκιά στο στόμα. Κλείστηκαν στις κάμαρές τους κι έκλαψαν. Έκλαψαν όσο ποτέ στη ζωή τους.
Το επεισόδιο διαδόθηκε από τάξη σε τάξη, έφερε κατάπληξη, συζήτηση, περιέργεια, σεβασμό σ' αυτόν τον “δεσποτοκαλόγερο” που αντέστρεψε το φταίξιμο και τιμώρησε τον εαυτό του.
Ατάραχος και με γλυκό βλέμμα, μαθημένος από άσκηση, μαθημένος από στέρηση, πραγματικά νήστεψε κείνο το τριήμερο, πραγματικά προσευχήθηκε γιά την προκοπή της Σχολής.
Οι μαθητές, ένας-ένας κατέβασαν μέσα τους τις αιχμηρές λόγχες, μάλαξαν τη σκληρία της καρδιάς, έπιασαν σιγά-σιγά να “κάμπτονται”, να γίνονται διαφορετικοί. Έπιασαν να προσέχουν, να δέχονται την άγια Χάρη”.
Η άσκηση κοινωνικού ελέγχου λόγω αρμοδιότητας δεν είναι εύκολο πράγμα, τις περισσότερες φορές η αντιπαιδαγωγική μας συμπεριφορά αντί να κατευθύνει τα άτομα που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στους κοινωνικούς κανόνες (κανονισμούς) συμπεριφοράς, τα οδηγεί σε μεγαλύτερες αντιδράσεις.
Η
αντιμετώπιση της διαμάχης των σπουδαστών από τον Διευθυντή (Άγιο
Νεκτάριο) υπήρξε υποδειγματική. Με ηρεμία διερεύνησε τα αίτια της
σύγκρουσης. Αντικειμενικά παρετήρησε την κάθε περίπτωση.
Στο παιδαγωγικό πρόβλημα των κυρώσεων, ποινών, τιμωριών “ο νεόφωτος αστέρας της Ορθοδοξίας Νεκτάριος” δίδει μιά νέα διάσταση, την “αρχή της αυτοτιμωρίας”. Αντέστρεψε το φταίξιμο και τιμώρησε τον εαυτό του “εις απεργίαν πείνης”. Δεν τιμωρεί τους μαθητές, όπως θα έκανε άλλος στη θέση του, αυτοτιμωρεί το “εγώ” του. Η αυτοτιμωρία αποτελεί πράξη ηρωισμού. Συνδέεται όμως άμεσα με τις χριστιανικές αρετές: πίστη, ταπείνωση, αγάπη.
Η πίστη του στην “Τριαδική Μονάδα” του υπαγόρευε την αγάπη χωρίς διακρίσεις σε κάθε συνάνθρωπο. Η ταπείνωση, προϊόν και αυτή της πίστεώς του, τον αναγκάζει να δέχεται “τα ασθενήματα των αδυνάτων”, τον καθιστά συνένοχο. “Την ώρα του φαγητού θα προσεύχομαι”.
Στην εποχή μας, που ο καθένας μας με μεγάλη ευκολία ασκούμε “τον κοινωνικό έλεγχο”και θέλουμε να επιβάλλουμε στους άλλους αυστηρές κυρώσεις, ποινές, τιμωρίες, το παράδειγμα της αυτοτιμωρίας του Αγίου Νεκταρίου νομίζω πως έχει να μας προσφέρει πολλά παιδαγωγικά μηνύματα.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΕΡΕΓΚΟΥΝΗΣ
Φιλόλογος - Θεολόγος
(Περιοδικό “ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ” αρ.35, Φθινόπωρο 1991)
