π. ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΖΕΡΒΑΚΟΣ
ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ ΠΡΟ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ευρίσκονται εις παχυλήν άγνοιαν και αμάθειαν. Πολλοί μεταλαμβάνουσι τετράκις του έτους, άλλοι τρις και έτεροι άπαξ, νομίζοντες, ότι δεν επιτρέπεται να μεταλαμβάνωσι συνεχώς διότι δεν είναι άξιοι. Ανόητοι! Όστις δεν είναι άξιος άπαξ της εβδομάδος, ή του μηνός, πολύ περισσότερον θα είναι ανάξιος εις τους τέσσαρας μήνας ή εις το έτος επειδή τα αμαρτήματα των τεσσάρων μηνών και του έτους είναι περισσότερα της εβδομάδος και του μηνός και τον καθιστούν αναξιώτερον.
Δεν λέγω δια τους φονείς, τους ασελγείς, τους εις πολλά και θανάσιμα αμαρτήματα περιπεσόντας, οίτινες δέον να κανονίζωνται συμφώνως τοις πατρικοίς, κανόσι, λέγω δια τους εις συγγνωστά αμαρτήματα περιπίπτοντας.
Πολλοί
εις πολλά μέρη προσέρχονται άνευ μετάνοιας και εξομολογήσεως εις την
μετάληψιν των αχράντων Μυστηρίων μεταβαίνουσιν εις την Εκκλησίαν όταν
πρόκηται να κοινωνήσουν, κύπτουν την κεφαλήν
των υποκάτω του πετραχειλίου του Ιερέως 5, 10, 20 και περισσότεροι όλοι
ομού χωρίς εξομολόγησιν, και νομίζουν, ότι με την ευχήν μόνον εκείνην
κατεστάθησαν άξιοι δια την αγίαν κοινωνίαν. Ουαί σας ταλαίπωροι! Ουαί
διπλούν και εις υμάς τους ιερείς και Πνευματικούς που αναγινώσκετε
τοιαύτην ευχήν άνευ εξομολογήσεως.
Το τοιούτον είναι φανερά θεομπαιξία και οφείλουν οι Αρχιερείς και οι κήρυκες του θείου Λόγου από του άμβωνος της Εκκλησίας να καυτηριάζουν την τοιαύτην θεομπαιξίαν και να διδάσκουν τον λαόν, ιδιαιτέρως δε τους Ιερείς περί της σημασίας, της αναγκαιότητας και ωφελείας, και πως πρέπει να προσέρχωνται οι χριστιανοί εις τα ιερά Μυστήρια της εξομολογήσεως και της θείας κοινωνίας.
Άλλοι πάλιν νομίζουν, ότι εάν νηστεύσουν τρεις ημέρας προ της Αγίας Κοινωνίας εξεπλήρωσαν το χρέος αυτών και δια της τριημέρου νηστείας κατεστάθησαν άξιοι της Αγ. Κοινωνίας, ευρίσκουν δε και τινάς αμαθείς ιερείς και πνευματικούς, οίτινες δεν τους εξετάζουν τόσον δια τας άλλας αμαρτίας όσον δια την νηστείαν.
Δεν λέγω, ότι δεν πρέπει να νηστεύη τις προ της Αγ. Κοινωνίας· άπαγε! η νηστεία και πριν της Αγίας Κοινωνίας και μετά την Αγ. Κοινωνίαν είναι αναγκαία, ως λέγει ο θείος Χρυσόστομος και ως ψάλλει η Αγία ημών Εκκλησία· «πάντα τον χρόνον η νηστεία ωφέλιμος έστι». Αλλά η νηστεία μόνη δεν ωφελεί· ο χριστιανός οφείλει να νηστεύη από κατάκρισιν, καταλαλιάν, ψεύδος, συκοφαντίαν, υπερηφάνειαν, φθόνον, μνησικακίαν, φιλαργυρίαν, αδικίαν, κλοπήν, μέθην, ασέλγειαν, αμέλειαν κ.λ.π.
Αξιοκατάκριτοι ωσαύτως εισί και εκείνοι, οίτινες προβάλλοντες τους ιερούς κανόνας, των Αγίων Αποστόλων τους μη ορίζοντας νηστείαν προ της μεταλήψεως, εσθίουν και πίνουν χορταστικά ως άλογα ζώα, κρέατα, ψάρια, ωά, πίνουν και οίνον αφ’ εσπέρας και το πρωί, μεταλαμβάνουν, δια να δείξουν, ότι είναι σοφοί και γνωστικοί.
Ως διαλαμβάνουν αι διασωθείσαι παραδόσεις, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός πρώτον έφαγε το νομικόν Πάσχα, είτα ετέλεσε τον μυστικόν δείπνον, και οι άγιοι Απόστολοι πολλάκις μετά το άριστον ετέλουν το μυστήριον κι μετελάμβανον. Αλλά τότε ούτε Εκκλησίας ούτε θυσιαστήρια είχον, ήσαν πολλοί ολίγοι οι χριστιανοί, ήσαν δε τόσον εγκρατείς, ώστε πάντοτε ενήστευον, διότι ήσθιον τόσον, όσον μόνον να ζώσιν. Αφ’ ου ο Χριστιανισμός ήρχισε να εξαπλούται και να διαδίδεται, οι άγιοι Απόστολοι και οι διάδοχοι αυτών υπό του αγίου Πνεύματος φωτισθέντες ήρχισαν ολίγον κατ’ ολίγον να κτίζουν άγια θυσιαστήρια και ναούς (διότι κατ’ αρχάς ετελείτο το μυστήριον εν οίκοις), εις ους ετέλουν το μυστήριον της θείας Ευχαριστίας και μετελάμβανον. Εσκέφθησαν, ότι εάν ως εξ αρχής οι μεταγενέστεροι χριστιανοί των οποίων ο ζήλος, η πίστις και η αγάπη προς τον Θεόν οσημέραι εψυχραίνετο, ηλαττούτο, μετελάμβανον, καθ’ ημέραν το εσπέρας και δη μετά το φαγητόν, οι πλείστοι θα μετελάμβανον, ου μόνον εμπεπλησμένοι και κεκορεσμένοι, αλλ’ ένιοι και μεθυσμένοι.
Δεν ώρισαν κανόνας δια να νηστεύουν και πόσον και πόσας ημέρας πριν της μεταλήψεως· αφήκαν το ζήτημα της νηστείας εις την δύναμιν και διάκρισιν εκάστου. Όσοι είναι υγιείς και εύρωστοι να νηστεύουν περισσότερον, όσοι είναι ασθενείς και πάσχουσιν, ολιγώτερον. Δεν ώρισαν μεν ημερών νηστείαν ούτε είδος, αλλ’ ούτε και είπον να τρώγωμεν και να πίνωμεν και να χορταζώμεθα αφ’ εσπέρας και το πρωί να μεταλαμβάνωμεν.
Από των αρχαιοτάτων χρόνων, ως αναφέρουν αι ιεραί παραδόσεις, οι προσερχόμενοι εις την μετάληψιν των αχράντων μυστηρίων, ενήστευον άλλοι μίαν ημέραν και άλλοι περισσοτέρας, αναλόγως της δυνάμεως, της διαθέσεως, διακρίσεως, και καλής προθέσεως εκάστου, ο δε μη’ κανών της εν Καρθαγένη τοπ. Συνόδου ορίζει, ότι και οι ιερείς, όταν τελούν τα μυστήρια, οφείλουν να νηστεύουν και να εγκρατεύωνται, πολύ περισσότερον οφείλουν οι λαϊκοί, οίτινες δεν κοινωνούν καθ’ εκάστην.
Εις τον καιρόν του θ. Χρυσοστόμου ενήστευον οι χριστιανοί πριν της αγίας Κοινωνίας, ως ο ίδιος αναφέρει. «Ως προς το έθος της νηστείας προς την θείαν Κοινωνίαν ορίζομεν τάδε. Συ πριν μεταλαβείν νηστεύεις, ίνα οπωσδήποτε άξιος φανή της Κοινωνίας. Όταν μεταλάβης δέον επιτείναι την σωφροσύνην… μάλιστα μετά το δέξασθαι τον Νυμφίον προ τούτου μεν, ίνα άξιος γένη του λαβείν, μετά δε ταύτα, ίνα μη ανάξιος τούτου φανή ων έλαβες…Δια τούτο οι Πατέρες εξέτειναν της νηστείας το στάδιον, προθεσμίαν διδόντες ημίν, ίνα καθηράμενοι και αποσμήξαντες εαυτούς ούτω προσίωμεν».
Ωσαύτως Ευθύμιος ο Ζυγαβηνός λέγει· «Άτοπον μεν γαρ Ιουδαίοις μεν νηπιώδεις αγνίζεσθαι μέλλοντας ακούσαι θείας φωνής παρά τω όρει Σινά, ημάς δε τους άνδρας τους τελείους εν τη χάριτι του Χριστού μέλλοντας φρικτοίς προσιέναι μυστηρίοις και τηλικαύτης αξιωθήναι χάριτος μηδ’ εις αυτήν εκείνοις αφικέσθαι σπουδήν».
Μητροφάνης ο Κριτόπουλος Πατριάρχης Αλεξανδρείας λέγει τα ακόλουθα· «έστι δε η ετοιμασία των ορθοδόξων προηγουμένως μεν πασιν είναι κατηλλαγμένος και κατ’ ούδενός βυσσοδομεύειν τι εν τη καρδίφ, είτα δε νηστεύειν μετρίως απαιτούνται, τούτέστι τη προ της μεταλήψεως ημέρα απέχεσθαι αιτίων (τροφών) ει μεν οιόν τι διόλου· ει δε και ασθένεια σωματική κωλύει τούτο διανηστίζονται· πλην ο διανηστισμός γίνεται δι’ οπωρών, είτε προσφάτων, ήγουν σταφυλών, σύκων, μήλων, απίων και των τοιούτων, είτε ξηρών, οίον σταφίδων, ισχάδων και των ομοίων, μεθ’ ων ουδέ βραχύς άρτος απείργεται τούτοις, το δε πόμα ύδωρ. Τοις δε νοσερώς έχουσιν, εξ ανάγκης συγκεχώρηται και βραχύς οίνος κεκραμένος μέντοι. Αγρυπνούσι δε κατά την νύκτα εκείνην οι μεταληψόμενοι».
Και ο εν εσχάτοις τοις χρόνοις αναφανείς διδάσκαλος Νικηφόρος ο θεοτόκης λέγει τα εξής· «Συ λοιπόν όστις πλησιάζεις εις την αγίαν Κοινωνίαν ποιαν ετοιμασίαν ποιείς; καθαρίζεις πρώτον την ψυχήν σου δια μετάνοιας; πλύνεις τους ρύπους δια των δακρύων; ετοιμάζεσαι καν προ τριών ημερών δια προσευχής, νηστείας και των άλλων θεαρέστων πράξεων;»
Παραλείπω πολλών άλλων μαρτυρίας συντομίας χάριν. Αισχυνέσθωσαν όθεν οι λέγοντες, ότι εφ’ όσον οι Αποστολικοί ή Πατερικοί κανόνες δεν ορίζουσι νηστείαν, δεν βλάπτει το να φάγη τις αφ’ εσπέρας και να πίη χορταστικά. Οι άγιοι Απόστολοι πάντοτε ενήστευον «εν νηστείαις πολλάκις», οι δε διάδοχοι αυτών αφ’ ότου εκανόνισαν τα περί μυστηρίων και περί της θείας Ευχαριστίας, εγκρατεύοντο και ενήστευον οι ίδιοι και τους άλλους εδίδασκον ομοίως.
Πας συνετός και φρόνιμος, έχων ολίγην ευλάβειαν και φόβον, μόνος του δύναται να διακρίνη, πως πρέπει να προσέλθη. Η μεν πολυφαγία και γαστριμαργία διώκουν την ευλάβειαν την κατάνυξιν, την καθαρότητα του νοός, σκοτίζουν τον νουν και τον γεμίζουν βρωμερούς ακαθάρτους λογισμούς και φαντασίας αισχράς. Η νηστεία καθαρίζει και λεπτύνει τον νουν, γέννα την κατάνυξιν και τα δάκρυα, την ευλάβειαν, τον πόθον και έρωτα προς τον Θεόν και τα ουράνια.
Ωσαύτως πλανώνται και εκείνοι, οίτινες προκειμένου να προσέλθωσιν εις την θείαν Κοινωνίαν, νηστεύουν μεν από κρέας, ωά, τυρόν, ιχθύας, γεμίζουν όμως την κοιλίαν τους από όσπρια, χόρτα, ελαίας και έτερα νηστήσιμα.
Καλώς ποιούσιν εκείνοι, οίτινες νηστεύουσι μετά διακρίσεως ου μόνον από φαγητά αλλά και από αμαρτίας· αφ’ εσπέρας δε δεν γεύονται ουδεμιάς τροφής, ή εσθίουσιν εγκρατώς, εξαιρέσει των ασθενών και γερόντων. Ο νοών νοείτω.
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
