Θυμηθήκαμε και πάλι, τώρα, που τα σχολεία ξεκίνησαν για τη νέα χρονιά, τη συγχωρεμένη τη γιαγιά μας, που ήταν απλή και αγράμματη γυναίκα, να μας προτρέπει επίμονα: “Μάθε παιδί μου γράμματα, θα σε χρειαστούν, θα γίνεις καλός άνθρωπος…”.
Αυτή η γυναίκα του χωριού είχε αντιληφθεί, χωρίς να γνωρίζει πολλά την αξία της εκπαίδευσης. Το ερώτημα, όμως, είναι, μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά γράμματα; Δυστυχώς, μπορεί να τελειώνουν το Λύκειο, ακόμη και το Πανεπιστήμιο και γράμματα να μη μαθαίνουν. Η μορφή και η ποιότητα της εκπαίδευσης σήμερα, παρά τις προσπάθειες, που γίνονται κατά καιρούς, αλλά αποδεικνύονται ατελέσφορες, δεν είναι ικανοποιητική.
Αυτό φαίνεται στο ότι πολλοί όχι μόνο απόφοιτοι λυκείου, αλλά και πανεπιστημιακών σχολών είναι λειτουργικά αναλφάβητοι, δηλαδή, αν και έχουν περάσει από την εκπαιδευτική διαδικασία, δεν έχουν αποκτήσει ακόμη και στοιχειώδεις γνώσεις, ενώ η εκμάθηση έχει χαρακτήρα μηχανιστικό (“παπαγαλία” δηλαδή) και δεν ευνοεί την κριτική ανάλυση και σκέψη. Από τις στρατιές αγραμμάτων, θα προκύψουν και άλλες στρατιές αγραμμάτων και η τυραννία και η κόλαση της αγραμματοσύνης, μπορεί να βολεύει συμφέροντα, χαντακώνει, όμως, την κοινωνία.
Μια απλή κίνηση να κάνει κάποιος: Να ρίξει μια ματιά σε αναρτήσεις μαθητών και φοιτητών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου διατηρούν σελίδες, και θα καταλάβει ότι έχουν χαθεί πλέον τα αυγά και τα πασχάλια. Καλά η ορθογραφία και η σύνταξη είναι φρικτή και υποδηλώνει πλήρη άγνοια βασικών γραμματικών και συντακτικών κανόνων. Αλήθεια, τι διδάσκονται στα σχολεία; Ορισμένοι (ες) ακόμη και το όνομά τους λάθος το γράφουν! Το ακόμη φρικτότερο, όμως, είναι ότι φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν μπορούν να σκεφτούν και να εκφραστούν. Περιορίζονται σε λίγες λέξεις και δεν διατυπώνουν κανένα ολοκληρωμένο νόημα.
Δεν επιθυμούμε να προσβάλλουμε τα παιδιά, γιατί δεν φταίνε αυτά γι’ αυτό το κατάντημα. Ένας φαύλος κύκλος, που έχει να κάνει με τις κατά καιρούς επιλογές της πολιτείας, με την κατεστημένη κατάσταση και την ανεπάρκεια στις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες, με τα νεκρά πρότυπα μιας αποτυχημένης παιδείας, με την οικογένεια, που έχει χάσει τον προσανατολισμό της και με πολλά άλλα, κρατούν τα νιάτα εγκλωβισμένα σε μια πορεία προδιαγεγραμμένης αμάθειας.
Ριγμένα στον αγώνα και την αγωνία της καθημερινότητας, βυθισμένα στην απόγνωση, σκορπισμένα στους δρόμους, απελπισμένα και αγριεμένα, χωρίς αποτελεσματικά και ουσιαστικά μορφωτικά στηρίγματα. Και προς αυτή την κατεύθυνση χρειάζεται τόλμη και αποφασιστικότητα, έμπνευση και υψηλή στόχευση, παραμερισμός σκοπιμοτήτων.Να το διευκρινίσουμε: Υπάρχουν και κακοί, υπάρχουν και άρτιοι εκπαιδευτικοί, που κάνουν άψογα τη δουλειά τους, υπάρχουν και αδιάφοροι, αλλά και άριστοι μαθητές, που ποθούν να μορφωθούν, αλλά σε γενικές γραμμές το σύστημα χωλαίνει.
Περνούν από το μυαλό μας τα παλαιότερα χρόνια, που οι μαθητές, χωρίς πολλές υλικές ανέσεις, χωρίς ίντερνετ, χωρίς κινητά, μέστωναν μέσα στη σχολική πραγματικότητα με κορυφαίο κίνητρο προσωπικής αυτογνωσίας τη μεταμορφωτική δύναμη της παιδείας. Κάθε σχολική πράξη γινόταν βίωμα και γραφόταν ανεξίτηλα στην καρδιά και στο νου.
Άνθρωποι με λευκασμένα μαλλιά θυμούνται με λεπτομέρειες και περιγράφουν με φρεσκάδα νεανική τα σχολικά τους χρόνια και το δάσκαλο ή τον καθηγητή τους. Δεν λέμε να πισωγυρίσουμε, απλά επισημαίνουμε την αποτυχημένη παιδεία του σήμερα, όπου οι νέοι δέρνονται από φοβερές θύελλες μέσα σε μια ανείπωτη σύγχυση. Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις, λέει ο λαός. Γιατί μας ξαφνιάζει το θλιβερό αποτέλεσμα; Ανέμους φρόντισαν να σπείρουν οι διάφορες ηγεσίες, πολιτικές, πνευματικές κ.λπ., με το κατακλυσμιαίο ρεύμα της ισοπέδωσης των πάντων. Επόμενο είναι να θερίσουμε δεμάτια από θύελλες.
Ας αποφασίσουμε, επιτέλους τι παιδεία θέλουμε. Επιθυμούμε μια παιδεία, που να δημιουργεί ανθρώπους μόνο για να παράγουν και να “χρησιμοποιούνται”, γεγονός που είναι απότοκος και απόρροια της ηθικής κρίσης της κοινωνίας; Ή επιθυμούμε μια παιδεία, η οποία θα επανατροχιαστεί στο ανθρωπιστικό ιδεώδες, που τόσο έχει αλλοιωθεί και αλλοτριωθεί στην εποχή μας;
Ξεφεύγοντας από το ανθρωπιστικό ιδεώδες της παιδείας και μιμούμενοι ξενικά εκπαιδευτικά πρότυπα (στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη δεν υπάρχει η μακραίωνη παράδοση, που έχει ως ταυτότητα η Πατρίδα μας), αγνοούμε την ελληνική ψυχοσύνθεση και την ιδιομορφία μας και καταλήγουμε όχι σε παιδαγωγικές, αλλά σε αντιπαιδαγωγικές μεθόδους, που διαμορφώνουν ασύδοτες ελευθεριότητες για την ελληνική πραγματικότητα. Και το αποτέλεσμα το ζούμε και το βλέπουμε…
Δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο αυτό το δυσάρεστο φαινόμενο της αμάθειας, που έχει δημιουργήσει απάθεια, και οι οδυνηρές επιπτώσεις του, φαίνονται σε πολλά στάδια της κοινωνικής ζωής. Και, δυστυχώς, παρότι τώρα παρατηρούμε τις συνέπειες αυτό του φαινομένου, δεν είναι σημερινό, έχει βαθιά τις ρίζες του στο παρελθόν. Ξεκίνησε και τώρα το πληρώνουμε. Ας σταματήσουμε την κατρακύλα, πριν μας κοστίσει ακριβά, πολύ ακριβά…
Σμπαραλιάστηκε το μορφωτικό επίπεδο των νέων, με αποτέλεσμα να είναι σμπαραλιασμένοι ως προσωπικότητες και οι ίδιοι. Κατέρρευσαν σταδιακά τα ιδεώδη της παιδείας, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει και η ίδια η παιδεία, να καταρρεύσουν πνευματικά και ψυχικά και τα παιδιά…
Η παιδεία δεν θέλει πειραματισμούς. Είναι η σοβαρότερη υπόθεση του Έθνους. Εξαρτάται απ’ αυτήν η υπόστασή μας. Η παιδεία είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες διατήρησης της ταυτότητάς μας, της ιστορίας μας και της ρίζας μας. Ας το καταλάβουμε, επιτέλους… Στόχοι της ελληνικής παιδείας, που δεν πρέπει αντιγράφει τα κακά, αλλά τα καλά σημεία των δυτικών προτύπων, δεν μπορεί να είναι άλλος από τη δημιουργία ανθρώπων ολοκληρωμένων.
Ανθρώπων, που θα διαθέτουν και γνώσεις, αλλά και ψυχική ομορφιά και εσωτερική αυτοκυριαρχία και ακεραιότητα και βίωση της αληθινής αρετής και υγιή προσωπικότητα και καλλιέργεια του πνεύματος της πραγματικής ελευθερίας και όχι της ασυδοσίας και βίωση των εννοιών της αξιοκρατίας, της ανθρωπιάς, της δικαιοσύνης, του αλληλοσεβασμού και της αυτογνωσίας.
Όχι σ’ αυτό, που αρέσκονται κάποιοι για τα παιδιά, αλλά ναι σ’ αυτό, που πρέπει να γίνουν τα παιδιά, για να ευτυχήσουν, για να προκόψουν και να ευδοκιμήσουν σαν σωστοί άνθρωποι και όχι σαν υπάνθρωποι.
π. Ηλίας Μάκος
