Πρωτ. Στέφανος Στεφόπουλος
Η πατρότητα της παραπάνω φράσης, ως γνωστόν, ανήκει στον μεγάλο μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.
Στο παρόν κείμενο χρησιμοποιείται για να προϊδεάσει περί μιάς καινοφανούς – ως γενικευμένη πράξη – τάσης να χρησιμοποιούμε χώρους, όπως οι Ιεροί Ναοί, με απάδοντες της λατρευτικής τους αποστολής τρόπους που και τους χώρους αποϊεροποιούν και τον Θεό προσβάλλουν και το εκκλησιαστικό φρόνημα των πιστών αποδυναμώνουν.
Όπως αναρωτήθηκε κάποτε ο Ελύτης, έτσι κι εμείς σήμερα, μέσα απ’ τις πράξεις μας καμωνόμαστε πως δεν βλέπουμε τον Θεό. Εκείνος, τουλάχιστον, δεν Τον έβλεπε κοιτώντας έστω και μεταφορικά στον ουρανό.
Εμείς όμως, πολύ χειρότερα, δεν θέλουμε να Τον δούμε αγιάζοντα και ευλογούντα όλους εμάς που καταφεύγουμε στους ιερούς οίκους Του και ακόμη χειρότερα Τον αγνοούμε (ίσως από υπερβολική εξοικείωση με το χώρο και τα τελούμενα σ’ αυτόν) ως θυσιαζόμενο, κλώμενο, μελιζόμενο!
Αιτία και αφορμή μαζί για το κείμενο αυτό έλαβα από τα τεκταινόμενα των τελευταίων ετών και την εντατικοποίησή τους τους πρόσφατους 5-6 μήνες εντός των Ιερών μας Ναών. Δεν επιθυμώ να θίξω, να προσβάλλω, να κατηγορήσω πρόσωπα, ιδιότητες, θεσμούς και γι αυτό δεν θα παραπέμψω σε συγκεκριμένα δημοσιεύματα διαδικτυακών σελίδων εκτός από δύο, με μόνο σκοπό να καταλάβουν οι αναγνώστες του κειμένου αυτού γιά ποιό λόγο γράφεται αυτό εδώ ως προβληματισμός και έντονη διαφωνία μας σε απάδουσες της ιερότητας των Ναών χρήσεις.
Παρακάτω καταθέτω τον προβληματισμό και την αγωνία μου για την ου κατ’ επίγνωσιν (θέλω να πιστεύω) τεράστια ζημία που προκαλούν οι πράξεις αποϊεροποίησης των Ιερών Ναών στις συνειδήσεις και το ορθόδοξο φρόνημα του λαού αλλά κυρίως την προσβολή αυτού του ίδιου του Κυρίου μας.
Από τα περασμένα Χριστούγεννα του 2023 ως τις τελευταίες ημέρες προ του Πάθους του Κυρίου μας, πλήθυναν σε όλη τη χώρα συμβάντα ως τα παραπάνω περιγραφέντα.
Είδαμε να ψάλλονται κάλαντα αμέσως μετά το πέρας Θ. Λειτουργιών παρουσία Αρχιερέων, με τρίγωνα και χριστουγεννιάτικο διάκοσμο, είδαμε παρευρισκομένους να κάθονται σταυροπόδι και στο τέλος να χειροκροτούν τα λαϊκά άσματα (μόνο καφέ δεν είδα να σερβίρεται!), είδαμε ορχήστρα με όργανα λαϊκής μουσικής να παίζουν κοσμικά τραγούδια με τους μουσικούς να έχουν πάρει θέση ακριβώς μπροστά στο τέμπλο του Ιερού Βήματος, είδαμε να μπαίνουν πιάνα με ουρά με τον ίδιο τρόπο, είδαμε εορταστικά δρώμενα με συνοδεία κλαρίνου από το αναλόγιο, είδαμε συναυλίες διαφόρων ειδών, είδαμε σαρακοστιανής “κατάνυξης” μουσικά όργανα όπως βιολί με την οργανοπαίκτρια να κάθεται πάνω στα σκαλιά του Σολέα με την πλάτη γυρισμένη στο Ιερό Βήμα και με την Ωραία Πύλη ορθάνοιχτη και την περιποιημένη Αγία Τράπεζα δίκην εξαιρετικού κατανυκτικού διακόσμου.
Είδαμε χορωδίες μπροστά στο Σολέα με τις πλάτες στο Ιερό Βήμα, είδαμε ιερόπαιδες (παπαδάκια) κορίτσια (αγνοώ αν τα έβαλαν να υπηρετήσουν και στο Ιερό Βήμα – ελέω λειψανδρίας;), είδαμε εκδηλώσεις δήμων να λαμβάνουν χώρα ακόμα και μέσα σε Ναούς- προστατευόμενα χριστιανικά μνημεία!
Είδαμε πολύ πρόσφατα, την Μ. Δευτέρα τρέχοντος έτους την παρουσίαση εκκλησιαστικά αμφιλεγόμενων μη παραδοσιακών ακουσμάτων από τη μικτή νεοσύστατη “Χορωδία Δωματίου Αθηνών” της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στα πλαίσια του 2ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής. Η παράσταση, γιατί για παράσταση επρόκειτο και όχι για λατρευτική εκδήλωση – έστω κι αν το περιεχόμενο της εκδήλωσης αφορούσε σε ύμνους “εκκλησιαστικούς”, (monopoli.gr, 30/4/2024) πραγματοποιήθηκε τη Μ. Δευτέρα, 29 Απριλίου στις 9:30 μ.μ., μέσα στον Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Μητρόπολη Αθηνών) .
Κατ’ αυτήν την παράσταση η χορωδία τραγούδησε ύμνους a capella. Ας δούμε, όμως, παρακάτω πως ακριβώς περιέγραψε το γεγονός η ιστοσελίδα.
“Η Μητρόπολη, σίγουρα, δεν έχει ξαναπαρουσιάσει ανάλογο πρόσωπο : Το νεοσύστατο μεικτό φωνητικό σύνολο (δική μου σημ. με 16 υψίφωνους, μεσόφωνους, τενόρους και βαθύφωνους)…επιδίδεται σε μιά καθαρόαιμη θρησκευτική τελετουργία με a capella ύμνους, τόσο από τη δυτική όσο και την ορθόδοξη θρησκευτική μουσική”!
Ποιά η σκοπιμότητα μιάς υποτιθέμενης εκδήλωσης λατρευτικής μουσικής ενόψει του Ορθόδοξου Πάσχα με παρουσία δρώμενων και συναυλιών σε Ναούς όπως η Μητρόπολη Αθηνών, ο αντίστοιχος χώρος των Αγγλικανών και Ευαγγελικών, ένα τζαμί όπου μεταξύ άλλων μουσικών της Δύσης και της Ανατολής παρουσιάζεται και η “Παράδοση των Δερβίσηδων”, έτσι, για να κάνουμε έναν λατρευτικομουσικό συγκρητιστικό αχταρμά;
Είναι η Μητρόπολη Αθηνών ο ενδεικνυόμενος χώρος για να ζήσουμε άριες μικτών χορωδιών και οπερέτες με τενόρους και βαρύτονους εκεί όπου πριν λίγο ακούγονταν βυζαντινοί κατανυκτικοί ύμνοι της Μ. Δευτέρας; Και μάλιστα λίγη ώρα μετά τα φρικτά “ουαί υμίν γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές”.
Εδώ μπορούν οι αναγνώστες να δουν το αποτέλεσμα τέτοιων παρεμβάσεων και να κρίνουν από μόνοι τους.
Όλα αυτά, φοβάμαι, αναδεικνύουν το βασικό πρόβλημα που φαίνεται να είναι αφενός η υπερβολική εξοικείωση με τον χώρο του Ιερού Ναού και η ου κατ’ επίγνωσιν (θέλω να πιστεύω) σχετικοποίηση της ιερότητος και της αποστολής του και συνεπώς η υποβάθμιση της ανάγκης να χρησιμοποιείται ευσχημόνως, κατά τάξιν και με απόλυτη ευλάβεια.
Αλλιώς, ίσως βλάψουμε το ορθόδοξο φρόνημα του λαού μας πολλαπλώς αφού αυτός σίγουρα εμπνέεται και καθοδηγείται και ακολουθεί τη δική μας στάση απέναντι στο πως και γιατί της λατρείας μας. Και εμείς όμως, οι τελούντες τα ιερά μυστήρια και εξαιρέτως την Θεία Ευχαριστία, κληρικοί λανθάνουμε δίνοντας κακό παράδειγμα, συχνά ασεβούντες ακόμα και με φαινομενικά ασήμαντες συμπεριφορές όπως είναι οι άτακτες μη συνετές ψαλμωδίες ή τα χειροκροτήματα στο τέλος παιδικών και μη δρώμενων εντός των Ιερών Ναών και μάλιστα τη στιγμή που δίπλα ή πλησίον των υπάρχουν αίθουσες που μπορούν να διατεθούν για τους σκοπούς αυτούς.
Αυτή η κατάσταση, όμως, τείνει να αμβλύνει τα κριτήρια του λαού όσον αφορά την ευλάβεια με την οποία οφείλουμε να ενεργούμε τα πάντα μέσα στους Ναούς και μάλιστα τη στιγμή που κάποιοι κληρικοί – συνήθως Αρχιερείς – από ποιμαντική ευαισθησία κάνουν ακόμα και αντεστραμμένες – προς το λαό – Θ. Λειτουργίες για να εξοικειώσουν στους μαθητές με τη θεία λατρεία.
Και καλώς έχουν τέτοιες ποιμαντικές ευαισθησίες. Όμως, τι νόημα έχει να διδάσκεις στα παιδιά και τον πιστό λαό γενικώτερα τα μυστήρια της Εκκλησίας μας και να αγνοείς ή υποτιμάς την ιερότητα του χώρου όπου αυτά τελούνται;
Υπάρχει, όμως, και ένα ακόμη προβληματικό σημείο. Στον δυτικό χριστιανισμό, στους Παπικούς και την πανσπερμία των Προτεσταντών συναντά κανείς σε δεσπόζουσα θέση το εκκλησιαστικό μουσικό όργανο. Στην ανατολική χριστιανοσύνη δεν επικράτησε το όργανο εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις των Επτανήσων και Δωδεκανήσων που υπήρξαν γιά πολλά χρόνια υπό κατοχή λατινοφρόνων.
Σήμερα, χωρίς κανένα αποχρώντα λόγο, χωρίς καμμία σχετική ανάγκη, το να προετοιμάζεται ο λαός γιά μιά τέτοια εξέλιξη, μόνο εκ του πονηρού μπορεί να εκληφθεί ως σημαίνουσα μιά μελλοντική ψευδοένωση μετά των αιρετικών και μη μετανοημένων λατινοφρόνων!
Άρα χρειάζεται προσοχή και στη χρήση μουσικών οργάνων που παραπέμπουν αλλού αλλά και στη γενικώτερη χρήση των Ναών όπου τελούνται τα Ιερά Μυστήρια ως τόπων πραγματοποίησης κοινωνικών και άλλων πολιτιστικών, ενίοτε δε και κάποιων εκκλησιαστικών εκδηλώσεων.
Η μόνη αποδεκτή χρήση των Ιερών Ναών θα έπρεπε να είναι μόνο η λατρεία, τα λοιπά Μυστήρια της Εκκλησίας μας και κάποιες παρουσιάσεις (βίντεο) αμιγώς εκκλησιαστικών δραστηριοτήτων. Τα υπόλοιπα απάδουν της σημασίας και αποστολής των ιερών τόπων των Ναών.
“Εν Εκκλησίαις ευλογείτε τον Θεόν, Κύριον εκ πηγών Ισραήλ”
