«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ Π. ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΥ ΜΠΑΛΑΝ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ
(1930-2008)
Ὁ π.Ἰωαννίκιος Μπάλαν γεννήθηκε τήν 10ην Φεβρουαρίου τοῦ 1930 σέ μιά ὑπερπολύτεκνη οἰκογένεια τῆς κοινότητος Στανίτσα τοῦ νομοῦ Νεάμτσου τῆς βορείου Ρουμανίας. Στό βάπτισμά του ἐπῆρε τό ὄνομα Ἰωάννης. Ἦταν τό δεύτερο ἀπό τά ἐννέα παιδιά τοῦ Κωνσταντίνου καί τῆς Ἑλένης. Ἀκολούθησε τά πρῶτα σχολικά γράμματα στό χωριό του καί κατόπιν συνέχισε σπουδές στό Ἐμπορικό Λύκειο τῆς πόλεως Ρομάν. Κατά τό τέλος τῶν σπουδῶν του, ἑλκύσθηκε ἀπό τήν φήμη τοῦ τότε ἡγουμένου τῆς μονῆς Συχαστρία Κλεόπα Ἠλίε καί εἰσῆλθε στήν ἀδελφότητα αὐτῆς τό φθινόπωρο τοῦ 1949.
Ἐκεῖνο τόν καιρό ὁ π. Κλεόπας μέ 27 μοναχούς τῆς μονῆς του ἐστάλη ἀπό τό Ρουμανικό Πατριαρχεῖο ὡς ἡγούμενος γιά τήν ἐπάνδρωσι τῆς μονῆς Σλάτινα. Ὁ τότε δόκιμος Ἰωάννης μπῆκε στήν Συχαστρία σέ μία δύσκολη περίοδο τῆς ἱστορίας της. Ἀπό τήν μιά μεριά διεκόπη στά δύο ἡ ἀδελφότητα μέ τήν ἀποχώρησι τοῦ π. Κλεόπα καί μέ τούς πιό προοδευμένους μοναχούς. Κι ἀπό τήν ἄλλη, στήν Ρουμανία εἶχε ἐγκατασταθῆ κομμουνιστική κυβέρνησις, ἡ ὁποία εἶχε προετοιμάσει τά σχέδια γιά τήν διάλυσι τοῦ μοναχισμοῦ. Ὁ ἀδελφός Ἰωάννης, σπουδασμένος νέος γιά τήν ἐποχή ἐκείνη, ἦταν μία θετική παρουσία στήν μονή Συχαστρία. Ἀφ᾿ὅτου μπῆκε στήν μονή, ἀσχολήθηκε μέ τήν γραμματεία καί τόν ἐπισιτισμό τῆς μονῆς.
Στίς 15 Ἀπριλίου 1953 ἐκάρη μοναχός ἀπό τόν ἡγούμενο Ἰωήλ καί τήν ἑπομένη ἱεροδιάκονος ἀπό τόν μητροπολίτη Σεβαστιανό, λαβών τό ὄνομα Ἰωαννίκιος μοναχός, πρός τιμήν τοῦ ὁσίου Ἰωαννικίου τοῦ Μεγάλου καί τοῦ πρώην ἡγουμένου Ἰωαννικίου Μορόϊ, διοργανωτοῦ τῆς μοναχικῆς ζωῆς τῆς Συχαστρίας.
Ἀπό τήν ἀρχή τῆς μοναχικῆς του ζωῆς εἶχε συγγραφικές ἐνασχολήσεις. Ἡ ἐργασία του γιά τήν ταξινόμησι τοῦ Ἀρχείου καί τῶν λοιπῶν σπουδαίων ἐγγράφων ἔμεινε στήν ἱστορία τῆς Μονῆς. Παρά τίς φοβερές ἐπεμβάσεις τῆς μυστικῆς κομμουνιστικῆς Ἀσφαλείας, ὁ π. Ἰωαννίκιος, ἐργάσθηκε ἄφοβα στό διακόνημα τοῦ γραφείου τῆς μονῆς βοηθώντας μέ ἀφοσίωσι τόν ἡγούμενο Ἰωήλ.
Τήν ἄνοιξι τοῦ 1959, στίς 23 Ἀπριλίου, ὁ π. Ἰωήλ ἐκθρονίσθηκε καί ἀναγκάσθηκε ἀπό τό ἄθεο Καθεστώς ν᾿ ἀποσχηματισθῆ καί νά ἐπιστρέψη στόν κόσμο, συμπληρώνοντας 25 χρόνια ζωῆς στήν μονή του. Στήν θέσι του τό Καθεστώς ἔβαλε τόν π. Καλλιόπιο Ἀπέτρι. Ὁ π. Ἰωαννίκιος παρέμεινε στήν μονή, καί μετά τό διάταγμα 419 τοῦ 1959 περί ἐκκενώσεως τῶν μονῶν ἀπό ὅλους σχεδόν τούς μοναχούς καί τίς μοναχές καί ἐπιστροφῆς τους σάν λαϊκοί στόν κόσμο. Αὐτό ὠφείλετο στόν νέο ἡγούμενο π. Καλλιόπιο, ὁ ὁποῖος εἶχε κάποια συγγένεια μέ μέλος τῆς Ἀστυνομίας καί ἐπέτυχε νά μετατρέψη τήν Συχαστρία «ἄσυλο» ὅλων τῶν γερόντων μοναχῶν τῆς Μολδαβίας μέ ἀπαραίτητο «διοικητικό» πρόσωπο, τόν π. Ἰωαννίκιο. Ἦλθε λοιπόν στήν μονή ἕνας μεγάλος ἀριθμός γερόντων, οἱ ὁποῖοι δέν εἶχαν κάποιον νά τούς περιποιηθῆ, ἀφοῦ οἱ νέοι μοναχοί εἶχαν διωχθῆ. Ἡ κατάστασις αὐτή ἀνάγκασε τό Καθεστώς νά ἐπιτρέψη τήν ἐπιστροφή μερικῶν νέων μοναχῶν γιά τήν συντήρησι τῶν γερόντων.
Ὁ π. Καλλιόπιος τήν περίοδο τῆς ἡγουμενείας του, παρά τίς ἐξαιρετικά ἄσχημες συνθῆκες τῆς Ἐκκλησίας, ἐβοήθησε καί ἐπροστάτευσε πολλούς μοναχούς καί μοναχές τῶν μονῶν. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν, μέσῳ «καλῶν ἀδελφῶν», τῆς ἀδελφότητός του, νά ἐγκαταλείψη τήν ἡγουμενεία καί τήν μονή τό 1971. Ὁ π. Ἰωαννίκιος ὄντας καλός συνεργάτης καί ἀφοσιωμένος φίλος τοῦ π. Καλλιοπίου, μεσολάβησε μέ τίς γνωριμίες του καί τίς σχέσεις του πρός μέλη τῶν Ἀρχῶν, γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ π. Καλλιοπίου. Τό γεγονός αὐτός προκάλεσε ἀντιδράσεις μέ βαρειές συνέπειες κατά τοῦ π. Καλλιοπίου, ὁ ὁποῖος ἐστάλη σάν «τιμωρία», ὡς ἱερεύς καί ἐξομολόγος στήν μονή Βαράτεκ καί ὁ π. Ἰωαννίκιος ἐστάλη σάν ἐξόριστος στήν μονή Μπίστριτσα, ὅπου καί ἔζησε ἀπό τό 1971-1990. Ἐνώπιον ὅλων αὐτῶν τῶν ἀντιδράσεων καί ἐκφοβισμῶν τοῦ ἀθέου καθεστῶτος ὁ π. Ἰωαννίκιος ἔμεινε ἀκλόνητος, φλογερός καί πολύ ἀξιοπρεπής, χωρίς νά καταπατήση τήν συνείδησί του, μή δεχόμενος νά εἶναι «ἡ λαβή τοῦ τσεκουριοῦ», ἕνας πουλημένος ἀδελφός γιά τήν δόξα καί τά κοσμικά ἀγαθά.
Ὁ π. Ἰωαννίκιος ἔδωσε θαρραλέα τήν μάχη κατά τοῦ τυραννικοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος, τό ὁποῖο μηχανορραφοῦσε, παρόμοια μέ τήν ἀράχνη, νά συλλάβη τά ἀθῶα θύματά του. Τόν παρακολουθοῦσαν στελέχη τῆς Ἀσφαλείας, πού προσπαθοῦσαν νά τόν ἐξευτελίσουν μπροστά στά μάτια τῶν πλέον ἀγαπητῶν του πατέρων, διότι ἡ ἀπομόνωσις ἦταν ὁ μεγαλύτερος πόλεμος πού προτιμοῦσαν οἱ δυνάμεις τοῦ σκότους. Ἀποδείχθηκε «σκληρό κόκκαλο», μπροστά στά «κόκκινα σκυλιά», ὅπως φαίνεται παρακάτω ἀπό δικό τους ἔγγραφο: «Ἀποδείχθηκε ὅτι αὐτός (ὁ π. Ἰωαννίκιος) εἶναι ἕνα θρησκόληπτο στοιχεῖο, μέ τό ὁποῖο δέν ἀξίζει ν᾿ ἀσχολεῖται ἡ μυστική μας ἀστυνομία, οὔτε νά συγκεντρώνη πληροφορίες. Ὁπότε καί νά κλείση γιά πάντα ὁ φάκελλός του».
Ὁ π. Ἰωαννίκιος ἦταν ἕνας μορφωμένος μοναχός, ὁ ὁποῖος συνεδύαζε κατά τρόπο ἀρμονικό τά μοναχικά καθήκοντα μέ τήν ἱεραποστολή πρός τίς πόλεις καί τά χωριά. Ἀναδείχθηκε μεγάλος ἱεροκήρυκας καί ταλαντοῦχος συγγραφεύς καί χρονικογράφος τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Ἡ συγγραφική προσφορά του εἶναι ἰδιαίτερα σπουδαία γιά τήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα ἀπό πλευρᾶς ἀριθμοῦ καί ποιότητος τῶν συγγραφῶν του. Τά βιβλία του, στήν σκοτεινή αὐτή περίοδο τῆς ἀναγεννήσεως καί πάλι τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ μοναχισμοῦ, ἔλαμψαν σάν μία ἀκτίνα φωτός, πού ἔδιωξε τά σύννεφα καί ἐσκέπασε τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Μέ τά βιβλία του διασώθηκε ἕνα πλῆθος πνευματικῶν διδαχῶν καί ἱστοριῶν, σέ περίοδο πού τά πάντα ἐδιώκοντο καί καταδικάζοντο ἀπό τίς κομμουνιστικές Ἀρχές. Ἦταν ἀκούραστος συγγραφεύς, ὑπηρέτης τοῦ θείου λόγου, διδάσκαλος τῶν ἀνθρώπων, ταπεινός μοναχός καί σταθερός ἀκόλουθος τοῦ πνεύματος τῶν παλαιῶν Πατέρων.
Ὁ π. Ἰωαννίκιος παρέμεινε ἕνας ἀπό τούς πιό ἀγαπητούς συγχρόνους πνευματικούς πατέρες. Καί αὐτό φάνηκε ἀπό τό πλῆθος τοῦ λαοῦ πού ἦλθαν στόν τάφο του. Ἑκατοντάδες ἦταν οἱ μοναχοί καί οἱ μοναχές καί χιλιάδες οἱ λαϊκοί πού συνώδευσαν τόν καλόν πνευματικό τους Πατέρα στήν τελευταία του κατοικία.
Γιά τήν Ἑλλάδα ὁ π. Ἰωαννίκιος εἶναι καί θά παραμείνη στίς καρδιές ὅλων μας ὁ συνδετικός κρῖκος πού συνέδεσε τήν Ρουμανία μέ τό Ἅγιον Ὄρος καί τήν Ἑλλάδα. Δέν ἐπρόκειτο τόσο πολύ νά γνωρισθῆ ἡ Ρουμανική Ἐκκλησία μέ τόν Ἑλληνικό λαό, ἐάν δέν εἶχε ὁ ἴδιος τήν θεία φώτισι νά στείλη τό 1977 τό βιβλίο του «Ρουμανικό Γεροντικό», ὀγκώδη τόμο 600 σελίδων, σέ ὅλες τίς Μονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους.
Μέ τήν μετάφρασι αὐτοῦ τοῦ βιβλίου του στά ἑλληνικά καί ἐν συνεχείᾳ μέ δεκάδες ἄλλα πνευματικά βιβλία διαφόρων ρουμάνων συγγραφέων ἐγκαινιάσθηκε ἡ γνωριμία καί ἡ πνευματική φιλία τοῦ Ἑλληνικοῦ μέ τόν ρουμανικό λαό καί μέ τήν ρουμανική ὀρθόδοξη πνευματικότητα.
Μέ τήν ἔκδοσι τοῦ παρόντος τελευταίου βιβλίου του, τό ὁποῖον ἀφιερώνουμε στήν σεπτή μνήμη του, προσφέρουμε στόν Ἑλληνικό λαό μας μία δυνατή γεῦσι ἀπό τό ἄρωμα τῶν συγχρόνων ἐκπροσώπων τοῦ Ρουμανικοῦ μοναχισμοῦ.
Καί ὅλοι ἐμεῖς πού τόν γνωρίσαμε καί προσωπικά κατά τίς ἀλλεπάλληλες ἐπισκέψεις του στό Ἅγιον Ὄρος καί στήν Ἑλλάδα, εὐχόμεθα υἱϊκῶς νά τόν ἀναπαύη ὁ Κύριος μετά δικαίων καί ὁσίων.
Μοναχός Δαμασκηνός Γρηγοριάτης.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
