π. Ιωάννη Ζώτου
TAΞΙΔΙ ΣΤΗ «ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ»
Ο όρος «Νέα Εποχή» που κατακλύζει τη χώρα μας στον τύπο, στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο, στους λόγους των πολιτικών, στον ιατρικό χώρο αλλά και στα διαφημιστικά μηνύματα, δεν είναι τίποτε άλλο από μία παλιά σκέψη που συναντιέται σε εξωχριστιανικές θρησκείες.
Ο μοντέρνος όρος “New Age” («Νέα Εποχή») έχει ληφθεί από την αστρολογία. Οι αστρολόγοι ισχυρίζονται ότι ο ήλιος μας και η οικογένεια των πλανητών του (το ηλιακό μας σύστημα, δηλαδή) «περιστρέφονται γύρω από έναν κεντρικό ήλιο, ο οποίος βρίσκεται εκατομμύρια μίλια μακριά, και ότι απαιτείται περίπου μία περίοδος γύρω στα 26000 χρόνια για να κάνει μία περιστροφή. Αυτή η τροχιά καλείται Ζωδιακός Κύκλος και διαιρείται σε δώδεκα ζώδια».01
Όλα αυτά τα… «επιστημονικά» υποστηρίζουν οι αστρολόγοι σύμφωνα με το περιοδικό ΠΑΡΑΨΥΧΟΛΟΓΙΑ και είναι γνωστό φυσικά σε όλους ότι ούτε η Αστρολογία, ούτε η Παραψυχολογία είναι επιστήμες! Πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει έδρα ή τομέας πανεπιστημιακός γι’ αυτές τις, κατά δήλωσή τους, «επιστήμες». Μην ξεχνάμε πως στην εποχή μας «είσαι ό,τι δηλώσεις»!
Και συνεχίζουν: για να περάσει το ηλιακό σύστημα ένα απ’ αυτά τα ζώδια χρειάζεται 2100 χρόνια. Αυτός ο χρόνος-λένε – είναι η μέτρηση μίας «Εποχής ή Διανομής». Η κίνηση από ζώδιο σε ζώδιο γίνονται αντίστροφα. Έτσι οι «ζωδιακοί μήνες» διαδέχονται ο ένας τον άλλον «προς τα πίσω»!! (πολύ… ανάποδα μας τα λένε!)
Οι «newagers» (νιουέητζερς = νεοεποχίτες, άνθρωποι της «Νέας Εποχής») ισχυρίζονται ότι την εποχή της προόδου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο ήλιος μπήκε στο ζώδιο των Ιχθύων και άρχισε η «εποχή των Ιχθύων». Ήταν η εποχή του Χριστού, του Χριστιανισμού. Σύμφωνα λοιπόν με τα λεγόμενά τους, ήταν εποχή περιορισμού και στενότητας. Κυριαρχούσαν οι εντολές, ο έλεγχος των ιερέων, η δίωξη των ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων, η αποικιοκρατία, οι πόλεμοι, η καταστροφή της φύσης. Αυτή λοιπόν η εποχή τελειώνει -μας λένε – και αρχίζει μία Νέα Εποχή, η Εποχή του Υδροχόου!
Διαβάζουμε στο περιοδικό ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ: «…Η πρώτη περίοδος αυτού του μεγάλου κύκλου θα είναι επίσης υδροχοϊκή και θα διαρκέσει δύο χιλιάδες χρόνια…»02
Τι περιλαμβάνει η «Νέα Εποχή» μας το αποκαλύπτουν οι ίδιοι: «…το κίνημα της Νέας Εποχής αποτελεί μία φιλοσοφία και ένα τρόπο ζωής. Είναι περισσότερο ένα κίνημα σύνθεσης και περιλαμβάνει και εξετάζει σοβαρά παραδόσεις διαφόρων χωρών όπως: Ζεν (Ιαπωνία, Κίνα)· βελονισμό, ταοϊσμό, τάι-τσι (Κίνα)· γνωστικισμό, αρχαιοελληνική μυθολογία (Ελλάδα)· γιόγκα (Ινδία)· βουδιστικό διαλογισμό (Θιβέτ)· σαμανισμό (Ινδιάνοι)· και φυσικά την μοντέρνα τεχνολογία».03
Βλέπουμε λοιπόν ότι η «Νέα Εποχή», η εποχή του Υδροχόου, είναι «τρόπος ζωής». Είναι «φιλοσοφία». Όμως αυτά δημιουργούν μία νέα κοσμοθεωρία. Αλλοιώνουν τα δεδομένα της πίστης του ανθρώπου και τον οδηγούν σε μία «σύνθεση», σε ένα συνονθύλευμα διαφόρων θρησκειών, δοξασιών και τεχνικών, σε ένα απόλυτο θρησκευτικό συγκρητισμό που καταλήγει στην πλήρη σύγχυση, τη σχετικοποίηση των αρχών και των αξιών και στην απόλυτη θρησκευτική σχιζοφρένεια. Φυσικά ο Χριστιανισμός απορρίπτεται, όπως θα παρατηρήσατε, ως ανάξιος λόγου, αναχρονιστικός και σκοταδιστικός.
Λένε: «…περιμένουμε τη φώτιση. Εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι γινόμαστε πιο διαισθητικοί. Επικοινωνούμε καλύτερα με το υποσυνείδητό μας, ακούμε όλο και ευκρινέστερα τον κατευθείαν λόγο, χωρίς να έχουμε απαραίτητα ανάγκη από διερμηνείς… αφού πλησιάζουμε την εποχή του Υδροχόου, που είναι εποχή της φώτισης…».04 Οι «διερμηνείς» είναι φυσικά οι άγιοι και οι ιερείς της Εκκλησίας μας, όπως είχε ανάλογα δηλώσει Έλληνας υπουργός Εξωτερικών!
Βασικός στόχος της «Νέας Εποχής» είναι η διαστροφή έως και αντιστροφή του φρονήματος των Χριστιανών, των εκκλησιαζομένων. Γράφουν: «Η Νέα Πνευματικότητα δεν απορρίπτει τα προηγούμενα μοντέλα των παγκοσμίων θρησκειών. Ο Ιερέας και η Εκκλησία δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα απορροφηθούν μέσα στην ύπαρξη της Νέας Εποχής».05 Απόδειξη ότι ο στόχος επιτυγχάνεται, αποτελούν και τα δύο ενδεικτικά παραδείγματα που θα αναφέρουμε από τον χώρο της πατρίδας μας:
Γνωστή Ελληνίδα πρωταθλήτρια του στίβου, σε συνέντευξή της στο περιοδικό ΜΕΤΡΟ τον Ιούνιο του 1996, σελ. 46-48, ένα μήνα πριν το Ολυμπιακό της μετάλλιο, δείχνει στην δημοσιογράφο «…τα βιβλία της-βιβλία ινδικής φιλοσοφίας και ψυχολογίας…» και της λέει ότι «πέρυσι πήγα στην Ινδία. Στη Ν. Ινδία, σε ένα μέρος πάνω απ’ τη Σρι Λάνκα, συνάντησα εκεί έναν πνευματικό, έναν δάσκαλο, έρχονται απ’ όλο τον κόσμο να τον συναντήσουν. Μη νομίσεις ότι έχει να κάνει με τίποτα θρησκευτικές οργανώσεις, δεν είναι τίποτα. Σαν μοναχός είναι αυτός. Ήταν όμως άλλος κόσμος εκεί, σε έβλεπε, σε αισθανόταν, δεν περνούσες αδιάφορος…». Βλέπουμε την πλήρη σύγχυση ανάμεσα στον ορθόδοξο πνευματικό και τον ινδουιστή γκουρού -χάθηκαν οι Έλληνες πνευματικοί;- και την διαστροφή του Χριστιανικού φρονήματος καθώς και την άποψη ότι στην Ορθοδοξία δε σε αισθάνονται, δε σε προσέχουν και περνάς αδιάφορος, απόψεις που υπάρχουν διάχυτες σε πλήθος Ορθοδόξων Ελλήνων. Ο δάσκαλος είναι ο γνωστός Σάτυα Σάι Μπάμπα στον οποίο πήγαν και άλλοι πρωταθλητές μας πριν την Ολυμπιάδα, γι’ αυτό και οι ελληνικές εφημερίδες – μετά την Ολυμπιάδα- τον χαρακτήρισαν «γκουρού των πρωταθλητών». Eξάλλου στην ιστοσελίδα της στο Internet η Ελληνίδα πρωταθλήτρια αναφέρει ότι μέσα στα ενδιαφέροντά της είναι και η ανάγνωση ομιλιών του ανωτέρω γκουρού.
Σε ναό των Αθηνών γινόταν ο γάμος δύο στελεχών κάποιας ελληνικής νεοεποχίτικης οργάνωσης. Παρίσταντο όλα σχεδόν τα μέλη της ομάδας. Ο ιερέας -μη γνωρίζοντας αυτή την ιδιότητά τους- εντυπωσιασμένος από την απόλυτη ησυχία που επικρατούσε στο μυστήριο, στο τέλος επαίνεσε τους παρισταμένους ως σωστούς χριστιανούς. Δεν γνώριζε όμως ότι ήταν σιωπηλοί διότι έκαναν διαλογισμό για να συλλέξουν ενέργεια με ένα σπόρο πάνω στη γλώσσα τους αφού, σύμφωνα με τη «Νέα Εποχή», σε κάθε θρησκευτική τελετή (ανεξαρτήτως θρησκείας) αναπτύσσονται «ιδιαίτερα ενεργειακά δυναμικά» λόγω μεγάλης «εισροής Κοσμικής-Συμπαντικής ενέργειας»(!) Εκκλησιασμός, λοιπόν, για… ενεργειακή φόρτιση! Πλήρης διαστροφή-αντιστροφή της ορθόδοξης λειτουργικής ζωής!
Γίνεται προσπάθεια δημιουργίας μίας ΠΑΝΘΡΗΣΚΕΙΑΣ, με μανδύα το ανοιχτό πνεύμα και την τεχνολογία: «Χρειάζεται μία νέα Παγκόσμια Θρησκεία της Νέας Εποχής για να συνθέσει την επιστημονική γνώση με τις πνευματικές διδασκαλίες και να ενοποιήσει την ανθρωπότητα».06
Γι’ αυτό ίσως επιχειρείται τα τελευταία χρόνια από το Υπουργείο Παιδείας να καταργηθούν τα Θρησκευτικά, η Ορθόδοξη Κατήχηση δηλαδή, και να αντικατασταθούν από τη Θρησκειολογία.
Ίσως γι’ αυτό η Εκπαιδευτική Τηλεόραση προέβαλε μαθήματα γιόγκα για παιδιά (!!!) κάθε Δευτέρα στις 10:42 απ’ την Ε.Τ.2 με τίτλο «Μάθε κι εσύ γιόγκα, μπορείς» το σχολικό έτος 1994-1995, σύμφωνα με το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, χωρίς φυσικά να προβλέπει και ανάλογη εκπομπή για ορθόδοξη κατήχηση.
Γι’ αυτό ίσως επιχειρήθηκε το 1996 να μπει στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων η διδασκαλία του διαλογισμού (!!!) και αποτράπηκε την τελευταία στιγμή λόγω της ορθόδοξης ευαισθησίας και της άγρυπνης προσοχής του μακαριστού π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου και την έγκαιρη επέμβαση της Συνοδικής Επιτροπής επί των Αιρέσεων.
Και αυτόματα θυμόμαστε τα γραφόμενα του νεοεποχίτη Φυσικού Gary Zukov στο βιβλίο του «Ο χορός του Διδασκάλου Wu Li»: «Δε χρειάζεται να κάνουμε κάποιο προσκύνημα στην Ινδία ή στο Θιβέτ για να φωτιστούμε σχετικά… με την Ανατολική σκέψη. Η Ανατολή και η Δύση μπορούν να συνδυαστούν με θαυμάσια αρμονία. Μην εκπλήσσεστε που οι κύκλοι σπουδών της φυσικής στον 21ο αιώνα θα περιλαμβάνουν μαθήματα διαλογισμού».07 Φαίνεται πως εμείς θέλουμε να είμαστε ακόμη πιο… προωθημένοι και προσπαθούμε να βάλουμε απ’ τον… 20ο αιώνα μαθήματα διαλογισμού στα σχολεία μας!
Πανθρησκεία, λοιπόν, της «Νέας Εποχής». Και φυσικά θα υπάρχουν και οι πιστοί: «Οι πιστοί της Νέας Εποχής πιστεύουν ότι νέες και άγνωστες επιρροές και ενέργειες αρχίζουν να εισρέουν στη Γη και μας καλούν να προετοιμαστούμε για να τις χρησιμοποιήσουμε ορθά και προς όφελός μας». Λίγο πριν όμως το ίδιο κείμενο μας πληροφορεί πως είχε… προφητευθεί η «Νέα Εποχή»! «…Η έλευση της Νέας Εποχής είχε προφητευθεί από πολύ παλιά και μάλιστα με αρκετή ακρίβεια».08 Μία νέα Θρησκεία με τα… όλα της, όπως γράφουν οι ίδιοι. Είναι η αρχαία «πρόκληση του όφεως» με καινούργιο περιτύλιγμα! Και θα διερωτάσθε ίσως γιατί είμαστε τόσο απόλυτοι σ’ αυτό τον χαρακτηρισμό. Σας απαντάμε με ένα από τα πολλά παρόμοια κείμενα των «θεωρητικών» της «Νέας Εποχής»: «Το φως που μας αποκαλύπτει το δρόμο για το Χριστό έρχεται απ’ τον Εωσφόρο. Ο Εωσφόρος έρχεται για να μας δώσει την τελική… Εωσφορική μύηση… που πολλοί άνθρωποι στις μέρες που έρχονται θα την δουν σαν το κάλεσμα της Νέας Εποχής».09
Δεν πρόκειται λοιπόν για Νέα αλλά για… Παλιά Εποχή και μάλιστα αρχέγονη! Σ’ αυτό συμφωνεί και η ηθοποιός και τοπ-μόντελ Ντέηλ Χάντον που δηλώνει φανατική «newager»: «Δεν θα ’πρεπε να λέγεται New Age (Νέα Εποχή) αλλά Old Age (Παλιά Εποχή). Γιατί πρόκειται για αναβίωση παλιών τεχνικών και ιατρικών μεθόδων όπως μασάζ, γιόγκα, αρωματοθεραπεία, σιάτσου κ.λ.π.10
Κάτι ανάλογο μας λέει και το περιοδικό MAX, τον Οκτώβριο του 1991: «…η Νέα Εποχή. Παλιά όσο και ο άνθρωπος, ισχυρή όσο η συνείδησή του… Είναι το σημείο όπου η επιστήμη συναντάει τον αποκρυφισμό, η εμπειρία της Δύσης την εσωτερική σοφία της Ανατολής και μπαίνουν τα θεμέλια για ένα Παγκόσμιο Πολιτισμό και μία νέα ολιστική αντίληψη του κόσμου».11
Να λοιπόν γιατί χρειάζεται η Πανθρησκεία της «Νέας Εποχής». Για τη στήριξη ενός Παγκόσμιου Πολιτισμού. Στις μέρες μας ακούγεται με διάφορα ονόματα: Παγκόσμιο Χωριό, Παγκόσμια Κοινότητα, Πλανητικός Πολιτισμός κ.λ.π. «…Ο αναζητητής… θα γευτεί τα πρώτα δείγματα της ζωής της ‘Νέας Εποχής’ που σαν χαρακτηριστικό θα έχει την «Πύρινη Αγάπη», την «Πνευματικότητα» και την «Καθολική Ελευθερία» μέσα στην αναδυόμενη «Παγκόσμια Κοινότητα», πέρα από διακρίσεις φυλετικές, θρησκευτικές, πολιτικές ή ιδεολογικές».12
Και όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν, «…η λέξη ‘πνευματικός’ είναι η καραμέλα του New Age», διότι «αν τα χρόνια του ’80 είχαν το χρώμα του χρήματος, η δεκαετία του ’90 έχει τη μυρωδιά του λιβανιού. Επιστροφή στη Μητέρα Γη, στον Πνευματισμό και τον Εαυτό μας, διδάσκει το New Age».13 Και είναι γνωστό σε όλους ότι ο Πνευματισμός (channelling = τσάννελινγκ το λένε τώρα), είναι επικοινωνία με πνεύματα με καθαρά και εμφανή δαιμονικά στοιχεία και γίνεται από διάμεσα-μέντιουμ. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι όλα αυτά είναι απολύτως ασυμβίβαστα με την Ορθόδοξη πίστη!
Διαπιστώνουμε, μάλιστα, ότι δεν πρόκειται για κάποια συγκεκριμένη ομάδα ή κίνημα. Πρόκειται πολύ περισσότερο για μία τ ά σ η στην οποία συμπλέκονται χιλιάδες ομάδες και άτομα. Σ’ αυτή την τάση μπορούμε να συγκαταλέξουμε όλες τις θεοσοφικές, γκουρουιστικές, βουδιστικές, αποκρυφιστικές ομάδες ως τη μαγεία και το σατανισμό. Όλα αυτά τα φαινόμενα συμπλέκονται στη «Νέα Εποχή». Πρόκειται για ένα ΔΙΧΤΥ. Οι κόμποι του (οι ομάδες) δεν συνδέονται άμεσα, αλλά έμμεσα με κάποια κοινά σημεία και στόχους που έχουν όλες οι -φαινομενικά – αντίθετες ομάδες.
Πολλές απ’ αυτές τις ομάδες παρουσιάζονται με προσωπεία που εκ πρώτης όψεως φαίνονται σοβαρά, αξιόλογα και χρήσιμα. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
– ΠΑΝ.Ι.Φ.Ε. (Πανελλήνια Ιστορική και Φιλοσοφική Εταιρία): Ο ιδρυτής της Τάκις Αλεξίου δηλώνει «σεΐχης δύο ισλαμικών ταγμάτων και δάσκαλος των σούφι»! Ισλαμικής κατεύθυνσης ομάδα που μαζί με το
– Κ.Ε.Φ.Ε. (Κέντρο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας Ελλάδας) εξαπέλυσαν δριμύτατη συκοφαντική – λασπολογική επίθεση εναντίον του μακαριστού π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου και της Ελλαδικής Εκκλησίας σε παγκόσμια κλίμακα. Το Κ.Ε.Φ.Ε. – ελληνικό τμήμα της εκκλησίας της Σαηεντολογίας (Scientology)- έκλεισε με δικαστική απόφαση και τώρα ενεργεί βασικά ως Εκκλησία της Σαηεντολογίας, «Ινστιτούτο Διανοητικής» (Dianetics) αλλά και με άλλες μορφές (U-Man Hellas, Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ελσίνκι κ.λ.π.). Σε πολλές χώρες έχει καταδικαστεί και χαρακτηρίζεται ως «καταστροφική λατρεία».
– Ιδεοθέατρο Αναστασάκη: Θεατρική ομάδα αρχαιολατρών-νεοπαγανιστών στην Αθήνα. Καταγγέλθηκε από γονείς ότι προσφέροντας δωρεάν μαθήματα αρχαίων Ελληνικών για παιδιά (Πλάτωνα), μετά τα πρώτα μαθήματα δίδασκαν διαλογισμό! Πολλές ομάδες έχουν και «χριστιανικά» προσωπεία ή και ονόματα… Αγίων:
– Χριστιανική Επιστήμη
– Παγκόσμια Γνωστική Χριστιανική Κίνηση της Ελλάδας της Νέας Τάξης
– Τάγμα Αγίου Γεωργίου
– Τάγμα διάσωσης (!) συνείδησης Ιησού Χριστού
– Ομακοείον Αθηνών «Όσιος Πατάπιος»- Σύλλογος προσκυνητών ακτίστου φωτός (!)
– Ένωση ερευνητών μεταφυσικών φαινομένων με μέντιουμ «ο Άγιος Νεκτάριος» (!!!)
Γίνεται φανερό λοιπόν το ύπουλο προσωπείο των νεοφανών αιρέσεων που θέλουν να παγιδέψουν ανώδυνα και να αλλοιώσουν το φρόνημα των Χριστιανών. Σήμερα στην Ελλάδα δρουν εκατοντάδες ομάδες. Ήδη υπάρχει κατάλογος 422 τέτοιων ομάδων για τις οποίες υπάρχουν επαρκή στοιχεία, ενώ μελετώνται πολλές άλλες που συνεχώς δημιουργούνται.
* * * * * * *
Οι κοινές βασικές θέσεις όλων αυτών των ετερόκλητων -πολλές φορές- ομάδων είναι:
α) Πίστη στην ανακύκληση της ιστορίας – αποκρυφιστική ερμηνεία Αγ. Γραφής
β) Απόρριψη Θεανθρώπου Ιησού Χριστού-παρουσίαση Υδροχοϊκού Χριστού
γ) Ολιστική θεώρηση του κόσμου
δ) Απολυτοποίηση της συνείδησης του ανθρώπου και δημιουργία Νέας Ηθικής
ε) Πίστη στην αυτοεξέλιξη και την αυτοσωτηρία
στ) Προσπάθεια ενοποίησης θρησκειών και δημιουργία πανθρησκείας
Ας αναλύσουμε σύντομα την κάθε μία θέση ξεχωριστά, για να κατανοήσουμε το μέγεθος της πλάνης.
Α) Το βασικό θεωρητικό σημείο της Νέας Εποχής είναι η ανακύκληση της Ιστορίας. Μιλούν για «αλλαγή εποχών» (όπως αναλύσαμε στην αρχή), για «αιώνιο κύκλο: εισπνοή-εκπνοή του Σύμπαντος», για «απορρόφησή μας στο Σύμπαν-Συμπαντική ενέργεια». Αυτός ο κύκλος συνδυάζεται και με τον κύκλο του κάρμα και της samsara, τον κύκλο τροχό των συνεχών μετενσαρκώσεων: «Αναζήτηση για μία θέση στον μεγάλο κύκλο της ζωής… στον μεγάλο κύκλο της ύπαρξης».14
Σε κάθε «εποχή» υπάρχει ένας Χριστός-Αβατάρ, μας λένε. Μάλιστα οι σημερινοί «Αβατάρ» της Ν. Εποχής δε διστάζουν να κάνουν υπομνήματα στην Αγία Γραφή και να την ερμηνεύουν με αποκρυφιστικές πηγές. Ο «Εσωτερικός Χριστιανισμός» του μακαρίτη του Δώριζα, οι διάφορες γνωστικές ομάδες, ο Αϊβανχώφ και πλήθος άλλοι, παραποιούν και αλλοιώνουν την Γραφή από βάναυσα έως χυδαία.
Προχωρούν, μάλιστα, και στην έκδοση Νέας Βίβλου! Έχει από χρόνια κυκλοφορήσει το «Υδροχοϊκό Ευαγγέλιο», ξεφεύγοντας εντελώς απ’ τη Γραφή. Το 1991 ο «Μεσσίας» της Ν. Εποχής, «το Αρνίον της Αποκαλύψεως», όπως αποκαλεί τον εαυτό του, ο κορεάτης Σαν Μυούνγκ Μουν κυκλοφόρησε την «παγκόσμια Αγία Γραφή», ένα κείμενο που έχει συντεθεί με «συνδυασμό όλων των ιερών κειμένων της ανθρωπότητος». Δυστυχώς το πρώτο αντίτυπο επεδόθηκε στον Μουν, στο πλαίσιο πανηγυρικής τελετής, από γνωστό ομότιμο καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, που ήταν πρόεδρος της συντακτικής επιτροπής!15
Β) H Νέα Εποχή δεν δέχεται τον Ιησού Χριστό ως Θεάνθρωπο: «Ο Χριστός δεν είναι Θεός… Δεν ήλθε σαν Θεός… θα προτιμούσε να μην προσεύχεστε σ’ αυτόν αλλά στον θεό που υπάρχει μέσα μας.»16 Τον τοποθετούν σαν ένα απ’ τους Δασκάλους που μετενσαρκώνεται με διάφορες μορφές: «Ο Χριστός δεν είναι ο Ιησούς… στη διάρκεια της ιστορίας ο “Κοσμικός Χριστός” έχει ενσαρκωθεί στον Βούδα, τον Μωϋσή, τον Ηλία και σε πολλούς άλλους ηγέτες».17 Απορρίπτουν ακόμη και τη σταυρική θυσία του Κυρίου: «Είναι εσφαλμένη η διδασκαλία που αφορά την αιματηρή θυσία του Ιησού- την οποία ποτέ δεν δίδαξε ο ίδιος… ο Θεός-Πατέρας δεν απαίτησε ποτέ τη θυσία του Υιού του… ή οποιουδήποτε άλλου ενσαρκωμένου προσώπου»18 Στη θέση του Θεανθρώπου Κυρίου (τον ‘ Χριστό των Ιχθύων ’, όπως τον αποκαλούν) προβάλλουν τον Υδροχοϊκό Χριστό, έναν καινούργιο Δάσκαλο-Αβατάρ, όπως και οι παλαιότεροι: Κρίσνα, Βούδας, Ραμακρίσνα, Μωάμεθ, Ιησούς, Ζωροάστρης κ.λ.π.
Πολλές ομάδες προβάλλουν ως γνήσιο Αβατάρ τον αρχηγό τους. Για παράδειγμα, ο γκουρού Σάτυα Σάι Μπάμπα προβάλλεται ως «…μοναδική μορφή του Ωμ». Και ο ύμνος που του ψέλνουν οι οπαδοί του (δυστυχώς και πολλοί Έλληνες) συνεχίζει: «…Ω γκούρου, ενσάρκωση της Αγίας Τριάδος… Ω Σάι, Κύριε του σύμπαντος… Κύριε όλης της δημιουργίας… Σωτήρα της ανθρωπότητος, η ενσάρκωση της αλήθειας»19!
Ο γκουρού Μαχαράτζι δηλώνει: «μερικοί με λένε Κύριο, άλλοι με λένε Θεό, άλλοι Χριστό, το ίδιο είναι»!
Ο «μεσσίας» Μουν της Ενωτικής Εκκλησίας ταυτίζεται με το «Αρνίον της Αποκαλύψεως» που ίδρυσε «τη Βασιλεία του Θεού επί της γης»!
«Προσέχετε μήπως κανείς σας πλανήσει, διότι πολλοί θα έλθουν στο όνομά μου και θα λένε ‘εγώ είμαι ο Χριστός’ και πολλούς θα πλανήσουν». (Ματθαίος, κεφ.24, στ. 4-5)
Διακρίνεται καθαρά η πλήρης επαλήθευση αυτών των προφητικών λόγων του Κυρίου μας, μέσα στο πνεύμα της Νέας Εποχής.
Γ) Η Νέα Εποχή προωθεί την ολιστική θεώρηση του κόσμου. Δεν υπάρχει πια διάκριση ανάμεσα στον Δημιουργό και τα δημιουργήματα, στον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο. Σύμφωνα με τον ολισμό, όλα είναι Θεός: «Είμαστε τόσο Θεός, όσο και ο Θεός είναι ένα μέρος μας… ο καθένας μας είναι Θεός… όλοι μαζί είμαστε Θεός… αυτό το όλοι για τον έναν και ο ένας για όλους… μας κάνει το άπαν του Θεού».20 Δεν υπάρχει τίποτε άλλο -μας λένε -εκτός από το Ένα, και έτσι μας οδηγούν στον απόλυτο μονισμό.
Η Νέα Εποχή αρνείται την ύπαρξη του προσωπικού Θεού και πιστεύει ότι το ίδιο το σύμπαν και ό,τι υπάρχει μέσα του είναι Θεός. Καταλήγουμε λοιπόν στον πανθεϊσμό: «Παντού γύρω σου υπάρχουν πνεύματα! Ζουν μέσα στα ποτάμια, στις θάλασσες, στη γη, στον ουρανό! Άκουσέ τα προσεκτικά. Αυτά θα σε καθοδηγήσουν!»21 Στη Νέα Εποχή έχουμε και το φαινόμενο των guide spirits (καθοδηγά πνεύματα) που σχετίζεται άμεσα με τον πνευματισμό. Καταλαβαίνουμε βέβαια ότι αυτά τα πνεύματα που μιλούν μέσα από ανθρώπους-κανάλια (γι’ αυτό λέγεται και τσάννελινγκ -channelling) είναι δαιμονικά. Το απόσπασμα (18) που μνημονεύσαμε παραπάνω είναι καταγραφή ομιλίας ενός τέτοιου πνεύματος!
Όλα αυτά που βλέπουμε -μας λένε οι νεοεποχίτες- είναι ψευδαίσθηση, απάτη, είναι «μάγιας» (ινδουιστικός όρος). Έγραφε ο Γκουρτζίεφ το 1935: «(γράφω)… με την ιδέα ότι οι ιδέες αυτές… θα χρησιμέψουν… για να εδραιωθεί ένας νέος κόσμος, ένας κόσμος κατά τη γνώμη μου πραγματικός… αντί για τον απατηλό κόσμο που οι σύγχρονοι άνθρωποι πλάθουν με τη φαντασία τους».22 Επομένως, δεν υπάρχει τίποτα εκτός από το Ένα. Και αυτό είμαστε κι εμείς, λένε. Γι’ αυτό κάνουν μία διάκριση ανάμεσα στον «εαυτό» (μικρό “ε”) και στον «Εαυτό» (κεφαλαίο “Ε”), παρόμοια με την διάκριση της Ορθόδοξης πίστης μας ανάμεσα στην ουσία και τις ενέργειες του Θεού: «…είναι απαραίτητο να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στη λέξη εαυτός με μικρό ‘ε’ και στη λέξη Εαυτός με κεφαλαίο ‘Ε’. Είναι κανείς δυσαρεστημένος με τον μικρό εαυτό (το εγώ), χρειάζεται να εξαγνιστεί με τις ασκήσεις της Γιόγκα. Συγχρόνως προσπαθεί να ταυτιστεί με… τον πλήρη Εαυτό… γνωρίζοντας πως είναι ένα με τον Θεό…»23
Είναι προφανές ότι οι αντιλήψεις αυτές περί ολιστικής θεώρησης του ανθρώπου και του κόσμου δεν είναι δυνατόν να γίνουν αποδεκτές στο χώρο της χριστιανικής πίστεως, όπου η διάκριση ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο είναι θεμελιώδης.
Στη «Νέα Εποχή» απορρίπτεται ο Θεάνθρωπος Κύριος και αναπτύσσεται ένας νέος τύπος ανθρώπου: ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΘΕΟΣ! Διαβάζουμε σε φυλλάδια ελληνικών ομάδων της Νέας Εποχής: «Πήγαινε μέσα στον Εαυτό σου. Όλα είναι εκεί σημειωμένα». Και αλλού, το ‘αξίωμα’ της Νέας Εποχής: «Άθεος δεν είναι αυτός που δεν πιστεύει στον Θεό. Άθεος είναι αυτός που δεν πιστεύει στον Εαυτό του»!!! Έχουμε λοιπόν πλήρη ταύτιση Θεού και ανθρώπου. Το αποδεικνύει η διαφήμιση για την παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων ‘Ο Νάνος του Πάρκου’: «Όποιος πιστεύει στον Εαυτό του μπορεί να καταφέρει τα πάντα»! Και αλλού γράφτηκε: «Πίστευε στον εαυτό σου, στον μοναδικό Θεό, αυτό είναι το μυστικό για να ξυπνήσει το μεγαλείο κάθε ψυχής».
Δ) Στη «Νέα Εποχή» απολυτοποιείται η συνείδηση του ανθρώπου. Πολλές ομάδες προσφέρουν σεμινάρια για «διεύρυνση συνείδησης». Για να επιτευχθεί αυτή καταφεύγουν σε διάφορα μέσα: από διαλογισμό ανατολίτικης προελεύσεως μέχρι την ανθρωπιστική ψυχολογία, τα mind-machine, ή και στα… ναρκωτικά (!): «Το μηχάνημα ονομάζεται mind-machine και προσφέρει εμπειρίες που θα απαιτούσαν χρόνια διαλογισμού ή βαριά ψυχεδελικά ναρκωτικά.» 24 Τα πάντα θυσιάζονται στο κυνήγι της «εμπειρίας»! Και αυτά τα αναφέρει ο Έλληνας αρχηγός μίας υποτιθέμενης «επιστημονικής» ομάδας της Ν. Εποχής που διατηρεί Ίδρυμα στην Αθήνα και προβάλλεται τακτικά από την τηλεόραση, καθώς πολλοί επώνυμοι το επισκέπτονται για «αναδρομές στις προηγούμενες ζωές τους»!(Γ. Βουλούκος, Ίδρυμα Παραψυχολογίας Αθηνών-Ι.Π.Α.)
«Υπάρχει μόνο μία ερώτηση. Και αν γνωρίσετε την απάντησή της, δεν υπάρχει τίποτε άλλο να ρωτήσετε… Ποιος είμαι; Και σ’ αυτή την ερώτηση υπάρχει μόνο μία απάντηση: Είμαι Θεός!»25 Αφού λοιπόν ο άνθρωπος είναι Θεός, η θέλησή του είναι Νόμος. Άρα ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να κάνει ό,τι θέλει. Καθορίζει ο ίδιος τον νόμο για τον εαυτό του. «Το θέλημά μου είναι ο ΥΠΕΡΤΑΤΟΣ ΝΟΜΟΣ»! Αυτή είναι η Νέα Ηθική της Ν. Εποχής που εκφράστηκε από τους νόμους του νεοσατανισμού και το ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ του μεγάλου μάγου-αποκρυφιστή Aleister Crowley: «Δεν υπάρχει Θεός εκτός απ’ τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ζει σύμφωνα με τον δικό του νόμο, να ζει όπως θέλει, να εργάζεται όπως θέλει, να παίζει όπως θέλει, να αναπαύεται όπως θέλει, να πεθαίνει όποτε και όπως θέλει…»26 (Αναγνωρίζουμε εδώ και την θεωρητική βάση της ευθανασίας και της αυτοκτονίας). Και μετά από παρόμοιες διατυπώσεις καταλήγει: «Ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να φονεύσει όλους εκείνους που ζητούν να του αφαιρέσουν αυτό το δικαίωμα. Οι σκλάβοι πρέπει να υπηρετούν». Ο ίδιος νόμος προβάλλεται από πολλές πλευρές. Παράδειγμα η παλιότερη διαφήμιση της σοκολάτας Break. Είχε μόνο ένα μήνυμα, μία μοναδική φράση που ακουγόταν στο τέλος της διαφήμισης: «Στη ζωή να κάνεις ό,τι θέλεις, αρκεί να σε γεμίζει»!
Μ’ αυτή λοιπόν τη Νέα Ηθική της πλήρους αναρχίας επαγγέλλεται η «Νέα Εποχή» τη δημιουργία της «νέας φυλής» των «υπερανθρώπων». Γι’ αυτό και διατυπώνονται απόψεις όπως: «η δημοκρατία κυριαρχεί σε ανθρώπους που βρίσκονται σε υπανθρώπινη κατάσταση» (γκουρού Ανανταμούρτι, κίνησης Ανάντα Μάργκα), «οι νέοι άνθρωποι θα ξέρουν πότε θα πρέπει να γελάσουν και πότε να κλάψουν…κανείς δεν έχει λόγο να κάνει απεργία ή να εργάζεται χωρίς όρεξη» (Λιβράγκα, αρχηγός κίνησης Νέα Ακρόπολη). Μία δηλαδή πλήρης ναζιστική-ολοκληρωτική κατεύθυνση για τους ανθρώπους της «Νέας Εποχής, με αποκορύφωμα τη δήλωση του γκουρού Ραζνίς «όποιος έχει την εξουσία έχει δίκιο…αγαπώ τον Χίτλερ…ήταν ένας άγιος!!!
Αυτοί είναι λοιπόν οι ηγέτες πού θα οδηγήσουν στη δημιουργία της «νέας φυλής» της Νέας Εποχής! Υπαρκτός ο κίνδυνος όχι μόνο πνευματικά, αφού ο Κύριος έγινε «υπήκοος άχρι θανάτου» και όχι αντάρτης και εγωπαθής όπως οδηγούνται να γίνουν οι νεοεποχίτες, αλλά και εθνικά-πολιτειακά για όλες τις εθνότητες του κόσμου, αφού προωθείται ο στυγνότερος ολοκληρωτισμός που έχει γνωρίσει ο πλανήτης!
Ε) Η «Νέα Εποχή» προβάλλει την πίστη στην αυτοεξέλιξη του ανθρώπου. Ο ίδιος ο άνθρωπος εξελίσσεται -λένε- με δικές του δυνατότητες. Δεν υπάρχουν εξωτερικοί παράγοντες σωτηρίας. Δεν υπάρχει Σωτήρας. Ο άνθρωπος θα σωθεί μόνος του!
Προϋπόθεση για την αυτοεξέλιξη είναι η πίστη στο δόγμα του κάρμα και της μετενσάρκωσης. Όλες οι ομάδες της Νέας Εποχής διαδίδουν τη μετενσάρκωση. Κατά τη διδαχή της μετενσάρκωσης, ένα ον μετά το βιολογικό θάνατό του επανέρχεται και πάλι στη ζωή με νέο σώμα. Έτσι η ψυχή είναι εγκλωβισμένη σ’ ένα συνεχή κύκλο γεννήσεων και θανάτων (samsara). Η δύναμη που κρατάει αιχμάλωτο τον άνθρωπο στη samsara, είναι το κάρμα, δηλαδή το σύνολο των πράξεων του ανθρώπου στη ζωή του. Ανάλογα με το κακό ή καλό κάρμα καθορίζεται η εξελικτικά ανώτερη ή κατώτερη επόμενη ενσάρκωση. Ο «δυτικός τύπος» μετενσάρκωσης (που χρησιμοποιείται απ’ τις ομάδες της Νέας Εποχής) επαγγέλλεται καλύτερη ζωή, συνεχή εξέλιξη, φτάσιμο σε θεϊκές ενέργειες κ.λ.π. Καταλαβαίνουμε φυσικά ότι η μετενσάρκωση είναι απολύτως ασυμβίβαστη με την Ορθόδοξη πίστη. «Απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν, μετά δε τούτο κρίσις»(Εβρ. 9,27). Μία φορά θα πεθάνουν οι άνθρωποι (γράφει ο Απ. Παύλος) και μετά υπάρχει η Κρίση. Όχι συνεχής ανακύκλυση ζωής και θανάτου. Η αυτοσωτηρία του ανθρώπου είναι η επανάληψη της πρόκλησης του διαβόλου, όπως τότε στον κήπο της Εδέμ με τη μορφή του φιδιού: «Θα γίνετε θεοί»!
Το δόγμα της μετενσάρκωσης είναι επικίνδυνο για όλο τον Δυτικό κόσμο, που στηρίζεται στη χριστιανική αντίληψη περί ανθρώπου και Θεού. Με τη μετενσάρκωση δικαιολογούνται οι εκτρώσεις (είχε κακό κάρμα το έμβρυο και το λύτρωσα!), οι φόνοι (ήταν το κάρμα του φορτωμένο κι έπρεπε να πεθάνει για να έχει καλύτερη εξέλιξη στην επόμενη ζωή του!), οι κοινωνικές ανισότητες και αδικίες (καλά κάνει κι είναι φτωχός -είναι το κάρμα του- γιατί να τον βοηθήσω;) και πολλές άλλες αντικοινωνικές πράξεις. Είναι, λοιπόν, μία μεγάλη απειλή όχι μόνο για τις ψυχές αλλά και για τις εθνικές υποστάσεις των λαών.
ΣΤ) Η προσπάθεια ενοποίησης των θρησκειών έγκειται στο να εγκολπωθούν όλες οι θρησκείες το δόγμα της ολιστικής θεώρησης του κόσμου. Έτσι θα απορρίψουμε την διάκριση μεταξύ Δημιουργού-δημιουργημάτων, τον Θεάνθρωπο Κύριο, την πίστη σ’ ένα προσωπικό Θεό. Για τη Νέα Εποχή, ο Θεός είναι η απρόσωπη Συμπαντική ή Κοσμική Ενέργεια: «Η λειτουργία της Κοσμικής ενέργειας είναι να ζωογονεί ο,τιδήποτε στο Σύμπαν, όπως επίσης και το τρίπτυχο του σώματος, του πνεύματος και της ψυχής του ανθρώπινου όντος, είναι η δύναμη αυτή που δίνει «ζωή» και τεράστια ενέργεια σε ο,τιδήποτε υλικό υπάρχει»27
(Όλες οι λεγόμενες εναλλακτικές θεραπείες (ομοιοπαθητική, βελονισμός, χρωματοθεραπεία, ρεφλεξολογία, αρωματοθεραπεία, τάι-τσι κ.λ.π.) βασίζονται στην Κοσμική-Συμπαντική ενέργεια, γι’ αυτό ονομάζονται και «ενεργειακές θεραπείες». Είναι αυτονόητο πως δεν είναι ιατρικές επιστήμες και ταυτόχρονα είναι και ασυμβίβαστες με τη χριστιανική πίστη. Μας λένε, λοιπόν, οι “newagers” ότι όλες οι θρησκείες είναι μονοπάτια που οδηγούν στον Παγκόσμιο Νου, την Υπέρτατη Συνείδηση, την Απόλυτη Συμπαντική Ενέργεια, έχουν δηλαδή τον ίδιο προορισμό, άρα πρέπει να ενοποιηθούν. Ο καθένας μπορεί να μείνει στη θρησκεία του αφού η κάθε θρησκεία είναι ανάλογη με το εξελικτικό επίπεδο κάθε λαού και κάθε ανθρώπου. Οι Χριστιανοί θεωρούνται κατωτέρου εξελικτικού επιπέδου «Στις ερμηνείες που δίνονται απ’ την Εκκλησία…μας παρουσιάζουν τον Κύριο σαν ένα τέρας ηλιθιότητας(!)… Καημένοι Χριστιανοί…Κοιτάξτε τι σχολή τεμπελιάς εφεύρε ο Θεός!… Πώς οι χριστιανοί καταλαβαίνουν τα πράγματα, μου προκαλεί πάντα κατάπληξη! Έχουν φέρει τα πράγματα στις ανθρώπινες αναλογίες…»28
Φυσικά κηρύττουν ότι όλες οι δοξασίες τους που δεν υπάρχουν στον Χριστιανισμό, υπήρχαν τα πρώτα χρόνια, αλλά η Εκκλησία τα έκρυψε κι έτσι «αλλοιώθηκε το πραγματικό νόημα του Ευαγγελίου του Χριστού».
* * * * * * * *
Πιστεύουμε πως η σχεδόν επιγραμματική παρουσίαση σε σχέση με το χαοτικό χώρο των θέσεων της Νέας Εποχής, μας βοηθά να αντιληφθούμε την ανάγκη οριοθέτησης και συνειδητής γνώσης αλλά και βίωσης της πίστεώς μας σε μία «Νέα Εποχή» στην οποία ήδη βρισκόμαστε. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αγρυπνούμε πνευματικά και θα έχουμε τη διαύγεια, μέσα στη νεοεποχίτικη σύγχυση, να κάνουμε τη «διάκριση των πνευμάτων» την οποία αναφέρει ο άγιος και ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος: «Αγαπητοί, μη παντί πνεύματι πιστεύετε, αλλά δοκιμάζετε τα πνεύματα ει εκ του Θεού εστίν, ότι πολλοί ψευδοπροφήται εξεληλύθασιν εις τον κόσμον. Εν τούτω γινώσκετε το πνεύμα του Θεού· παν πνεύμα ό ομολογεί Ιησούν Χριστόν εν σαρκί εληλυθότα, εκ του Θεού εστί· και παν πνεύμα ό μη ομολογεί τον Ιησούν Χριστόν εν σαρκί εληλυθότα, εκ του Θεού ουκ έστι· και τούτο εστί το του αντιχρίστου ό ακηκόατε ότι έρχεται, και νυν εν τω κόσμω εστίν ήδη». (Α΄ Ιωάν.,δ,1-3).
01]. Περιοδικό ΠΑΡΑΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, τεύχος 3/1981, σελ. 12.
02]. Περιοδικό ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ, Τα άνθη της Νέας Εποχής, τεύχος 61/ Ιούνιος 1990, σελ. 213.
03]. Περιοδικό ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ, Τα άνθη της Νέας Εποχής, όπου πριν.
04]. Πέλης Κεφαλά, «Είμαστε αιχμάλωτοι του Αιγόκερου;», περ. ΕΙΚΟΝΕΣ, 17-5-89, σελ. 62-68 (μιλά η ελληνίδα αστρολόγος Φωτεινή Αποστολοπούλου-Στάιγ).
05]. William Thompson, Eισαγωγή στο βιβλίο του David Spranger: Revelation, The birth of a New Age (Eπανάσταση: Η γέννηση μιας Νέας Εποχής), Middleton, Lorian Press, 1976.
06]. Lola Davis: Toward a World Religion for the New Age ( Λόλα Ντέιβις: Προς μία Παγκόσμια Θρησκεία για τη Νέα Εποχή) Farmingdale, N.Y.: Coleman Publishing, 1983.
07]. Texe Marrs: ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ:Τα σκοτεινά μυστικά της, εκδ. Μπίμπης, Θεσ/νίκη ά.χ., σελ.191.
08]. περιοδικό ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ, όπου πριν.
09]. David Spranger: Reflections of the Christ (Ντέιβιντ Σπράνγκερ: Αντανακλάσεις του Χριστού), Scotland Findhorn, 1977, σελ. 40 κ.ε.
10]. Περιοδικό ΕLLE, Ταξίδι στη χώρα του New Age, 1990, σελ. 92-96.
11]. Περιοδικό MAX, Η επιστροφή της Νέας Εποχής, Οκτώβριος 1990, σελ. 42-55.
12]. Διαφήμιση βιβλιοπωλείου ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ σε διάφορα περιοδικά.
13]. περιοδικό ΕLLE, όπου πριν.
14]. Σούπερ Μεγάλο ΜΙΚΥ, Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΛΙΟΝΤΑΡΙΩΝ, Ιανουάριος 1995, σελ 6, 51.
15]. Περ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ, τευχ. 5, 1995, σελ. 25-26.
16]. Benjamin Creme, The Reappearance of the Christ and the Masters of Wisdom (Μπένζαμιν Κρέμ: Η επανεμφάνιση του Χριστού και οι Κύριοι της Σοφίας), The Tara Press, London 1980, σελ. 95.
17]. Emmet Fox, Diagrams for living: The Bible Unveiled (Έμμετ Φόξ, Διαγράμματα για τη ζωή: Η Βίβλος αποκεκαλυμμένη), Ηαrper and Row, New York, 1968, σελ. 168-169.
18]. Aπόσπασμα από βιβλίο της Elizabeth Clare Prorhet, Tex Mars, όπου πριν, σελ.204
19]. π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, Νεοφανείς αιρέσεις – Καταστροφικές λατρείες, εκδ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ, Αθήνα 1995, σελ.33.
20]. Tex Mars, όπου πριν, σελ. 194.
21]. περιοδικό ΣΟΥΠΕΡ ΜΕΓΑΛΟ ΜΙΚΥ, Ιανουάριος 1996, ΠΟΚΑΧΟΝΤΑΣ, σελ. 14.
22]. Γ. Ι. Γκουρτζίεφ, Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους, εκδ. Χατζηνικολή, 1981, σελ. 11.
23]. Ένωση Γιόγκα Ηλίανθος, Σωματική και πνευματική Εναρμόνιση, σελ. 91.
24]. περιοδικό ΜΑΧ, όπου πριν, σελ.45.
25]. διδασκαλία γκουρού Μέχερ Μπάμπα (Meher Baba and the Quest of Consciousness), L. Angeles, J. Tarcher Inc., 1984, σελ.87.
26]. π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, Αποκρυφισμός- Γκουρουϊσμός-Νέα Εποχή, Αθήνα 1993, σελ. 212.
27]. Γ. Βυθούλκας, ομοιοπαθητικός, Η νέα διάσταση στην Ιατρική, εκδ. Αδάμ, 1994, σελ. 122.
28]. Μ. Αϊβανχώφ, Η γέννηση στα διάφορα επίπεδα, εκδ. Prosveta, 1990, σελ. 105-107, 126-127).
egolpion.com
